Letterlijke tekst persconferentie coronavirus minister-president Rutte en minister De Jonge (26 november 2021)
Minister-president Rutte en minister De Jonge leggen uit waarom er aanvullende coronamaatregelen worden genomen.
Inleidend statement minister-president Mark Rutte
Goedenavond, de laatste weken denk ik regelmatig terug aan een jaar geleden, de periode rond die tweede tv-toespraak op 14 december 2020 waarmee Nederland op slot ging, in lockdown. Met ook toen elke dag hoge en steeds hogere besmettingscijfers, met ook toen een snelle groei van het aantal coronapatiënten in onze ziekenhuizen, zowel op de verpleegafdelingen als op de intensive cares. En ook toen hoorden we steeds luidere noodkreten van het zorgpersoneel: help ons, doe iets, we redden het simpelweg niet. Hét grote verschil met vorig jaar is dat de meesten van ons inmiddels zijn gevaccineerd. En gelukkig maar, want wie volledig is gevaccineerd, heeft een 25 keer kleinere kans met corona op de intensive care terecht te komen. Vaccineren werkt, dus tegen iedereen die nog twijfelt zeg ik: haal die prik en bescherm jezelf en ook de mensen om je heen.
Het tweede grote verschil met vorig jaar is minder positief. Want toen dachten we nog dat we met grootschalige vaccinatie ergens in de zomer of de herfst van 2021 van de meest strenge maatregelen af zouden zijn. Dat dachten wij in het kabinet, dat dachten de deskundigen die ons adviseren en ook internationaal was bijna iedereen daarvan overtuigd. We dachten het, maar de realiteit, die is heel anders. En in de zorg is het weer alle hens aan dek, daar zal Hugo de Jonge zo nader op ingaan. En begrijp me goed: ik zeg dit niet om onszelf vrij te pleiten van kritiek. Die kritiek is er, daar zijn we niet doof voor en ongetwijfeld zal uit allerlei evaluaties later nog blijken hoe terecht die kritiek op allerlei punten was. Want een ding is zeker: er is geen manier om dit foutloos te doen. Daar willen we dus ook niet voor weglopen. Bijvoorbeeld, we proberen mensen steeds opnieuw te overtuigen van het belang van de naleving van de basisregels, bijvoorbeeld afgelopen maandag nog. Maar blijkbaar slagen we, slaag ook ik zelf, er steeds minder goed in dat verhaal over het voetlicht te brengen. Op dit moment laat bijvoorbeeld minder dan de helft van de mensen zich testen bij klachten. Dat laat zien dat de boodschap hoe belangrijk het is om dat wel te doen, dat testen bij klachten, dat die onvoldoende overkomt. En dat reken ik mezelf aan. We zullen dit beter moeten doen.
En dan naar onze besluiten van vandaag, met opnieuw een lastige en ingrijpende boodschap. Maar eerst: waarom vandaag al? U weet: op 12 november was onze laatste persconferentie. Het effect van de maatregelen die toen werden aangekondigd, zouden we ergens dit weekend of misschien vlak daarna hopelijk in de vorm van minder nieuwe besmettingen per dag of minder opnames in de ziekenhuizen moeten terugzien. Maar we moeten realistisch zijn: de cijfers zijn per dag hoog, hoger, hoogst en uit allerlei onderzoek blijkt dat ons gezamenlijk gedrag na 12 november maar beperkt is veranderd. Bijvoorbeeld uit verkeersonderzoek, dat maar een kleine daling in het aantal reisbewegingen laat zien. We hebben het Outbreak Management Team, het OMT, eerder deze week een spoedadvies gevraagd. En dat advies komt erop neer dat we het aantal contacten zo snel mogelijk met minimaal 20 procent naar beneden moeten brengen en eigenlijk nog wat meer zelfs dan die 20 procent. En dat betekent dat we er met een paar kleine aanscherpingen niet zijn en daarom staan we hier vandaag, een week eerder dan gehoopt, met opnieuw een boodschap die veel gaat vragen van ons allemaal. De maatregelen die we vandaag aankondigen, die gelden voor de duur van drie weken en we zullen op dinsdag 14 december een nieuw zogenaamd weegmoment hebben.
De huidige adviezen en maatregelen, die blijven. Die blijven gelden zoals we ze op 12 november met u hebben besproken. Daarbovenop komt nu het volgende pakket en ik begin met het meest ingrijpende besluit van vandaag: met ingang van aanstaande zondag 28 november is tussen 5 uur ’s avonds en 5 uur ’s morgens in principe alles in Nederland gesloten. Dus winkels en sportaccommodaties, horeca, theaters en bioscopen, kappers en evenementenhallen. Zo kan ik doorgaan. Er gelden een paar inmiddels bekende uitzonderingen. Essentiële winkels zoals supermarkten, andere levensmiddelenwinkels en drogisterijen, die kunnen openblijven tot 8 uur ’s avonds. Essentiële dienstverleners zoals apothekers, tankstations en medische contactberoepen houden hun normale openingstijden. En afhalen in de horeca blijft mogelijk en bezorgen natuurlijk ook en ook professionele sportwedstrijden kunnen, weliswaar zonder publiek, na 5 uur ’s avonds doorgaan.
Ik zeg daar meteen bij dat we ondernemers en de sectoren die opnieuw hard worden getroffen, dat we die niet in de steek zullen laten. Het is echt afschuwelijk dat zij wederom met strengere maatregelen te maken krijgen: de ondernemers in de horeca, de cultuur en de evenementensector, maar ook de professionele sport en de amateursport. De steunpakketten worden dus verlengd of opnieuw geactiveerd om de schade zo veel mogelijk te beperken, in ieder geval tot het eind van het jaar. Het moet ruimhartig en het moet opnieuw zo praktisch mogelijk. Daarover zijn we in goed gesprek met vertegenwoordigers van werkgevers en met de vakbonden. En vandaag deden zij een oproep om met elkaar te kijken wat we kunnen doen voor de langere termijn, om te zorgen dat niet meer in de toekomst hele sectoren gesloten hoeven te worden. Aan die oproep geven wij natuurlijk graag gehoor.
Het volgende grote besluit is dat we, ook vanaf zondag 28 november, de verplichte anderhalve meter afstand en het mondkapje, het verplichte mondkapje, uitbreiden naar al die plaatsen waar nu al het coronatoegangsbewijs en een zitplaats verplicht zijn. Dus in de horeca, maar bijvoorbeeld ook in bioscopen en theaters. Het mondkapje moet natuurlijk alleen op als je loopt, dus bijvoorbeeld naar de wc. Die verplichte anderhalve meter zal in de praktijk betekenen dat de bezetting op maximaal een derde zal uitkomen. Op de doorstroomlocaties waar nu al het coronatoegangsbewijs verplicht is, dus bijvoorbeeld in winkels en op beurzen, gaat bovenop de anderhalve meter en het verplichte mondkapje een norm gelden van maximaal een persoon per vijf vierkante meter. En ik zie u denken: waarom met ingang van zondag en niet meteen morgen? Omdat een extra dag de naleving, controle en ook de handhaving ten goede komt. Er moet gewoon heel erg veel ingeregeld worden, bijvoorbeeld tafels op anderhalve meter zetten, reserveringen afzeggen en looproutes inrichten, in al die bedrijven, maar ook in al die culturele instellingen.
Het derde besluit gaat wel met onmiddellijke ingang in, namelijk dat het binnenlands reisadvies, het advies voor thuisbezoek en vooral ook het thuiswerkadvies nog dringender worden. Dus als reisadvies: blijf zo veel mogelijk thuis. Voor thuisbezoek geldt nu een dringend advies van maximaal vier gasten vanaf 13 jaar, daaraan voegen we toe: ga bij maximaal één huishouden op bezoek en ga je bij anderen op bezoek of ontvang je bezoek, doe dan een zelftest. En het thuiswerkadvies wordt: werk thuis; kan dat niet, hou op het werk altijd anderhalve meter afstand. We zien dat werk een flink aandeel heeft in de verspreiding van het virus en dat moeten we echt naar beneden zien te krijgen. We praten daar als kabinet opnieuw over met Nederlandse werkgevers en uiteraard ook de vakbonden, maar ik wil eigenlijk iedereen vandaag vragen het thuiswerken en afstand houden in de eigen werksituatie bespreekbaar te maken. Want dit soort regels werkt natuurlijk het beste als collega’s daar met elkaar en met hun leidinggevenden afspraken over maken.
En dan moet ik stilstaan bij het onderwijs en kinderen. Het onderwijs blijft open, niet omdat daar geen of weinig besmettingen zouden zijn, maar wel omdat de maatschappelijke impact van een scholensluiting en de gevolgen daarvan voor de kinderen gigantisch zijn. In die afweging willen we de scholen ontzettend graag openhouden, maar dat vraagt wel een paar extra afspraken om verspreiding van het virus zo veel mogelijk te voorkomen. Denk aan looproutes in de scholen, denk aan mondkapjes in de gangen vanaf groep 6 in het primair onderwijs en op de middelbare scholen. We vragen ouders en kinderen die dat kunnen, om die zo veel mogelijk alleen naar school te laten komen. En heel belangrijk: twee keer per week zelftesten voor docenten en leerlingen, vanaf groep 6 in het primair onderwijs en het middelbaar onderwijs. Natuurlijk moet dit allemaal goed afgesproken en ingeregeld worden en daar gaat Arie Slob samen met die hele grote onderwijssector hard mee aan de slag. En ik wil hier nog een keer onderstrepen: onze enorme, onze grote waardering voor alle mensen in het onderwijs, voor hun harde werk en de ook van hen al zo lang gevraagde grote flexibiliteit.
Wat we van iedereen vragen is terughoudend te zijn in de contacten tussen kinderen en 70-plussers. De oproep, ook aan de opa’s en oma’s, is: wees verstandig. Want de oudste groep is nu eenmaal het meest kwetsbaar. Dus pak iets vaker de iPad om te videobellen met de kleinkinderen of desnoods de ouderwetse telefoon. En het is natuurlijk heel begrijpelijk dat u met elkaar volgende week Sinterklaas wilt vieren, maar houd dan de groep beperkt tot vier gasten vanaf 13 jaar en doe ook in dat geval echt allemaal een zelftest. Bescherm elkaar, het is zo belangrijk.
En tot slot nog een oproep. Gisteren kleurden veel gebouwen in Nederland oranje vanwege de Internationale dag tegen geweld tegen vrouwen en ik wil daar vandaag aandacht voor vragen, omdat we weten dat alle coronabeperkingen ook doorwerken achter de voordeur en voor sommige mensen op de meest afschuwelijke manier: voor vrouwen die te maken krijgen met huiselijk geweld en voor kinderen die thuis niet veilig zijn, maar ook voor veel eenzame ouderen die in deze tijd nog eenzamer worden. We moeten dus echt, ook nu weer, op elkaar blijven letten, hoe moeilijk deze fase ook is. Dus alstublieft, vraag gewoon eens aan mensen: hoe gaat het nu met je? En als u mensen kent die echt in een onveilige thuissituatie zitten, neem dan contact op met de instanties die we daarvoor hebben. Juist in deze fase mag het niet ieder voor zich zijn.
