Box 3: rechtsherstel, overbruggingswetgeving en nieuw stelsel

Op 6 juni 2024 heeft de Hoge Raad uitspraak gedaan over de vraag of met het rechtsherstel en de overbruggingswetgeving voldoende uitvoering is gegeven aan het Kerstarrest. Dat is niet het geval als het werkelijke rendement lager is dan de forfaitaire berekening van het rendement. In die gevallen zal het kabinet aanvullend herstel bieden.

Als het werkelijke rendement lager is dan het forfaitair berekende rendement, dan wordt de belasting verminderd zodat alleen belasting wordt geheven over het werkelijke rendement. Belastingplichtigen krijgen de gelegenheid om aan te tonen wat hun werkelijke rendement is. De Belastingdienst ontwikkelt hiervoor een formulier ‘Opgaaf werkelijk rendement’ waarmee belastingplichtigen hun werkelijke rendement digitaal of op papier kunnen berekenen en opgeven. Hiervoor is het wetsvoorstel tegenbewijsregeling ingediend om de uitspraken van de Hoge Raad om te zetten in wetgeving.

Het ontwikkelen van dit formulier en de processen om het formulier te kunnen verwerken kosten tijd. Naar verwachting zal het formulier in de zomer van 2025 beschikbaar zijn.

Belastingplichtigen voor wie de uitspraak van de Hoge Raad gevolgen heeft, hebben eind 2024 een brief van de Belastingdienst ontvangen met meer informatie over het aanvullende herstel en het formulier.

De Hoge Raad heeft aangegeven dat voor het bepalen van het werkelijke rendement het gehele vermogen van de belastingplichtige in box 3 moet worden meegenomen, zonder aftrek van het heffingvrije vermogen. Het werkelijke rendement omvat het directe rendement, zoals rente, dividend en huur, maar ook positieve en negatieve waardeveranderingen van bezittingen en schulden. Ongerealiseerde waardeveranderingen horen ook tot het werkelijke rendement. De Hoge Raad geeft aan dat met kosten geen rekening wordt gehouden, maar wel met rente van schulden die tot het vermogen in box 3 behoren. Het kabinet volgt deze definitie van werkelijk rendement.

De Hoge Raad heeft aangegeven dat het eigen gebruik van onroerende zaken, zoals een vakantiehuis, in principe tot het rendement behoort dat wordt belast in box 3. Maar hoe dit rendement bepaald moet worden is ingewikkeld en vereist keuzes van de wetgever. Het kabinet heeft besloten dat dit rendement voor de jaren in het verleden niet hoeft te worden opgegeven. Dit gaat over 2017 tot en met 2025. Voor de jaren 2026 en 2027 moet dit wel worden opgegeven bij het leveren van tegenbewijs.
Voor het bepalen van het werkelijk rendement voor het aanvullend herstel geeft de Hoge Raad aan dat verliezen niet verrekend kunnen worden met andere kalenderjaren. Ook wordt er geen rekening gehouden met kosten, zoals advieskosten voor de aankoop van beleggingen of onderhoudskosten voor een vakantiewoning. Waardestijging van onroerende zaken door investering (zoals verbetering of uitbreiding van een vakantiewoning) is geen onderdeel van het werkelijke rendement.

Lees hoe het werkelijk rendement kan worden uitgerekend en daarna kan worden vergeleken met het forfaitair rendement in de factsheet Wetsvoorstel tegenbewijsregeling box 3: belasting over werkelijk rendement. Hierin staan 3 rekenvoorbeelden van situaties waarin u geld terugkrijgt (teruggave), geen extra belasting betaalt en geen belasting terugkrijgt omdat u de kosten niet kunt aftrekken. Het formulier om het werkelijk rendement door te geven is vanaf de zomer 2025 beschikbaar.

Het kabinet heeft gekozen voor compensatie aan een ruime doelgroep. Alle belastingplichtigen met een aanslag die na het Kerstarrest van 24 december 2021 is of wordt opgelegd, kunnen in aanmerking komen voor aanvullend rechtsherstel. Dit betekent dat voor de belastingjaren 2021 en later alle belastingplichtigen van de regeling gebruik kunnen maken.

Hierbij geldt wel de voorwaarde dat tijdig - binnen de vijfjaarstermijn -  een verzoek tot ambtshalve vermindering is of wordt gedaan. Het invullen van het formulier ‘opgaaf werkelijk rendement’ wordt gezien als een verzoek tot ambtshalve vermindering. Belastingplichtigen met aanslagen uit het jaar 2020 hebben nog tot het einde van 2025 de tijd. Zij hoeven voorlopig geen actie te ondernemen. Voor belastingplichtigen met aanslagen uit de jaren 2017, 2018 en 2019 geldt dat zij al een verzoek tot ambtshalve vermindering moeten hebben ingediend. 

Let op: het kan per jaar verschillen of belastingplichtigen in aanmerking komen voor aanvullend herstel. Zij krijgen daarom voor ieder belastingjaar een aparte brief om het formulier Opgaaf werkelijk rendement voor dat jaar in te vullen.

Het rechtsherstel geldt voor:

• de mensen die bezwaar hebben gemaakt over de jaren 2017-2020. 
• alle andere aanslagen over 2017 tot en met 2020 die nog niet waren opgelegd tijdens het arrest van de Hoge Raad. 
• de aanslagen die wel waren opgelegd maar nog niet onherroepelijk vaststonden. 
• alle box 3 belastingplichtigen over de jaren 2021 en 2022.

Belastingplichtigen krijgen rechtsherstel op basis van een berekening die aansluit bij de echte verdeling van spaargeld en beleggingen. Mensen met spaargeld worden belast op basis van de actuele spaarrente.

