Beleid voor internationale sancties

Zo zijn er bijvoorbeeld sancties om verspreiding van kernwapens tegen te gaan. Maar ook tegen landen, personen en organisaties die mensenrechten schenden. Of tegen personen die betrokken zijn bij terroristische activiteiten.  

Sancties zijn dwingende maatregelen. Bij de sancties is geen sprake van militaire middelen. Het doel van sancties is om:

• ongewenst gedrag van personen, bedrijven, organisaties of landen te doen veranderen;
• het moeilijker te maken om dit ongewenste gedrag te vertonen.
• om andere partijen af te schrikken om datzelfde ongewenste gedrag te vertonen.

Sancties zijn in de kern dus tijdelijk en werken preventief. Wanneer de partij die ongewenst gedrag vertoonde hiermee ophoudt, kunnen de sancties worden opgeheven.

Verschillende soorten sancties die de Europese Unie (EU) en Verenigde Naties (VN) kunnen opleggen

• Financiële sancties

Denk aan het bevriezen van bankrekeningen of andere bezittingen. Of aan beperkingen op financiële transacties naar het buitenland en op het gebied van investeringen. In de Leidraad Financiële Sanctieregelgeving legt het ministerie van Financiën uit hoe ondernemingen en particulieren om moeten gaan met financiële sancties en gesanctioneerde partijen. Dergelijke sancties zijn bijvoorbeeld ingesteld door de EU tegen Rusland naar aanleiding van de inval in Oekraïne.

• Handelsbeperkingen

Een voorbeeld is een geheel of gedeeltelijk verbod op de handel in speciale producten, of hieraan verbonden technologie. Voorbeelden van zulke speciale producten zijn: diamanten, mineralen, olie of petrochemische producten.

• Wapenembargo’s

Dit is een verbod op import en export van militaire goederen, zoals wapens en legervoertuigen

• Reis- en visumbeperkingen voor bepaalde personen

Een aantal voorbeelden:

Aan Noord-Korea hebben de VN en de EU een breed pakket met bovenstaande maatregelen opgelegd. Het doel is om Noord-Korea terug aan de onderhandelingstafel te krijgen. De sancties raken in het bijzonder de machthebbers. Het uiteindelijke doel is de denuclearisatie van het Koreaanse schiereiland. En daarnaast een vreedzame oplossing van het conflict tussen Noord- en Zuid-Korea.

De EU legt aan Venezuela en Myanmar onder andere een wapenembargo op. Ook zijn er sancties tegen specifieke personen. Denk hierbij aan financiële sancties en reis- en visumbeperkingen. Alle maatregelen tegen Venezuela en Myanmar zijn een reactie op schendingen van de mensenrechten in die landen.

EU-sancties

De EU neemt altijd een internationale sanctie over nadat de VN-veiligheidsraad hiervoor een resolutie heeft aangenomen. Maar de EU legt ook eigen sancties op vanuit het Gemeenschappelijk Buitenlands en Veiligheid Beleid van de EU.

Nederland en internationale sancties

De Nederlandse regering legt bij voorkeur niet op eigen houtje sancties op. Ze kiest er liever voor om dit in VN- of EU-verband te doen. Wanneer meerdere landen maatregelen instellen tegen een bepaald land, organisatie of persoon is het effect hiervan veel groter. 

Uitvoering van sancties in de EU en Nederland

Internationale sancties van de EU kunnen vanuit een EU-besluit of -verordening komen. Als eerste zijn er de sancties die uit een EU-verordening komen. Hier hebben de te nemen maatregelen vooral betrekking op een terrein waar de EU veel verantwoordelijkheid heeft. Denk bijvoorbeeld aan handel en het internationale financiële verkeer.

De sancties staan ook in een EU-besluit. Dit is belangrijk voor de lidstaten, die bijvoorbeeld verantwoordelijk zijn voor inreisverboden.

Europese besluiten en verordeningen staan op Eurlex. Dit is de website van de EU waar alle officiële publicaties en regelgeving van de EU staan.

Sanctiemaatregelen in een EU-verordening

Sanctiemaatregelen uit een EU verordening hoeven niet omgezet te worden in Nederlandse wetgeving. Sanctiemaatregelen in een EU verordening hebben rechtstreekse werking in EU-lidstaten. Een EU-verordening geldt vanzelf. De Nederlandse regering hoeft in dit geval maar 1 ding te doen. Ze moet in een sanctieregeling bepalen dat het strafbaar is om de verordening te overtreden. Financiële sancties komen bijvoorbeeld vanuit een EU-verordening.