Inleidend statement minister De Jonge
Door vaccinatie of door een corona-infectie hebben inmiddels de meeste mensen immuniteit tegen het virus opgebouwd. Toen we in januari startten met vaccineren, hadden we getekend voor het vaccinatiepercentage van vandaag: 88,5 procent van de mensen heeft een prik gehad. En toch staan we hier weer. Het aantal positieve testuitslagen is de laatste tijd heel erg hoog, met gemiddeld ruim 22.000 per dag over de afgelopen week. Vandaag zijn er 340 mensen in het ziekenhuis opgenomen, net als gister, net als eergister, en daar liggen nu 2600 mensen met corona waarvan 528 op de intensive care. De afgelopen twintig maanden staan in het teken van die cijfers en we horen ze zo vaak, dat we er misschien ook wel een beetje immuun voor zijn geworden. Maar dit is de harde werkelijkheid achter deze cijfers: knie-, heup-, en liesbreukoperaties konden op veel plekken al niet meer doorgaan, aar nu worden ze in alle ziekenhuizen afgezegd om zo veel mogelijk de acute zorg en kritiek planbare zorg – dat is de zorg die binnen zes weken moet plaatsvinden – te kunnen uitvoeren, maar inmiddels moeten ook die operaties – hartoperaties, niertransplantaties, kankerbehandelingen – steeds vaker worden, verzet, afgezegd, verplaatst. En dat is verschrikkelijk voor de mensen om wie het gaat. Zorg die binnen zes weken nodig is, kan niet binnen zes weken worden gegeven, omdat alle mensen in de zorg nodig zijn op de covid-afdelingen en de intensive cares. Daar wordt maximaal opgeschaald.
We vragen het uiterste van de mensen die voor ons in de frontlinie staan, overal. Want het zijn niet alleen de ziekenhuizen die onder druk staan, ook in de verpleeghuizen, ook in de thuiszorg en ook voor de huisartsen is de druk torenhoog. En ik hoor u denken: en dat allemaal met zo’n hoge vaccinatiegraad. Maar de ongemakkelijke waarheid is dat 50 procent van de mensen op de covid-afdelingen en 70 procent van de mensen op de intensive care niet is gevaccineerd. En de waarheid is ook dat hadden ze dat wel gedaan, ze daar waarschijnlijk nu niet hadden gelegen en die ongemakkelijke waarheid wil ik niet onbenoemd laten. Vaccineren werkt en keuzes hebben consequenties, niet alleen voor jezelf, maar ook voor anderen. Het is nooit te laat om de keuze voor vaccinatie te maken en die oproep, die blijf ik doen. En ik weet dat het gesprek hierover lastig is en toch vraag ik iedereen dat gesprek aan te blijven gaan. Nu nog hebben 1,2 miljoen mensen geen bescherming opgebouwd tegen corona, maar aan het einde van deze winter is iedereen waarschijnlijk wel beschermd: door vaccinatie of door het virus op te lopen. En laten we hopen dat iedereen op tijd kiest voor die prik en de twijfel eerder overwonnen heeft dan dat het virus ze heeft bereikt.
Overal waar de vaccinatiegraad omhoog moet, zetten we alles op alles om de twijfels en de drempels weg te nemen: wijk voor wijk, deur voor deur, arm voor arm. En dat werkt, want nog steeds kiezen wekelijks duizenden mensen voor een prik. De boostercampagne is van start en komt op stoom: alle mensen met een ernstig verzwakt immuunsysteem hebben een afspraak kunnen maken voor een derde prik en die zijn bijna allemaal gezet, een flink deel van de 80-plussers kan nu een afspraak maken, bewoners van instellingen met een arts in huis die worden al geprikt en de zorg prikt de zorg. En voor andere groepen gaan we de versnelling in: bewoners van andere zorginstellingen, thuiswonende ouderen die niet naar de prikstraat kunnen, mensen met Down die thuis wonen. En we doen een beroep op iedereen die wil en die kan, om ons te helpen alles op alles te zetten om het boosteren maximaal te versnellen. Defensie zet mensen in, heel veel mensen, we vragen zorgpersoneel, studenten verpleegkunde en geneeskunde, mensen die eerder hebben geholpen in de prikstraten en vele anderen. En zo doen we alles om zo veel mogelijk ouderen voor het einde van het jaar zo’n oppepprik te hebben gegeven. En zijn alle 60-plussers geweest, dan mag iedereen die dat wil van oud naar jong een afspraak maken.
Na deze winter zijn we waarschijnlijk beter beschermd tegen corona dan nu. En ik zeg waarschijnlijk, want de les van twintig maanden crisis is dat het vaak anders gaat dan verwacht en dat we ondanks onze hoge vaccinatiegraad weer zo in de greep van het virus zijn, dat was eerder moeilijk voorstelbaar. We hadden verwacht dat de ziekenhuisopnamen zouden stijgen, maar dat in zo’n korte tijd de cijfers zoveel sneller omhooggingen dan de modellen konden voorspellen, dat hadden we niet verwacht. De modellen kunnen minder zekerheid bieden dan ze deden en daar zullen we rekening mee moeten houden: de werkelijkheid is minder maakbaar dan we zouden willen, dan ik zou willen. En van mijn soms al te grote stelligheid trekt het virus zich in ieder geval niet zoveel aan en dat besef ik terdege.
De maatregelen die we nu nemen, zijn nodig om het aantal ziekenhuisopnamen sterk terug te dringen, om een kentering in de cijfers te forceren en zodra die cijfers zijn gedaald en het verantwoord is, zullen we minder generiek en meer specifiek kunnen ingrijpen. En daarvoor maken we de uitbreiding van dat coronatoegangsbewijs mogelijk: waar het kan is dat bewijs geldig als je gevaccineerd, genezen, of getest bent en op plekken waar het risico op besmetting hoog is – dus daar waar heel veel mensen bij mekaar komen, daar kom je straks alleen binnen als je of gevaccineerd of genezen bent.
Dat het virus onder ons blijft, staat als een paal boven water. Ondanks onze opgebouwde bescherming blijft het virus na deze winter waarschijnlijk opleven, maar in welke mate en hoeveel last we daarvan hebben, dat is nu nog moeilijk te voorspellen. Het kan zijn dat er nieuwe mutaties ontstaan en het vaccin daar minder goed tegen werkt bijvoorbeeld, maar welke scenario het wordt, dat kiest het virus. Het is aan ons om zo goed mogelijk op alle verschillende scenario’s voorbereid te zijn en onze aanpak daarop af te stemmen. Al twintig maanden staat ons leven in het teken van dit virus en we hebben nog een lange winter te gaan. Doen wat er nodig is, weegt voor iedereen steeds zwaarder, elke keer weer, maar we hebben weer ieders hulp nodig, hoe lastig dat ook is. We mogen niet immuun worden voor het leed dat dit virus aanricht en niet voor het leed dat de maatregelen ertegen aanrichten. Dit raakt ons allemaal en willen we elkaar door deze tijd heen helpen, dan moeten we ons weer tot het uiterste inspannen om dit virus in bedwang te krijgen: geen ieder voor zich, maar vanuit het besef van lotsverbondenheid. De enige manier waarop we dit kunnen is: samen.
Beantwoording van vragen
TRUIJEN (NOS JOURNAAL)
Meneer Rutte, er is vrij abrupt besloten voor dit ingrijpende maatregelenpakket. Bent u de controle kwijt over dit virus?
RUTTE
Wat we zagen, is – afgelopen maandag al, toen ook met u gesproken, met de media over het belang van het naleven van de basisregels op basis van het laatste OMT-advies van vrijdag – dat de aantallen fors zijn. Maar afgelopen maandag zaten we nog op het punt dat het vanuit proportionaliteit niet nodig was om extra maatregelen te nemen, anders dan mensen wijzen op het belang van het naleven van de basisregels. Maandag, dinsdag, woensdag er verder naar kijkend, zag je opnieuw een paar dagen dat het op zeer hoog niveau doorging, het aantal ziekenhuisopnames. We weten nog niet of het pakket van 12 november werkt – dat zie je pas volgende week, dat duurt ruim twee weken – maar je ziet wel dat, ja, het aantal reisbewegingen beperkt afneemt en je ziet dat het in de ziekenhuizen nog veel sneller stijgt, vooral op de verpleegafdelingen, dan wij op basis van de modellen hadden gedacht. En dat is de reden dat we hebben gezegd woensdag: we vragen opnieuw een OMT-advies. Zouden we dat niet doen, dan raken we out of control en dan ga je naar een situatie die je niet wilt in de zorg. Door deze maatregelen te nemen, kunnen we met elkaar ervoor zorgen dat het beheersbaar blijft, maar het heeft natuurlijk een enorme impact op heel veel mensen.
TRUIJEN
Ja, maar het wekt een beetje de indruk dat u, ja, doormoddert zonder een echt plan. U probeert nu weer met een driewekenpakket aan lockdownachtige maatregelen, ja, het virus onder controle te krijgen.
RUTTE
Vanaf het moment dat het aantal besmettingen zo opliep dat je ook in de ziekenhuizen zag dat je door bepaalde aantallen bedbezettingen heenging per dag en ook overall, hebben we natuurlijk maatregelen genomen. Dat was noodzakelijk in november. Wij hebben eerder in september af kunnen schalen, omdat het goed ging. We hebben toen ook gezegd, maar ik denk niet voldoende benadrukt, maar wel gezegd maar we hadden dat meer moeten benadrukken: het kan ook weer oplieren. Toen dat gebeurde, hebben we ook maatregelen genomen. Wat je alleen nu ziet is – en dat heeft ook te maken met de combinatie met vaccins, met heel veel mensen die gelukkig ook gevaccineerd zijn of de ziekte hebben doorgemaakt, maar toch ook nog zeer grote aantallen besmettingen – dat de modellen ons onvoldoende nu de basis kunnen bieden om te zeggen: oké dan gaat het zich nu zo ontwikkelen, bijvoorbeeld in die ziekenhuizen. Vandaar dat je de luxe nu niet hebt om te kijken of dat pakket van 12 november genoeg doet en dat we nu extra maatregelen nemen, omdat je gewoon teveel dagen zag met een instroom in ziekenhuizen van zo’n 300, soms zelfs 350 en vandaag 380 per dag.
TRUIJEN
Maar is dan niet het eerlijke verhaal dat we nog weken en misschien de hele winter vastzitten aan lockdownachtige maatregelen?
RUTTE
Het eerlijke verhaal is dat we het nu kunnen zien voor de komende drie weken. We gaan nu kijken wat... Het OMT adviseert ons ook dat dit hele pakket ons ruim onder de 1 zal brengen, dus ruim onder dat beroemde cijfer 1, dus dat het niet verder groeit, de pandemie in Nederland, dat het weer gaat krimpen. Dat is ook cruciaal om in de ziekenhuizen weer lucht te krijgen. En we hopen natuurlijk volgende week ook effect te gaan zien van dat pakket dat we met z’n allen zijn aangegaan op 12 november, want dan wordt dat zichtbaar. Je kunt geen garantie geven dat je dus over drie weken er weer van af bent. Dat klopt. Je kunt ook geen garantie geven dat het doorloopt. We gaan dat heel precies monitoren, we doen dat van dag tot dag: wat doet het pakket van 12 november, wat doet deze aanvulling van vandaag, deze hele fors verdere uitbreiding? Wat betekent dat voor de druk, vooral, op de zorg: neemt die voldoende af? En de steunpakketten trekken we ook nu al door tot begin van het nieuwe jaar, omdat ook natuurlijk in de kerstperiode – al zou er weer meer kunnen – het voor bedrijven natuurlijk heel lastig is om daar volledig gebruik van te maken.
