Letterlijke tekst persconferentie minister-president Rutte en minister De Jonge (18-9-2020)

Mediatekst | 18-09-2020

Minister-president Rutte en minister De Jonge (VWS) geven een toelichting en beantwoorden vragen over de regionale maatregelen tegen het coronavirus. Bekijk de hele persconferentie via YouTube.

Inleidend statement minister-president Rutte:

Goedenavond en dank voor uw komst op dit ongebruikelijke moment. Want vrijdagavond 19.00 uur is normaal gesproken voor de meeste mensen een moment om even uit te blazen natuurlijk. Maar het feit dat we u hebben uitgenodigd voor deze persconferentie, op deze dag, op dit tijdstip, geeft wel aan dat er reden is het weekendgevoel nog even uit te stellen. En u, en de kijkers kennen die reden. Het coronavirus is met een comeback bezig. En dat gaat zo snel dat ook het Outbreak Management Team deze week dringend adviseerde in te grijpen. Om daar waar het aantal besmettingen het sterkst groeit extra maatregelen te nemen om het virus terug te dringen. U weet, die regionale en lokale aanpak is de kern van onze strategie. We willen het virus zo hard en precies mogelijk raken met zo min mogelijk negatieve gevolgen voor de economie en de samenleving. 

Er zijn twee hoofdvragen die Hugo de Jonge en ik vandaag willen beantwoorden. De eerste is: waarom nu aanvullende maatregelen? Waarom nu dus deze persconferentie? Het is belangrijk dat mensen begrijpen waarom dat nodig is. Daar zal ik kort iets over zeggen. De tweede hoofdvraag is dan vervolgens: wat gaan we concreet doen en welke analyse ligt daar onder? Daar zal Hugo de Jonge u in meenemen.

Maar eerst dus het waarom. Extra maatregelen, extra beperkingen, stappen terug zetten, dat is natuurlijk een lastige boodschap. Want we moeten eerlijk zijn, voor veel mensen is het coronavirus sinds het begin van de zomer een ver-van-mijn-bed-show aan het worden. Dat zien we allemaal om ons heen gebeuren. Helaas. De anderhalve meter afstand wordt moeilijker. Tig keer per dag je handen wassen wordt moeilijker Thuisblijven bij klachten blijkt voor veel mensen lastig. En ook op de werkvloer en in de kantoren wordt het al snel weer voller. Iedereen snakt naar contact met familie, vrienden en collega’s. Mensen willen elkaar ontmoeten en gewoon plezier hebben. Dat is ook begrijpelijk. Maar daarmee is het nog niet goed de regels los te laten en het is ook echt niet verstandig. Inmiddels is meer dan 10 procent van alle bekende clusters van besmettingen terug te voeren op werksituaties. Meer dan 10 procent! 

En we zeggen het dus ook niet voor niets: Werk zoveel mogelijk thuis. Als je jong bent en misschien ook nog in een studentenhuis woont, is het extra ingewikkeld om afstand te houden. Ook dat snappen we allemaal. Voor jongeren is dit gewoon een rottijd. Gelukkig dat het de mbo’s, hbo’s en universiteiten weer lukt – hoe beperkt ook – fysiek onderwijs te geven. Een groot compliment daarvoor. En ook aan al die jongerenorganisaties en studentenverenigingen die verschrikkelijk hard hun best doen om op de veiligste manier activiteiten te organiseren. En ik zeg eerlijk tegen alle jongeren van Nederland: misschien moet er de komende tijd nog een tandje bij. Maar ik weet ook uit alle  gesprekken die we hebben gevoerd, dat jullie dat snappen.

Wat ons eerder zo ver heeft gebracht bij het terugdringen van het virus waren niet de maatregelen, niet de intelligente lockdown, niet het testbeleid of het bron- en contactonderzoek. Nee, het was ons ons gedrag dat het verschil maakte. Het was de intrinsieke, diepgevoelde motivatie van 17 miljoen mensen om zich aan de regels te houden. Vanuit een heel sterk gevoel van gedeelde urgentie. En die urgentie, dat gevoel van noodzaak, dat moet weer terug. We moeten dat op dezelfde manier weer gaan voelen.

En ik realiseer me: wat daarbij niet helpt, is het beeld dat het nu in de ziekenhuizen rustiger is dan in maart en april. Er zijn minder coronapatiënten, de ligduur op de intensive care is wat korter en we weten meer over de beste behandelingen. De grotere groep jongeren die nu corona krijgt, wordt gemiddeld genomen ook minder ernstig ziek. En daar moeten we natuurlijk blij mee zijn, maar we mogen ons er niet door in slaap laten sussen. 

Kort gezegd: we hebben nu beter zicht op de ijsberg waarvan we in maart alleen de top zagen. Dat biedt ons nu nog de kans bij te sturen, vóór we opnieuw in een situatie als die in maart zitten. Die kans mogen we niet missen. Want de feiten zijn ronduit zorgwekkend. Allereerst zien we het aantal ziekenhuisopnamen wel degelijk nu snel oplopen. De trend is duidelijk omhoog. De eerste patiënten zijn alweer overgeplaatst naar andere ziekenhuizen om te voorkomen dat de reguliere  zorg in de knel komt. We willen koste wat kost voorkomen dat opnieuw planbare operaties moeten worden uitgesteld. Bijvoorbeeld voor hartpatiënten en kankerpatiënten.  Met het toenemend aantal patiënten neemt ook de druk op de verpleegkundigen en zorgverleners weer toe. In Amsterdam en in Rotterdam is op enkele locaties daarom alweer gestart met cohortverpleging van coronapatiënten op speciale afdelingen.

Bovendien zien we het aantal verpleeghuizen waar het virus achter de voordeur zit, weer groeien. Precies daar waar de meest kwetsbare mensen zitten die we willen en moeten beschermen.

