Box 3: rechtsherstel, overbruggingswetgeving en nieuw stelsel

Als het werkelijke rendement lager is dan het forfaitair berekende rendement, dan wordt de belasting verminderd zodat alleen belasting wordt geheven over het werkelijke rendement. Belastingplichtigen krijgen de gelegenheid om hun werkelijke rendement aannemelijk te maken. De Belastingdienst ontwikkelt een formulier ‘opgaaf werkelijk rendement’ waarmee belastingplichtigen hun werkelijke rendement digitaal of op papier kunnen berekenen en opgeven.

Het ontwikkelen van dit formulier en de processen om het formulier te kunnen verwerken kosten tijd. Naar verwachting zal het formulier in de zomer van 2025 beschikbaar zijn.

Belastingplichtigen voor wie de uitspraak gevolgen heeft, ontvangen tussen half oktober en begin november 2024 een brief van de Belastingdienst met meer informatie over het aanvullende herstel en het formulier.

De Hoge Raad heeft aangegeven dat voor het bepalen van het werkelijke rendement het gehele vermogen van de belastingplichtige in box 3 moet worden meegenomen, zonder aftrek van het heffingvrije vermogen. Het werkelijke rendement omvat het directe rendement, zoals rente, dividend en huur, maar ook positieve en negatieve waardeveranderingen van die vermogensbestanddelen. Ongerealiseerde waardeveranderingen horen ook tot het werkelijke rendement. De Hoge Raad geeft aan dat met kosten geen rekening wordt gehouden, maar wel met rente van schulden die tot het vermogen in box 3 behoren. Het kabinet volgt deze definitie van werkelijk rendement.

Het kabinet heeft gekozen voor compensatie aan een ruime doelgroep. Alle belastingplichtigen met een aanslag die na het Kerstarrest van 24 december 2021 is of wordt opgelegd, kunnen in aanmerking komen voor aanvullend rechtsherstel.

Hierbij geldt wel de voorwaarde dat tijdig (binnen de vijfjaarstermijn) een verzoek tot ambtshalve vermindering is of wordt gedaan. Het invullen van het formulier ‘opgaaf werkelijk rendement’ wordt gezien als een verzoek tot ambtshalve vermindering. Dit betekent dat voor de belastingjaren 2021 en later alle belastingplichtigen van de regeling gebruik kunnen maken. Voor eerdere jaren zijn enkele voorwaarden om rekening mee te houden:

• Voor belastingplichtigen met aanslagen uit de jaren 2019 en 2020 geldt dat zij voor het verstrijken van de vijfjaarstermijn een verzoek tot ambtshalve vermindering moeten indienen.
  • Belastingplichtigen met aanslagen uit het jaar 2019 hebben hier tot het einde van 2024 de tijd voor. De Belastingdienst zal deze groep mensen informeren hoe zij hun rechten kunnen veilig stellen.
  • belastingplichtigen met aanslagen uit het jaar 2020 hebben nog tot het einde van 2025 de tijd. Zij hoeven voorlopig geen actie te ondernemen.
• Voor belastingplichtigen met aanslagen uit de jaren 2017 en 2018 geldt dat zij al een verzoek tot ambtshalve vermindering moeten hebben ingediend.

Het rechtsherstel geldt voor:

• de mensen die bezwaar hebben gemaakt over de jaren 2017-2020. 
• alle andere aanslagen over 2017 tot en met 2020 die nog niet waren opgelegd tijdens het arrest van de Hoge Raad. 
• de aanslagen die wel waren opgelegd maar nog niet onherroepelijk vaststonden. 
• alle box 3 belastingplichtigen over de jaren 2021 en 2022.

Belastingplichtigen krijgen rechtsherstel op basis van een berekening die aansluit bij de echte verdeling van spaargeld en beleggingen. Mensen met spaargeld worden belast op basis van de actuele spaarrente.

Voor schulden telt de gemiddelde rente op uitstaande hypotheekschulden in het belastingjaar. Voor beleggingen telt een gewogen gemiddelde van de meerjarige gemiddelde rendementen op obligaties, aandelen en onroerend goed.

Is de nieuwe berekening in het voordeel van de belastingplichtige? Dan ontvangt deze rechtsherstel. Dit gaat om het verschil tussen de oorspronkelijke berekening en de nieuwe berekening.

