Letterlijke tekst persconferentie coronavirus minister-president Rutte, minister De Jonge en OMT-voorzitter Van Dissel (18 december 2021)
Minister-president Rutte, minister De Jonge en Jaap van Dissel van het Outbreak Management Team (OMT) leggen uit waarom het kabinet heeft besloten dat Nederland in ieder geval tot en met vrijdag 14 januari 2022 in lockdown gaat.
Inleidend statement minister-president Rutte
Goedenavond. Ik, wij, we staan hier vanavond met een somber gemoed. En ik denk dat veel mensen die nu zitten te kijken dat ook precies zo zullen voelen. Want een ingelaste persconferentie op zaterdagavond, vier dagen na de vorige persconferentie, dat belooft natuurlijk niet veel goeds. In één zin samengevat: Nederland gaat vanaf morgen nog een keer in lockdown. Nederland gaat nog een keer op slot. Dat is onvermijdelijk vanwege de vijfde golf die met de omikronvariant op ons afkomt. Omikron verspreidt zich nog sneller dan we al vreesden. En dus moeten we nu ingrijpen om zoveel mogelijk erger te voorkomen. Uit voorzorg. Dat is het ingewikkelde verhaal dat we vanavond hebben te vertellen. Daarom hebben we Jaap van Dissel gevraagd er vanavond bij te zijn, als voorzitter van het Outbreak Management Team, het OMT. Hij zal uitleggen waarom we niet kunnen wachten. En ook waar we vanwege omikron rekening mee moeten houden in de ziekenhuizen. Ik zal daarna zo kort mogelijk toelichten wat deze nieuwe lockdown concreet inhoudt. En vervolgens komt Hugo de Jonge aan het woord over wat er wordt voorbereid en klaargezet om deze vijfde golf zo goed mogelijk voor te blijven en te doorstaan. Maar nu eerst het woord aan Jaap van Dissel.
Inleidend statement Van Dissel
Dank u wel. Goedenavond dames en heren. Het OMT acht de huidige situatie zorgelijk en hecht er aan om hier uitleg te geven van het OMT-advies. De afgelopen twee jaar hebben we gezien dat verschillende virusvarianten van het coronavirus golven van infectie veroorzaakten in Nederland. En zoals u weet was de laatste variant die dat deed, was natuurlijk de deltavariant en we hebben dagelijks nog enkele tienduizenden infecties ten gevolge van die variant. Toch lijkt de piek van deze golf achter ons te liggen en dat komt natuurlijk niet in het laatst door de maatregelen die getroffen zijn enige tijd geleden door het kabinet. We zien daar nu de gunstige effecten van op het aantal nieuwe infecties. Tegelijkertijd realiseren we ons dat de bezetting van de ziekenhuizen nog steeds heel erg hoog is, dat de druk op de huisartsenzorg hoog is, dat de druk op de verpleeghuizen hoog is. En ofschoon we zien dat de getallen dalen, zijn we er nog niet. Desalniettemin, ondanks dat het OMT zich realiseert dat we dus over die piek van de deltagolf heen zijn, maakt het zich zorgen over de omikronvariant en de opkomst daar van. Die variant die zorgt momenteel nog maar voor een klein deel van de infecties in Nederland, maar we weten dat dat door z’n zeer snelle verspreiding dat aandeel snel zal toenemen. En het is zo dat in Nederland, op grond van de eerste gegevens, we zien dat de toename ongeveer een verdubbeling inhoudt van het percentage dat aan omikron kan worden toegeschreven van zo’n 2 tot 3 dagen. In Amsterdam ligt het percentage omikron, dat heeft u misschien ook gisteren gehoord, al rond de 25%. En waarschijnlijk vandaag weer wat hoger. En als je naar andere grote steden in Europa kijkt, van Londen weten we dat dat inmiddels al zo’n 70% is, dus we gaan er vanuit dat die omikronvariant zich snel zal verspreiden, ook in Nederland. En eigenlijk dat we voor, zo tussen kerst denken we, en de jaarwisseling, de omikronvariant ook dominant zal zijn. En dominant betekent in dit geval dat de meerderheid van de infecties in Nederland ten gevolge van die omikronvariant optreedt. En dat betekent ook dat de deltavariant daarmee verdrongen is. Het punt met de omikronvariant, behalve dat we weten dat het zich heel snel kan verspreiden en daar kunnen verschillende oorzaken voor zijn, weten we ook een aantal dingen nog niet. We weten wel dat, en daar kom ik zo natuurlijk verder op terug, wat we wel weten is dat die omikronvariant zich kan onttrekken aan opgebouwde afweer ten gevolge van een doorgemaakte infectie, of een eerdere vaccinatie. Zeker als dat enige tijd terug is en dat biedt dan uiteindelijk minder bescherming om die weer op te lopen. En waarom komt dat? Dat komt eigenlijk omdat die omikronvariant te veel afwijkt van het virus waarmee dat vaccin destijds gemaakt is. U moet het vergelijken: iemand trekt plotseling een andere jas aan en dan herken je hem niet meer. Dat is eigenlijk wat er gebeurt. Het afweersysteem kan hem eigenlijk niet goed herkennen, omdat die omikronvariant aan de buitenzijde een ander gedaante aanneemt. En op zich nog verder hetzelfde vermogen heeft om de cel te infecteren. Dat die omikronvariant dat kan, en dat we dus zien dat de opgebouwde afweer daar onvoldoende tegen beschermt, of in ieder geval veel minder dan tegen de huidige deltavariant, dat is natuurlijk een flinke tegenvaller. Dat zult u begrijpen, want dat zet ons toch weer een beetje terug. Tegelijkertijd weten we ook dat boostervaccinaties, dus het geven van een derde vaccinatie na een volledige vaccinatiereeks van twee, tenzij je het Janssenvaccin natuurlijk gegeven is, dat dat een opfrissing geeft van het afweersysteem en ook maakt dat na die booster de bescherming tegen de omikronvariant weer belangrijk toeneemt. Dus niet alleen moet ik misschien toevoegen bescherming tegen infectie, maar ook bescherming tegen ernstige ziekte verwachten we. En dan is het op zich, begrijpt u, heel goed nieuws, dat vorige week al besloten is, natuurlijk een beetje vooruitkijkend, omdat die omikronvariant z’n schaduw vooruit wierp, om die boostervaccinatiecampagne zeer sterk te versnellen, omdat dat momenteel natuurlijk heel erg belangrijk is. En dat betekent dat, hoop ik, dat iedereen daar ook gebruik van maakt, want we zijn als land het meest gebaat bij een hele grote opname van die boostervaccinatie. Ga die vooral halen. Maar ook denk ik een oproep aan diegenen die nog niet gevaccineerd zijn, om dat alsnog te doen, want twee initiële vaccinaties helpen ook, beschermen ook tegen de omikronvariant. Nou omdat die variant nieuw is, weten we ook een aantal dingen nog niet. Een van de meest belangrijke zaken waar we graag inzicht in zouden willen hebben is hoe ziek je er nou van kan worden. Maar dat kan helaas nog enige tijd duren voordat we daar echt robuuste data over hebben. En dan zult u zich afvragen: waarom is dat dan zo? Want het is toch eigenlijk, je hoeft maar om je heen te kijken, en die infecties die zijn er, dat moet niet zo ingewikkeld zijn. Toch ligt dat iets complexer. Bijvoorbeeld we zien in Engeland een hele snelle toename van die omikronvariant. Inmiddels al in Londen al zo’n 70%. U kunt zich voorstellen dat je dan kan kijken hoeveel ziekenhuisopnames zijn er ten gevolge van die variant en daar zit natuurlijk altijd een zekere vertraging in omdat je eerst ziek wordt en dan ongeveer een week, ietsje later, naar het ziekenhuis eventueel gaat. Het probleem is dat die variant zich niet vanaf het begin af aan even verdeelt over de populatie, dus over de bevolking. En als initieel meer jongeren dan ouderen die omikronvariant oplopen, dan kunt u zich voorstellen dat de getallen hoog zijn, maar dat je eigenlijk hele lage ziekenhuisopnames krijgt, domweg omdat dat reflecteert dat de patiënten jong zijn. Dus voordat je voldoende verspreiding in de bevolking hebt, bijvoorbeeld in Engeland die natuurlijk toch op Nederland voorloopt en kan zien wat er gebeurt als kwetsbaren de ziekte krijgen, dat gaat gewoon even enige tijd kosten en die tijd hebben we in Nederland nodig want je wilt voor de modellering natuurlijk heel graag weten hoe je dat moet invullen en dat kunnen we momenteel simpelweg niet. Die onzekerheid die maakt dat onze modelleringen heel erg afhankelijk worden van aannames en dat als we nu die modelleringen uitvoeren, dan zien we eigenlijk dat we, als je natuurlijk hele milde getallen invoert, dan gaat het, maar als je minder optimistische getallen invoert en deels aanneemt dat die omikronvariant eigenlijk op dezelfde wijze als het deltavirus toch ook personen ziek kan maken, dan zien we gewoon nu dat het aantal zieken wat we dan zullen krijgen vanwege de zeer snelle verspreiding van het virus, zo hoog is dat het de eerste golf in Nederland kan overstijgen. En dat zou dus betekenen dat we door de omikronvariant weer meer ziekenhuisbedden bezet zien door ernstig zieke patiënten en misschien ook meer ic-bedden als we in de eerste golf hebben gehad. U kunt zich voorstellen dat dat met alle onzekerheden die we nu hebben toch tot grote zorg leidt en dat je daar graag het maximale aan wilt doen om dat te voorkomen. Dat is dan eigenlijk ook de reden dat het OMT natuurlijk na een prelude vorige week nu opnieuw het kabinet adviseerde. In dit geval om aanvullende maatregelen te nemen, behalve de boostercampagne die natuurlijk al een week geleden ernstig of belangrijk versneld is, om aanvullende maatregelen te nemen en die maatregelen die kunnen eigenlijk niet anders zijn dan een intensivering van de huidige maatregelen en dan kom je al snel terug op een situatie als we vorig jaar rond kerst hebben gehad. U kunt zich het misschien goed herinneren toen kwam de alfavariant als een duveltje uit het doosje. In dat geval uit Engeland en moesten we plotseling ook intensiveren omdat die alfavariant ten opzichte van de toen circulerende variant besmettelijker is. Dus ja, eigenlijk samengevat, met zoveel onzekerheden over de eigenschappen van de omikronvariant. Onzekerheid natuurlijk ook hoeveel personen uiteindelijk ingaan op de dringende oproep om toch die booster te halen. Onzekerheden met betrekking tot hoe ziek je er van wordt, maar toch in potentie de grote impact van dit virus en zijn zeer snelle verspreiding zodat je veel zieke mensen krijgt en naar verwachting dus ook relatief veel ernstig zieke patiënten, maakt dat het OMT uit voorzorg heeft geadviseerd om aanscherping van de maatregelen te gaan doen. Die maatregelen die nemen we dan om verspreiding van omikron te vertragen. Daar kopen we als het ware tijd mee, en in die tijd kunnen we gebruik maken om ons verder voor te bereiden. Natuurlijk ook om iedereen de kans te geven van de boostervaccinatie gebruik te maken, maar tevens gaat het niet alleen om een vertraging. Het gaat er ook om dat we denken dat we de huidige zorg die toch nog vanwege de hoge aantallen opgenomen patiënten erg onder druk staat, dat we ook die nog meer ruimte kunnen bieden en meer lucht kunnen geven totdat deze volgende golf naar alle waarschijnlijkheid er toch aankomt. Veel onzekerheden nog, dat wil ik benadrukken. Het kan ook wel ’s mee zitten, maar dat hebben we helaas met het coronavirus nog niet vaak gehad. Maar in ieder geval een situatie die nu in de ogen van het OMT vroeg voor extra maatregelen. En u kunt er natuurlijk ook vanuit gaan dat als het beeld, op grond van informatie die we in Nederland gaan verkrijgen, maar ook vanuit het buitenland gunstiger blijkt dan de aannames waarmee we nu hebben gerekend, en we denken dat het meevalt, dan is het duidelijk dat het OMT als eerste ook weer het kabinet zal adviseren om de maatregelen af te bouwen. Daarbij wilde ik het laten, dank u wel.