Nog zorgwekkender is dat de R, dat reproductiegetal dat zegt aan hoeveel mensen elke besmette persoon het virus overdraagt. Dat dat R, dat reproductiegetal, weer aan het stijgen is. En met een R onder de 1, zoals we die eind juni hadden, wordt het virus terugdrongen. Maar nu staat het inmiddels op 1,4, wat betekent dat het aantal dagelijkse besmettingen in iets meer dan een week verdubbelt. En dan gaat het snel. Om het even heel inzichtelijk te maken. Gisteren hadden we ongeveer 1750 nieuwe besmettingen. Bij een R van 1,4 groeit dat cijfer in 3 weken naar meer dan 10.000 per dag. En je hoeft geen wiskundige of viroloog te zijn om te snappen dat dit soort getallen onvermijdelijk door gaat werken in de ziekenhuizen. Dat kunnen en mogen we de zorg en vooral de mensen in de zorg niet aandoen. Niet nog een keer dezelfde bovenmenselijke krachtsinspanning als dit voorjaar. Niet nog een keer dezelfde cisis in de verpleeghuizen. Niet nog een keer elke dag grote aantallen overledenen. Alsjeblieft niet. Als we deze trend niet keren, zijn bovendien ook voor de cafés, winkels en andere bedrijven de consequenties niet te overzien, met alle gevolgen van dien voor de mensen die er werken en de ondernemers.

Al met al reden genoeg deze week intensief te overleggen met de voorzitters van de 6 veiligheidsregio’s waar het aantal besmettingen het hardst toeneemt. Zoals u weet: dat is vooral het geval in de grote steden en in studentensteden. En dan vooral in het westen van het land. In de Randstad. Na deze bijeenkomst zullen de burgemeesters naar buiten brengen welke extra maatregelen zij in hun eigen regio gaan invoeren. Ik onderstreep dat wij als kabinet die besluiten hartgrondig ondersteunen en dat we, zoals afgesproken, die lokale maatregelen ook met landelijk beleid stutten. Maar daarmee kom ik op het hoe en daar zal Hugo de Jonge zometeen meer over zeggen.

Van mijn kant alleen nog deze dringende oproep. Dringende oproep aan iedereen, jong en oud, om de basisregels in acht te nemen. Op straat en in de horeca. In de huiskamer en in het studentenhuis. In werksituaties en onderwijsinstellingen. Blijf thuis bij klachten en laat je testen. Houd anderhalve meter afstand. Ontvang niet meer dan zes gasten thuis. En heel belangrijk: en ik zeg dat met nadruk: werk zoveel mogelijk thuis. Vermijd drukte en was je handen stuk. We kunnen dit – dat hebben we bewezen met elkaar voor elkaar boksen. En we moeten het nu nog een keer doen.

Inleidend statement minister De Jonge:

Is dit hem dan, die tweede golf? Ja, als we kijken naar de groei van het aantal besmettingen, dan is dit die tweede golf. Maar nee, als we kijken naar de situatie in de ziekenhuizen dan is het daar gelukkig nog niet zover. Nog niet. En we hebben samen te voorkomen dat het zover komt. We hebben samen te voorkomen dat het virus zich met dezelfde snelheid blijft verspreiden. Gelukkig weten we nu veel meer over het virus dan in maart en kunnen we die tweede golf ook met elkaar breken. 

Op het coronadashboard zien we dat meerdere signaalwaarden de afgelopen weken zijn overschreden. Dat geldt voor het aantal besmettingen per 100 duizend bijvoorbeeld. En dat geldt voor het reproductiegetal – Mark Rutte heeft dat zojuist toegelicht. Maar ook als je naar andere cijfers kijkt, zie je dat het de verkeerde kant op gaan. De situatie is zorgelijk. 

We hebben de regio’s ingedeeld op besmettingsrisico. Vanaf vanavond is dat allemaal terug te zien op het coronadashboard. Er zijn drie niveaus. Staat het risiconiveau op 1, dan gelden daar gewoon de bestaande maatregelen, moeten we waakzaam zijn. Staat het risiconiveau op 2, dan nemen de besmettingen flink toe en is de situatie zorgelijk geworden. En dat vraagt  aanvullende, doorgaans regionale maatregelen, en die moeten helpen om de verspreiding van het virus terug te dringen. Als de situatie ernstig wordt, dan delen we een regio in op risiconiveau 3. Dan zijn harde maatregelen nodig om kwetsbare mensen te beschermen en de zorg in de benen te houden. 

Op dit moment is in een aantal regio’s de situatie zo zorgelijk dat extra maatregelen nodig zijn. Risiconiveau 2 dus. We willen het virus hard raken, maar de samenleving en de economie zo min mogelijk. Daarom moeten we goed weten waar en onder wie het virus zich verspreidt, en dat verschilt per regio. Daarom kiezen we ook voor een regionale aanpak. 

Maar we zien ook een aantal gemene delers. Het virus wordt vaak overgedragen onder studenten, jongeren, en jonge mensen tot 30 jaar. En dat gebeurt vooral thuis, bij een borrel of een verjaardag.  Ook op het werk, en in toenemende mate ook in de horeca, dragen mensen het virus aan elkaar over.

En misschien denkt u: ‘och, zo ziek worden die jonge mensen niet.’ Maar dat klopt maar deels. Want ook jonge mensen kunnen goed ziek worden van het coronavirus. En bovendien, de mensen die op vrijdagavond net iets te gezellig samen staan op een feestje, die gaan op zaterdag naar de supermarkt, of geven het virus op zondag door als ze langsgaan bij oma. En zo gebeurt het dat het virus onder de hele bevolking weer de kop opsteekt. 

In zes regio’s zien we nu dat het aantal vastgestelde besmettingen per dag aanhoudend te hoog is. Uitschieters daarbij zijn Amsterdam-Amstelland, Rotterdam-Rijnmond, en Haaglanden. Maar ook in Utrecht, Kennemerland en Hollands-Midden gaat het niet goed. Daarom hebben we die zes regio’s op risiconiveau 2 gezet. En dat geldt waarschijnlijk binnenkort voor meer regio’s.

De zes regio’s gaan hun lokale maatregelen intensiveren. En we vragen ze allemaal een aantal maatregelen te nemen. 