Voor schulden telt de gemiddelde rente op uitstaande hypotheekschulden in het belastingjaar. Voor beleggingen telt een gewogen gemiddelde van de meerjarige gemiddelde rendementen op obligaties, aandelen en onroerend goed.

Is de nieuwe berekening in het voordeel van de belastingplichtige? Dan ontvangt deze rechtsherstel. Dit gaat om het verschil tussen de oorspronkelijke berekening en de nieuwe berekening.

Niet-bezwaarmakers hebben niet meer de mogelijkheid om tijdig bezwaar in te dienen. De aanslag staat al vast. Toch hoeft u nu niets te doen. Er loopt een 'massaal bezwaar plus' procedure voor de niet-bezwaarmakers in de jaren 2017-2020. Het kabinet vraagt aan de Hoge Raad (HR) om uitsluitsel of niet-bezwaarmakers recht hebben op rechtsherstel. Stelt de HR belastingplichtigen in het gelijk? Dan vallen alle niet-bezwaarmakers daaronder. Ook als zij nog geen verzoek tot ambtshalve vermindering hebben ingediend.

Al ontvangen verzoeken worden aangehouden tot de HR een besluit heeft genomen.

Het kabinet heeft in overleg met belangenorganisaties een aantal zaken geselecteerd in de procedure ‘massaal bezwaar plus’. Het kabinet heeft met de belangenorganisaties afgesproken de procedures uit te procederen tot aan de Hoge Raad voor een definitief oordeel. Daarom wacht het kabinet op een uitspraak van de Hoge Raad. Het is niet bekend wanneer de Hoge Raad een uitspraak doet. In de tussentijd hoeft u niets te doen.

De rekenmethode is hetzelfde als voor het rechtsherstel. Het kabinet stelt de percentages voor rendement per vermogenssoort (spaargeld, beleggingen of schulden) jaarlijks opnieuw vast. Zo blijven deze zo dicht mogelijk bij de werkelijkheid liggen.

In de belastingaangifte van 2021 en 2022 gebruikte de Belastingdienst ook nog de oude, oorspronkelijke berekeningsmethode. Daarnaast maakte de Belastingdienst een herberekening op basis van de echte vermogensmix. Als die nieuwe berekening gunstiger was, dan werd uw belastingaangifte automatisch aangepast. Maar u kon ook nog voor de oude berekening kiezen. Sinds 2023 kan dat niet meer.

De vormgeving van het nieuwe stelsel is uitgewerkt in het wetsvoorstel voor de Wet werkelijke rendement box 3.

Het kabinet wil dat elk jaar belasting wordt betaald over de echte inkomsten uit vermogen. Dit gaat bijvoorbeeld om rente, dividend, huur en pacht. Ook zal elk jaar belasting worden geheven over de positieve waardeontwikkeling (‘vermogensaanwasbelasting’) van bezittingen in box 3. Bijvoorbeeld koerswinst over aandelen.

Een koersverlies of waardedaling kan worden gecompenseerd met de positieve inkomsten in box 3 in de volgende jaren. U mag de kosten voor een spaarrekening, het beheer van belegging of voor onroerende zaken aftrekken. Voor onroerende zaken in box 3 en aandelen in start-ups zal een ‘vermogenswinstbelasting’ gelden. De waardeontwikkeling wordt dan pas belast als u winst of verlies maakt (zoals bij verkoop).

Nee, op internet en sociale media circuleert onjuiste informatie over het belasten van de eigen woning in het voorstel voor het nieuwe box 3-stelsel.

Het eerste is dat de eigen woning niet meer in box 1, maar in box 3 belast zou worden. Dat is niet juist. De eigen woning waar je in woont (het hoofdverblijf) blijft ook in het nieuwe stelsel in box 1 belast en het kabinet is niet van plan dat te veranderen. De berekening blijft: eigenwoningforfait minus de hypotheekrenteaftrek.

Ten tweede zien we berichten dat de overwaarde van je eigen woning in box 3 belast zou worden. Dat klopt ook niet. In het nieuwe stelsel zou je alleen box 3-belasting gaan betalen over de rente die je van de bank ontvangt, als je je overwaarde op je bankrekening zet. De overwaarde zelf wordt niet belast.

Het kabinet streeft ernaar dat het nieuwe stelsel per 1 januari 2028 kan worden ingevoerd. Het kabinet heeft op 27 november 2024 het advies van de de Raad van State ontvangen op het voorstel.

Deze voorbereidingen zijn al gedaan:

• Gezamenlijke voorbereiding Belastingdienst met o.a. banken en verzekeraars over gegevens aanlevering.
• Voorbereiden inrichten proces bij de Belastingdienst voor verzamelen en verwerken van gegevens.
• Internetconsultatie (liep van 8 september tot en met 20 oktober 2023).
• Toetsen en adviezen, zoals de Uitvoeringstoets door de Belastingdienst en het advies van de Autoriteit Persoonsgegevens.
• Advies Raad van State

Het kabinet heeft enkele weken nodig om een reactie op te stellen op het advies van de Raad van State. Deze stappen volgen daarna nog:

• Aanbieden wetsvoorstel aan Tweede Kamer en behandeling
• Aanbieden wetsvoorstel aan Eerste Kamer en behandeling
• Publicatie in het staatsblad: wetsvoorstel is definitief
• Aanpassing ICT-systemen door o.a. banken, verzekeraars en Belastingdienst
• Testen gegevensuitwisseling tussen o.a. banken, verzekeraars en Belastingdienst