TRUIJEN
Oké. U schetst eigenlijk geen perspectief waar we naartoe werken, na die drie weken lockdownachtige maatregelen die nu ingaan. Wat dan?
RUTTE
Ik zou daar het onderscheid maken tussen de komende drie weken – gaan we kijken wat er gebeurt: geen belofte dat het dan zeker kan stoppen, we hopen natuurlijk met z’n allen en alles wat we nu doen is erop gericht om die verspreiding onder die 1 te krijgen, dat betekent dus dat die pandemie niet verder groeit – en over de wat langere termijn kan Hugo de Jonge misschien iets zeggen, omdat we natuurlijk wel weten dat in dit tempo waarin mensen ook besmet raken die niet gevaccineerd zijn, wat dat betekent voor de overall bescherming die we hebben met z’n allen tegen het virus.
TRUIJEN
Ja, maar gaat het ook niet om het draagvlak dat u nu dit ingrijpende pakket introduceert, dat mensen ook weten waar ze naartoe werken? Dat we in januari...
DE JONGE
Maar misschien mag ik daar wel iets over zeggen.
RUTTE
Ja, maar ik wil graag over dat januari: Hugo, als jij daar iets over kunt zeggen dan, ja.
DE JONGE
En misschien mag ik daar iets over zeggen. Kijk wat we op dit moment, waar we mee te maken hebben is dat er een vrij grote groep is die niet beschermd is. Die groep is zo’n 1,2 miljoen mensen groot, het RIVM verwacht daar zo’n 15-20.000 ziekenhuisopnames waarvan tussen de 3 en 4000 IC-opnames. En de vraag is, die heel moeilijk te beantwoorden is: hoe snel worden al die mensen, die nog niet beschermd zijn, ziek en hoeveel mensen komen daar op welk moment in de ziekenhuizen terecht? Dat is de onzekerheid waar we op dit moment mee te maken hebben en die laat zich ook niet helemaal modelleren, die laat zich niet helemaal voorspellen. Wat we in die tussentijd dus zullen moeten doen, is zorgen dat daar waar het aantal ziekenhuisopnames te hoog wordt, ingrijpen inderdaad met die lockdownachtige maatregelen, om te zorgen dat we dat virus weer onder de duim krijgen. Dat is niet anders, dat is deze winter nu eenmaal de realiteit. Hoeveel, hoeveel en tot hoe lang we dat type maatregelen nodig hebben, dat is op dit moment gewoon niet te zeggen. Wat we wel weten is dat, zodra het daalt en zodra het verantwoord mogelijk is, dat je dan de rest van de winter zo open mogelijk – tegelijkertijd zo veilig mogelijk, in die balans – verder wil. Wat daarbij helpt is die coronatoegangsbewijzen, 3G op de plekken waar dat kan, 2G op de plekken waar dat moet: die gaan ons helpen om zo open mogelijk en tegelijkertijd zo veilig mogelijk verder door de winter te komen. Maar eerst hebben we echt te maken met die enorme onzekerheid van die grote aantallen patiënten die er nog zullen moeten worden opgenomen. Dan, daarna, ja na de winter, ga er maar van uit dat iedereen die zich niet heeft laten vaccineren dan gewoon ziek is geweest en genezen is. En dat betekent dat we inmiddels dan, na de winter, bescherming hebben opgebouwd in hele hoge mate tegen het virus. Dan zullen we naar het komende jaar moeten kijken, om te kijken hoeveel corona dan ons nog parten gaat spelen. En daar zijn verschillende scenario’s uitgewerkt door de KNAW en door de WRR en op dit verschillende scenario’s hebben we allemaal een plan van aanpak te ontwikkelen, omdat welk scenario het gaat worden op dit moment heel lastig te voorspellen is. Maar wel dat we ons op al die scenario’s moeten voorbereiden.
TRUIJEN
Ja, maar een andere vraag – past denk ik meer bij meneer Rutte – de andere vraag is, want er liggen veel ongevaccineerden in het ziekenhuis: hoe gaat u die vaccinaties omhoog krijgen?
RUTTE
Ja, ik kan, ik zou het liefst natuurlijk iedereen persoonlijk – ik kan trouwens niet vaccineren, moet ik er eerst een opleiding voor krijgen – maar je zou natuurlijk het liefst iedereen vaccineren die nog niet gevaccineerd is, maar het wel kan. Er is een kleine groep waar het om gezondheidsredenen niet kan, maar het overgrote deel wat niet gevaccineerd is kan wel gevaccineerd worden. Er wordt vreselijk hard aan gewerkt, maar we zien natuurlijk in heel Europa dat – behalve in Spanje en Portugal waar de vaccinatiegraad heel hoog is, dat Nederland nog redelijk hoog zit als je ons vergelijkt met Duitsland of Oostenrijk, iets onder België – maar dat we allemaal bezig zijn om die laatste 20-15-10 procent ook te bereiken. Je weet dat een deel daarvan waarschijnlijk altijd zal weigeren, maar een deel daarvan twijfelt. En wat wij natuurlijk doen is – bijvoorbeeld door te zeggen ‘kijk naar de cijfers: 25 keer kleinere kans dat je op de intensive care komt als je gevaccineerd bent, dat is nogal wat’ plus het risico wat je neemt als je niet gevaccineerd bent dat je misschien je oudere familieleden besmet – door dat steeds te benadrukken, maar uiteindelijk is dat natuurlijk een keuze die mensen hebben. Wij kunnen mensen niet dwingen.
TRUIJEN
U zei, ja u zei, u bent geen voorstander van vaccinatieplicht, maar u zei ook: in een crisis kan je niets uitsluiten. Met code zwart in zicht: is dit dan het moment?
RUTTE
Nee, dit is niet het moment, maar je kunt ook niks uitsluiten. Maar dit is niet het moment.
VAN DE ZILVER (RTL NIEUWS)
Meneer Rutte, u zegt: met deze maatregelen moet het aantal contacten met 20-25 procent omlaag en de R flink onder de 1. Maar dat was de vorige keer, met de maatregelen van 12 november, ook al het doel. Waarom denkt u eigenlijk dat het deze keer wel gaat lukken?
RUTTE
We weten natuurlijk niet of het pakket van 12 november dat doel bereikt, dat zien we pas volgende week. Alleen wat we wel zien is dat het aantal bewegingen, het aantal bewegingen op de weg wat mensen nu maken, dat geeft weinig hoop. Tegelijkertijd, als natuurlijk de horeca dicht is vanaf 20.00 uur en heel veel andere sectoren, dan – zoals dat nu al geldt – dan heeft dat natuurlijk absoluut een effect. Want of je nou wel of niet van de regels houdt, ja je kan dan na 20.00 uur daar niet meer naartoe en dat leidt natuurlijk tot een afname van het aantal contacten. Wat het OMT doet, het RIVM, dat modelleert heel precies de maatregelen, heeft daar ook in verwerkt weer wat op dit moment de naleving is van de gedragsadviezen, die dus in beperkte mate worden gevolgd. Dus dat zit daar ook in, dus er wordt niet naïef over gedaan. En die zeggen ons: met dit pakket, dat je vanaf 17.00 uur heel Nederland across the board eigenlijk sluit – het is geen avondklok maar wel feitelijk kun je nergens meer naartoe, behalve een paar kleine uitzonderingen – dat gaat ons onder de 1 brengen.
VAN DE ZILVER
Maar ik neem aan dat het RIVM dat de vorige keer ook gemodelleerd heeft? Anders had u de vorige keer wel strengere maatregelen genomen. Dus ja.
RUTTE
Nou ja, nogmaals: je weet niet he, of dat is het lastige, of dat pakket voldoende was. Maar daar heeft u strikt genomen gelijk in. En dit pakket is wel heel erg fors, dat zeggen ze ook. Dus zij zeggen: dit brengt ons echt, echt ruim onder de 1.
VAN DE ZILVER
En per wanneer dan?
RUTTE
Nou ja, in die periode van twee tot drie weken. Je gaat dat natuurlijk pas zien, opnieuw vanwege de remweg, over twee weken. Je ziet dan twee weken na zondag wat het effect is, maar je gaat volgende week hopelijk wel effecten zien van het feit dat we natuurlijk toch wel vrij forse maatregelen hebben sinds 12 november.
VAN DE ZILVER
Want het is toch wel een risico wat u neemt: als het niet snel onder de 1 komt, dan loopt het gewoon over in de zorg. U heeft daar geen enkele rek meer over.
RUTTE
En daarom is het ook heel belangrijk dat dit pakket zo gemodelleerd is dat het ons ruim onder die 1 brengt, eens.
VAN DE ZILVER
Ik hoor u zeggen: ik reken het mezelf aan dat het in de communicatie niet goed gaat en we zullen dit beter moeten doen. Wat had u beter kunnen doen en wat gaat u beter doen?
RUTTE
Dat is een zoektocht.
VAN DE ZILVER
En hoe?
RUTTE
Dat is een zoektocht. Nee, er zijn echt een paar dingen niet goed gegaan. Ik vind dat wij in september, toen we uiteindelijk heel veel maatregelen versoepelden, veel preciezer hadden moeten zeggen – hebben we wel gedaan, maar dat is in ieder geval nooit echt overgekomen – dat het ook weer behoorlijk kan gaan oplopen, de pandemie. En we hebben toen, vind ik, onvoldoende benadrukt het belang dat die basisregels blijven gelden. Dus daar hebben we het gewoon wel gedaan, ook allerlei persmomenten, maar gewoon als je erop terugkijkt: niet voldoende. Ik denk dat dat echt een fout in ieder geval van mij is. En het tweede is: hoe praat je over die basisregels met die bordjes en bij een debat in de Kamer en met jullie en op alle mogelijke manieren wat we ook doen in voorlichtingscampagnes? En ik kan dan wel natuurlijk naar de bevolking met m’n vuistje staan van ‘leef ze nou na!’, maar als het niet gebeurt moet ik in de eerste plaats naar mezelf kijken wat ik dan niet goed doe. Ik heb daar niet het hele antwoord op, daar denk ik over na, we hebben daar ook met elkaar gesprekken over: wat kan effectiever? Maar ik vind vanavond, nu we deze slechte boodschap moeten brengen, dat het ook logisch is dat ik ook zeg: op een aantal punten treft ook mij blaam.
VAN DE ZILVER
Ja, maar het blijft nog een beetje vaag wat u dan precies beter gaat doen.
RUTTE
Omdat ik, als ik dat nu wist, dan hadden we het natuurlijk al weken geleden gedaan. Daar zijn we heel erg over in gesprek: hoe kun je dat anders doen, beter doen? Gaat dat helemaal lukken? Ik denk het niet. Maar je moet het wel, het moet wel succesvoller. En dat heeft alles te maken met deze vorm van persconferenties: heeft dat in deze manier zin om daarmee door te gaan, zijn er andere werkvormen om dat te doen? Hoe communiceer je, ook de publiekscampagnes? Of als je wel deze vorm voortzet, kies je, ja, hoe bereik je precies je doel? En ik denk dat de kritiek de afgelopen weken wel terecht was: dat wij natuurlijk nogal mopperden ‘Nederland houdt zich niet aan de basisregels’, althans teveel mensen, ja dat heeft natuurlijk niet zo heel veel zin, dat is blaffen naar de maan want dan doen wij dus iets verkeerds in het overbrengen van die basisregels.