Extra uitleg minister-president Rutte
Heel veel dank voor deze heldere uitleg. Dat was het waarom. En dan nu over het hoe en het wat. De nieuwe lockdown gaat in per morgenochtend zondag 19 december 5 uur ’s morgens en duurt in principe tot en met vrijdag 14 januari. In de dagen voor 14 januari zullen we op basis van de situatie dan opnieuw wegen wat er nodig is en wat er op dat moment misschien weer wel kan. En natuurlijk, als de cijfers de komende weken meevallen, dan komen we eerder bij jullie terug. Maar u hebt het Jaap van Dissel net ook horen vertellen: er zijn gewoon nog veel onzekerheden. Wat betekent de lockdown concreet? Het betekent om te beginnen dat de norm voor thuisbezoek naar 2 gaat. Dus ontvang thuis maximaal 2 gasten vanaf 13 jaar. Buiten wordt 2 mensen de maximaal toegestane groepsgrootte, behalve als je met het eigen huishouden naar buiten gaat en met uitzondering van kerstavond, eerste en tweede kerstdag en de jaarwisseling. Op die dagen geldt maximaal 4 gasten thuis ontvangen en ook buiten een maximale groepsgrootte van 4 mensen. De lockdown betekent vervolgens dat alle winkels de deuren sluiten. Bestellen en afhalen aan de deur – het eerdere click en collect – is wel toegestaan. Supermarkten, drogisterijen en andere essentiële winkels blijven open tot uiterlijk 8 uur ’s avonds. En ook essentiële diensten als tankstations, bibliotheken en apotheken die blijven geopend. Het onderwijs sluit de deuren, van groep 1 in het basisonderwijs tot en met de universiteiten, en in het verlengde daarvan sluit ook de buitenschoolse opvang. Voor kwetsbare leerlingen en studenten en voor kinderen van mensen met cruciale beroepen blijft noodopvang beschikbaar. Voor het onderwijs stellen we de einddatum van de lockdown op zondag 9 januari, omdat iedereen na de kerstvakantie natuurlijk meteen weer terug wil naar het onderwijs, in de klas of in de collegezaal. Dat is gewoon heel belangrijk. Maar met alle onzekerheden vragen we alle scholen en instellingen wel om zich voor te bereiden op het geven van afstandsonderwijs in die eerste week na de vakantie. Dat is de week van 10 januari. Daarover, of de scholen helemaal open kunnen of niet, daar zullen we op maandag 3 januari duidelijkheid over geven. En wat sowieso door kan gaan zijn het praktijkonderwijs, het onderwijs aan kwetsbare jongeren, de lessen voor examenleerlingen en tentamens en examens – met inachtneming van alle geldende veiligheidsregels natuurlijk. De musea, theaters, bioscopen en concertzalen zijn gesloten. Net als pretparken en dierentuinen. En net als de horeca en de evenementensector. Afhalen in de horeca is toegestaan. Voor sommige evenementen, zoals warenmarkten, geldt een uitzondering. En uitvaarten en huwelijken zijn onder voorwaarden natuurlijk mogelijk. Alle niet-medische contactberoepen gaan dicht. Zoals kappers, nagelstudio’s en schoonheidsspecialisten. Fysiotherapeuten en andere medische contactberoepen kunnen wel doorwerken. Tot slot gaan alle binnensportlocaties dicht en worden alle sportcompetities stilgelegd. Sportlocaties buiten zijn overdag open van 5 tot 5, overdag. Onder de 18 zijn onderlinge partijtjes mogelijk, ook op minder dan anderhalve meter afstand. Boven de 18 geldt maximaal 2 personen samen, op anderhalve meter afstand en eventueel met een instructeur. Professionele sport kan wel doorgaan, maar zonder publiek, zoals nu ook al het geval is. Zwemlessen voor diploma’s kunnen doorgaan tot 5 uur ’s avonds. En ik onderstreep dat het iedereen natuurlijk vrij staat te wandelen, te fietsen, een rondje te rennen of wat dan ook. Want sporten is goed, gezond en dus belangrijk. En om meteen veel vragen voor te zijn: als je op vakantie gaat, dan hou je je dan aan de regels van het land waar je bent, ook als dat land Nederland is. U merkt, ik formuleer alle regels van de lockdown bewust zo kort mogelijk en met zo min mogelijk uitzonderingen en details. Die staan zo meteen weer op rijksoverheid.nl. Natuurlijk blijven ook de basisregels heel belangrijk: handen wassen, afstand houden, testen bij klachten en zorg binnen alsjeblieft voor voldoende frisse lucht. De ventilatie. Natuurlijk zijn er financiële regelingen voor bedrijven, voor culturele instellingen en sportorganisaties, en voor tegemoetkoming aan ouders van de eigen bijdrage voor buitenschoolse opvang. En natuurlijk blijven de bestaande regels gelden, bijvoorbeeld voor afstand houden en mondkapjes. Maar het gaat vanavond om deze hoofdboodschap: omikron dwingt ons het aantal contacten zo snel mogelijk en zo veel als maar kan te beperken, en daarom gaat Nederland vanaf morgen op slot. En ik hoor heel Nederland inmiddels zuchten: dit allemaal precies 1 week vóór Kerstmis. Weer een kerst die totaal anders is dan we zouden willen. Weer heel slecht nieuws voor al die ondernemers en culturele instellingen die het juist van de feestdagen moeten hebben. Weer een domper voor alle jongeren voor wie het leven ineens weer een stuk saaier wordt, of voor ouderen voor wie het sociale contact tijdens de feestdagen extra belangrijk is. We kennen allemaal wel iemand die deze dagen wat extra aandacht nodig heeft. Laat ons een beetje op elkaar blijven letten. Kerst is het feest van hoop en van licht in het donker. En we hebben eerder met elkaar bewezen dat we als samenleving veel aankunnen. Met elkaar komen we ook deze periode weer te boven. Daar ben ik absoluut van overtuigd.
Inleidend statement minister De Jonge
Hoe zwaar onze boodschap ook is, we weten wat ons te doen staat. Ja, we blijken minder goed beschermd tegen de omikronvariant. Maar boosteren helpt dus enorm. En daarmee brengen we onze bescherming tegen de omikronvariant weer op peil. En dat is dus wat we kunnen en moeten doen. Dat is ook wat perspectief geeft. Voor nu kunnen we geen risico nemen. Voor nu moeten we met deze maatregelen de verwachte omikrongolf verlagen en vertragen. Want daarmee kopen we tijd. Tijd om meer te leren over de impact van de omikronvariant. Vooral over hoe ziek we er van worden. Tijd om de golf van de Deltavariant waar we nu nog inzitten verder te laten afnemen, zodat er weer meer ruimte komt in de zorg. En tijd om iedereen die boosterprik te kunnen geven. De GGD en het RIVM leveren een ongekende prestatie om alle 18-plussers zo snel mogelijk een booster te geven. Met hulp van Defensie en het Rode Kruis. Met hulp van ziekenhuispersoneel. Van de huisartsen. Van artsen in instellingen. En van vele vrijwilligers. Het gaat om tienduizenden mensen. Het is alle hens aan dek. Ruim 1,5 miljoen boosterprikken zijn gezet. We hebben er dus nog 9,5 miljoen te gaan. Als tenminste iedereen een booster neemt. En dat moet. Anders bent u niet genoeg beschermd tegen omikron. Komende week zetten we 1 miljoen prikken, de week daarna gaan we richting de anderhalf miljoen prikken per week. We zetten alles op alles om de snelheid verder te maximeren. Nog meer prikken per locatie, nog meer uren per dag, nog meer mensen. Zoveel mogelijk 60-plussers kunnen nog voor de jaarwisseling hun boosterprik halen. En als u nog geen afspraak heeft, maak die dan alsnog, online. Omdat we elke dag blijven uitbreiden, komen er elke dag nieuwe afspraakmogelijkheden bij. Dus lukt het vandaag of morgen niet om voor de jaarwisseling nog aan de beurt te zijn, probeer het dan een dag later nog eens. Een deel van de 60-plussers heeft op dit moment een afspraak staan in januari. Zit u bij die groep en komt er eerder plek vrij, dan krijgt u van de GGD in de loop van volgende week een sms waarmee u de afspraak kunt vervroegen. Zo bieden we zoveel mogelijk 60-plussers de gelegenheid om nog voor de jaarwisseling aan de beurt te komen. En dat is ook de reden dat we even pas op de plaats hebben gemaakt met het uitnodigen van de 60-minners. Vanaf begin volgende week nodigen we de eerstvolgende geboortejaren weer uit. En: alle 18-plussers krijgen uiterlijk 7 januari de oproep een afspraak voor hun booster te maken. En dat betekent dat we in de tweede helft van januari klaar zijn met dit boosteroffensief. Dan hebben alle volwassenen die langer dan 3 maanden geleden zijn gevaccineerd of een covid-infectie hebben doorgemaakt, de kans gehad om het boostervaccin gehad te hebben. Het is een enorme klus. En dat is ook de reden waarom ik u vraag de afspraak online te maken. Zo helpt u de GGD om deze mega-operatie zo snel en soepel mogelijk te laten verlopen. Bent u niet handig met de computer, vraag dan gerust hulp aan kinderen of aan kennissen of aan buren. Ook bij de bibliotheek zijn mensen die u kunnen helpen. En wat staat ons verder te doen? Intussen bereiden we ons, met de zorg, voor op verschillende scenario’s. Is die snel verspreidende omikronvariant even ziekmakend als de deltavariant? Dan leidt dat tot een druk op de ziekenhuizen die we niet eerder hebben gezien. En niet alleen op de ziekenhuizen. Op de hele zorg. Is deze variant minder ziekmakend maar gaat het wel om heel grote aantallen patiënten? Dan kan dat door de snelle verspreiding nog steeds leiden tot een hele grote druk op zorg. In de ziekenhuizen, maar ook in de huisartsenzorg, de thuiszorg, in de verpleeghuizen, eigenlijk in de hele zorg. We doen er alles aan dat die scenario’s geen werkelijkheid worden. Maar we willen er wél klaar voor zijn. Zodat ook onder de zwaarste omstandigheden de zorg beschikbaar blijft voor iedereen die dat dringend nodig heeft. Dat is het doel. En dit is wat u kunt doen: Houd u zich aan de maatregelen, wees extra voorzichtig. Blijf thuis als u klachten heeft, zorg dat u niet bijdraagt aan de verspreiding van het virus. Bent u ouder dan 70, heeft u een zwakke gezondheid of werkt u met kwetsbare mensen? Doe als u klachten heeft dan een test bij de GGD. En valt u niet onder die groepen? Dan kunt u ook een zelftest doen. Maar is die zelftest positief, ga dan altijd naar de GGD. En nogmaals: zodra uw geboortejaar aan de beurt is: haal die boosterprik. Bent u langer dan 3 maanden geleden volledig gevaccineerd en denkt u: ik zit wel goed? U bent niet genoeg beschermd tegen de nieuwe omikronvariant. Háál die boosterprik. Bent u deels gevaccineerd, of heeft u al corona gehad en denkt u: Nou, ik zit wel goed? U bent niet genoeg beschermd tegen de omikronvariant. Dus haal die boosterprik. Bent u deels gevaccineerd of heeft u al corona gehad en denkt u: ik zit wel goed? U bent niet genoeg beschermd tegen de omikronvariant. Haal die boosterprik. En bent u nog helemaal niet gevaccineerd? Dan bent u dus helemaal niet beschermd. En dit is dan echt het moment om twijfels overboord te gooien. Omikron verspreidt zich zo snel dat het risico op besmetting nu nog groter is. Dus aarzel niet langer en haal die prik. En laten we allemaal de moed erin houden in deze moeilijke tijd. We hebben eerdere golven doorstaan. En we weten wat ons te doen staat. We kunnen dit. Als we het ook nu weer samen doen.