Ondanks de grote inspanningen van horecaondernemers om het virus buiten de deur te houden, zien we het aantal clusters van besmettingen daar toch toenemen, en met een toename van het aantal mensen dat besmettelijk is in zo’n regio, neemt dus ook het risico van nieuwe besmettingsclusters toe. En die clusters zijn doorgaans ook nog eens groter dan in de thuissituatie. Daarom is een van de maatregelen gericht op de horeca. In de 6 risicoregio’s mag je na middernacht in de horeca niet meer naar binnen, gaat om 12 uur de muziek uit en gaan om 1 uur de lichten aan: dan moet iedereen de deur uit zijn. 

De tweede gaat over de grootte van groepen. Samenkomsten van meer dan 50 mensen zijn een meldingsplichtig evenement. Daarbij meldt men hoe het toezicht op de naleving van de regels is geregeld. Daarnaast mogen groepen van bekenden, dus familie, vrienden of collega’s sowieso niet groter zijn dan 50 man. Dat geldt voor binnen en buiten. En dus, als je ergens een locatie wilt reserveren, dan kan dat ook alléén voor groepen die kleiner zijn dan 50 mensen. En helaas geldt dat ook voor bruiloften. We maken wel een aantal uitzonderingen, zoals voor demonstraties, uitvaarten, religieuze bijeenkomsten, en scholen uiteraard. 

Al deze maatregelen gaan vanaf zondagavond 18.00 uur in en kunnen later ook voor andere regio’s gaan gelden. 

Daarnaast nemen die regio’s nog andere maatregelen. Bijvoorbeeld met collegevoorzitters en studentenorganisaties maken zij afspraken over het terugdringen van besmettingen binnen studentenhuizen, en -verenigingen, zoals bijvoorbeeld in Delft. Om kwetsbare inwoners te beschermen gaan de regio’s aan de slag om ervoor te zorgen dat de supermarkt op bepaalde tijden exclusief open is voor hen. En om jongeren te bereiken starten we samen een campagne geïnspireerd op die uit Amsterdam die daar met jongeren is opgezet. Andere voorbeelden zijn intensievere handhaving. Rotterdam-Rijnmond gaat vaker controleren op plekken waar veel jongeren samenkomen. En Kennemerland zet in op het tegengaan van illegale feestjes. De regio’s lichten deze maatregelen vanaf 20.00 uur zelf verder toe. 

Tot slot het testen. De laboratoria zitten nu krap in hun capaciteit om de testen te analyseren. En u heeft dat vast al gemerkt als u probeerde een afspraak te maken, dat wachttijden daardoor oplopen. We werken met man en macht aan een forse uitbreiding van de laboratoriumcapaciteit. We hebben extra machines en materialen aangeschaft. We maken afspraken met nieuwe laboratoria. En nieuwe testmethoden zoals sneltesten worden in de praktijk al getoetst zodat we ze meteen in kunnen zetten als ze betrouwbaar genoeg blijken. 

Maar de krapte zal helaas echt nog wel een aantal weken aanhouden, en dus zeg ik nogmaals, laat je alleen testen als je klachten hebt. 

Voor zorgpersoneel dat voor de zorg onmisbaar is, is vanaf maandag tijdelijk voorrang geregeld in de teststraten. En dat geldt ook voor leraren in het basis- en voortgezet onderwijs, die voor hun klas onmisbaar zijn. 

En natuurlijk is het vervelend als je langer moet wachten op een test en dus ook langer binnen moet blijven. En toch: thuisblijven moet. Het is de enige manier om het virus niet verder te verspreiden. 

En hoe chagrijnig je ook wordt van dat wachten wordt, dat mag nooit een reden zijn om dat af te reageren op onze GGD-medewerkers in de frontlinie. Zij doen hun belangrijke werk voor ons. 

Omdat kinderen tot en met 12 jaar nauwelijks bijdragen aan de verspreiding van het virus, adviseert het OMT hen voorlopig niet meer te laten testen bij milde klachten, zoals een snotneus, kriebelhoest, of beginnende keelpijn. Als ze verkouden zijn, kunnen ze dus gewoon naar school. Net zoals bij de kinderen onder de 7 jaar ook al volgens die richtlijn gewoon naar de kinderopvang of naar groep 1 en 2 gaan. Dat voorkomt namelijk dat die kinderen in de basisschoolleeftijd teveel dagen school moeten missen en het scheelt ook gewoon drukte in de teststraten. 

Beste mensen, extra maatregelen, extra beperkingen, stappen terug. Maar uiteindelijk zijn het niet maatregelen die het virus eronder houden. Wij zijn degenen die dat moeten doen. Wij zijn degenen die dat moeten volhouden. Want alleen door vol te houden, en dat samen te doen, kunnen we die tweede golf zien te breken.   

VRAAG (NOS)
Ja, meneer Rutte. U zegt het is ernstig gesteld. Dat probeert u vanavond goed duidelijk te maken met het aantal besmettingen. En wat doet u vervolgens: u schrapt eigenlijk het laatste rondje in de kroeg. Heeft dat wel genoeg nut?

RUTTE
Ja, wij denken dat deze maatregelen van belang is in combinatie met die maatregel op de groepsgrote, aanvullend op wat de regio’s gaan doen. Want die gaan ook zelf – dat zal vanavond bekend worden – natuurlijk allerlei dingen doen waarvan zij inschatten dat het in hun regio het beste werkt. En laat ik meteen maar zeggen over onze cafés en restaurants en de horeca, die hebben het echt fantastisch gedaan. En dat doen ze nog steeds. Het is ook niet zo dat de horeca schuld heeft aan dit probleem. Maar wat me simpelweg ziet met deze snel oplopende cijfers en gegeven ook het feit dat juist ook in de horeca we nu zien een verdriedubbeling van het percentage in korte tijd van mensen wat dan besmet raakt. En je ziet ook dat gemiddeld genomen de grootte, het aantal onderzoeken dat gedaan moet worden. Het aantal mensen dat dan daarna gevolgd moet worden als gevolg van zo’n besmetting in de horeca. Wat zoveel hoger ligt dan op andere plekken, dat het belangrijk is om daar iets te doen. Wat je met deze maatregel bereikt is dat waar mensen natuurlijk elkaar later op de avond – als het gezellig in de kroeg – staan toe te schreeuwen met harde muziek. Nou, sowieso verstandig als de café-eigenaar die muziek niet te hard zet. Maar vanaf 00.00 uur gaat die muziek uit. Gaat het licht aan en voorkom je dat daarna nog hele lange tijd mensen met misschien teveel alcohol op te dicht bij elkaar, et cetera. In combinatie met die andere maatregelen denken wij dat dat belangrijk is. Maar ik zeg er wel bij en dat geldt voor al die maatregelen: het begint ermee dat wij ons allemaal realiseren dat wij ons allemaal aan die gedragsregels moeten houden. Als we dat namelijk allemaal doen, dan kunnen we ook zo snel mogelijk weer naar de kroeg. En door dit te doen, voorkom je dat die golf ook richting de horeca nog veel grotere effecten heeft. Dat je zwaardere maatregelen moet nemen. En als we ons dan nu houden aan die regels, dan kunnen we ook zo snel mogelijk weer gezellig naar het café. Ook na 00.00 uur. 