HAGENS (HART VAN NEDERLAND)
Ja in aanvulling hierop meneer Rutte: was het niet goed geweest om hier te beginnen ook met welgemeende excuses aan Nederlanders?
RUTTE
Nou, daar heb ik over nagedacht. Ik vind: op die basisregels en de communicatie daarover, vind ik dat ik tekortschiet. Dus als u zegt ‘excuses op z’n plaats’: eigenlijk wel, inderdaad excuses daarvoor. Dat vind ik terecht. Daarnaast is het ook weer niet zo dat wij met z’n tweeën natuurlijk die hele pandemie kunnen sturen. We hebben te maken met zoveel onzekerheden, bijvoorbeeld in die ramingen, dat is gewoon niet te zien. Daar worstelt heel Europa mee, dat je ziet dat die bedbezetting zich heel anders ontwikkelt dan, he, de ramingen lieten zien. Daarvoor vind ik excuses niet op hun plaats, maar je moet het wel uitleggen. En daarom is het zo belangrijk dat Hugo dat net ook deed, Hugo de Jonge, uitlegt: weet je, je hebt gewoon met modellen te maken en die modellen zijn het probleem niet, maar die zijn veel minder voorspellend voor wat er daadwerkelijk gebeurt. En eerder in de pandemie konden we daar veel meer op buigen.
HAGENS
Ja, toch is uw beleid en uw communicatie voor veel mensen teleurstelling op teleurstelling. Er werd gezegd ‘we gaan ons uit deze crisis prikken’ bijvoorbeeld.
RUTTE
Ja.
HAGENS
Waarom zouden mensen u op dit moment in deze crisis nog vertrouwen?
RUTTE
Nou ja, luister, dat moeten mensen zelf beslissen. Ik kan alleen maar zeggen dat ik zeer gemotiveerd ben, met Hugo de Jonge en het hele kabinet, om die crisis te bestrijden. Het is ongelofelijk ingewikkeld, we hebben ook nu weer, tot en met vandaag aan toe met Zuid-Afrika, te maken met altijd weer ontwikkelingen die ons dwingen opnieuw te reageren, zo goed mogelijk het beleid daar heel precies op aan te passen. Dat doen we gewetensvol met de beste adviseurs, maar het is uitermate complex, dat blijft uitermate complex. En het enige wat ik u kan garanderen is dat wij dat heel precies doen, steeds zullen vertellen wat we wel weten en wat we niet weten en als we fouten maken dat ook zeggen.
HAGENS
De kritiek groeit, u benoemde het net zelf ook, ook vanuit de deskundigen.
RUTTE
Ja.
HAGENS
In NRC werd vanochtend de vergelijking met een voetbalclub gemaakt: als je steeds verliest, dan worden de spelers en de coach vervangen. Waarom gebeurt dat niet bij het OMT en het kabinet?
RUTTE
Ja, ik zag dat. Ik denk dat dat hier anders is. Kijk uiteindelijk hebben we daar in Nederland verkiezingen voor en andere methodes, als men dat zou willen.
HAGENS
U vindt dat het goed gaat met dit team?
RUTTE
Nou nee, ik vind niet dat alles goed gaat, nee dat niet. Maar ik denk wel dat dit team en ook zeker onze adviseurs van een kwaliteit zijn en ons adviseren en daarbij ook steeds weer meewegen ‘wat leren wij van fouten die we gemaakt hebben, wat leren we ook van simpelweg inzichten die je geleidelijk aan moet ontwikkelen omdat je niet alles kunt weten?’. Er zijn steeds weer nieuwe ontwikkelingen die je moet verwerken in je denken en je beleid. Dat doen we zo gewetensvol mogelijk. En ik vind wel: daar hoort bij dat, als je, dat je mensen moet vertellen ‘dit weten we wel, dit weten we niet’ en inderdaad als je fouten maakt dat ook zeggen.
VAN GRONINGEN (BNR)
Ja meneer Rutte, u baseert zich op het OMT-advies met deze maatregelen. Toch is het gek, als wij OMT-leden individueel bellen of spreken, dan zeggen zij allemaal een-voor-een: ik had persoonlijk liever zwaardere maatregelen gewild, ik denk ook dat dat beter zou zijn in deze situatie. Toch komt dit pakket eruit. Kunt u dat verklaren, hoe dat kan, dat daar zo’n enorm verschil in zit: in wat OMT-leden bijvoorbeeld afgelopen week in een hoorzitting in de Tweede Kamer zeggen en wat u nu besluit?
RUTTE
Ja, luister het Outbreak Management Team adviseert ons, als team he. Dus die komen met hun, met hun – na lange debatten en discussies van zeer deskundige mensen, uit zeer verschillende hoeken van de wetenschap – komen met een gedragen advies. En dat wordt ons gebracht. Wat wij dan vervolgens doen – daar zijn we woensdagavond laat telefonisch mee begonnen, gisteren de hele dag – is natuurlijk de vooruitgeschoven posten van het OMT, waarmee wij te maken hebben, onder water houden, ondersteboven hangen en kijken: klopt het? Ze ook aan alle kanten bevragen. En vandaag ook heel precies de modellering terugkrijgen van: doet dit genoeg? Ja, dit brengt ons onder de 1, het brengt ons zelfs ruim onder de 1. En, belangrijk: dit vinden wij als OMT. Ik hoor vervolgens wel berichten, natuurlijk ook bij BNR zag ik het onder andere – ik volg u heel precies, dat weet u – maar uiteindelijk hebben wij wel te maken met het advies van het OMT. Ik kan niet afgaan op individuele OMT-leden. Dit is wat het Outbreak Management Team ons adviseert en wat vandaag ook overeind blijft, vanochtend nog, in de modellering die wij daar nog apart over gevraagd hebben.
VAN GRONINGEN
Dus u volgt 100 procent de OMT-leden? Ja dat is moeilijk, want wij hebben nog niet gezien natuurlijk.
RUTTE
Nee, hierbij volgen wij inderdaad 100 procent. We hebben nog een hele discussie gehad, mag u best weten, in het kabinet over sport voor jongeren. Want is het niet heel lullig dat je tegen kinderen, jongeren tot 18 zegt: je mag niet naar de sportclub door de week. In het weekend natuurlijk wel en overdag ook, maar dan zitten ze op school. Daar heb ik echt een nachtje over geslapen en gezegd: nee, we gaan daar niet afwijken van het OMT-advies, omdat het cruciaal is dat we nu van 17.00 tot 05.00 Nederland dicht, dat is helaas ook voor jongeren. Die kunnen natuurlijk wel gaan hardlopen en dat soort dingen, maar die kunnen dan niet naar de sportclub. Maar dat was wel eentje die we overwogen: zou je misschien dan voor jonge mensen, omdat gezondheid zo ongelofelijk belangrijk is, zou je niet daar een kleine uitzondering kunnen maken? Doen we niet, we volgen heel precies het OMT-advies.
VAN GRONINGEN
Als dan de baas van de IC’s zegt ‘het kan toch niet zo zijn dat we in de zorg in code zwart terechtkomen terwijl je buiten mensen in winkelstraten ziet lopen’ – dat zei Diederik Gommers afgelopen week tegen de Tweede Kamer.
RUTTE
Ja ja ja, snap ik.
VAN GRONINGEN
Wat zegt u over zo’n situatie? Want dat kan natuurlijk voorkomen dan volgende week of over twee weken.
RUTTE
Ja, nou ja we doen er dus alles aan om dat soort situaties in de zorg te voorkomen en daar zitten we gelukkig nog vandaan en daar willen we echt ook vandaan blijven. En ja, weet je, ja ook Diederik Gommers, Ernst Kuipers, anderen zijn natuurlijk ontzettend deskundige mensen die ook allemaal hun wegen naar de media vinden en daar terecht ook hun adviezen geven aan Nederland of hun opvatting in ieder geval geven, ook deels zelf onderdeel zijn van het OMT. Uiteindelijk moeten wij natuurlijk op basis van al die signalen, maar ook het advies wat wij krijgen van de deskundigen – gewogen, dus wat zij gezamenlijk ons adviseren – daar moeten wij wel onze besluiten op baseren. Want ik heb één ding geleerd aan het begin van deze crisis, van de toenmalige SG van Algemene Zaken, die eerder te maken had gehad op VWS waar hij topambtenaar was met een grote gezondheidscrisis zo’n tien jaar geleden, hij zei: Mark, één ding, zorg ervoor dat je bij alles ten basis houdt de advisering van de wetenschap, niet dat je die klakkeloos overneemt, die ga je vervolgens bevragen en met in discussie etcetera, dat doen we ook allemaal, maar zorg ervoor dat jij niet als historicus of iemand anders die toevallig ook nog weleens een boek over artsen heeft gelezen, denkt dat je snapt hoe zo’n pandemie werkt; daar moet je je baseren op de wetenschap. Dat heb ik ook vanaf dag 1, samen met Hugo de Jonge, met jullie gedeeld, in de eerste tv-toespraak: wij baseren ons op de wetenschap, zonder dat klakkeloos over te nemen. Het is onze bestuurlijke politieke taak om op basis daarvan dan onze besluiten te nemen. En een van de problemen waar we nu mee worstelen, is gewoon echt een worsteling, is dat de predictie, de voorspelbaarheid van de ‘wat gebeurt er in de ziekenhuizen?’, dat die gewoon onvoldoende nu volgt wat er in werkelijkheid ook gebeurt. Dat blijkt veel ernstiger te zijn en vandaar dat we nu, juist om te voorkomen dat je out of control, want dat zou dan dreigen, deze extra moeten nemen. Je hebt nu niet de luxe bijvoorbeeld om te wachten: werkt 12 november, dat pakket, voldoende?
VAN GRONINGEN
Nog een korte vraag. Het ging net al even over de lange termijn van corona, kunnen we ervan uitgaan dat, als u straks op het bordes staat met het volgende kabinet, dat er dan in het coalitieakkoord een uitgebreid hoofdstuk staat over de langetermijncorona-aanpak? Is daarover gesproken aan tafel?
RUTTE
Over de coalitieonderhandelingen ga ik hier nu niet praten.
VAN GRONINGEN
Nee, maar u kunt toch wel zeggen of daar lang...
RUTTE
Ja, maar dit zijn... Alle politici in Den Haag, ook van de oppositiepartijen, iedereen – dat zie je toch ook de afgelopen dagen: Attje Kuiken, Paternotte, van coalitie, oppositie, Aukje de Vries, iedereen van alle partijen in de Tweede Kamer – is zo betrokken bij dat onderwerp, is daar zo mee bezig, het zou raar zijn als je daar in de coalitieonderhandelingen niet over spreekt. Maar het is niet zo dat wij als politici daar nu in detail een strategie ontwikkelen. Wat Hugo de Jonge ook net zei: dit is natuurlijk niet afhankelijk van de coalitie die er zit, dit is afhankelijk van eerst nu de komende drie weken zorgen dat we het onder controle weer helemaal krijgen, die situatie in de ziekenhuizen, dan hopelijk een beetje een normale Kerst – geen garantie, ik hoop het maar absoluut geen garantie, het kan ook echt langer duren – en zo snel mogelijk daarna, als ook steeds meer mensen ziek zijn geweest helaas en dus het risico op IC-opnames afneemt, van niet-gevaccineerden, dan natuurlijk die volgende stappen gaan zetten.