Beantwoording van vragen
VRAAG (NOS)
Premier Rutte, met een lockdown vraagt u weer veel van NL. Snapt u dat mensen daar moedeloos van worden?
RUTTE
Totaal, totaal. Het is echt verschrikkelijk dat dit nodig is. Wij waren allemaal echt totaal uit de stoel geblazen toen wij vorige week vrijdag voor het eerst hoorden dat er grote zorgen leefden bij het OMT. Het OMT heeft die week gebruikt om verder te preciseren, in kaart te brengen precies, beter te begrijpen wat er aan de hand is. En gisteren hebben zij ons gezegd, luister, we weten nog niet alles, maar het ziet er zeer zorgelijk uit. Zouden we wachten tot we wel alles weten dan ben je een week tot tien dagen verder en als dan blijkt dat onze zorgen waar zijn dan is het te laat om in te grijpen. Dus doe het nu. Vandaar dat we gisteravond ook alles gevolgd hebben en vandaag de besluitvorming hebben gehad. Maar ik vind het echt verschrikkelijk. Het is verschrikkelijk voor het hele land, voor 17 miljoen mensen, voor al die bedrijven, voor al die jongeren, voor al die ouderen, voor iedereen die eenzaam is. Voor iedereen die gewoon ook naar de Kerstdagen toekeek en gewoon wil genieten van het leven, dat we nu al bijna twee jaar in deze ellende zitten. Het enige dat je kan zeggen: we zijn niet de enige. Het is heel Europa. Maar dat is natuurlijk geen troost.
VRAAG
Nederland is in vergelijking met andere landen relatief laat begonnen met de boostercampagne. Is die harde lockdown van nu in dat licht nog wel uit te leggen?
RUTTE
Nou ja weet u, we zijn inderdaad, we zitten niet bovenaan het lijstje qua boosteren, dat klopt absoluut daar heeft u helemaal gelijk in. We zijn het nu wel heel snel aan het inhalen. Maar het is ook weer niet zo dat landen die wel heel veel geboosterd hebben geen problemen hebben. In Denemarken bijvoorbeeld zijn de scholen al dicht vanaf 15 december. In Engeland, waar inmiddels zo’n 40 procent geboosterd is, worden deze dagen de besluiten voorbereid om vergaande maatregelen te nemen, om het openbare leven te beperken. Dus ja, wij zijn later begonnen met boosteren en we zijn nog niet zo ver als die anderen, we halen dat nu in. Maar het is niet zo dat die andere landen dus geen zware maatregelen hoeven te nemen.
VRAAG
En hebben wij in de afgelopen maanden niet te veel risico genomen waardoor ziekenhuizen nu vol liggen en we nu totaal geen buffer meer hebben om die opkomende omikronvariant op te vangen?
RUTTE
Nou daar is ook de situatie hier natuurlijk vergelijkbaar met heel veel andere landen in Europa. Toen de aantallen opliepen, het aantal besmettingen, hebben we ook steeds, als we door die grenswaarde heengingen hebben we maatregelen genomen op basis van alle advisering. Je ziet ook dat het werkt. Want het rare vandaag is natuurlijk dat Nederland zal zeggen, maar luister Rutte, die aantallen besmettingen zijn aan het dalen, zie je dat dan niet? Het aantal mensen dat opgenomen wordt in de ziekenhuizen is aan het dalen. Dat klopt. Dat is het goede nieuws, dat de maatregelen werken. De avondlockdown, die tot en met vanavond, tot morgenochtend 5.00 uur geldt, als we naar die volledige lockdown gaan, die werkt. Die heeft effect. In de ziekenhuizen liggen nog veel mensen maar ook daar begint de druk nu af te nemen. Al een aantal dagen dat het echt heel fors lager is, althans de instroom fors lager is. Maar het punt is dat we natuurlijk nu aan zien komen, die enorme golf van omikron en dat die ertoe kan leiden dat je zo vanaf begin januari onbeheersbare situaties krijgt als je niet nu maatregelen neemt.
VRAAG
Ja misschien voor u meneer De Jonge, is de wrange conclusie van nu niet dat we nu tijd hebben moeten kopen met een harde lockdown om de achterstand in de boostercampagne in te kunnen lopen?
DE JONGE
Ik denk dat je het zo ook weer niet kunt zeggen. Want zoals Mark Rutte net zegt, je ziet eigenlijk in alle landen, ook landen die verder zijn met die boosterprik, dat er op dit moment maatregelen zijn genomen of worden genomen die toch wel erg vergelijkbaar zijn ook met datgene wat we in Nederland doen. Dat geldt überhaupt, als je een beetje uitzoomt dan zijn alle landen in Europa, maken ongeveer dezelfde ontwikkeling door, nemen ook ongeveer dezelfde maatregelen met ongeveer dezelfde effecten. Het kan eens een week meer, eerder of later zijn maar het is toch wel behoorlijk vergelijkbaar. Het is wel waar dat het hard nodig is om tijd te kopen. Tijd te kopen allereerst om te leren: hoe ziekmakend is die omikronvariant eigenlijk? Je zou kunnen zeggen: dat gaan we dan ontdekken de komende weken, maar punt is dat als je een aantal weken verder bent, dat je dan niet meer de maatregelen kunt nemen die je nu nog wel kunt nemen. Dan niet meer het effect kunt sorteren dat je nu nog wel kunt sorteren. Tweede reden is inderdaad tijd te kopen voor die booster, dat is waar. Het is noodzakelijk om zo snel mogelijk zo veel mogelijk mensen te prikken. En daarbij hoop ik ook dat we uitkomen op een hoger percentage dan de percentages zoals we die nu leren uit de gedragsonderzoeken. Wat we nu leren is dat zo’n 80 procent bereid zou zijn om die boosterprik te nemen. En dat is te weinig. We moeten echt zorgen dat iedereen die zijn eerste twee prikken heeft genomen ook die derde prik gaat halen. En eigenlijk moeten we er natuurlijk ook voor zorgen dat die 11 procent die überhaupt nog geen prik heeft genomen ook alsnog overtuigd raakt om die prik te nemen. Want hoe beter we gevaccineerd zijn, hoe beter we ook deze omikronvariant te lijf kunnen gaan.
VRAAG (RTL)
Vraag voor premier Rutte. Ik heb een beetje mee zitten schrijven. U zegt: er is vrij veel onzeker of u met zijn drieën zegt dat, over de omikronvariant. Aan de ene kant zegt u: het kan tot een hoge piek in de ziekenhuisopnames en IC-opnames leiden. Maar het kan ook zijn dat de belasting op de zorg juist lager uitvalt. En het zou ook nog kunnen zijn dat de omikron minder ziekmakend blijkt te zijn. Kan het dan ook zo zijn dat we het hele land nu op slot gooien zonder dat dat eigenlijk nodig blijkt te zijn?
RUTTE
Dat lijkt onwaarschijnlijk, want wat het OMT gedaan heeft is natuurlijk gekeken naar de kennis die er nu is. Uit Zuid-Afrika, uit Engeland, Denemarken, Noorwegen, andere landen. En ze hebben natuurlijk ook een netwerk, misschien kan Jaap van Dissel daar zo iets meer over zeggen. En dan zie je dat niet alles bekend is, maar dat er heel grote reden is in die cijfers, om zeer bezorgd te zijn. Maar als u mij vraagt, weet je al heel precies hoe het zit? Dat was mijn antwoord net aan de NOS, aan meneer Breedveld, nee dat weten we niet. Daar heb je echt nog een week tot tien dagen voor nodig, minstens, om nog meer te achterhalen. Maar je hebt die tijd niet. Want als je pas over een week of tien dagen zou besluiten om te doen wat we nu doen, en het zou dan blijken dat wat nu gevreesd wordt, en dat is niet een vrees in de lucht zo van 'het zou weleens...', nee dat is dus echt op basis van allerlei aannames dat men zegt: luister dit kan leiden tot zeer forse IC-bezetting, zeer forse ziekenhuisbezetting. Dat leidt echt tot een overstroming van onze zorg die we niet aankunnen, als dan zou blijken dat dat waar is dan kun je niet meer ingrijpen. Maar misschien kan Van Dissel iets zeggen over hoe hij ...
VRAAG
Nou ik had nog een aanvullende vraag aan de heer Van Dissel, want u zei net, op een gegeven moment weten we of het meevalt of niet met die omikronvariant. Wanneer weten we dat? Is dat dan over tien dagen? Krijgen we dan bericht van: oh het valt toch mee, we kunnen weer open?
VAN DISSEL
Nou kijk wat wij doen is gewoon dagelijks bijhouden, want letterlijk komt die informatie dagelijks beschikbaar, wat er in de andere Europese landen speelt. We hebben natuurlijk ook een aantal dingen ingericht in Nederland zelf. Bijvoorbeeld in Amsterdam wordt zeer intensief gemeten. Maar we hebben ook, met de kiemsurveillance kijken we ernaar. Dan houd je oog op het virus. Wat we gewoon zien is dat de verspreidingssnelheid, is echt heel erg hoog. Vele malen hoger dan wat we tot nu toe gewend zijn van bijvoorbeeld ook het deltavirus, wat natuurlijk alweer besmettelijker was dan het zogenaamde alfavirus. Als je zo snel zo’n verspreiding krijgt, dan kun je ook eigenlijk, dan weet je eigenlijk ook zeker dat je heel snel veel infecties krijgt. Want dat volgt elkaar natuurlijk met een bepaalde proportie, en omdat het zo snel gaat, bouwt het gewoon heel snel op. Krijg je mogelijk ook snel ernstige ziektegevallen en belasting van de zorg. Dus het is met name die snelheid die ons zorgen baart, en wat je ...
VRAAG
Nee ik begrijp dat het u zorgen baart. Maar wanneer kunt u nou inzien wat het effect is?