Sanctiemaatregelen in een EU-besluit

De Nederlandse wetgeving moet wel aangepast worden bij het instellen van een wapenembargo.

De Nederlandse regering maakt de overtreding van internationale sancties als wapenembargo’s en reisbeperkingen strafbaar in een zogenaamde sanctieregeling. Zo staat het in de Sanctiewet 1977. In een sanctieregeling staat dat het verboden is om internationale sancties te overtreden. Een sanctieregeling verwijst naar de internationale sancties die genoemd zijn in de EU-verordeningen. De sanctiemaatregelen uit EU-besluiten worden ook in de sanctieregeling overgenomen. Soms is het niet nodig om een nieuwe sanctieregeling vast te stellen. In dat geval is de bestaande wetgeving al voldoende.

Bestaande wetgeving voor sancties is voldoende

Soms zijn er al regels die we kunnen gebruiken om internationale sancties toe te passen. Dan hoeft er natuurlijk geen nieuwe regeling te komen. Zo zijn er al bestaande regels waarop aan bepaalde personen een visum- of reisbeperking opgelegd kan worden. Zijn er nieuwe personen waarvoor een reisbeperking nodig is? Dan kunnen die gewoon aan de lijst worden toegevoegd.

Samenwerking bij uitvoeren internationale sancties

De minister van Buitenlandse Zaken staat er niet alleen voor bij het uitvoeren van internationale sancties in Nederland. Samenwerking staat voorop.

Het maakt uit om wat voor type sanctie het gaat. Dat bepaalt welke minister de tweede verantwoordelijke bewindspersoon is. Gaat het bijvoorbeeld om financiële sancties,  waarbij het kabinet banktegoeden moet bevriezen of internationale transacties moet blokkeren? Dan is naast de minister van Buitenlandse Zaken ook de minister van Financiën verantwoordelijk.

Gaat het bijvoorbeeld om handelsbeperkingen? Dan is ook de minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking verantwoordelijk.

Soms zijn zelfs meer dan 2 ministers aan verantwoordelijk. Denk hierbij aan sancties tegen terrorisme. Dan zijn de ministers van Buitenlandse Zaken, Justitie en Veiligheid en Financiën verantwoordelijk.

Toezicht op de naleving van internationale sancties

Toezichthouders, inspecties en uitvoeringsorganisaties hebben een belangrijke rol in het toezicht en de handhaving van sancties. Voorbeelden van deze organisaties zijn:

• de Douane controleert de in- en uitvoer van goederen en diensten van en naar landen waartegen sancties lopen. Ze kan inspecties uitvoeren. De Centrale Dienst voor In- en Uitvoer (CDIU) van de Douane geeft vergunningen en ontheffingen af.
• de Nederlandse Bank (DNB) en de Autoriteit Financiële Markten (AFM) houden toezicht op het financieel verkeer. Zo controleren ze de naleving van financiële sancties.
• de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) is betrokken bij de scheep- en luchtvaart. Valt een schip onder het sanctieregime? Dan kan het ILT in bepaalde omstandigheden toestemming geven om door Nederlands grondgebied te varen. Ditzelfde geldt voor vliegtuigen die willen vertrekken uit, landen in of vliegen over het Nederlandse grondgebied.

Internationale sancties: Uitzonderingen, ontheffingen en vergunningen voor sancties

Veel sanctieregimes hebben uitzonderingen voor bepaalde activiteiten, bijvoorbeeld om humanitaire hulp te faciliteren.

Ook kan het zijn dat de sanctie voor bepaalde goederen en diensten geen verbod op handelen oplegt. Maar in plaats daarvan een vergunningsplicht of een ontheffingsplicht oplegt. Willen ondernemers met deze goederen of diensten handel drijven? Dan moeten ze eerst een vergunning aanvragen.

Een dergelijke ontheffing of vergunning moeten ondernemers aanvragen bij de aangewezen competente autoriteit. Dit is een door de minister van Buitenlandse Zaken aangewezen overheidsorganisatie die besluiten neemt over ontheffingen en vergunningen. Dit is bijvoorbeeld het ministerie van Financiën als het gaat om financiële sancties. Er is een volledige lijst met de bevoegde autoriteiten per sanctieregime.