VRAAG (DE TELEGRAAF)
Meneer Rutte, u zegt net een paar keer dat de modellen minder betrouwbaar zijn dan in het begin van de pandemie. Waardoor komt dat?
RUTTE
Ja, misschien kun jij dat uitleggen, ja is een goeie.
DE JONGE
Kijk als je kijkt naar die modellering, die gaan... Je hebt twee typen modellen. Het ene model heet het regressiemodel en dat is eigenlijk op basis van de besmettingen de voorspelling van hoeveel ziekenhuisopnames daaruit zullen gaan volgen. Dat is een ervaringscijfer, maar we weten ook dat: het kijkt nooit ver genoeg vooruit. Dus daar heb je maar deels wat aan. Het tweede is het transmissiemodel, dat gaat uit van: hoeveel contacten zijn er op dit moment in de samenleving en met welke maatregel erbij zou je het aantal contacten kunnen reduceren? Contacten, daaruit komen altijd besmettingen voort en daaruit kun je dus afleiden hoeveel besmettingen minder. Maar waar we nu mee te maken hebben, op dit moment in dit najaar, is niet alleen met allerlei onzekerheden als er is een veel besmettelijkere deltavariant ten opzichte van vorig jaar, afnemende compliance met maatregelen ten opzichte van eerder, het seizoenseffect dat weer op een andere manier inwerkt, maar vooral op dit moment een hele heterogene vaccinatiegraad. Dat betekent dat de vaccinatiegraad niet overal even hoog is. En een model moet altijd uitgaan van een gemiddelde, maar als het virus een vrij ongevaccineerd dorp treft, dan zul je daar heel veel meer besmettingen zien, zul je heel veel meer ziekenhuisopnames zien op een moment en daardoor is die modellering hoogst onzeker. En het moeilijkste in de optelsom van die modellering over de weken heen is: in welk tempo voltrekt zich de besmetting van die 1,2 miljoen nog niet geïmmuniseerde mensen? Als dat in keurig verdeelde partjes zou zijn over de weken heen, ja dan zou je het aantal ziekenhuisopnames dat daaruit voortkomt, zou je gewoon prima kunnen hebben. Maar dat is natuurlijk niet zo, dat gaat opeens heel veel harder in een gemeenschap met een hele lage vaccinatiegraad en daardoor komen er opeens heel veel meer ziekenhuisopnames dan je eigenlijk zag aankomen op grond van dat model. Dus met name, de onzekerheid wordt met name versterkt eigenlijk door de heterogene vaccinatiegraad.
VRAAG
Maar is de mogelijke afnemende werking van vaccins niet een onderdeel van die modellen?
DE JONGE
Ja, maar dat wordt natuurlijk meegenomen in de modellering. Dus de vaccineffectiviteit die wordt gevonden, de cijfers die daarover worden gevonden, die worden zeker meegenomen in de modellen. En dat laat zich op zichzelf genomen wel modelleren, maar die hele wisselende verdeling van de hoogte van de vaccinatiegraad, die laat zich veel moeilijker modelleren. Want als het dan in zo’n gemeenschap, in zo’n wijk, in zo’n dorp, als het daar dan rondgaat, ja dan is het aantal ziekenhuisopnames dat daaruit voortkomt, is opeens heel erg hoog.
VRAAG
Even een andere vraag: meneer Rutte, kunt u een vooruitblik geven op de, toch een vooruitblik geven op de Kerst en op Oud & Nieuw? Want u zegt net, of volgens was het meneer De Jonge die zei van: met Sinterklaas pas op, ga niet al teveel met teveel mensen bij elkaar zitten, let ook op oudere mensen vooral. Ik denk dat we nog steeds kunnen concluderen dat die vooral in het ziekenhuis terechtkomen. Geldt dat voor Kerst ook en voor Oud & Nieuw?
RUTTE
Nou ja, dat is het ingewikkelde, dat weten we niet zeker. We weten dat dit echt nodig is voor drie weken en dat we 14 december terugkomen. Heel interessant zal zijn natuurlijk of volgende week er toch meer effect zichtbaar gaat worden van wat we al op 12 november besloten hebben als Nederland om te gaan doen, of wij met Nederland deelden wat we gingen doen. En we zien natuurlijk tegen 14 december ook de effecten van wat er vanaf zondag ingaat en dat zal bepalend zijn voor de vraag: kun je het tot drie weken beperken? Maar ik kan hier die garantie niet geven. Dus het kan best zijn dat het doorloopt in de Kersttijd. We hebben in ieder geval die steunpakketten voor de bedrijven, hebben we gezegd en de cultuur en de gemeenten etcetera: die trekken we sowieso door tot begin van het nieuwe jaar of tot eind dit jaar, ook omdat bijvoorbeeld een restaurant niet meer zo makkelijk natuurlijk ergens rond 20 december nog z’n restaurant volg kan krijgen voor Kerstdiners, als het al zou kunnen. Daarbij, even dat thuisbezoek vier: alsjeblieft Nederland, hou je daaraan, hou je ook aan de anderhalve meter, doe die testjes even voor je op bezoek gaat, doe het een keer per dag. En heel belangrijk, even tegen kleine kinderen: ga echt de komende drie weken niet bij opa en oma op bezoek. En als het dan op Sinterklaas echt niet anders kan, wat ik ook nog wel weer snap: even een keer wel opa en oma als het echt niet anders kan. Liever niet, maar als het niet anders kan: anderhalve meter, testen. Want het is echt kwetsbaar. En ik ben zo bang dat we dan ook ouderen meer besmet zouden kunnen zien raken door de kleintjes.
VRAAG
Ja, want we gaan dus volgende week beginnen met de boosters en er worden dus allerlei andere mensen ingevlogen, Defensie etcetera, om mensen te boosteren. Wanneer verwachten jullie dat het klaar is voor de kwetsbare groepen of voor de groepen 60-plus.
DE JONGE
Nou we zijn we dus allang begonnen met de booster: we hebben op 2 november hebben we het advies gehad, op 18 november zijn we begonnen met de booster maar daarvoor al hadden we de mensen die een immuunstoornis hebben, immuungecompromitteerd zijn, die hebben we al gedaan vanaf oktober. Vanaf vorige week zijn we met de 80-plussers begonnen die zelf naar de prikstraat kunnen komen, nou dat gaan we zo veel als mogelijk versnellen. De mensen die wonen in een verpleeghuis, verzorgingshuis, in de gehandicaptenzorginstellingen, alle bewoners van instellingen: als ze een eigen medische dienst hebben kunnen ze al bestellen, hebben ze ook gedaan, er zijn er al heel veel uitgeleverd. Ziekenhuizen zijn al aan het prikken, dus de zorg prikt de zorg, ook dat gebeurt al. We zijn aan het versnellen eigenlijk op allerlei andere groepen, dus de verpleeghuizen zonder een eigen medische dienst, mensen met Down kunnen vanaf volgende week terecht. Dus we zijn met allerlei andere groepen ook aan het versnellen en wat we willen doen eigenlijk is, kijkend naar die hele grote groep die we als eerste die booster wilden geven, ja die proberen we voor een zo groot mogelijk deel af te ronden. Op dit moment hebben we gezegd: we moeten echt een versnelling inzetten ten aanzien van die booster waarbij we iedereen nodig hebben. Dus Defensie wil geweldig goed helpen. Net voor dit moment contact gehad met collega Kamp en de Commandant der Strijdkrachten en die heeft toegezegd met 1500 mensen te kunnen komen helpen. Dat is fantastisch. En zo gaan we werken met heel veel mensen uit de zorg, medisch studenten, ja om echt een versnelling in die boostercampagne te organiseren. En waar we exact kunnen uitkomen dit jaar, dat ga ik eind volgende week laten weten. Er moet heel erg veel op touw worden gezet.
VRAAG (ALGEMEEN DAGBLAD)
Meneer Rutte, u had het over helder communiceren, ook rond de basisregels, maar wat is nou eigenlijk het advies? Want de eerste zin is: blijf zoveel mogelijk thuis. In regel 2 staat: restaurants open tot 5 uur en je kunt nog van alles doen overdag. Dat is toch redelijk dubbelzinnig?
RUTTE
Het allerbelangrijkste advies is: blijf thuis bij klachten. Laat je testen door de GGD en volg vervolgens de adviezen van de GGD op. Dat is het allerbelangrijkste advies. Er zijn helaas nog, en dat komt dan omdat we er blijkbaar ook gewoon onvoldoende duidelijk over zijn, maar het (onverstaanbaar, red) dus dat is echt het allerbelangrijkste. Daarnaast, dit is natuurlijk het ongelofelijke dilemma. Wat we moeten bereiken is dat je het aantal contactmomenten zo veel mogelijk terugbrengt. Ook deze persconferentie zou je natuurlijk eigenlijk nog beter via WebEx kunnen doen. Maar dat is natuurlijk een beetje gek, want je weet gewoon dat het veel meer effect heeft als ik u zie en u mij ziet en je intentie in elkaars ogen ziet. Een persconferentie via WebEx, ik doe het weleens met Europa, dat gaat niet. Heel veel kan natuurlijk wel op die manier. Dus ons verzoek eigenlijk aan Nederland is: blijf thuis. Maar natuurlijk, het is net zoals bij die eerdere lockdowns, soms vanaf 17.00 uur, maar we hebben het ook weleens helemaal gehad vorig jaar december en gedeeltelijk vorig jaar maart. Het is natuurlijk altijd proportioneel dat je kijkt: wat kan nog een beetje doorgaan. Maar het is natuurlijk niet heel veel. Het is overdag en op een derde de cafés en restaurants. Het is wel beperkt.
VRAAG
Ja, even over het volgen van het OMT-advies. U zegt: dat doen we heel scherp. Het OMT vertelt ons dat het gaat lukken om onder die 1 te komen, dat doen we heel scherp. Had u dat niet ook al eerder in het najaar moeten doen, exact het OMT volgen? Want zij hebben bijvoorbeeld al veel eerder gezegd: ga niet reizen of houd dat reisadvies vast. Ze hebben ook gezegd: houd die 1,5meter wat steviger. Zij hebben al veel eerder in het najaar waarschuwingen gegeven in de advisering over maatregelen. Die zijn niet opgevolgd.
RUTTE
Ja meestal wel, dat zou ik even precies moeten nakijken. Bijvoorbeeld in september, ik had de discussie met de Tweede Kamer vorige week nog even, van hebben jullie nou in september het advies van het OMT gevolgd? Er werd toen door een paar fracties gezegd: dat is niet zo. Ik zei toen: dat is in ieder geval niet mijn beeld. Ik heb dat nog eens even heel precies uitgezocht en ik heb toen ook met de Kamer gedeeld dat we toen dat advies, een belangrijk advies over de afschaling die toen kon, ook weer vanuit proportionaliteit, je neemt maatregelen die horen bij de stand van de pandemie van dat moment. Kijk als we natuurlijk permanent alles dicht zouden houden, dat is natuurlijk het allerbeste, maar de gevolgen daarvan zijn natuurlijk maatschappelijk niet te dragen. Dus je kijkt ook een beetje: hoe ontwikkelt die pandemie zich. Maar dat zou ik op dat lijstje precies moeten nakijken, maar eigenlijk normaal gesproken, ook de laatste keer weer, we nemen zo’n maatregel net iets anders, of bijvoorbeeld hebben we de laatste keer de horeca om 20.00 uur en niet om 18.00 uur, maar toen hebben we wel weer een aantal andere maatregelen genomen die het OMT niet had geadviseerd. Dus per saldo zo op de hand wegend proberen toch eigenlijk wel die adviezen, in ieder geval qua impact, te volgen, soms qua maatvoering net iets anders. Maar dat doen we eigenlijk al vanaf het begin.