VAN DISSEL
Nou dat kunnen we zien als we voldoende vanuit de Nederlandse gegevens, voldoende generaties met het virus hebben waarbij ook de hele bevolking is aangedaan. Want u kunt zich voorstellen, als het alleen maar in een groep van jongeren rondgaat, en dat is momenteel in een aantal landen gaande, die hebben natuurlijk ook veel contacten, dan is de eerste conclusie: nou ja, we zien er niet zo veel ziekenhuisopnames van. Maar dat hebben we natuurlijk in Nederland ook niet van de delta en de andere gehad. Dus je moet toch hebben dat dat virus nog breder is rondgegaan om uiteindelijk te weten of ook met name de kwetsbaren natuurlijk wel ernstig ziek worden en naar het ziekenhuis moeten. Dat neemt gewoon tijd. Hoeveel tijd, dat hangt af van: hoe snel gaat het in Engeland, hoe snel gaat het in Denemarken, wat kunnen we daarvan leren? Er zijn wat eerste rapporten van, maar die rapporten die zijn nog onvoldoende robuust om daar al een conclusie aan te verbinden. Dus dat zullen we toch nog gewoon de komende week weer moeten aanzien.
RUTTE
Als we nu een datum konden noemen dan deden we dat, maar ik heb vanmorgen ook Jaap van Dissel gevraagd, hij heeft mij verzekerd, hij zei joh, desnoods komen wij ’s nachts bij elkaar, ’s morgens bij elkaar, in de kerstdagen, zodra er meer informatie is dan wordt onmiddellijk op de knop gedrukt en dan zit iedereen aan zijn computer en dan worden er adviezen uitgebracht. Dus Nederland hoeft ook niet bang te zijn dat we inmiddels denken: het is niet meer zo hard nodig, maar het is Kerstmis dus we vergaderen niet. Meteen wordt er ingegrepen.
VRAAG
Sorry ik heb nog twee vragen. Nog eentje voor de heer Van Dissel. Vindt u dat u een inschattingsfout heeft gemaakt met de noodzaak voor de boosterprik? Het feit dat we een beetje achterlopen als Nederland?
VAN DISSEL
Nou ja kijk, voor de duidelijkheid, als je twee jaar adviseert dan is het volgens mij onmogelijk om nooit een keer een fout te maken. Dus dat even terzijde. En ik wil ook niet een administratief antwoord geven in de zin van dat de boosterprik niet bij het OMT ligt, maar dat ligt niet bij het OMT. Dus als u zegt: heeft de hele wetenschappelijke familie van Nederland daar misschien een inschattingsfout gemaakt, dat kan. Maar ik wil u wel herinneren dat je natuurlijk toch moet, naar mijn idee althans hoor, u zult daar een eigen mening over hebben, dat je dit moet evalueren op grond van de kennis die je op een bepaald moment had. We hebben natuurlijk in de zomerperiode, dat is dan vooral de Gezondheidsraad, maar ik geef even hun gedachtegang weer ook, gezegd: de effectiviteit van de vaccins tegen ziekenhuisopnames is momenteel nog heel erg hoog. Ja, ga je dan boosteren? Waarvoor doe je dat dan? Dus we hebben toen grenzen afgesproken, dat als dat daalt dat we dat uiteraard snel zouden doorgeven. En we hebben gezorgd dat de organisatie klaarstond om dat binnen een bepaalde tijd te doen. Nou ik kan u vertellen, die grens hebben we nog niet eens bereikt. Dus met andere woorden, die boostercampagne is al eerder opgestart. Ook op grond van andere gegevens, zoals opnieuw hoeveel gevallen er waren, wellicht ook door het seizoenseffect wat het virus een zetje in de rug gaf, wat er uiteindelijk toe leidde dat de boosters versneld zijn. Ja is dat dan een fout? Ik weet het niet, u zult het misschien als fout typeren. Ik denk, we hebben gewoon integer op dat moment gekeken: waaraan wil je voldoen om te gaan boosteren? En dat moment heeft zich niet voorgedaan. Er is iets anders gebeurd waardoor uiteindelijk natuurlijk, of uiteindelijk, waardoor door is gegeven: het is nu verstandig. En vervolgens is het allemaal gaan rollen omdat we het hadden voorbereid.
VRAAG
Een hele korte vraag nog aan de heer Rutte. Afgelopen dinsdag was er ook nog een persconferentie. Er is nu weer een persconferentie. Sommige mensen typeren dat als jojobeleid. Bent u bang dat u draagvlak verliest?
RUTTE
Dat draagvlak is niet heel groot. Dat weten we. Maar niet vanwege deze week. Want we hebben (afgelopen) dinsdag heel precies gezegd: wat we nu weten is dat de avondklok daarom moet worden voortgezet. En we hadden gezegd tegen Nederland, we zullen jullie dinsdag laten weten, dat was afgelopen dinsdag. En ik heb ook toen gezegd: intussen maken we ons ook zorgen over de omikronvariant. Het OMT brengt daar vrijdag advies over uit en naar aanleiding daarvan kunnen Hugo de Jonge en ik bij Nederland terugkomen. Dus dat hebben we dinsdag gezegd. Dus in algemene zin zal ik niet zeggen dat het beleid altijd volstrekt het rechte pad vaart en is er ook wel ’s een draagvlakissue. Dat zie ik ook, maar niet door deze week.
VRAAG
Maar vindt u dat er nu een draagvlakissue is, denkt u dat mensen nog meegaan in deze lockdown?
RUTTE
Daar ben ik absoluut van overtuigd, omdat volgens mij, dat merk ik echt ook uit mijn omgeving, waarin de afgelopen maanden ik ook veel kritiek hoorde, zeggen nu mensen: luister, we maken ons zeer grote zorgen over omikron. We zien al die berichten. Kijk vandaag gewoon op de buitenlandse websites, maar ook NOS, RTL, overal, je ziet: alle kranten schrijven er over. En terecht, want het gaat zo snel met dat virus, en er zijn zulke grote risico’s dat dat daardoor mis kan gaan. Dus ik denk dat Nederland begrijpt dat dit nu nodig is, het verschrikkelijk vindt, zoals ik het zelf ook verschrikkelijk vind, maar het absoluut snapt. Dus ik denk dat waar dat draagvlak absoluut een issue is, dat dat niet per se door deze week komt. Ik denk dat deze week redelijk consistent was.
VRAAG (SBS 6)
Meneer Rutte, wij hebben dat draagvlak vandaag onderzocht en slechts 30% van de Nederlanders steunt deze harde lockdown. Ik vraag me af of mensen met kerst zich nog aan de adviesregels gaan houden. Ik denk dat veel mensen zoiets hebben van: ik ga gewoon met mijn familie afspreken.
RUTTE
Ik zag uw onderzoek, maar ik zou heel benieuwd zijn hoe dat onderzoek eruit ziet na vanavond.
VRAAG
Het is een representatief onderzoek.
RUTTE
Ja, maar dat is van voor deze persconferentie. Nu heeft Jaap van Dissel, er kijken misschien wel 6 of 7 miljoen mensen naar deze persconferentie, en die hebben net gehoord...Ik denk omdat mensen nu heel precies, en daarom is het zo belangrijk dat Jaap van Dissel er zelf ook bij is, de wetenschap, de nationale dokter, dat hij hier staat en zegt: jongens, luister er is echt iets serieus aan de hand. En ik merk de afgelopen dagen in mijn omgeving een totaal ander beeld rondom corona dan de afgelopen maanden, waarbij mensen dachten: is het nou allemaal zo heel erg? Dus ik zou heel benieuwd zijn als jullie dat onderzoek nog ’s doen de komende dagen. Misschien heb ik ongelijk hoor.
VRAAG
U staat aan die kant, ik zit aan deze kant en ik luister. Volgens mij was dit de meest verwarrende persconferentie die we tot nu toe hebben gehad, samenvattend, daarbij ook nog Nederland is te laat met boosteren. De zorg is al te lang overbelast. En het vertrouwen in het coronabeleid bleek vorig week ook uit RIVM-onderzoek, is nog nooit zo laag geweest. Bent u de controle kwijt?
RUTTE
Nee, en ik zal u ook zeggen dat ik het niet met u eens bent. Dat mag, wij kunnen daarover van mening verschillen in vriendschap en vanuit respect vanuit onze verschillende rollen. Ik heb steeds gezegd vanaf het begin: we zitten als wereld, als Europa, als Nederland, in een ongelooflijk ernstige gezondheidscrisis. En wij hebben iedere keer gezegd tegen Nederland: als wij nieuwe feiten hebben, als wij nieuwe informatie hebben, er moeten dingen gebeuren, dan zullen we niet aarzelen. Ik zeg niet dat de afgelopen twee jaar een foutloos parcours zijn geweest. Dat is nergens in de wereld, maar zeker ook niet in Nederland. Er zijn ook fouten gemaakt. Maar deze informatie over omikron is zeer alarmerend. Als mensen dan precies willen weten vanavond, van de wetenschap, ik wil nu van A tot Z exact weten hoe het is, dat kan soms niet, want we zitten met een gezondheidszorgcrisis, en ik vind het juist goed dat wij elkaar serieus nemen en dat Jaap van Dissel precies uitlegt: dit weet ik wel, dit weet ik niet. Maar ik weet een ding zeker zegt Jaap van Dissel: als ik ga wachten tot ik zeker weet wat ik moet weten, dan is het te laat. Als blijkt dat wat wij vrezen uit zal komen, want dan zijn die ziekenhuizen niet meer onder controle te krijgen. En dat risico kunnen we als Nederland niet nemen en dat snapt, is mijn overtuiging, Nederland. Ik kan ongelijk krijgen, maar ik ben razend benieuwd naar uw onderzoek begin volgende week na vanavond.
VRAAG
Als ik zeg: de meest verwarrende persconferentie, dan bedoel ik ook: het leek net een technische briefing in de Tweede Kamer. Ik vraag me echt af of Nederlanders buiten deze Haagse bubbel begrijpen wat hen net gezegd is.
RUTTE
Dan is mijn samenvatting voor Nederland als iemand het niet zou hebben begrepen: er is een zeer groot risico met de variant die er nu is, een. Twee, we weten niet alle details, maar we weten een ding zeker: als we gaan wachten tot we alles weten is het te laat. En dus uit voorzorg, en vanuit het voorzorgsbeginsel moet de regering nu deze maatregel nemen en ik denk, en nogmaals hoor, daar verschillen wij over van mening denk ik, maar daarom ben ik zo benieuwd naar uw volgende onderzoek, dat Nederland dat snapt.
VRAAG
Morgen weer een onderzoek. Heeft u wel rekening gehouden vandaag ook met de impact van deze lockdown op de samenleving?
RUTTE
Man, ik heb vannacht niet geslapen. Wij hebben allemaal niet geslapen. Dit is zo verschrikkelijk wat hier gebeurt. Ik ben vorige week vrijdag natuurlijk toen wij de eerste berichten kregen, en dat het OMT zei: we hebben nog een week nodig om echt een scherper advies neer te zetten. Waardoor wij ook dinsdag gezegd hebben: wij zullen Nederland bijpraten. Dat er een mogelijk donkere wolk boven de toch al ellende van corona hangt. En toen wij gisteren natuurlijk hoorde: het is echt zeer ernstig. Hebben we ook alle gesprekken naar voren gehaald, zodat we gisterenavond konden beginnen met plannen voor vandaag. Maar het is echt verschrikkelijk dat al die fantastische ondernemingen, en al die mensen en al die ouderen en jongeren die er helemaal klaar mee zijn, dat die nou weer te maken hebben met een aantal weken lockdown. Het is, de tranen springen je in de ogen. Het is echt verschrikkelijk. Maar als we niet doen, dan nemen wij niet onze gezamenlijke, collectieve verantwoordelijkheid als Nederland. En ik ben van een ding overtuigd, dat komen wij samen te boven. Maar dit is in de hele crisis misschien wel het zwaarste moment na die eerst tv-toespraak in maart vorig jaar.