VRAAG
Is het dan ook vooral een symbolische maatregel om mensen even wakker te schudden. Ga je gedragen zodat je straks weer naar de kroeg kunt?

RUTTE
Nee, het is een maatregel omdat we in alle gesprekken merken - dat is ook onze eigen ervaring denk ik van veel mensen – dat naarmate je langer op de avond in de kroeg zit en misschien wat alcohol op hebt, dat die anderhalve meter lastiger wordt dan met harde muziek is dat nog ingewikkelder. Je ziet natuurlijk dat – wat ik net zei – het juist ook grote groepen zijn die daar bij elkaar zijn. En dat, omdat er natuurlijk veel mensen in een café zijn of in de restaurant dat goed draait – en dat wens ik ze van harte toe – en dan helpt het gewoon als je zo’n maatregel neemt. En we hopen dat we het daarbij kunnen laten. En in combinatie met de andere dingen die regionaal gebeuren en de maatregelen op de groepsgrote. 

VRAAG
In aanloop naar zo’n persconferentie spreekt uw kabinet met burgemeesters...

RUTTE
Ja. 

VRAAG
Burgemeesters die ook vooral hun lokale economie willen beschermen. Komt daar dan niet een soort slap compromis uit rollen? Of neemt u vanavond echt de maatregelen die echt nodig zijn in zo’n crisissituatie?

RUTTE
Er is hier geen compromis gesloten. We hebben met elkaar wel grondig gesproken. Vorige week hebben Hugo de Jonge en Ferd Grapperhaus woensdag en donderdag gesprekken gehad met de veiligheidsregio’s. Maandag kwam het eerste signaal vanuit het RIVM en vanuit het OMT dat het ook echt noodzakelijk was eind van de week nadere maatregelen te nemen. Dat heeft geleid tot de intensivering. Gisteren is er weer nader contact geweest. Intensief, ambtelijk en politiek. En dan geleidelijk aan kom je tot elkaar. Het verschil natuurlijk met eerder dit jaar is dat wij landelijk alles deden. Nu is het echt zaak dat je dat hand in hand doet met de burgemeesters. En die doen zeer verantwoordelijk hun werk. Nemen ook verantwoordelijkheid. Natuurlijk, stellen vragen: en zeggen weten we dit zeker? Zou dat niet anders moeten en zo kom je gezamenlijk tot een aanpak waar wij allemaal achter staan en die ook geen compromis is. 

VRAAG
Nog voor meneer De Jonge, mogen kinderen onder de dertien zich dan straks dus niet laten testen? Begrijp ik dat goed?

DE JONGE
Het mag wel, maar het hoeft niet. Dus de richtlijnen worden op dat punt aangepast. Nu is het onder de zeven zo dat bij milde klachten hoeft het gewoon niet. En dat was fijn, want dat was namelijk nogal wel gedoe op de kinderopvang. Dus dit was een richtlijn die de kinderopvang in groep één, twee op de basisschool hielp. En nu is door het OMT gezegd: het hoeft ook gewoon echt niet onder de… dus überhaupt niet in de basisschoolleeftijd. En dat heeft er gewoon mee te maken dat het verspreidingsniveau eigenlijk gewoon heel gering is. 

VRAAG
Maar vanaf maandag kunnen sommige groepen zich met voorrang laten testen. 

DE JONGE
Ja. 

VRAAG
Betekent dat nou dat de rest van Nederland nog langer moet wachten op een testuitslag of dat er eindelijk getest kan worden?

DE JONGE
Nou, dat moeten we natuurlijk proberen te voorkomen. Kijk, überhaupt is de wachttijd nu gewoon te lang. Dus wat ik eigenlijk wil is dat van afspraak tot uitslag dat dat 48 uur duurt. Dat is de streefnorm eigenlijk. Nou, ga er maar gerust vanuit dat het in een groot deel van de gevallen ongeveer het dubbele is. Dus de wachttijd is gewoon te lang nu. Dat is problematisch voor heel veel mensen natuurlijk. Want het betekent namelijk gewoon: bij klachten moet je thuis blijven. En dat betekent dat je gewoon niet naar je werk kan. Gewoon niet de dingen kan doen die je graag wil doen. En dat onderbreekt natuurlijk. En dat leidt ook tot chagrijn natuurlijk. Maar voor een aantal beroepsgroepen is de impact daarvan nog groter. Dat is voor medewerkers in de zorg. Omdat dan echt de zorg continuïteit ook echt in het geding kan zijn. En ook omdat zij werken met kwetsbare mensen is zo’n uitslag ook gewoon belangrijk om snel te hebben. En het is daarnaast het voor leraren natuurlijk heel impactvol. Niet alleen voor henzelf, maar vooral voor de kinderen. Als er geen vervanging is, dan moet de klas naar huis.

VRAAG
Dat geldt toch ook bij mensen die in de kinderopvang werken. De Tweede Kamer zegt daarvan: regel het nou ook voor hen dat zij ook voorrang kunnen krijgen. Dat doet u niet?