VRAAG
Ik vraag het ook omdat Jaap van Dissel vorig jaar al zei: een van de grote lessen is bij opleving eerder op de rem. Een soort A B C tje maar het gebeurt niet.
RUTTE
Ja dat is niet waar, dat zou ik echt willen verdedigen. Dus toen wij zagen na september dat we door de signaalwaarde gingen die we samen met de deskundigen hadden afgesproken, wat was het ook al weer, 10 en 25 IC en nog een paar. Toen hebben we steeds alle maatregelen wel genomen toen die nodig waren. Wat je alleen nu ziet is dat het veel sneller gaat in de ziekenhuizen en in de besmettingen. We sturen op de besmettingen maar je gebruikt de ziekenhuizen nu echt als indicator omdat je in ieder geval zeker weet dat dat cijfer heel betrouwbaar is, alleen in de modellering niet. Dat is natuurlijk waar we nu mee te maken hebben en vandaar dat we ook zeggen: we kunnen ons gewoon niet de luxe veroorloven om te wachten tot maandag dinsdag of 12 december of dat pakket dat voldoende doet.
VRAAG
Nog één vraag dan over de 1,5meter, die is eigenlijk weer helemaal terug nu. Is dat ook, want we hebben het over een paar weken en de winter en zo, maar is dat ook het reële perspectief voor komende jaren? Pandemieën kunnen jaren duren, dat we gewoon 1,5meter in de winter hebben?
RUTTE
Het is net wat Hugo de Jonge ook net zei en wat hij zei geldt natuurlijk ook voor mij, dat we echt hier weleens stellig wat dingen gezegd hebben: dan zij we van die maatregel af, komt nooit meer terug hebben we weleens gezegd. Dat is dus gewoon niet mogelijk gebleken. Maar ik kan hier ook niet zeggen: we houden nog zo lang die 1,5meter, want het is niet natuurlijk die 1,5meter. Natuurlijk is dat u en ik elkaar kunnen knuffelen. Het is niet natuurlijk dat dat niet kan.
VRAAG (FD)
Ik heb een paar vragen voor minister De Jonge, als het kan. Ik ben een beetje benieuwd naar wat er gebeurt met die coronapillen. We hebben molnupiravir denk ik dat het heet van merk. Die zou na transmissie de kans op ziekenhuisopname met de helft terugbrengen. Wij zitten in een inkoopprogramma van Europa hiervoor. Hoe staat het ermee? Gaan we die inzetten? Wat gebeurt er? Ze worden op dit moment getoetst door de EMA, dus de werkzaamheid en de effectiviteit, die worden op dit moment vastgesteld door EMA. Als er een goedkeuring komt van EMA, willen we ermee aan de slag. Daarom zijn we gelijktijdig ingestapt op een Europese inkoopprocedure waarbij we eigenlijk meedoen met de inkoop van Europa, en daarnaast overweeg ik ook nog een eigenstandige inkoop met molnupiravir, met MSD is dat in dit geval, omdat we graag over dat middel willen beschikken. Het is ook niet het enige middel wat er aankomt. Pfizer heeft ook een vergelijkbaar middel. Waarom, ik bedoel, omdat we alles willen hebben om te gebruiken in deze crisis en alles wat ons kan helpen uit deze crisis en alles wat de gezondheidsschade kan verminderen moeten we doen. Ik vind wel dat hier de kanttekening bij moet dat we er ook niet van moeten verwachten dat het een silver bullet zal zijn. Sowieso omdat je heel erg vroeg erbij moet zijn, het is een middel dat schijnt te werken, op basis van de berichten zoals we die nu kennen, dat schijnt te werken in de eerste vroege fase van de ziekte. Dan moet je dus wel weten aan wie je dat dus moet toedienen.
VRAAG
Maar ik zou zeggen: als je je laat testen bij klachten en dan: oh je bent positief, nou dan ...
DE JONGE
Maar dan gaat u ervan uit dat dat met name de mensen zijn die zich laten testen bij klachten die we in de ziekenhuizen zien. Maar wat we nou juist zien is dat we mensen in de ziekenhuizen zien die niet gevaccineerd zijn, die zich helemaal niet laten testen met klachten. Dat zijn de mensen die natuurlijk op dit moment het grootste beroep doen op ziekenhuiszorg. Dus of daarvoor molnupiravir gaat werken dat waag ik toch echt te betwijfelen. Dus het is de vraag of het een silver bullet is, het is een van de bullets die je nodig hebt. En dus gaan we hem aanschaffen en zitten we volop in de inkoopprocedure. Maar we moeten wel echt eerst de EMA toetsing afwachten.
VRAAG
En in welke getale gaan we dit aanschaffen?
DE JONGE
Ik geloof dat dat gevoelige informatie is, volgens mij mag ik dat nog even niet delen.
VRAAG
Dan nog eventjes van de boosters en dan bent u van me af.
DE JONGE
Nou ik wil helemaal niet van u af.
VRAAG
In het onderwijs, het onderwijs blijft open. Kunnen leerkrachten dan, die zijn vaak 50-plussers met nog oudere echtgenoten zeg maar, kunnen die dan voorrang krijgen bij een booster?
DE JONGE
Kijk de Gezondheidsraad heeft geadviseerd en gezegd: het is echt leeftijd. Leeftijd is de allerbelangrijkste indicator voor die afname van een paar procenten op de vaccineffectiviteit. De effectiviteit om ernstige ziekenhuisopname te voorkomen. Dus ja ik wil echt wel in de volgorde van leeftijd prikken, ik heb ook wel geleerd natuurlijk van afgelopen jaar dat als we heel veel kleine groepjes met aparte trajecten, met aparte uitnodigingen gaan organiseren, dat we het heel complex maken voor de uitvoering. Wat ik hier eigenlijk vooral wil is massa. Ik wil zo veel mogelijk, zo snel mogelijk door de prikstaat. En dat betekent dat ik aan dit verzoek niet ga voldoen. Ik denk ook dat als ik wel ja zou zeggen tegen dit verzoek, dan krijg ik een hele lange lijst met allemaal andere verzoeken. En als iedereen voorin de bus zit, dan zit uiteindelijk ook iedereen weer op hetzelfde plekje, dat is het punt.
VRAAG
Maar aan de andere kant staan ze ook veel meer bloot aan de potentie om besmet te raken?
DE JONGE
Ja dat snap ik. Maar dat geldt ook weer niet exclusief voor deze groep. Natuurlijk is het zo, je moet daar ook naar kijken, je moet dat ook willen meewegen. Maar wat we hier toch vooral meewegen is waarom we die booster zetten. Je zet die booster om ziekenhuisopname tegen te gaan, want ziekenhuisopname leidt tot gezondheidsschade voor de mensen zelf, maar ook weer voor andere patiënten die op dit moment moeten worden afgezegd. Dus dat is de primaire reden van de booster. Dan weten we eigenlijk vrij goed dat je gewoon van boven naar beneden op leeftijd moet boosteren, dat dat de allerbeste manier is om te werken.
BHIKHIE (VOLKSKRANT)
Vraag voor meneer Rutte, ik dacht gehoord te hebben dat u zei dat de analyse in de zomer was, dan citeer ik even: toen dachten we dat we vaccinatie van de strenge maatregelen af zouden zijn. De realiteit blijkt anders te zijn. Ik vroeg me af, wanneer had het kabinet door dat die realiteit eigenlijk onjuist was?
RUTTE
Nou ja niet zozeer deze zomer, het was meer mijn punt in mijn toespraak hier net dat wij natuurlijk vorig jaar toen de zware lockdown begon, toen begonnen ook zo’n beetje de vaccinaties te lopen, die begonnen vanaf januari op stoom te komen. En daar was natuurlijk echt wel de gedachte dat je daarmee jezelf helemaal uit die pandemie kan prikken. Dat is niet gebleken.
BHIKHIE
Wanneer is dat besef ingedaald?
RUTTE
Op zichzelf, in september heb ik natuurlijk ook gezegd, maar ik denk dat we dat meer hadden moeten benadrukken, dat hoewel we toen heel veel konden afschalen door het hoge aantal vaccinaties, dat het wel degelijk zo is dat het virus ook weer zou kunnen opleven. Dat het ook van belang was je daarom ook te houden aan de basisregels, dus dat wisten we. Dat weten we met zijn allen natuurlijk. Ook alle wetenschappers weten dat. Wat natuurlijk voor ons nu heel onaangenaam doet nopen tot deze maatregelen van vanavond is dat je ziet dat dat nog weer veel sneller gaat. En dan gaat het dus om die kleine 2 miljoen mensen die niet gevaccineerd zijn en wat daarvan, naast de gevaccineerden die ook wel in het ziekenhuis komen, maar gegeven de grote aantallen gevaccineerden is dat relatief een kleinere groep. Dat die ongevaccineerden nu te snel in het ziekenhuis komen. Dat is echt wel iets wat ook in de modellering, wij dachten dat het over een langere periode zou worden uitgesmeerd.
BHIKHIE
Die realiteit is dus een andere realiteit he. Vaccineren gaat ons niet uit deze pandemie ...
RUTTE
Ja maar het is niet zo dat dat pas nu ofzo hoor, dat is natuurlijk wel, ook in september was dat al, ook in de communicatie naar jullie toe, dat je weliswaar dankzij de grote aantallen vaccins kon afschalen. Maar ook toen wisten we natuurlijk, hebben we ook gezegd, dat er nog steeds heel veel mensen niet gevaccineerd zijn.
BHIKHIE
Ik ben eigenlijk op zoek naar: wat is nu de realiteit?
RUTTE
De realiteit nu is dat we, zoals Hugo de Jonge net zegt ook, dat we nu moeten zorgen in de ziekenhuizen dat we het weer beheersbaar krijgen, hopelijk lukt dat voor de kerst, geen garantie. Dat intussen natuurlijk van die kleine 2 miljoen mensen heel veel mensen ziek worden en heel veel immuniteit opbouwen door herstel na ziekte, waarmee je natuurlijk, hopelijk laten ze zich eerst vaccineren, dat zou nog veel beter zijn, en dat betekent dus dat je daarmee wel een grotere bescherming hebt met zijn allen begin volgend jaar. Maar in welke mate dat is en wat dat betekent ook voor de reacties die wij gaan geven op de rapporten die wij gekregen hebben, daar komen we bij jullie bij terug. Je ziet natuurlijk met Zuid-Afrika vandaag dat het ook niet uit te sluiten is, we weten niet precies, we zijn bezorgd, maar het moet allemaal worden uitgezocht, maar niet uit te sluiten is dat je ook weer eens een keer een variant krijgt die helemaal of gedeeltelijk door de vaccins heen breekt. Het is allemaal niet uit te sluiten.
BHIKHIE
Nee dus eigenlijk kunnen we nog niet echt spreken van een langetermijnvisie of waar mensen zich de komende maanden
RUTTE
Langetermijnvisie is natuurlijk zo veel mogelijk immuniteit, doordat mensen ziek zijn geweest maar in het overgrote deel doordat mensen gevaccineerd zijn.