VRAAG (BNR)
Meneer Rutte, ik besef dat als u maatregelen neemt en u bent de horde wat voor dat wij als journalisten massaal zeggen: is dat niet wat voorbarig? En als u afwacht, dan zeggen we massaal: waarom bent u nou toch te laat? Maar toch is er een trendbreuk zichtbaar, want de afgelopen tijd zagen we toch dat het kabinet vaak zei: we wachten even af, we willen echt zien wat de cijfers doen voordat we dit soort vergaande maatregelen nemen. Nu bent u een stap voor. Wat is er veranderd? Wat is er nou specifiek gebeurd dat u nu deze stap wel zet?
RUTTE
Luister, ik snap heel goed wat u zegt, en het is waar dat bijvoorbeeld het pakket van begin november gewoon te weinig leek te doen en we daardoor ook de noodzakelijkheid hadden om later in november tot die avondlockdown over te gaan. Maar we hebben steeds gezegd, Hugo de Jonge heeft dat precies gepresenteerd hier, en ook in de Kamer en overal op alle websites, dat we zouden kijken, luister, als op intensive care bedden en op ziekenhuizen je door bepaalde cijfers heen schiet, bepaalde van die signaalwaarden, dus bepaalde aantallen opnamen gemiddeld per week, dan zullen wij maatregelen nemen. Dat hebben we gedaan begin november. Dat hebben we gedaan eind november toen bleek dat het niet voldoende afremde. Gelukkig remt het nu wel goed af. Ik heb die discussie ook met de Kamer gehad. Ik geloof dus niet dat wij te laat waren. Vorig jaar waren er wel een paar moment dat wij te weinig hebben gedaan, niet zozeer te laat, maar te weinig hebben gedaan. Ik geloof dat we dat nu wel deden, maar het is nu niet zo dat je altijd zeker weet dat het pakket wat je doet, dat dat ook precies doet wat je wilt. Het moet ook proportioneel zijn, want als je veel meer zou doen dan nodig is, op dat moment naar de inschatting, is dat ook heel schadelijk voor de economie, voor mensen, noem maar op. Dus het moet proportioneel zijn. Nu is het anders. Nu zit je eigenlijk, want die deltavariant wordt nu weggeduwd. Het probleem nu is dat er een golf op ons af dreigt te komen die je nog niet in de cijfers ziet, maar waarvan alle voorspellingen zeggen, ook het buitenland nu laat zien, dat die er is. En als je nu niet zou ingrijpen, dan ben je wel te laat. En dus moet je dat nu doen, waarbij je nog niet alles weet. En dat is natuurlijk het probleem bij een ziekteverschijnsel of een nationale gezondheidszorgcrisis als corona, dat je niet altijd alles weet. Je blijft een beetje altijd nog in de mist varen. Niet zo veel als in het begin, toen was het 50%, maar ook nu met omikron zit je eigenlijk weer voor een stuk in de mist te varen. Maar je weet een ding zeker nu: als we dit nu niet doen, en je ziet in heel Europa die discussie, in Duitsland is die vandaag heel heftig losgebarsten. In Engeland zijn vandaag de adviezen uitgebracht in deze richting. Denemarken heeft de scholen al een week geleden gesloten. Je ziet gewoon in heel Europa dat dit nu gaande is. Frankrijk, Castex, de premier, heeft gisteren een toespraak gehouden hierover, dus je ziet in heel Europa die discussie.
VRAAG
U zei net: als u op vakantie gaat, houdt u dan aan de maatregelen die gelden in het land waar u naar toe gaat. Mag ik daar uit opmaken dat dit kabinet vindt dat mensen gewoon op vakantie mogen gaan of kunnen gaan? Dit was een vraag aan de heer Rutte.
RUTTE
Jawel, maar we hebben natuurlijk een beetje de taken verdeeld, dus dit doet Hugo de Jonge.
VRAAG
Meneer De Jonge, mogen mensen gewoon op vakantie gaan?
DE JONGE
Ja, maar het belangrijkste is: hou je aan de regels. Hou je aan de regels die in het land gelden waar je naar toe gaat. Hou je aan de regels in Nederland als je in Nederland op vakantie bent. Dus zorg dat je ook daar niet bijdraagt aan de verspreiding. Wat daarnaast zo is, is dat als je, dat hangt even af van het land waar je naar toe gaat, dat het zou kunnen zijn dat je daar met extra inreisregels te maken krijgt. Wat ook zo kan zijn, is dat je bij het terugreizen met extra regels te maken krijgt. Want dat is op dit moment in beweging. We zijn in Europa bezig om die reisregels verder aan te scherpen. Wat we nu zien is dat te veel landen daar een eigen pad kiezen en dat moeten we weer in gezamenlijkheid doen. dus de reisregels moeten we met de EU27 vaststellen en dat begint met reisregels voor derde landers, dus voor mensen van buiten Europa die naar Europa komen. Daar geldt op dit moment alleen voor de zeer hoog risico landen dat daar een test moet worden gedaan. Een dubbele test moet worden gedaan als er sprake is van een heel ernstige variant van het virus. Dus dat geldt op dit moment voor Zuidelijk Afrika, maar wij willen eigenlijk dat voor alle landen van buiten Europa een test gaat gelden, 48 uur voor een PCR-test en 24 uur voor een antigentest. Dat wil ik komende weken in Europa afspreken. Nederland laat dat ingaan vanaf aanstaande woensdag. Dat is een. Twee is: het testbeleid binnen de Europese Unie, daar waar nu alleen een DCC genoeg is, een digital covid certificate, genoeg is om te reizen, ook daar voor geldt dat het best denkbaar is om daar een test aan toe te voegen, sowieso voor iedereen, maar daar wil ik echt optrekken met de 27, dat gaan we niet alleen als Nederland doen. Ook daar voor hebben we de komende weken een aantal overleggen om te zorgen dat we daar als Europa weer op een lijn komen. Ten aanzien van de quarantaine, quarantaineregels voor mensen die van buiten komen, daar is nu voor gevaccineerden een uitzondering op de quarantaine, daarvan willen we dat de quarantaineplicht voor alle derde landers gaat gelden. Dus alle mensen van buiten Schengen en dat maakt dus uit voor mensen bijvoorbeeld uit het VK die naar Nederland komen. Het kost even voordat dat is ingeregeld en dat betekent dat aanstaande woensdag we van deze regels gebruik kunnen gaan maken.
VRAAG
Even een verduidelijkende vraag: als u bedoelt derde landers, daar zitten ook Nederlanders bij die uit die landen terugkomen of alleen...
DE JONGE
Excuus, derde landers wil zeggen niet-Schengen. Dus alle landen die van buiten de Europese Unie, buiten het Schengengebied, dat zijn de derde landers.
VRAAG
Maar dus een Nederlander die daar net op vakantie gaat en terugkeert, krijgt die er dan ook mee te maken?
DE JONGE
Met de testregels zeker.
VRAAG
Dan heb ik nog een vraag. Die is toch voor meneer Rutte. Die supermarkten tot 20.00 uur, waarom is dat nog nodig, want je zou dan denken: dan maak je die uren, minder uren, dat is meer mensen in de uren dat ze wel open zijn? Dan wordt het toch drukker in de uren dat ze wel open zijn, de supermarkten?
RUTTE
Maar daarom is het tot 20.00 en niet 17.00, om dat juist te voorkomen.
VRAAG
Mijn supermarkt was normaal gesproken tot 22.00 uur open.
RUTTE
Ja oke, dat kan ook, maar u woont dan in een deftige grote stad, maar voor de meeste Nederlanders gaan supermarkten wat eerder dicht en tot 20.00 uur, dat hebben we ook vorige keer gedaan, dat betekent dat je na het werk nog naar de supermarkt kan.
VRAAG
Maar wat maken die twee uur dan uit?
RUTTE
Ik zou het niet weten, maar we hebben het vorige keer ook zo gedaan, dus tot 17.00 uur is in principe moet alles wat open mag, moet dicht zijn. Er mag heel weinig open, maar voor de essentiële dienstverlening, voor de winkels sorry, geldt tot 20.00 uur, zodat mensen na het werk nog even boodschappen kunnen doen.
VRAAG (DE TELEGRAAF)
Ik heb een vraag voor meneer De Jonge over de boostercampagne. Wat is er eigenlijk op tegen nu we hebben vastgesteld dat het een race tegen de klok is om dag en nacht te gaan prikken?
DE JONGE
Niets, als je de mensen om daadwerkelijk te prikken. Dus wat we op dit moment doen, is zoveel mogelijk mensen erbij betrekken. Er is een stevig beroep gedaan op de ziekenhuizen om zoveel mogelijk mensen te leveren aan de GGD-prikstraten. Dat doen de ziekenhuizen. Daar is vandaag over overlegd. Morgen gaan we daarover weer verder. De dag daarna gaan we er weer over verder om te zorgen dat we zoveel mogelijk mensen in iedere regio toe kunnen voegen aan de GGD-prikstraten. En als dat voldoende mensen geeft om het aantal uren sterk te verlengen, dan zullen we dat zeker doen. Dus op locatie wordt het aantal priklijnen vergroot en wordt ook gekeken of je de tijden verder kunt uitbreiden, net zover als dat het gaat.
VRAAG
Zou het niet kunnen zijn dat het voor handen zijn van het aantal vaccins eigenlijk een obstakel is? Ik meen dat Pfizer vanaf december 2,5 miljoen vaccins per maand levert. Moderna zal nog iets leveren. Zijn er wel genoeg vaccins voor handen om iedereen voor eind januari te boosteren?
DE JONGE
Vaccins is niet een remmende factor.
VRAAG
Dat leveringsschema dat ik zojuist noemde. 2,5 miljoen vaccins per maand. Dat herkent u niet?
DE JONGE
Er is veel over te zeggen. Er is natuurlijk ook nog voorraad. We hebben Pfizer en Moderna. We hebben daarnaast mogelijkerwijs ook nog Janssen in te zetten ook als booster. Dus er zijn veel vaccins voor handen. Dus vaccins is niet een remmende factor. Wat mogelijkerwijs een remmende factor is, is het aantal mensen dat kan helpen prikken. Dat is een remmende factor. En in de organisatie is een belemmerende factor de snelheid waarmee afspraken gemaakt kunnen worden met name omdat een callcenter vrij snel overbelast is. Toen ik hier afgelopen dinsdag zei dat alle 60-plussers konden op dat moment al een afspraak maken als hun laatste prik 6 maanden geleden was, maar dat ook alle 60-plussers wiens laatste prik 3 maanden geleden was een afspraak konden maken en dat overigens dat sowieso alle 60-plussers een afspraak moesten maken, hadden we de volgende dag een miljoen telefoontjes. Er is geen callcenter te organiseren überhaupt dat een miljoen telefoontjes kan opnemen. En ook vandaag hadden we er nog steeds 250.000 'gebouncede' telefoontjes die gewoon niet opgenomen kunnen worden en dus in de wacht komen te staan of zelfs niet aangenomen kunnen worden. Kortom: met name dat is een knelpunt. Met name het aantal prikkers is een knelpunt. Het aantal mensen dat kan administreren op locatie is een knelpunt. Dus het is echt vooral bemanning, niet vaccins.