DE JONGE
Nee, eigenlijk wilde ik helemaal geen voorrang. Want ik vind namelijk dat iedereen binnen de norm getest moet worden. Maar omdat dat echt nog een aantal weken gaat duren voordat we dat weer voor elkaar hebben, moet ik voor een beperkte groep moet ik voorrang regelen. Maar om nou te voorkomen dat daardoor voor de rest van het land dusdanig gaat oplopen, moet ik die groep wel klein houden. En ik snap best hoor dat de kinderopvang zegt: ja, maar wij zouden dat ook eigenlijk ook wel willen. En ik geloof dat er nog een aantal andere beroepsgroepen is die dat ook aangeeft. En ik begrijp dat eigenlijk heel goed. Maar tegelijkertijd, ja, als je iedereen voorrang geeft, dan is het daarmee ook geen voorrang meer. En loopt de wachttijd voor de rest nog heel veel verder op. Dus we moeten het groepje klein houden. Dus we hebben met het onderwijs en met de zorg ook echt afgesproken: stuur nou alleen die medewerkers die als ze niet heel snel een uitslag hebben ook echt de continuïteit van de zorg of van het onderwijs in gevaar brengen. Dus dat is ook binnen de zorg, en binnen het onderwijs ook wel echt de vraag die we hebben gesteld aan werkgevers. En we hopen dat het ook zo tijdelijk mogelijk is. Dus dat is ook mijn reactie ook in de richting van de kinderopvang. We doen dit nu, ik had het liever niet gedaan. Maar het is even nodig. We doen dit zo tijdelijk mogelijk. En als het na een aantal weken niet meer nodig is, dan gaan we het ook niet meer doen. 

WESTER (RTL NIEUWS)
Meneer Rutte, zijn we de greep op het aantal besmettingen en op het virus aan het verliezen?

RUTTE
Nee. Nee, maar het is wel heel zorgelijk. En het loopt op. En daarom is het van groot belang dat we die oploop keren. En ga er maar vanuit dat het de komende dagen verder oploopt. Want ook met deze maatregelen – vanwege de vertraging bij het ook vaststellen dat iemand besmettelijk is – duurt het altijd een week, een dag of vijf, zes, zeven, voordat je die maatregelen gaat merken. Dus je kunt zomaar meemaken dat je ergens einde volgende week op weer een verdubbeling zit van het aantal besmettingen nu. Je kunt daar niet eindeloos meer doorgaan. Dus dan moeten we die trend, moeten we breken. Op dit moment is 1 op de 250 Nederlanders besmettelijk. 1 op de 250. Dat is een hoog aantal. Veel hoger dan in juni. Dus daarom deze maatregelen. 

WESTER
Maar als het zo ernstig is, en zo snel oploopt, waarom dan nog 48 uur wachten met die maatregelen? Het kan toch ook vanavond?

RUTTE
Ja, maar dat..... Hugo jij hebt die gesprekken gehad. 

DE JONGE
Het moet ook ingeregeld worden.

RUTTE
Precies.

DE JONGE
Het is echt wat je samen doet met burgemeesters die natuurlijk ook zeggen: ja, maar ik wil dit wel ook gewoon goed kunnen afspreken met mijn horeca. Met de verenigingen, met alle plekken die iets moeten met deze maatregelen. En dat begrijp ik ook. Het moet gewoon even ingeregeld worden. 

RUTTE
Maar als ik er één ding aan mag toevoegen. Het risico ook met die groepsgrote is dat mensen gaan zeggen: ja, maar ben ik nou een groep of zijn wij groepjes? Wat doe ik nou met die vijftig? Alsjeblieft jongens, laten we dat niet gaan doen. Het is zo belangrijk dat we niet gaan zitten juridisch kijken naar zo’n regeltje. Dit is geen wet die we maken. Dit is van groot belang om ervoor te zorgen dat je de risico’s vermindert als 1 op de 250 besmettelijk is. En daarom zei ik ook in mijn inleiding is het zo belangrijk dat we terug gaan naar dat intrinsieke, dat van binnen gevoelde gevoel van noodzaak, van urgentie, en ik denk als je nu ziet wat er met de ziekenhuize gebeurt. Het voorzichtig weer organiseren van cohortverpleging. Het risico van uitstel van kanker en hartoperaties, dat willen we allemaal niet meer. Dus daarom ook echt, asjeblieft mensen, ga nou niet naar hier kijken alsof we een wet geschreven hebben, juridisch, maar beschouw dit ook als: laten we met zijn allen weer even nog scherper weer dan we misschien de afgelopen weken gedaan hebben en maanden de anderhalve meter, het handenwassen et cetera. 

WESTER
Nog even puntje voor de duidelijkheid. U beiden zei: twaalf uur in de horeca de muziek uit. U zei, meneer Rutte, om twaalf uur… om 01.00 uur… om twaalf uur ook het licht aan. En meneer De Jonge u zei: om 01.00 uur de lichten uit. 

RUTTE
Nee. Om twaalf uur komt er niemand meer binnen. En om 01.00 uur moet je weg zijn. En daartussen wil je in ieder geval, en dan gaat om 01.00 uur het licht aan dat je weg moet. En om 00.00 uur gaat het muziek uit. Zo is ‘ie. Ja. 

WESTER
(onverstaanbaar, red.)

RUTTE
Maar ook weer een voorbeeld, dat zul je ook na vanavond zien. Dat zag je ook na vorige persconferenties, mensen gaan zeggen: ja, maar daar zit een onduidelijkheidje, of dat. We doen het zo duidelijk mogelijk. Maar we schrijven hier geen wetten. Dit zijn algemene regels die nu in een verordening staan waar die wordt gehandhaafd. Maar alsjeblief, ga dat nou niet doen. Laten we met zijn allen energie steken in: hoe kunnen we ieder van ons persoonlijk bijdragen aan het tegenhouden van het virus. 

VRAAG (TELEGRAAF)
Meneer Rutte, we hebben het zo vaak gehad over sinds de zomer landelijk of regionaal aanpakken. Lokaal brandjes uittrappen. Nou komen dan die eerste lokale maatregelen, maar meteen een gebied waar volgens mij bijna de helft van Nederland woont. Toch niet iets te lang gekeken naar die brandjes?