BHIKHIE
Ja en hoe gaat u dat bereiken? Gaat u dan gewoon afwachten totdat iedereen maar gewoon ziek is geworden of...?
DE JONGE
Misschien ga ik daar iets over zeggen want ik snap het hè, ik snap het.
BHIKHIE
Ik ben op zoek naar perspectief voor de mensen thuis.
RUTTE
Nee dat snap ik hoor, terechte vraag, terechte vraag.
DE JONGE
Maar nog even terug, toch even terug naar september. U bent op zoek naar ‘wat is nou het moment waarop was ingedaald dat vaccineren ons niet uit de crisis zou helpen?’, he zo hoor ik uw vraag, maar één: het is niet een moment, we hebben gewoon een aanpak gehad in september waarbij we ervan uit zijn gegaan dat het aantal ziekenhuisopnames zou oplopen, maar ook met elkaar de grenswaarden hebben vastgesteld vanaf welk moment we de maatregelen zouden nemen om weer terug te gaan naar beheersbare proporties. Toen we die grenswaarden zijn overschreden, hebben we ook de maatregelen genomen, alleen we hebben helaas daarin geen kentering kunnen zien van de stijgende cijfers zoals we die zagen en dat maakt dat we hier vandaag weer staan met een veel steviger pakket dan ik een aantal maanden geleden voor mogelijk had gehouden. Dat neemt niet weg dat vaccineren natuurlijk wel degelijk dé uitweg is uit deze crisis en onze beste troef is die we in handen hebben. Het punt is alleen: er is een flink deel van de mensen wat zich niet heeft laten vaccineren. Nou en daar moeten we een aantal dingen aan doen, allereerst zorgen dat we alle mogelijkheden bieden om alle drempels weg te nemen. Ik was van de week in Den Haag op bezoek in een moskee waar gewoon, in de wijk, een priklocatie is ingericht waar iedereen drempelloos kan binnenlopen om zich te laten prikken. Zo zijn er talloze initiatieven over het hele land, dus zo drempelloos mogelijk mensen vragen om te komen prikken. Het tweede wat we natuurlijk doen is zorgen dat je op alle mogelijke manieren twijfels weg kunt nemen die ook als drempels kunnen werken in het hoofd van mensen, twijfels wegneemt om op de meest voorkomende twijfels die mensen hebben. Ja, dat kost heel veel tijd maar dat lukt nog steeds wel. We winnen per week nog steeds drie, vier tienden procent op de vaccinatiegraad. Dus dat kost heel veel energie, dat fijnmazig vaccineren, maar we doen dat heel intensief. Dat gaan we verder intensiveren in de dertig gemeenten waar de vaccinatiegraad het laagste is en de besmettingsgraad het hoogst en het aantal ziekenhuisopnames het hoogst. En dat betekent inderdaad dus wijk voor wijk zo dicht mogelijk waar, in de leefwereld van mensen zelf, met gebruikmaking ook van de mensen die het meest worden vertrouwd, om de twijfels weg te nemen. En dat zijn huisartsen bijvoorbeeld, dat zijn sleutelfiguren uit de wijk – de imam in de moskee kan zo iemand zijn bijvoorbeeld – sleutelfiguren in verschillende etnische groepen. Dus dat is een hele arbeidsintensieve strategie, maar dat is wel wat moet en wat we hopen is dat we langs de lijn van vaccinatie, ja, mensen weten te bereiken voordat het virus ze heeft bereikt. Alleen de werkelijkheid der dingen is wel dat op dit moment het virus daar rapper in is dan dat we ieder een voor een kunnen vaccineren en dat zien we in de oplopende besmettingscijfers en helaas ook in de oploop in de ziekenhuisopnames.
BHIKHIE
En dat we nu weer in een lockdown zitten, is dat de schuld van niet-gevaccineerden?
RUTTE
Nee, volgens mij heeft het helemaal geen zin om... Er is een optelsom van allerlei factoren, waarbij je gewoon ziet...
BHIKHIE
Maar is het ja of nee? Is het de schuld van niet-gevaccineerden?
RUTTE
Wat je gewoon ziet is dat de snelheid waarmee... Er zijn ook gevaccineerden die in de ziekenhuizen komen, nogmaals veel korter en doorgaans alleen als er ook ernstige andere aandoeningen zijn, zijn ook meestal wat ouder dan de niet-gevaccineerden, maar het is een mix van allerlei factoren. Het heeft geen zin om daar te gaan vingerwijzen.
DE JONGE
Kijk het woord ‘schuld’...
RUTTE
Wat wij moeten bereiken, is steeds uitleggen: belangrijk dat je je laat vaccineren, dit zijn de cijfers. Maar we hebben in Nederland geen vaccinatieplicht, dus uiteindelijk is dat ultimo de keuze van iemand maar het is wel zo: als je je niet laat vaccineren, is de kans dat je ziek wordt en via de ziekte alsnog immuniteit bereikt, is heel groot, alleen wel met het risico dat je intussen ook in het ziekenhuis komt.
BHIKHIE
Nog één vraag, de laatste: zelftesten gaat best wel een cruciale rol spelen, dus voordat je op bezoek gaat bijvoorbeeld moet je een zelftest doen, worden die gratis?
DE JONGE
Nou, die worden al gratis verstrekt via de scholen, die worden al gratis verstrekt: via het voortgezet onderwijs, basisonderwijs en het hoger onderwijs kunnen mensen die gratis krijgen, via de voedselbank worden ze gratis verstrekt, via het armoedefonds worden ze gratis verstrekt. Dus we verstrekken miljoenen testen gratis, maar ze zijn ook gewoon te koop in de winkel.
RUTTE
Ja, voor de mensen met een gewoon inkomen: ja helaas.
DE JONGE
Daar vragen we wel om gewoon, om het gewoon zelf te doen
RUTTE
Ja.
VRAAG (REFORMATORISCH DAGBLAD)
Meneer Rutte, aan het begin van de avond zei u dat alles in Nederland dicht gaat tussen vijf en vijf. En daarna noemde u een kort rijtje uitzonderingen. Ja, dan stel ik maar weer mijn favoriete vraag.
RUTTE
Ja, ik heb hem hier klaar liggen.
VRAAG
Ik hoorde u bij die uitzonderingen de kerken niet noemen, die horen er wel bij neem ik aan?
RUTTE
Ja zeker. En er is gesprek over van Ferd Grapperhaus, de minister voor Erediensten onder andere en hij heeft voert gesprekken met de kerkelijke organisaties om hen echt te vragen, écht te vragen: houd je alsjeblieft aan deze regels. Dus ook tegen kerken die op zondagmiddag bijeen zijn: doe het de komende weken niet. Dat is het dringende, dringende verzoek. Wees solidair met de rest van Nederland.
VRAAG
Nog een tweede vraag. U sluit de scholen niet, daar zijn belangrijke argumenten voor: maatschappelijke impact daarvan, psychische problemen, leerachterstanden. Tegelijk weten we dat er bij kinderen een groot besmettingspercentage is, ook richting ouders, dus je zou wel veel bereiken met het sluiten van scholen. Hebt u nog overwogen om dan de Kerstvakantie iets te verlengen, een week ervoor of erna? Dan zou je kunnen zeggen: dan is misschien die impact niet heel groot en wordt er toch weer effect geboekt.
RUTTE
Ja. Nee dat is op zich waar, alleen we hebben nu een probleem. We moeten nu proberen de komende weken hè, dat is het punt, de klap te geven. We hebben nog weleens even een discussie gehad, samen: zou je zo eens een weekje de scholen dicht voor Sinterklaas? Maar weet je, de impact, we hebben er lang over zitten praten, maar de impact van de scholen dicht is zo... Je kunt nooit garanderen dat het niet meer zal gebeuren, ik kan die garantie niet geven, we kunnen eigenlijk niks meer garanderen, maar we hebben wel gezegd: het heeft zo’n enorme impact op het geestelijk welzijn, de continuïteit van het onderwijs etcetera. Maar dan is het wel belangrijk: die twee keer in de week testen, ook die mondkapjes vanaf groep zes en de middelbare scholen. Maar het aller-aller-allerbelangrijkst wat ik hier zou willen zeggen is tegen kindjes: alsjeblieft even niet naar opa en oma de komende drie weken. En omgekeerd tegen opa en oma: niet de kleintjes ontvangen.
AHAROUAY (NRC HANDELSBLAD)
Toch nog even over die ongevaccineerden hè. Want jullie leggen het heel vaak neer bij die ongevaccineerden zelf: als je dat niet doet, dan word je ziek en misschien wel zo ziek dat je in het ziekenhuis belandt. Maar toch hebben, heeft de keuze om je niet te laten vaccineren ook wel gevolgen voor meer, voor de zorg bijvoorbeeld. Meneer De Jonge, u kondigde vandaag fase 2D aan. Nou dat klinkt als een nummer, maar dat betekent dat mensen die kanker hebben bijvoorbeeld langer moeten wachten op hun operatie. Het roept toch de vraag op, het gaat niet om de schuldvraag, maar: verwijt u mensen die zich niet willen vaccineren iets?
DE JONGE
Nou dat is een terechte vraag en ik vind hem ook wel scherp. Kijk ik zou niet snel zeggen dat de situatie waarin we nu zitten de schuld is van ongevaccineerden, maar ik vind wel dat we daar in het politieke debat, in het maatschappelijk debat, ook wel met een te grote boog omheen lopen, om die ongemakkelijke waarheid. Want gewoon even de harde cijfers: 50% van de ziekenhuisopnames in de kliniek zijn mensen die niet zijn gevaccineerd, 70% van de mensen op de IC zijn niet gevaccineerd. Als je die aantallen af zou halen van de mensen die nu in de ziekenhuizen liggen, hadden we in de ziekenhuizen geen problemen gehad waardoor we nu deze maatregelen zouden hoeven nemen En dat is ook gewoon een feit. Dus het feit dat er operaties moeten worden afgezegd, dat was niet nodig geweest als 100% van de mensen zich hadden laten vaccineren. Het feit dat we nu zulke, ja stevige maatregelen moeten nemen die ook weer heel veel pijn doen, ja dat had toch niet of in hele andere mate noodzakelijk geweest als iedereen zich had laten vaccineren. En dit is niet voor het eerst dat ik dit zeg, maar iedere keer dat ik dit zeg zijn de reacties daarop buitengewoon scherp, in de Kamer, in reacties op social media, in de samenleving waarbij heel sterk wordt gezegd: oeh maar dat..., pas nou op, want straks voelen ze dat ze de schuld zijn van waar we nu in zitten en dan zetten ze nog meer de hakken in het zand. Maar ja, ik vind ook dat je gewoon die, ja ongemakkelijke waarheid moet willen benoemen. En dat maakt ook, vind ik, dat er een hele sterke rechtvaardiging is voor het wetsvoorstel waarmee we komen, waarmee we, als we de besmettingsgraad hebben weten te verlagen en het aantal ziekenhuisopnames weer een beetje tot normale proporties hebben weten terug te dringen, waarin we de rest van de winter toch zo open en zo veilig mogelijk natuurlijk ook, maar ook zo open mogelijk door willen. Voor de mensen die voldoende beschermd zijn, namelijk de mensen die zich hebben laten vaccineren. En daar wordt dan vrij snel van gezegd: ja, maar dat brengt tweedeling tot stand! Maar ja, laten we eerlijk zijn: de echte tweedeling op dit moment is de tweedeling tussen de mensen voor wie nog wel een plekje is in het ziekenhuis en voor de mensen voor wie dat niet meer zo is. Keuzes hebben consequenties, dat heb ik over and over again hier op deze plek gezegd. En sommige mensen vinden dat heel scherp en heel erg hard en toch blijf ik het herhalen, omdat ik vind dat we dat gesprek ook in die scherpte moeten hebben met elkaar.
