Beleid controle strategische goederen en diensten

Strategische goederen en diensten

Het beleid voor exportcontrole richt zich op de categorieën:

1. Militaire goederen
Militaire goederen zijn producten die zijn opgenomen op de Gemeenschappelijke EU lijst van militaire goederen. Voorbeelden zijn pantservoertuigen, oorlogsschepen en specialistische militaire apparatuur.

2. Goederen voor tweeërlei gebruik (dual-use-goederen)
Goederen die voor tweeërlei gebruik geschikt zijn, kennen zowel een civiele als een militaire toepassing. Bijvoorbeeld: bepaalde brandvertragers worden in de bouw gebruikt maar ook als grondstof voor gifgas. Onder goederen worden ook test- en productieapparatuur, materialen, software, en technologie verstaan.

3. Sanctiegoederen
Sommige sancties behelzen maatregelen die de export van bepaalde goederen – die normaal gesproken niet onder exportcontrole vallen – naar het gesanctioneerde land verbieden, of onderwerpen aan een vergunningplicht. Denk hierbij aan goederen die bijdragen aan de militair-industriële capaciteit van het land onder sancties. 

4. Strategische diensten
Strategische diensten zijn diensten die verband houden met strategische goederen. Het gaat om:

• niet-fysieke overdracht van programmatuur en technologie, bijvoorbeeld via telefoon of per mail;
• het verlenen van technische bijstand;
• het verrichten van tussenhandeldiensten.

Onder strategische diensten vallen bijvoorbeeld reparaties en onderhoud van militaire of dual-use-goederen, instructies in het gebruik ervan en bepaalde softwareleveranties.

5. Foltergoederen en diensten
Guillotines, duimschroeven, stroomschokapparaten, pepperspray en verdovende middelen zijn voorbeelden van foltergoederen. Afhankelijk van het goed is de uitvoer (incl. technische bijstand en tussenhandeldiensten) gereguleerd dan wel verboden op basis van een EU anti-folterverordening.

Beleid exportcontrole strategische goederen

Het Nederlands exportcontrole beleid voor strategische goederen berust op de volgende uitgangspunten:

• Nederland draagt niet bij aan de ontwikkeling en verspreiding van massavernietigingswapens en overbrengingsmiddelen voor dergelijke wapens.
• Nederland geeft geen vergunningen af voor de uitvoer van militaire of dual-use-goederen, wanneer die bijdragen aan mensenrechtenschendingen, interne repressie, internationale agressie of instabiliteit.
• Bij de afweging om wel of geen vergunning toe te kennen gaan veiligheidsbelangen boven economische belangen.
• Nederland geen wil onnodige administratieve lasten voor bedrijven. En Nederland zet zich in voor een internationaal gelijk speelveld voor Nederlandse bedrijven.
• Exportcontrole vindt plaats vóórafgaand aan de uitvoer.

Criteria voor uitvoer militaire goederen

Op grond van 8 criteria beoordeelt de Rijksoverheid of een bedrijf of organisatie een vergunning krijgt om militaire goederen uit te voeren. Die criteria staan in het Gemeenschappelijk standpunt van de EU over wapenexport.

Criteria waarop export van militaire goederen bijna altijd wordt verboden:

1. Export is in strijd met internationale afspraken of politieke besluiten;
2. Het land schendt mensenrechten of het internationaal humanitair recht;
3. Het land gebruikt de goederen om conflicten in een land uit te lokken of verergeren;
4. De export bedreigt de stabiliteit in de regio.

Criteria waarop extra onderzoek nodig is voor export van militaire goederen:

1. De export brengt de nationale veiligheid van Nederland en bondgenoten in gevaar;
2. Het ontvangende land steunt terrorisme of georganiseerde criminaliteit of  houdt zich niet aan oorlogsrecht, wapenbeheersing of ontwapening;
3. Het ontvangende land gebruikt de goederen mogelijk  voor andere doelen of voert ze door naar andere landen;
4. Het ontvangende land is een ontwikkelingsland dat niet de technische kennis  heeft om met de goederen om te gaan, of besteedt meer geld aan wapens dan aan onderwijs, zorg, banen en bestrijding van armoede. Het gaat om ontwikkelingslanden volgens de lijst van de  Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO).  

Dual-use-goederen

Wanneer u dual-use-goederen wil uitvoeren uit Nederland is vaak ook een exportvergunning vereist. Welke dual-use-goederen een exportvergunning vereisen staat in de bijlage I van EU Verordening 2021/821. In artikel 15 van genoemde verordening staat een aantal overwegingen waarmee de Nederlandse exportcontrole autoriteiten rekening moeten houden bij de beoordeling van een aanvraag voor een exportvergunning. Bijlage I van de dual-use verordening wordt regelmatig bijgewerkt.

Wanneer u een militair goed uitvoert vanuit Nederland dient u in de meeste gevallen een vergunning aan te vragen. Ook voor de uitvoer van dual-use-goederen of daaraan gerelateerde diensten naar een eindbestemming buiten de EU, geldt vaak een vergunningplicht.

Foltergoederen

Voor de export van foltergoederen kunnen eveneens beperkingen gelden. Welke dat zijn staat vermeld in Verordening EU 2019/125, ook wel de EU-anti-folterverordening genoemd. Voor foltergoederen op bijlage II van deze verordening geldt een algemeen verbod. Het is dus niet toegestaan te handelen in deze goederen of diensten te verlenen in relatie tot deze goederen. Er bestaat slechts 1 uitzondering op deze regel, namelijk voor het tentoonstellen in musea vanwege de historische betekenis van het goed.

Daarnaast geldt een vergunningplicht voor goederen die zowel voor folterdoeleinden of uitvoering van de doodstraf als voor normale (bijvoorbeeld medische) doeleinden gebruikt kunnen worden. Deze goederen staan vermeld op bijlage III en IV. Het verlenen van technische bijstand en tussenhandeldiensten in relatie tot deze goederen is ook gecontroleerd. Meer informatie vindt u op de website van de Douane onder Folterwerktuigen.

Sanctiemaatregelen

EU sanctiemaatregelen omvatten diverse maatregelen die raken aan exportcontrole, waaronder het verbieden of controleren van bepaalde goederen naar het gesanctioneerde land, of het verbieden van transacties met – of dienstverleningen aan – gesanctioneerde personen. Lees hier alle geldende EU-sancties.