DE JONGE
Nou het is eigenlijk anders. We hadden gezegd dat we aanstaande dinsdag voor het eerst die inschaling zouden doen. Maar het virus heeft ons die tijd niet gegeven. Dat is het eigenlijk. En wat we, wat we eigenlijk nu voor het eerst doen is die inschaling maken. En daarbij is het heel belangrijk om goed te kijken welke regio’s kwalificeren zich daarvoor. Dat doen we op maandag, en vervolgens vindt er op dinsdag vindt er regionaal overleg plaats waarbij de GGD adviseert aan het regionaal beleidsteam: wat te doen in zo’n regio? Vervolgens is daar woensdag overleg over. Vervolgens is daar donderdag overleg over om op vrijdag een maatregel te treffen. Dus omdat je in de fase waarin we nu in zitten eigenlijk nog steeds maatregelen wil treffen die het virus wel raken, maar de samenleving en de economie zo min mogelijk. En het listige aan die exponentiële groei waar we nu in zitten is dat dat verraderlijk snel gaat. En het punt is: dit zijn de maatregelen die we nu nemen. Maar als deze groei op deze manier doorgaat. Ja, dan zullen er meer maatregelen nodig zijn. Maar we doen dat bij voorkeur inderdaad regionaal. Omdat als we dezelfde maatregelen die we nu nemen voor deze regio’s ook voor andere regio’s zouden nemen, voor regio’s waar de besmettingsgraad heel veel lager is, ja, dan zou je zeggen: daar is het dan helemaal niet nodig. Dus om het draagvlak ook overeind te houden, proberen we de maatregelen zo precies mogelijk te nemen. Maar ik geef toe: dat is wel een zoektocht. 

VRAAG
De groei is zo snel gegaan dat de regionale aanpak meteen de helft van Nederland is qua aantal regio’s?

DE JONGE
Nou, er zij nu zes regio’s inderdaad. En daar waar we vorige week donderdag zat ik met drie regio’s om tafel waar toen sprake was van ongeveer een week lang zeg maar boven de 7 per 100.000 besmettingen. Dat is dan de indicator waarbij de eerste alarmbel eigenlijk voor ons afgaat. Die voor ons betekent: aan de bak. Met de regio’s aan de slag om te kijken: wat is daar nodig. Maar er zijn inderdaad na die dagen zijn daar een aantal regio’s bij gekomen. En ik heb ook aangegeven: het kan best zijn dat er volgende week weer een aantal regio’s ook naar het risiconiveau twee toe moeten. Omdat daar ook echt extra maatregelen nodig zijn. Het kan zelfs zo zijn dat in de regio’s waar we nu over spreken: dat daar weer volgende maatregelen nodig zijn om weer verder te gaan. 

VRAAG
Nog één vraag, meneer Rutte u heeft het over het ‘intrinsieke gevoel’. Ik geloof dat het ergens aan het einde van de zomer met het dringende advies niet meer dan zes mensen thuis ook hadden over van: heeft u nog vertrouwen zonder de schrikbeelden van de eerste golf zich wel in bedwang kunnen houden. Hoelang houdt u dat vertrouwen dat mensen nu toch inderdaad weer de draad oppakken....?

RUTTE
Nou, heel veel mensen doen dat. Kijk, heel veel mensen doen dat. Ik vind: Ingrid van Engelshoven, minister van onder andere het hoger onderwijs, die heeft intensief contact gehad met de universiteitssteden. Daar zijn zoveel besturen, maar ook van studentenverenigingen, van sportverenigingen, die bezig zijn om hun leden te zeggen: let op! Dit gaat uiteindelijk ook ten koste niet alleen van onze gezondheid, maar in de weekenden als we bij opa en oma op bezoek gaan, ook van onze familie. Dus er wordt heel veel verantwoordelijkheid genomen. Je ziet het wat ik net zei in de horeca. Waar mensen echt proberen om het zo netjes mogelijk allemaal te doen. Ik kan daar.... In de theaters in de bioscopen hoe mensen het organiseren. Ik zie het overal. Tegelijkertijd zie je het nu te snel oplopen. Dat betekent dus dat teveel mensen, ik denk, zich niet aan die regels houden. En dat heeft ongetwijfeld ook wel te maken met het feit dat het wel mee lijkt te vallen in de ziekenhuizen. Dat jonge mensen denken: ik word niet zo snel ernstig ziek. Er zijn echt ook jongen mensen die wel ernstig ziek worden. Langdurige gevolgen hebben. Maar het grootste risico met jonge mensen is dat ze het geleidelijk aan door gaan verspreiden aan andere generaties. En je ziet het nu oplopen bij de groep boven de zestig, boven de zeventig. Je ziet de ziekenhuisopnames toenemen. Dus ik vind dat in Nederland we een heel verantwoordelijk land zijn. Maar als je naar de cijfers kijkt dan moeten we echt met zijn allen er een tandje bij zetten. 

VRAAG
Nog één hele klein aanvullende vraag voor meneer de Jonge. U zei van: misschien volgende week nog wel wat regio’s. Zijn er ook specifieke regio’s die tegen de grens aan zitten van de escalatieladder?

DE JONGE
Jazeker, maar we doen dat altijd in de goede volgorde. Namelijk, dat bespreken we eerst met hen. En daarna komen we bij u. Dat doen we echt in die volgorde. 

VRAAG (ALGEMEEN DAGBLAD)
Maar meneer De Jonge, krijgt u dan elke week een mededeling ofzo welke regio’s? Of zien we dat voortaan op het dashboard op een bepaald moment?