AHAROUAY
Dat is dus een ‘ja’ op de vraag of u ze iets verwijt?
DE JONGE
Het is een wat langer ‘ja’. Nou kijk, schuld, verwijt, dat soort woorden helpen niet, maar ik wil wel de ongemakkelijke waarheid blijven benoemen, ja.
AHAROUAY
Meneer Rutte, u kwam net met excuses toen u erom gevraagd werd en toen zei u: ja ik heb erover nagedacht of ik ermee had moeten beginnen. Maar blijkbaar kwam u tot de keuze om dat dan niet te doen. Kunt u dat uitleggen?
RUTTE
Nou dat ligt allemaal niet zo zwart/wit. Ik vond het belangrijk om in mijn statement vanavond te zeggen dat wij echt wat betreft de verwachtingen in de ziekenhuizen toch zien dat het veel sneller oploopt dan wij dachten op basis van de modellering. Daar is Hugo de Jonge verder op ingegaan. En twee, dat is natuurlijk ook een zoektocht: hoe bereik je een situatie waarin zo veel mogelijk mensen zich houden aan de gedragsregels? Die zijn zo belangrijk. Het OMT zei vrijdag nog: als iedereen zich eraan houdt, heb je helemaal geen andere regels nodig. Als we deze vier dingen doen, dan heb je eigenlijk verder geen, ook ventileren...
AHAROUAY
Maar denkt u nou echt dat het, dat zeg maar het naleven van de basismaatregelen, dat dat niet gebeurt, dat dat komt omdat u hier niet vaak genoeg vertelt? Of ligt dat aan iets anders?
RUTTE
Nee luister, ik ben de baas van het kabinet en samen natuurlijk met Hugo de Jonge staan we hier natuurlijk te vertellen hoe wij de crisis aanpakken en hoe belangrijk dit is. Als je dan ziet dat inmiddels steeds minder mensen zich laten testen bij klachten bij de GGD en vervolgens ook thuisblijven en de adviezen van de GGD opvolgen, mochten zij positief getest zijn, dan reken ik mij dat zelf ook aan. Het is natuurlijk, ik kan het niet in mijn eentje allemaal oplossen, maar ik heb hier natuurlijk zo’n enorme roeptoeter tot mijn beschikking, dankzij jullie iedere twee-drie weken, dat als het dan niet lukt, ik daar ongelofelijk van baal dat ik daar niet effectiever in ben. En daar zoek ik dan naar. Ik bedoel, ik ben wel een zelfkritisch kereltje, moet ook.
AHAROUAY
Maar nu we het hier toch over hebben, zeg maar, de excuses gaan dus over het feit dat u niet vaak genoeg heeft gezegd dat die basismaatregelen...
RUTTE
Nee dat ik onvoldoende effectief ben. Ik heb het vaak genoeg gezegd, dacht ik, maar blijkbaar niet effectief. We zijn er niet in geslaagd, dat reken ik mezelf aan, om dat scherper over het voetlicht te krijgen. En het tweede is: ik denk dat we in september, hebben we het wel gezegd, maar onvoldoende benadrukt het belang van het feit ‘ja we kunnen afschalen, want we nemen maatregelen proportioneel, maar mensen’ – hadden we meer moeten zeggen – ‘het kan ook weer snel’ – niet zo snel als we nu zien, dat hadden we niet verwacht, nogmaals dat is een modellenprobleem – ‘maar het kan ook weer sneller oplopen’. We hebben wel toen het gebeurde, steeds toen we die signaalwaarden aantikten, de maatregelen genomen. Dat hebben we echt wel gedaan.
VRAAG (NU.NL)
Meneer de Jonge, meneer Rutte zei net over het reproductiegetal dat het ruim onder de 1 moet komen. Kunt u dat specificeren: 0,6, 0,9?
DE JONGE
Nou ruim onder de 1, dat is de belangrijkste indicatie. Kijk als je even een paar weken terugkijkt naar 12 november toen we die maatregelen namen, was dat maatregelenpakket was bedoeld om 20 procent van de contacten te reduceren en daarmee 20 procent van de besmettingen te voorkomen en daarmee die R ook weer onder de 1 te krijgen. Of dat lukt met dat maatregelenpakket weten we niet, dat kunnen we nog niet zien. Wat we wel gelukkig zien, de afgelopen week, is dat het wel een beetje begint te plateauen, maar wel plateauen op een absurd hoog niveau natuurlijk, maar wel aan het plateauen is. Nou, dat zou een eerste indicatie kunnen zijn, maar laten we alsjeblieft voorzichtig zijn, dat het maatregelenpakket ook wel iets heeft gedaan op zijn minst. Of het voldoende heeft gedaan om die 20 procent te reduceren en of die 20 procent aan reductie dan ook zich weer vertaalt in 20 procent reductie op de R voor de ziekenhuisopnamen, dat is de vraag. Dus wat we hebben moeten doen en dat was ook zoals we het afgelopen woensdag hebben verwoord richting het OMT: is er een kans dat die kentering alsnog optreedt of zullen we die kentering moeten forceren met een aanvullend maatregelpakket? Nou het antwoord op de eerste vraag is duidelijk ‘nee’ en het antwoord op de tweede vraag is duidelijk ‘ja’. En wat is dan het maatregelenpakket wat daarvoor nodig is? Daarover heeft het OMT geadviseerd, dat is een op een datgene wat we hebben besloten, en daar hebben we de extra verzekering gevraagd, voor zover die überhaupt te geven is in deze tijd want zo maakbaar is het allemaal niet hebben we geconstateerd natuurlijk, maar: weten we zeker dat dit ons echt onder de 1 gaat helpen? En uit de modellering blijkt dat daar een winst op te boeken is die inderdaad ons ruim onder de 1 brengt.
VRAAG
Maar wat is dan ruim?
DE JONGE
Een reductie van 25 tot 35 procent ten opzichte van waar we vandaan kwamen.
VRAAG
Dus dan komen we op een R van 0.9 of 0.85, zoiets?
RUTTE
Ja maar zo precies...
DE JONGE
Weet je en dit is precies waarom ik zeg: ruim onder de 1. Want anders gaan we allemaal modelleurtje zitten spelen. Ruim onder de 1.
VRAAG
Dat is prima, maar dan is het toch totaal niet realistisch dat over drie weken de ziekenhuizen dusdanig leeg zijn en de besmettingsgraad...
RUTTE
Het gaat om de, het gaat ook om de trend.
DE JONGE
Ja je moet de bocht nemen, je moet de kentering in de cijfers.
RUTTE
Over de piek.
VRAAG
Ja maar voordat je het land weer vrij geeft, moet de situatie in de ziekenhuizen natuurlijk weer veel behapbaarder zijn. Dat is toch totaal niet realistisch dat het in drie weken...
DE JONGE
Maar het land vrij geven, daar heeft u ons ook helemaal niet over gehoord. Ja maar toch even heel precies. Wat we doen hier vanavond is een maatregelenpakket wat de kentering in de cijfers moet forceren. Nou, zou het dat kunnen doen? Het antwoord is ‘ja dat gaat het doen’, want dat gaat de R onder de 1, ruim onder de 1 brengen. Dat is de uitkomst van de modellering, die we natuurlijk met alle onzekerheden moeten interpreteren, dus daarom ben ik zelf gelukkig met het feit dat het RIVM zegt: dat komt ruim onder de 1. Dat is één. Twee is: waar we dan staan over drie weken, dat is op dit moment gewoon echt niet zo makkelijk te zeggen. Dat heeft te maken met dus die totale onzekerheid die in de modellen zit. Dat heeft te maken met dat we gewoon echt wel zien dat bovenop, dat je aan de bovenkant van de onzekerheidsmarges bent, op dit moment he, met het aantal ziekenhuisopnames en met name dat laatste, daar zijn we natuurlijk het meest ongerust over. Want dat zou weleens kunnen betekenen dat je ook niet uit mag gaan van dat je de bocht al snel gaat nemen. Nou en dat maakt dat we in ieder geval eerst dit maatregelenpakket doen en dat we gewoon zeggen: we don’t know wat we daarna zullen doen. Want dat hangt alles af van hoe de cijfers zich ontwikkelen. En wij doen niet, wij stralen niet uit op geen enkele manier dat het na drie weken weleens helemaal voorbij zou kunnen zijn met de maatregelen. Helemaal niet. En we zeggen ook niet: nee hoor dit maatregelenpakket, daar gaan we de hele winter mee door. Dat zeggen we ook niet.
VRAAG
Maar meneer Rutte zegt net: ik hoop echt dat dit maar voor drie weken is. In hoeverre is die hoop serieus?
RUTTE
Nou daarvan zei ik: kijk, we nemen nu een pakket voor drie weken, het is niet zo dat je dan ook over drie weken in de ziekenhuizen het weer helemaal leeg hoeft te zijn. Je moet op een gegeven moment door de, je moet over het plateau heen, je moet zien dat de trend naar beneden goed gaat, je moet ook zien dat dat snel genoeg gaat, dat het ook niet weer snel omkeerbaar is. Dat zijn allemaal dingen waar je naar gaat kijken. Uiteraard heeft u gelijk: over drie weken heb je niet ineens een paar honderd besmettingen per dag en nog maar een paar IC-opnames. Maar het gaat erom dat je wel weer de lucht ziet, fysiek mensen weer adem kunnen halen en dat er ook weer ruimte ontstaat voor, en dat er ook een verwachting is voor de weken daarna dat die trend zich doorzet. Al die dingen gaan we heel zorgvuldig bekijken. Vandaar dat we zeggen: het is voor drie weken, we hopen dat het maar voor drie weken is. Het is niet dat er daarna niets meer is, kans is ook dat het gewoon daarna door moet lopen en dat het ook de hele Kerst ons nog gaat bezig houden. Dat weten we gewoon niet.
VRAAG
Nog een ander ding: de vaccinatiegraad van Spanje en Portugal werden net genoemd, kijkt u jaloers naar uw Spaanse en Portugese collega’s?
DE JONGE
Ja tuurlijk, met zo’n vaccinatiegraad heb je een veel mindere druk op de zorg natuurlijk.
VRAAG
En heeft u het er met hen over hoe zij dat voor elkaar hebben gekregen?
DE JONGE
Ja, ik heb met de Spaanse collega, heb ik het daar inderdaad over gehad. De Portugese heb ik al een tijd niet gesproken, met de Spaanse collega heb ik het erover gehad.
VRAAG
Wat kunt u daar zelf mee?
DE JONGE
Ja, dat is het punt: niet zo gek veel, omdat wat men dan doet is toch eigenlijk helemaal niet zo heel erg anders dan wat wij dan doen. Dus kennelijk denken de Spanjaarden eerder bij ongeveer hetzelfde vaccinatieprogramma van: ja goed idee, gaan we doen. Dus.