VRAAG
Nog een vraag. Het is de laatste tijd veel gegaan over de lange termijnstrategie. We zitten nu eigenlijk al in een situatie van een soort ontsnappingsmutant. Wat zegt dat nou eigenlijk over het perspectief voor de wat langere termijn?
DE JONGE
Scherpe vraag, omdat we natuurlijk in de afgelopen maanden hebben wij onze aanpak ontwikkeld op basis van de aanname dat in een bepaalde periode eigenlijk iedereen die niet gevaccineerd was ziek zou gaan worden. Dus dat we te maken zouden krijgen met opleving. We wisten niet exact hoe hoog die opleving zou gaan worden en hoe snel dat allemaal zou gaan, maar dat iedereen die niet gevaccineerd was ziek zou gaan worden, en mogelijkerwijs zo ziek dat er zelfs ziekenhuisopname aan te pas zou komen. Dat wisten we. Daar was onze aanpak op ingericht. Wat destijds, een aantal maanden geleden minder waarschijnlijk werd geacht is een versnelde gang naar een endemische situatie, maar ook een dusdanige escape-mutatie, of dusdanig onttrekken moet ik zeggen aan de opgebouwde immuniteit, dat deze interventie nodig is. Wat we nu zien is dat dat wel op dit moment aan de hand is. En dat betekent dat je in ieder geval, als het gaat over perspectief, moet zorgen dat je zo snel mogelijk iedereen boostert, want daarmee herstel je die bescherming weer. Dat is het eerste dat je moet doen. Het tweede wat, vind ik toch ook, perspectief zou kunnen bieden, dat is dat we steeds meer leren natuurlijk over de eigenschappen van die omikronvariant. En dat we dus ook te ontdekken hebben hoe ziekmakend die is. En daarmee weten we ook meer ten aanzien van de maatregelen die we te nemen hebben. Derde is, nadat wij die booster hebben gezet, hoop ik dat het niet heel erg lang meer gaat duren voordat ook de vaccinontwikkelaars daadwerkelijk een vaccin ontwikkelen tegen ook weer deze variant van het virus. Een nieuwe variant, dus ook een nieuwe variant van het vaccin. De prognoses daarop van Pfizer zijn dat dat in het tweede kwartaal zou moeten kunnen. Men zegt nu in het eerste deel van dat tweede kwartaal. Wat we natuurlijk hebben gedaan als EU-27 is met de fabrikanten afgesproken dat wij zo snel mogelijk zo veel mogelijk geleverd krijgen. Dat alle leveranties die we daarna krijgen, dat het ook van het nieuwe spul zal zijn. Dus als het nodig is, dus stel dat deze booster, zetten we heel erg snel, stel dat ook daarvan weer de effectiviteit zou afnemen over de loop van de tijd, en stel dat dat best ook wel snel gaat, dan is dat ook onderdeel van het perspectief, namelijk weer een nieuwe variant van het vaccin. En ik denk dat dat nodig is. Ik denk dat we sowieso steeds meer zullen leren over de mate waarin ook telkens weer opnieuw geboosterd zal moeten worden. Ook voor de verschillende leeftijdsgroepen, voor de verschillende risicogroepen. En dat zal onderdeel moeten zijn van de lange termijnaanpak, van het perspectief voor de komende periode.
VRAAG (NIEUWSUUR)
Meneer Rutte, is deze lockdown het bewijs dat de QR-samenleving mislukt is?
RUTTE
Nee, dat kun je niet zeggen. Het punt is dat, precies wat Van Dissel schrijft, het virus trekt een ander jasje aan, wordt minder herkenbaar, en daar heb je dan op te reageren.
VRAAG
Maar alles waar je een QR-code moest laten zien gaat nu toch dicht?
RUTTE
Ja, omdat op dit moment de situatie zo ernstig is dat je het aantal contacten tussen mensen wil beperken. Dat we zien dat ook mensen die gevaccineerd zijn hiervoor kwetsbaar zijn, lijkt het in belangrijke mate, vandaar dat die booster zo belangrijk is. En eigenlijk onze belangrijkste boodschap vanavond: als je niet gevaccineerd bent, alsjeblieft doe het wel, in het belang ook van je omgeving. En twee: haal die booster als je wel gevaccineerd bent.
VRAAG
Ja, maar die QR-code ging Nederland open houden? En dat is toch de belofte? En iedereen ziet nu: ja het maakt dus niet uit. Die QR-samenleving is daarmee toch klaar dan? Dat kan toch voorlopig bij het grofvuil?
RUTTE
Nee kijk, als het aantal besmettingen beheersbaar is, dan heb je waakvlammen nodig. Het coronatoegansbewijs (CTB), 2G, al die zaken zijn allemaal de waakvlammen die je dan nodig hebt. Op dit moment is het aantal besmettingen nog te hoog door delta, dat is gelukkig aan het dalen. Dus vandaar dat ook de discussie in de Kamer was: 2G, dat pakken we in januari weer op. Het CTB dat is er. Het DCC voor internationaal reizen wordt gebruikt. Dat zijn allemaal middelen om de waakvlam goed te laten branden. Maar het feit is dat hoewel delta nu afneemt, en je dus terug zou kunnen op een gegeven moment naar waakvlammen, dat er een nieuw probleem ontstaat dat zo groot is dat je überhaupt moet zeggen: jongens, ook omdat gevaccineerde mensen hiervoor kwetsbaar zijn als ze niet geboosterd zijn, je moet gewoon extra maatregelen nemen om dat contact tussen mensen te beperken. Daarmee kun je niet zeggen, is die QR-code onzin, alleen op dit moment zijn er te veel plekken waar je hem niet kan gebruiken.
VRAAG
Praktisch voorbeeld erbij: een restauranthouder, waarom zou hij nog of zij nog een restaurant willen hebben, als je dus ziet dat je in de winter dicht gaat? Is daar nog toekomst voor, restaurants?
RUTTE
Maar je kunt toch niet zeggen dat dat dan vanaf nu iedere winter is, dat zou toch ook idioot zijn. Je mag er toch vanuit gaan dat ook een virus als corona een zekere ontwikkeling kent. En er zijn ook theorieën die zeggen: omikron is een voorbode van juist een wat uitvlakkerend virus. Dat weten we allemaal niet, dat moeten we allemaal zien. Op dit moment weten we wel dat het heel besmettelijk is. Ook mensen nog steeds ziek maakt. We weten niet hoe erg, maar omdat zo veel mensen zo snel besmet worden en misschien ziek worden, ook al zou het minder ziekmakend zijn, heeft het enorme gevolgen voor de zorg die we niet aankunnen.
VRAAG
Meneer De Jonge, bij die boostercampagne, waarom verstuurt u geen open uitnodiging, zoals in Engeland gebeurt? Wil je een booster, kom hem nu halen. Waarom gebeurt dat in Nederland niet?
DE JONGE
Dat leidt niet tot meer prikcapaciteit op locatie. Dus wat de bottleneck is, is de prikcapaciteit op locatie. Overigens, die wordt geweldig snel opgeschaald. Als je kijkt, volgende week zetten we een miljoen prikken, de week erna zo’n 1,5 miljoen prikken.
VRAAG
Maar zou u dat willen?
DE JONGE
Nee, want de toeloop heel rommelig laten verlopen, daarmee ga je niet sneller prikken. Dus: de prikcapaciteit op locatie bepaalt de snelheid waarmee je kunt prikken, en de toeloop probeer je juist zo geordend mogelijk te doen om te zorgen dat alle capaciteit die er op locatie is, in ieder geval goed wordt gebruikt. Dus een vrije inloop ben ik niet voor. Dat is eventjes geprobeerd vorig week in een van de GGD-regio’s. Overigens, het is fantastisch dat ze dat hebben geprobeerd, alleen dat bleek tot zulke ongelofelijke lange files te leiden, dat is niet per se winst.
VRAAG
Deskundigen zeggen tegen ons om juist die snelheid te verhogen, stop met de regel dat je na je prik 15 minuten moet blijven zitten, dan kun je de boel enorm versnellen. Gaat u daarmee stoppen?
DE JONGE
Nee, daar ga ik niet mee stoppen. En trouwens, juist de deskundigen zeggen: doe dat ook niet. Ook internationaal is dat niet gebruikelijk om dat te doen. Ik weet dat een aantal huisartsen dat zeggen, dat is omdat het dan voor hen makkelijker zou zijn om in een huisartsenpraktijk dat te kunnen doen. Maar kijk, massa maak je echt op die grotere locaties. Wat we aan de huisartsen vragen is om ons te helpen op die locatie, dat doen ze ook trouwens. Wat we daarnaast aan de huisartsen vragen is, mensen die niet mobiel zijn, niet naar de prikstraten komen uit hun praktijk, om die zo snel mogelijk te prikken, dat is al een geweldige klus voor de huisartsen. Wat we daarnaast aan ze vragen is om te zorgen dat die mensen die in een geclusterde woonvorm wonen zonder eigen medische dienst, om die te helpen prikken. Dat is ook wat de huisartsen doen. Dat is al een geweldige klus en daarnaast: huisartsen kennen hun mensen vaak heel goed en weten dus ook wie er nog niet gevaccineerd is, die 11 procent, daarover hebben we ons nog steeds de meeste zorgen te maken want zij zijn nog het minst beschermd dekomende periode en met name de 50-plussers van die 11 procent. Ik zou tegen de huisartsen willen zeggen, ga daar achteraan want die hebben we nodig. Dat zijn vier klussen die op het bordje liggen van de huisartsen die niemand anders voor hen kan doen. Dus alsjeblieft beste huisarts, doe het.
VRAAG (ALGEMEEN DAGBLAD)
Meneer Rutte, een jaar geleden voorspelde u vanuit het Torentje dat 2021 het jaar van hoop en licht aan het eind van de tunnel zal worden en van het vaccin. We zitten nu in een lockdown met een vaccin. Wat voor jaar hoopt u dat 2022 wordt?
RUTTE
Ik ben even gestopt met voorspellingen doen. Ik weet wel dat Hugo de Jonge heel precies net schetste en dat klopt ook, volgend vaccin zal ontwikkeld worden, zonder twijfel over deze variant plus dat we zicht hebben boosteren helpt om dit soort dingen mesnen weer extra beschering te bieden tegen de risico's van deze variant. Dus op zich goed nieuws. Wat we natturlijk niet weten is of er nog andere varianten komen hierna en hoe lang het allemaal nog duurt. Dat kun je echt niet precies voorspellen. Dus ik denk dat we gewoon tegen elkaar moeten zeggen: luister, corona is voorlopig nog niet weg, dit is een ontzettende tegenvaller, dat dit nu gebeurt maar het geld voor de hele wereld. We zien overal in Europa nu een hele heftigheid uitbarsten en dat moeten we met elkaar het hoofd bieden, want we kunnen niet hebben dat dadelijk te veel mensen ziek worden, overlijden, dat de ziekenhuizen het niet aankunnen etcetera.
VRAAG
Ja, maar omdat corona nog lang niet weg is moeten ziekenhuis capaciteit niet veel meer omhoog? Als je kijkt naar de Britten, die hebben anderhalf keer zoveel IC-capaciteit als in het begin van de crisis. Daar lopen we hopeloos achter.