DE JONGE
Dat zal per keer verschillend zijn. Kijk, de boodschap voor vanavond is ook niet precies deze maatregelen in deze regio, dus let op mensen als je in deze regio woont. De boodschap voor vanavond is: het gaat niet goed. De situatie is zorgelijk en we moeten met elkaar zorgen dat we die tweede golf gaan breken. Want we zien het nu in de teststraten. We zien het nu in de positieve testuitslagen. Maar stel dat die zorg, of dat die golf, aanspoelt in de zorg. Dan zijn we echt verder van huis. En we zijn nu nog in staat om hem te breken. En we hadden het puntje van de, topje van de ijsberg in beeld in maart. En inmiddels hebben we een veel groter deel van de ijsberg hebben we in beeld. En als je die getallen op je in laat werken, dan zijn dit getallen gewoon zorgelijk. Als je kijkt naar het aantal besmettingen vandaag: bijna 2000 besmettingen vandaag. Het aantal mensen dat besmettelijk is, dus dat is een berekening op basis van het aantal positieve testuitslagen, het aantal mensen dat besmettelijk is – afgelopen dinsdag vastgesteld op zo’n 64000. Als je dat omrekent dan kom je inderdaad op 1 op 250, ietsje meer. Die kun je tegenkomen op straat. Die kun je tegenkomen in het café. En als die dan heel hard in je oor staat te tetteren om 00.15 uur met drie bier teveel op, ja dan is het toch wel goed dat we daar van zeggen: dat moeten we niet doen. Maar überhaupt hé, met maatregelen alleen gaan we dit gewoon echt niet redden. Het gaat om ons gedrag. Daar ging het vanavond over.

VRAAG
Volgens het RIVM gaan veel dingen thuis mis. In de thuissituatie. Toch hoor ik u die zes vasthouden als advies om naast je eigen huishouden maximaal zes mensen uit te nodigen. Waarom is dat, dat u dat toch vasthoudt?

DE JONGE
Dat is in de context van: als je klachten hebt blijf je thuis. In de context van: handen wassen. In de context van al die andere maatregelen, anderhalve meter houden, die natuurlijk gewoon blijven gelden. Als je kijkt naar de clusters thuis, dan zie je inderdaad dat het merendeel plaatsvindt in de thuissituatie. Overigens thuissituatie in allerlei hoedanigheden. Als er is een studentenhuis bijvoorbeeld. En dat is dan weer een vrij grote thuissituatie met ook vrij veel impact. Dus we kijken wel goed naar die thuissituatie. Alleen we hebben het op dit moment niet de stap gevonden die paste bij deze situatie voor deze regio’s. Maar ik sluit niet dat het een stap kan zijn ergens de komende tijd. Dat sluiten we nooit uit, dat soort stappen. Maar we hebben nu heel gericht gekozen voor deze maatregelen in deze regio’s. 

VRAAG
Nog één vraag voor de heer Rutte, het viel me op dat u wederom een uitzondering maakt voor religieuze bijeenkomsten bij vijftig. En dat mogen er dan meer mensen zijn. 

RUTTE
Dat geldt ook voor scholen en voor begrafenissen. 

VRAAG
Demonstraties zei u en... Ja. Maar veel mensen zullen zeggen: is dat nou een belangrijk iets, zo belangrijk iets om een uitzondering voor te maken?

RUTTE
Dat kan ook denk ik omdat je ziet dat gemiddeld genomen kerken en moskeeën heel verantwoordelijk handelen in deze tijd. We kijken wel speciaal voor groepen mensen met een niet-westerse achtergrond hoe we ook preciezer kunnen communiceren met hen omdat daar in algemene zin wel zorg is in sommige steden over de oploop. Je zag in Gouda dat heel gericht in Gouda zelf praten met de leiders in die groepen, dat het dan weer lukt om het snel weer naar beneden te krijgen. Maar dan gaan we ook communicatief naar kijken. Maar in algemene zin zie je in moskeeën en kerken dat mensen – ik zie het ook zelf bij werkbezoeken – of als ik er sowieso ben dat dit eigenlijk heel netjes gebeurd. En het is natuurlijk belangrijk dat de erediensten door kunnen gaan. 

VRAAG (HART VAN NEDERLAND)
Ja, meneer Rutte u deelt zojuist complimenten uit aan studenten. U zegt: misschien moet er de komende tijd een tandje bij, maar dat snappen ze. Terwijl we gisterenavond nog in Leiden hebben gezien hoe studenten in een park feesten. 

RUTTE
Ja.

VRAAG
Besmettingen door het hele land. Is het niet een gek moment om complimenten uit te delen aan studenten?

RUTTE
Nee, ik denk het niet. Ik ben het met u eens dat bij studenten ook nog teveel mis gaat. In studentenhuizen en Leiden gisterenavond was natuurlijk wat je niet wilt. Dat is ook gelukkig direct gehandhaafd en ingegrepen. Dat was onverantwoordelijk wat daar gebeurde. Maar ik zie – Kajsa Ollonren – heeft donderdag gesproken met de jongerenorganisaties in platform Generatie Y. In SER platform. Ik noemde Ingrid van Engelshoven die contact heeft met studentensteden en daar via ook met studentenverenigingen. De leiders in al deze groepen, die zijn zich zeer bewust van de grote risico’s die zich hier voordoen. Ook heel veel mensen in deze groepen gelukkig zijn dat. Maar, toegegeven, kijk je naar de cijfers dan zie je dat het ook te vaak niet goed gaat. En daarom  is het zo belangrijk om aan alle kanten er met elkaar aan te werken. Omdat het risico te groot is dat zij in de weekenden anders andere gaan besmetten. 

VRAAG
Ja, u zegt de leiders begrijpen het goed. Maar alle studenten luisteren nu ook. En u zegt: jullie doen het goed. Terwijl er allerlei in hele veel steden besmettingen zijn. Krijgen zij dan niet het beeld dat ze het juist goed doen terwijl ze eigenlijk moeite hebben om zich aan de regels te houden?

RUTTE
Nou, het is allebei waar. Dus je ziet dat de leiders en zeker ook heel veel studenten zich realiseren hoe belangrijk het is om nu goed gedrag te laten zien. Dat is gewoon een gegeven. We merken dat met alle contacten die we hebben. Er wordt heel veel leiderschap getoond. En tevens, op dit moment, zie je, er zijn natuurlijk heel veel studenten in Nederland. Honderdduizenden op de universiteiten. Honderdduizenden in het HBO, honderdduizenden in het MBO dat het op teveel plekken ook niet goed gaat. En daarom wil ik daar ook heel precies u over berichten vanavond. Ik ga hier niet zeggen dat alle studenten hier verkeerd bezig zijn. Dat is gewoon niet zo. Daarvoor zijn er teveel die het wel netjes doen en ook teveel leiders die daar het voortouw in nemen. Maar er zijn ook teveel gevallen waar het niet goed. En ook deze grote aantallen, van alles bij elkaar vele honderdduizenden jonge mensen, als het dan te vaak niet goed gaat, heeft het ook meteen een enorme impact. En dat zie je op dit moment. 

