Oorzaken en gevolgen van dreiging in Nederland

Actuele dreiging tegen veiligheid en democratie

Verschillende situaties in de wereld zorgen dat ook Nederland betrokken kan raken bij een gewapend conflict. Bijvoorbeeld de oorlog in Oekraïne. Dat gebeurt bijvoorbeeld als een van de NAVO-landen wordt aangevallen. De NAVO-afspraak is dat alle leden dan militaire steun bieden. Daarom investeert Defensie bijvoorbeeld extra in gevechtsmateriaal en personeel voor de krijgsmacht.

Er zijn al regelmatig incidenten die de veiligheid bedreigen. Denk aan de cyberaanvallen op Nederlandse zorginstellingen. Ook gebeuren er dingen die duiden op spionage en op voorbereidingen van sabotage van belangrijke Nederlandse voorzieningen. De AIVD en MIVD zien bijvoorbeeld dat Rusland internetkabels, gasleidingen en windmolenparken in de Noordzee stiekem in kaart brengt. En dat Chinese malware actief was op een computernetwerk van Defensie. Dat worden ook wel ‘hybride dreigingen’ genoemd. Ook wordt er desinformatie verspreid om mensen tegen elkaar op te zetten. Zo komt onze democratie onder druk te staan.

Wat staat er op het spel

Onze vrijheid, de manier van leven en de democratische rechtsstaat in Nederland is van groot belang. Dat moeten we beschermen. Daarvoor is het belangrijk dat :

• de vrije pers haar werk kan blijven doen;
• politici zich verantwoorden;
• de rechterlijke macht onafhankelijk blijft;
• iedereen weet wat te doen in een crisissuatie.

Die waarden bewaken, is een taak van ons allemaal: overheden, bedrijven, maatschappelijke organisaties, kennisinstellingen en burgers.

Belang van bondgenootschappen

Nederland is niet in staat op eigen kracht de eigen veiligheid garanderen; we hebben andere landen nodig. Door met bondgenoten samen te werken en afspraken te maken, staan we sterker in de wereld. Door actief uit te dragen waar Nederland voor staat, zijn we weerbaarder tegen desinformatie en propaganda van anderen. Een sterk Europa en een sterke NAVO zijn in ons eigen belang.

Gevolgen van een (hybride) aanval

Deze gebeurtenissen hebben nu nog geen grote (praktische) gevolgen in onze samenleving. Maar de kans dat dit gebeurt, is groot. Sabotage van infrastructuur kan onze samenleving hard raken. Als er een langdurige gas-, internet- of stroomstoring is, bijvoorbeeld. Dan rijden er geen treinen, kunnen mensen niet pinnen, kunnen leraren moeilijker lesgeven, moet de zorg draaien op noodvoorzieningen en bederft de voedselvoorraad in de koeling. Thuis, in winkels en distributiecentra.

De maatschappij heeft hier erg veel last van. En als dat gebeurt, worden andere landen ook geraakt omdat Nederland een logistieke sleutelpositie heeft in Europa. Via de haven in Rotterdam komen goederen Europa binnen. En het internetknooppunt in Amsterdam (AMS-IX) zorgt voor stabiel en snel internet in de hele wereld. Tijdens een storing kunnen websites slecht of niet bereikbaar zijn.

Daarnaast heeft een aanval op een ander NAVO-land ook impact op Nederland. De maatschappij moet voorbereid zijn op de effecten daarvan. Denk bijvoorbeeld aan het afsluiten van wegen voor transport van militair materieel, goederen via het spoor of de opvang van gewonden en vluchtelingen (ontheemden).

Weerbaarheid van de samenleving

Weerbaarheid betekent dat mensen van tevoren hebben nagedacht over wat er kan gebeuren en wat daarvan de gevolgen zijn. Wat is de impact als belangrijke voorzieningen uitvallen? Wie doet wat? Als de samenleving goed voorbereid is, ontstaat er minder chaos. Bedrijven kunnen bijvoorbeeld hun ICT goed beveiligen en zorgen dat ze voldoende voorraad hebben. En van tevoren afspraken maken met de overheid om te helpen in (nood)situaties.

Maatregelen van de overheid

Ook de overheid neemt maatregelen. Om ons land te beschermen geeft de overheid al extra geld uit aan Defensie. Maar er moet ook beleid komen om weerbaarder te zijn bij een militair conflict. Begin 2025 moet duidelijk zijn wat er nodig is en hoe de overheid dat moet organiseren. Het kabinet neemt hier nog een besluit over. Dit zijn bijvoorbeeld maatregelen als:

• Inzetten op samenwerking en bondgenootschappen zoals de NAVO.
• Leveringszekerheid van gas, olie en elektriciteit.
• Stabiliteit van het internet en telefonienetwerk hebben en houden (o.a. cyberpreventie).
• Zorgen voor een weerbare economie die ook militaire steun kan leveren (binnen en buiten Nederland).
• Nederlanders informeren om zelf voorbereid te zijn op incidenten.

Zelf voorbereid zijn

Een weerbare samenleving betekent ook dat alle Nederlanders voorbereid zijn op onverwachte (nood)situaties. Bijvoorbeeld weten wat te doen bij een evacuatie, langdurige stroomuitval, vervuild drinkwater of lege schappen in de supermarkt. Er zijn een aantal tips om zelf zo goed mogelijk voorbereid te zijn:

• Krijg waarschuwingen zodat je weet wat je moet doen in een dreigende situatie;
• Volg het stappenplan om voor te bereiden op dreiging of een ramp;
• Stel een noodpakket samen.