DE JONGE
Het wordt veel gedacht. Dat een hogere ziekenhuis capaciteit dan betekent dat je dan geen maatregelen of bijna geen maatregelen moet nemen, maar dat is natuurlijk niet zo. Met de versnelling van de verspreiding van deze omikronvariant even als voorbeeld van twee en een halve dag verdubbeling, nou dan puilt natuurlijk de ziekenhuisopname evenwijdig erachteraan, maar laten we zeggen een hele snelle exponentiële groei. Dan kan je hooguit of een paar dagen of een week of tewee weken misschien helpen in het moment dat je toch exact dezelfde maatregelen zult moeten nemen. Dus, de omvang van de zorg capaciteit, dat is niet zozeer het punt. Waarom wil ik het wel anders gaan organiseren naar de toekomst toe en waarom hebben we dat ook onderdeel gemaakt van de lange termijn aanpak waarop we ons voorbereiden? Omdat we zien dat het opschalen van zorg in de ziekenhuizen nu ook meteen betekent het afschalen van heel veel andere zorg. Eigenlijk alle ziekenhuizen zijn ook zonder die omikronvariant, in de afgelopen maanden, eigenlijk met volle aandacht bezig geweest met die Covidpatiënten. En wat je eigenlijk zou willen is dat het opschalen van de zorg, misschien bijvoorbeeld door nadere concentratie van die covidzorg, niet onmiddellijk ook hoeft te betekenen dat je zoveel andere zorg hoeft af te schalen. Dus het anders organiseren naar de toekomst toe, dat moet zeker. Daarvoor hebben we een expertteam aan de slag gezet, dat ons eind januari voor het eerst zal adviseren over hoe die langetermijnaanpak zou zijn vorm te geven. En overigens hopen we ook in de tweede helft van deze winter al een aantal van dat type pilots – er gebeurt al heel erg veel moois in de regio – een aantal van dat type pilots te doen.
VRAAG
Nog een vraag voor meneer De Jonge. Is het mogelijk dat scholen straks eerder opengaan dan andere sectoren als die cijfers de goeie kant op lijken te gaan?
DE JONGE
Nou we hebben nu al afgesproken dat alle scholen nu in ieder geval voor de kerstvakantie en tot en met de kerstvakantie dicht zijn. We hebben ook gezegd: bereid je nou voor op online onderwijs daarna. Stel dat je nog langer dicht moet blijven, dat je in ieder geval die voorbereidingen al hebt getroffen. Maar op 3 januari willen we laten weten hoe het verder moet met de scholen en we hopen natuurlijk dat alle scholen gewoon open kunnen in de week na de kerstvakantie. Dus dat zou zijn op de 10e inderdaad en dat is dus al eerder dan de 14e en dat is de einddatum voor überhaupt dit pakket aan maatregelen. Op de 14e staan we hier weer met een nieuwe persconferentie om ons besluit toe te lichten van dat moment.
VRAAG (NRC)
Meneer Van Dissel, omikron is dus omringd door een heleboel onzekerheden. Er is wel één zekerheid en dat is dat het heel snel verspreidt. Nou zijn er wat regels voor het aantal mensen dat iemand thuis mag ontvangen, die worden dan met de Kerst, mag dat aantal verdubbeld worden. Nou dan heb je kerstavond en Eerste Kerstdag en Tweede Kerstdag en tegenwoordig ook Derde Kerstdag, iedere dag vier mensen, is dat verstandig vanuit uw perspectief?
VAN DISSEL
Nou ik denk dat dat meer een vraag voor beleid is, in alle eerlijkheid.
VRAAG
Ja, maar voor de bestrijding.
VAN DISSEL
Maar in z’n algemeenheid, nee dus even mijn algemene antwoord is natuurlijk dat ook omikron – ook al gaat het heel erg snel – is uiteindelijk afhankelijk van contacten tussen mensen. En die contacten hebben een intensiteit, die hebben een duur en die hebben een frequentie. Nou dat bepaalt uiteindelijk hoeveel mogelijkheid tot overdracht er is. Dus als daar meer mensen samenkomen, dan hebben we overigens ook nog allerlei basisregels waar je toch hoopt dat men die respecteert omdat die de klachten en de intensiteit van het contact weer omlaag brengen, dat balanceert elkaar dan weer een beetje uit, maar in z’n algemeenheid is het natuurlijk zo dat: ja, hoe minder contacten, hoe beter. Maar er zijn natuurlijk afwegingen en die afwegingen liggen niet zozeer bij de adviseur, maar bij het beleid, die maken dat je in speciale omstandigheden als Kerst toch voor andere aantallen kiest.
VRAAG
Ik hoor u zeggen: dat is dus niet mijn keuze.
VAN DISSEL
Het is niet mijn keuze, maar het is ook niet een vraag die bij mij ligt, voor de duidelijkheid. Dus wij geven algemene adviezen aan beleid, zo moet het denk ik ook zijn, en er is op grond van allerlei maatschappelijke impact, economische factoren, sociaalpsychologische factoren, moet daar een afweging zijn: waar kies je uiteindelijk voor? En dat is niet iets wat vanuit de epidemiologisch-medische achtergrond moet volgen, dat moet echt een brede beleidsafweging zijn.
RUTTE
Wacht even, één ding: er is geen Derde Kerstdag in onze voorstellen, dus in onze adviezen. Dus ik begrijp dat die er is, maar er zijn dus vier dagen waar alles van twee naar vier gaat, dat is: 24 december, 25 december en 26 december en op 31 december. En daarbij geldt ook: blijf thuis bij klachten en test jezelf of laat je testen, doe voor je op bezoek gaat – dat geldt trouwens voor alle dagen – altijd een zelftest, houd de anderhalve meter afstand en zorg voor voldoende frisse lucht. En voor 70-plus hebben we ook dinsdag gezegd, dat geldt nog steeds: beperk je contacten, ook helaas met je kleinkinderen en kinderen en hou sowieso – als het onvermijdelijk is dat er toch iemand even langs komt – anderhalve meter afstand. Ik wou het toch maar even aanvullend gezegd hebben.
VAN DISSEL
Nee nee zeker, er is altijd sprake van de mogelijkheid, heeft iedereen altijd om aan risicoreductie te doen. En daar gaat het natuurlijk om. We kunnen niet alles naar nul brengen, maar we kunnen het wel in belangrijke mate omlaag brengen.
VRAAG
Maar dan hoor ik hier, toch eventjes: de risicoreductie vanuit uw oogpunt zeg maar is dus zo min mogelijk en dat is dan vastgesteld...
VAN DISSEL
Ja maar we kunnen niet allemaal als monnik gaan leven. Dus laten we nou niet... Weet je, het gaat juist om risicoreductie. Dat betekent dat je een heleboel dingen nog wil toelaten, terwijl je het risico zo laag mogelijk maakt en daar moeten we allemaal, hebben we daar een rol in.
VRAAG
Ja. M’n volgende vraag gaat over de boostercampagne. Iemand die gevaccineerd is en nu z'n booster haalt, is die dan net zo goed beschermd de komende maanden als iemand die eerst ongevaccineerd was en nu besluit toch maar wel dat vaccin te nemen en er dus maar één heeft?
VAN DISSEL
Ja, dat is een interessante vraag. Daar hebben we nog niet een definitief antwoord op helaas. Een kleine studie uit Engeland, met wel enkele honderden patiënten, die laat duidelijk zien dat als iemand nu een primaire vaccinatie krijgt, met name dan bijvoorbeeld met een mRNA-vaccin zoals Pfizer, dat twee weken na de tweede vaccinatie – en daar zit meteen de bottleneck, want dat heeft dus een heel traject nodig om tot dat moment te komen – dat de afweer tegen omikron eigenlijk net zo goed is initieel als wanneer je een boostervaccinatie geeft op de situatie dat iemand drie tot zes maanden geleden gevaccineerd is. Maar die boostervaccinatie heeft natuurlijk heel snel effect, want dat noem je niet voor niets een booster: je pept dan in wezen bestaande afweer op. Dus waar een boostervaccinatie eigenlijk binnen dagen tot een week, twee weken maximaal meteen effect heeft, is dat natuurlijk bij een primovaccinatie, waar een periode tussen de eerste en de tweede vaccinatie, ja daar zit natuurlijk weken tussen en dan duurt het dus langer.
VRAAG
Ik heb nog een laatste vraag, meneer De Jonge die is voor u en die gaat over de zorg. U had het in het debat over corona over noodscenario’s in ziekenhuizen, nu lees ik in het persbericht van VWS dat er voorbereidingen getroffen worden met als doel dat er ook onder de zwaarste omstandigheden voor iedereen die dat dringend nodig heeft zorg beschikbaar blijft. Wat gaat er gebeuren als de ziekenhuisopnames weer stijgen terwijl de ziekenhuizen nu al zo vol liggen? En dat ziet er nu wel zo naar uit.
DE JONGE
Wat we te doen hebben nu, is allereerst die scenario’s verder uitwerken en dat betekent dat we heel goed op basis van de prognoses van het RIVM proberen door te vertalen in: hoe groot wordt dan de vraag? En dan moeten we uitgaan van een aantal uitgangspunten: wat nou als die omikronvariant ongeveer even ziekmakend blijkt te zijn als de deltavariant, wat nou als dat heel veel minder is? Maar ten aanzien van de boostervaccinatie: wat nou als 80 procent die booster neemt, wat nou als 100 procent die booster neemt? Ten aanzien van de snelheid van de verspreiding: wat nou als dat zich met 2,5 dag ongeveer blijft verdubbelen de komende periode en wat nou als dat zich ook gaat doorvertalen in mate van ernstige infectie? Nou dat type aannames, zoals die op dit moment uit de prognoses naar voren komen van het RIVM, moeten we vertalen naar: wat betekent dat dan voor de druk op de zorg? En dan wordt vaak gedacht aan de IC’s, dat is ook begrijpelijk want daar zit een belangrijke bottleneck in de bovengrens van de capaciteit. Maar wat best ook denkbaar is, is dat dat virus minder ziekmakend is maar niettemin door te grote aantallen toch een enorme druk geeft op de zorg. En dat zal dan misschien zich wat minder op de IC’s voltrekken, maar wel in de kliniek in de ziekenhuizen, maar zeker ook in de verpleeghuizen, in de thuiszorg, bij de huisartsen, op de SEH. En dat betekent dat we voor dat type scenario’s een uitwerking moeten hebben en vervolgens moeten inventariseren: al die plannen die er nu zijn in de regio, die fase 3-plannen zoals ze dan heten in de techniek, die er nu zijn in de regio om meer capaciteit te maken om te zorgen dat mensen toch zorg krijgen als de vraag naar zorg heel erg veel groter wordt, is dat voldoende om bestand te zijn tegen dat type scenario? Nou ga er maar van uit dat dat bij de wat somberder scenario’s zeker niet voldoende zal zijn en vervolgens is dan het derde deel: wat betekent dat dan voor het aanvullend organiseren van bedden? Aanvullend bijvoorbeeld organiseren van: hoeveel mensen zou je thuis kunnen helpen en hebben we voldoende zuurstof daarvoor bijvoorbeeld om mensen thuis te helpen, kunnen we dat organiseren ook met de wijkverpleging die dan daar z’n aandacht op richt, kan de huisarts dat aan, hoe kunnen we de zorgcoördinatie inrichten als dat nodig...?
VRAAG
Wanneer verwacht u deze scenario’s af te hebben?
DE JONGE
We zijn daar gewoon alle dagen mee aan het werk.