Niet-bezwaarmakers hebben niet meer de mogelijkheid om tijdig bezwaar in te dienen. De aanslag staat al vast. Toch hoeft u nu niets te doen. Het kabinet voert ‘massaal bezwaar plus’ in voor de niet-bezwaarmakers in de jaren 2017-2020. Het kabinet vraagt aan de Hoge Raad (HR) om uitsluitsel of niet-bezwaarmakers recht hebben op rechtsherstel. Stelt de HR belastingplichtigen in het gelijk? Dan vallen alle niet-bezwaarmakers daaronder. Ook als zij nog geen verzoek tot ambtshalve vermindering hebben ingediend.

Al ontvangen verzoeken worden aangehouden tot de HR een besluit heeft genomen.

Het kabinet heeft in overleg met belangenorganisaties een aantal zaken geselecteerd in de procedure ‘massaal bezwaar plus’. Het kabinet heeft met de belangenorganisaties afgesproken de procedures uit te procederen tot aan de Hoge Raad voor een definitief oordeel. Daarom wacht het kabinet op een uitspraak van de Hoge Raad. Het is niet bekend wanneer de Hoge Raad een uitspraak doet. In de tussentijd hoeft u niets te doen.

De rekenmethode is hetzelfde als voor het rechtsherstel. Het kabinet stelt de percentages voor rendement per vermogenssoort (spaargeld, beleggingen of schulden) jaarlijks opnieuw vast. Zo blijven deze zo dicht mogelijk bij de werkelijkheid liggen.

In de belastingaangifte van 2021 en 2022 gebruikte de Belastingdienst ook nog de oude, oorspronkelijke berekeningsmethode. Daarnaast maakte de Belastingdienst een herberekening op basis van de echte vermogensmix. Als die nieuwe berekening gunstiger was, dan werd uw belastingaangifte automatisch aangepast. Maar u kon ook nog voor de oude berekening kiezen. Sinds 2023 kan dat niet meer.

De vormgeving van het nieuwe stelsel is uitgewerkt in het wetsvoorstel voor de Wet werkelijke rendement box 3.

Het kabinet wil dat elk jaar belasting wordt betaald over de echte inkomsten uit vermogen. Dit gaat bijvoorbeeld om rente, dividend, huur en pacht. Ook zal elk jaar belasting worden geheven over de positieve waardeontwikkeling (‘vermogensaanwasbelasting’) van bezittingen in box 3. Bijvoorbeeld koerswinst over aandelen.

Een koersverlies of waardedaling kan worden gecompenseerd met de positieve inkomsten in box 3 in de volgende jaren. U mag de kosten voor een spaarrekening, het beheer van belegging of voor onroerende zaken aftrekken. Voor onroerende zaken in box 3 en aandelen in start-ups zal een ‘vermogenswinstbelasting’ gelden. De waardeontwikkeling wordt dan pas belast als u winst of verlies maakt (zoals bij verkoop).

Het kabinet streeft ernaar dat het nieuwe stelsel per 1 januari 2027 kan worden ingevoerd. Het kabinet heeft de Raad van State gevraagd om een advies te geven op het voorstel.

Deze voorbereidingen zijn al gedaan:

• Gezamenlijke voorbereiding Belastingdienst met o.a. banken en verzekeraars over gegevens aanlevering.
• Voorbereiden inrichten proces bij de Belastingdienst voor verzamelen en verwerken van gegevens.
• Internetconsultatie (liep van 8 september tot en met 20 oktober 2023).
• Toetsen en adviezen, zoals de Uitvoeringstoets door de Belastingdienst en het advies van de Autoriteit Persoonsgegevens.

De Raad van State heeft meerdere weken nodig om het advies uit te werken. Deze stappen volgen daarna nog:

• Aanbieden wetsvoorstel aan Tweede Kamer en behandeling
• Aanbieden wetsvoorstel aan Eerste Kamer en behandeling
• Publicatie in het staatsblad: wetsvoorstel is definitief
• Aanpassing ICT-systemen door o.a. banken, verzekeraars en Belastingdienst
• Testen gegevensuitwisseling tussen o.a. banken, verzekeraars en Belastingdienst

• Aanbieden wetsvoorstel aan Tweede Kamer en behandeling
• Aanbieden wetsvoorstel aan Eerste Kamer en behandeling
• Publicatie in het staatsblad: wetsvoorstel is definitief
• Aanpassing ICT-systemen door o.a. banken, verzekeraars en Belastingdienst
• Testen gegevensuitwisseling tussen o.a. banken, verzekeraars en Belastingdienst