VRAAG
Ja dat snap ik, maar als wij horen dat tussen Kerst en Oud & Nieuw de deltavariant inmiddels al verdrongen kan zijn en we weten dat omikron die ziekenhuisopnames omhoog duwt...
DE JONGE
De komende dagen, komende weken zijn we daarmee bezig. En wat er af is, is er af en daar gaan we mee aan het werk. We gaan niet eerst heel lang zitten studeren en dan met een hele dikke stapel papier komen. We zijn gewoon aan het werk. Dit is het alledaagse werk van alle ROAZ-regio’s (Regionaal Overleg Acute Zorgketen) op dit moment, om zich te prepareren op datgene wat eraan komt. En om dat werk te ondersteunen, worden op dit moment deze scenario’s uitgewerkt. En dat doen we onder andere met Defensie, doen we onder andere met de mensen, vertegenwoordigers uit de zorg, bereiden we dit soort scenario’s voor.
VRAAG (NU.NL)
Meneer Van Dissel, u had het over de metafoor dat omikron een andere jas aan heeft en twee prikken van het vaccin helpen daar dus niet tegen, maar een booster dan weer wel terwijl dat dezelfde prik is. Hoe zit dat?
VAN DISSEL
Ja, dat is een hele interessante vraag, het korte antwoord is: dat weten we nog niet. Het wat meer uitgebreide antwoord is dat – daarom is het mooi dat u de vraag stelt – dat een beetje de mening leeft, althans dat hoor ik vaak van: er is allemaal afname van immuniteit en dergelijke. En dat wil ik eigenlijk hier dus niet bestrijden, maar juist aangeven: dat het niet zozeer afname van immuniteit is, maar afname van het doel van de immuniteit. En blijkbaar is het zo dat je met een booster toch nog dermate die afweer weer kan stimuleren, dat je uiteindelijk voldoende kruisreactie krijgt, waardoor het toch weer werkt. Het tweede punt wat ik nog wilde noemen, is dat de afweer bestaat niet alleen uit antistoffen. En daar lees je eigenlijk het meest over. Dat komt omdat dat is eigenlijk het simpelst, de simpelste laboratoriumproeven oplevert, experimenten. T-celexperimenten zijn veel complexer, nemen meer tijd, dus dat komt pas mondjesmaat vrij. Wat daar eigenlijk uit volgt is dat die T-celgemedieerde afweer, dus meer de zogenaamde cellulaire afweer, dat dat veel meer geconserveerd is. Dus dat de afweer die je met Pfizer of AstraZeneca of Janssen met name hebt opgeroepen, dat dat eigenlijk ook nog een goeie reactie geeft tegen omikron. De vraag is natuurlijk uiteindelijk: is allemaal mooi die laboratoriumexperimenten, wat gebeurt er nou in de praktijk? En ja, dat is dan het punt. Ik heb net iets genoemd tegen de dame van de NRC, maar daar leren we van en dat beeld is gewoon nog incompleet.
VRAAG
En meneer De Jonge suggereerde net dat, of suggereerde hij, hij zei dat er een nieuw vaccin moet komen, komt. Is het dan zo dat we nu, met dat boosteren, een soort, ja een slecht vaccin aan het vaccineren zijn voor omikron?
VAN DISSEL
Nou kijk wat natuurlijk een beetje de paradox: dat het vaccin is gericht tegen een virus wat eigenlijk al nergens meer is, misschien nog in een paar vriezers in laboratoria maar niet meer circulerend. Het werkt gelukkig heel redelijk tegen die alfa en tegen die delta, maar tegen die delta zien we het verloop. Dus daar zie je eigenlijk al dat het niet een optimaal vaccin is. En ik denk waar we naartoe moeten, is eigenlijk een situatie dat we de tijdspanne tussen een nieuw variantvirus en het beschikbaar hebben van vaccins, dat we dat gewoon, ja wereldwijd maar ook in Nederland, belangrijk gaan terugbrengen om te zorgen dat we veel sneller kunnen reageren als dat nodig is. En dat is natuurlijk een van die perspectieven die je naar de toekomst hebt: dat je veel sneller wil kunnen anticiperen op een nieuw virus. De isolatie is makkelijk, de uitwisseling van gegevens gebeurt tegenwoordig razendsnel, maar dat moet nog worden omgezet naar: hoe kunnen we zo snel mogelijk een vaccin krijgen om meteen in te grijpen? Nou dat is een van die punten op de horizon waar we naartoe willen.
VRAAG
Tot slot voor meneer Rutte, is een avondklok eigenlijk overwogen?
RUTTE
Nee.
VRAAG
Waarom niet?
RUTTE
We hebben bedacht dat het verstandig was om het pakket wat we vorig jaar hadden in december, ik dacht de tweede week december, vanaf de tweede tv-toespraak, dat dat pakket hier het meest effectief is en aansluit op het OMT-advies. Waarbij we wel daarin verwerkt hebben, de 'lessons learned', de inzichten die we daarna hebben opgedaan. Bijvoorbeeld in maart dit jaar is er een discussie geweest over bibliotheken en buurthuizen openstellen voor jongeren die anders echt in grote problemen komen. Dus dat soort aanvullingen hebben we hier allemaal in opgenomen. Dus eigenlijk het pakket van vorig jaar december plus dat soort, dat zijn niet hele grote aanpassingen, maar kleinere aanpassingen, op basis van de inzichten.
VRAAG
Of wordt het achter de hand gehouden om nog iets te kunnen als er nog meer nodig blijkt te zijn?
RUTTE
Wij menen dat op basis van wat het OMT ons adviseert, dat dit het verstandige pakket voor nu is.
VRAAG (ANP)
Ook een vraag aan meneer Rutte. U benadrukte net hoe moeilijk het was om dit besluit te nemen en wat voor enorme druk dit zal leggen op de samenleving. Maar u noemt daarbij geen maatregelen om bijvoorbeeld bedrijven extra te ondersteunen of het geestelijk welzijn van mensen te ondersteunen.
RUTTE
Ja. Nou eerst over de bedrijven geldt dat de steunpakketten natuurlijk al verlengd zijn. En we kijken ook heel specifiek nu bijvoorbeeld naar de buitenschoolse opvang, die heb ik even genoemd in mijn verhaal ook. We kijken naar culturele instellingen die nu extra geraakt worden. Maar de brede, laat maar zeggen, de grote programma’s, de NOW en de TVL en de bijstand voor zelfstandigen via de gemeenten, dat zijn de grote stromen aan geld die naar de economie gaan als dit soort dingen gebeuren. Die stonden al open, alleen daar zal veel meer gebruik van gemaakt gaan worden dan wij dachten. Maar dat betekent niet dat die per se anders eruit hoeven te zien. Die moeten ook zo simpel mogelijk blijven in hun ontwerp, want anders is het voor de uitvoering ondoenlijk, dat weten we, om het te doen. En die hebben dat heel succesvol gedaan, het UWV en de andere uitvoeringsorganisaties hebben dat fantastisch gedaan en de gemeentelijke sociale diensten, maar dan moet je het wel simpel houden. Dus die lopen door en die, daar zal meer gebruik van gemaakt worden omdat nu niet vanaf 17.00 uur maar de hele dag heel veel sectoren gesloten zijn. En we kijken dus heel specifiek waar we moeten aanvullen. Waar het gaat om bijvoorbeeld jongeren, is afgesproken dat we daar ook een aanvullend steunpakket maken om hun mentale gezondheid en gezonde leefstijl te ondersteunen. Juist ook weer in zo’n lockdown. Dat gaan we samen met gemeenten uitwerken. Dat is natuurlijk allemaal vandaag besloten, dus dat is er nu nog niet allemaal. Maar we hebben natuurlijk wel ervaring opgedaan de vorige lockdown van december tot later ook in dit jaar. En dan denk je dus ook aan laagdrempelige online en offline ontmoetingen, zeker ook voor mentaal kwetsbare jongeren en sport- en spelactiviteiten. Dus daar wordt ook weer gepoogd om de lessen mee te nemen uit de vorige lockdowns en daar hebben we natuurlijk heel veel inzichten opgedaan wat wel en niet werkt.
VRAAG
Ik heb het meer denk ik over het algemene uithoudingsvermogen wat er nog is in Nederland. Dat ondernemers bijvoorbeeld gewoon na zo’n lange tijd maatregelen door hun reserves heen zijn, dat het vlees van de botten is, dat ze het moeilijker aan kunnen nu. Dan zijn die steunregelingen er wel, maar dat is niet 100% van de kosten die ze maken natuurlijk.
RUTTE
Nee, dat snap ik, maar daar voor geldt dat we steeds gezegd hebben: die hoofdregelingen zijn er. Waar we zouden kunnen stuiten, ook in overleg met de vakbonden en werkgevers, op gaten in die regelingen of dingen die we niet zien of wat u terecht opmerkt, dat door de duur er misschien aanvullende problemen ontstaan, bijvoorbeeld met afbouw eigen vermogen, of opbouw van schuldposities, dan gaan we daar natuurlijk weer naar kijken. Maar in ieder geval wat ik nu al gezegd wil hebben is dat die hoofdregelingen voorzien en die ademen mee, dus er zal veel meer gebruik van gemaakt worden, maar natuurlijk zijn we steeds in gesprek met werkgevers en werknemers om te kijken wat er nog meer nodig is.
VRAAG
Hetzelfde geldt in zekere zin voor mensen die het moeilijk vinden dat het nu nog een keer op slot gaat, dat de boel op slot gaat. Met kerst nota bene. Denkt u ook na over manieren om ons geestelijk welzijn als land weer een beetje een boost te geven?
RUTTE
Ja, maar goed, daar ligt ook een rol voor de gemeente. Die pakken die rol ook. We hebben natuurlijk een land met, na Denemarken, zijn we wereldkampioen vrijwilligerswerk. Dat nieuwe regeerakkoord ‘Omzien naar elkaar” dat doen we hier natuurlijk al een paar 100 jaar. Daarom ben ik ook, sloot ik ook af met mijn overtuiging dat we hier doorheen komen, ook de oproep opnieuw aan mensen: let een beetje op elkaar. Bruno Bruins zei dat op die zondag voor mijn eerste tv-toespraak half maart vorig jaar en dat is toen een soort van gevleugelde uitspraak geworden, maar het staat ook voor Nederland, dat we naar elkaar omzien. Voor zover er dan natuurlijk toch problemen ontstaan, weten we dat in de straat, in de buurt, er zo’n rijke geschakeerde verenigings en vrijwilligerswerk is en dat gemeenten daar zoveel aan doen. Op zichzelf zal dat voor heel veel opvang leiden van deze problemen, maar dat neemt niet weg dat je nog steeds natuurlijk heel veel ouderen, heel veel jongeren, heel veel mensen zult hebben die om allerlei redenen en misschien ook omdat het ook nog ’s een keer komt bovenop andere problemen die ze al hadden, misschien ook geestelijke problemen die ze al hadden, of misschien ook niet, maar er gewoon gevoeliger voor zijn, of anyway er helemaal klaar mee zijn. Dat is echt iets wat we met z’n allen moeten doen. Dat kan niet het kabinet doen. Wij kunnen niet, we mogen niet knuffelen, maar het liefst zou ik iedereen een enorme knuffel geven en zeggen: we houden allemaal van elkaar. Maar dat zal toch echt ook die gemeente moeten doen en die verenigingen en al die vrijwilligers. En dat doen ze ook. Dat is Nederland.