VRAAG
Nog een vraag over de regels vanuit Duitsland en België. Kleine ondernemers in de provincie hebben hier ook heel erg mee te maken. Heel veel last van. Want al die toeristen blijven weg terwijl het virus zich eigenlijk vooral opspeelt in de grote steden. Terwijl ondernemers dus in de provincie daar heel veel last van hebben. Overweegt u, begrijpt u die frustratie van die ondernemers...?

RUTTE
Tuurlijk.....

VRAAG
En overweegt u daar ook over met die landen daarover in gesprek te gaan?

RUTTE
Nou, ik dacht dat die landen, het laatste dat ik daarvan heb gezien en weet is dat zij vooral Noord en Zuid-Holland hebben getargeted, en niet de de grensregio’s. 

VRAAG
Ja, Noord en Zuid-Holland. Daar zijn ook heel veel kleine ondernemers....

RUTTE
Jazeker, maar u had het over de ondernemers over de grensstreek, dacht ik dat u zei. Nee, is goed. Dan was dat een misverstand. Nee, ik snap dat heel erg goed. Maar feit is dat Noord en Zuid-Holland de besmettingsaantallen ook hoog liggen. Alle landen hebben op dit moment een eigen systeem waarop zij regio’s indelen. We proberen in Europa tot meer gemeenschappelijkheid te komen. Dat is een moeilijk proces. En Nederland doet dat meestal op maandag. Buitenlandse Zaken op basis van RIVM adviezen zegt welke regio’s en landen bijvoorbeeld van geel naar oranje gaan. Andere landen hebben hun eigen systeem. Dat moet dan zo snel mogelijk verwerkt worden. Ik adviseer wel ook mensen die naar andere landen reizen, nu u die vraag toch stelt, dus ja ik snap het probleem van de ondernemers. Maar de beste manier om dat op te lossen is de besmettingen naar beneden brengen. Het aantal besmettingen. En voor de mensen die naar het buitenland reizen: raadpleeg de website van Buitenlandse Zaken. Bijvoorbeeld Duitsland, dat kan per deelstaat verschillen en de website van Buitenlandse Zaken geeft precies aan waar je wel of niet heen kan. 

VRAAG
Nog één vraag voor De Jonge over de regio’s met verschillende niveaus. We hebben nu zes regio’s die op niveau twee staan. Bent u niet bang dat in de toekomst als er verschillen zijn in regio’s dat mensen ook naar een andere regio reizen om daar bijvoorbeeld ene leuk feestje te vieren?

DE JONGE
Dat is niet onmogelijk natuurlijk. Dat kun je niet helemaal voorkomen. En tegelijkertijd geldt ook hier weer: als je dat met een regel zou proberen te voorkomen, dan ga je waarschijnlijk iets doen wat veel te hard ingrijpt. Want dat zou namelijk betekenen dat we regels die eigenlijk alleen maar in de ene regio nodig zijn, meteen over het hele land zouden uitstrekken. En dan is de economische schade die zo’n regel soms onvermijdelijk met zich meebrengt. Al is die nog zo klein, geldt dan ook meteen voor het hele land. Dus ja, dit is mogelijk, zeker. Dat is zeker waar. Maar afgewogen tegen het effect als je iets anders zou doen, is dit toch een betere benadering. En we vragen natuurlijk altijd van mensen: blijf alsjeblieft een beetje nadenken. Want nogmaals, met maatregelen gaan we dat virus er niet onder krijgen. Dat zullen we echt met elkaar moeten doen gewoon door ons gedrag. Alle infectieziektebestrijding is uiteindelijk gewoon gedrag, gedrag, gedrag. 

WESTER (RTL NIEUWS)
Wat betekent dat voor het publiek in de voetbalstadions in deze regio’s. Bijvoorbeeld de Amsterdam Arena, de Kuip. 

RUTTE
Ja, daarvoor geldt dat – en dat moet worden gemeld – dus je kunt niet met een groep van vijftig man kun je niet naar het voetbalstadion toe. Als dat een groep die laten we zeggen vriendschappelijk of collegiaal bij elkaar komt. Want dat geldt voor alles boven de vijftig is die groepsvorming noch binnen, noch buiten toegestaan. En verder geldt voor de stadions natuurlijk dat zij zich moeten houden aan de anderhalve meter en dat zij ook moeten melden als zij voorzieningen hebben om meer dan vijftig mensen toe te laten. Dat hoeft niet voor theaters. Dat hoeft niet voor de horeca. Want daarvoor is het bekend. Maar de regioburgemeesters zullen moeten bekijken of zij daar apart nog ook met de stadions over in contact gaan. 

VRAAG (NU.NL)
Ik heb een paar korte vragen. Ik probeer er een beetje achter te komen in welke fase we nu zitten. Vooral als je bijvoorbeeld kijkt ten opzichte van laten we zeggen de vorige persconferentie. Meneer Rutte?

RUTTE
Dan zijn wij... Wil jij er iets over zeggen? Nee, ga je gang.....

DE JONGE
Ik nam al aanstalten.

VRAAG
Oh, mijn excuses. 

RUTTE
Nee, nee, helemaal goed.

DE JONGE
Wat u wilt.

VRAAG
Nee, gaat uw gang. 

DE JONGE
Nou kijk, we begonnen natuurlijk echt in een uitbraakfase. Die hebben we achter de rug. Gelukkig. Toen zaten we in een overgangsfase van het loslaten van maatregelen voorzichtigjes aan. Omdat we graag die controle fase wilden bereiken. Controlefase waarin we met een aantal basisregels eigenlijk het virus eronder zouden houden. En in die controle fase hebben we gezegd: we moeten zo regionaal mogelijk werken. Dus als uw vraag is: in welke fase zitten we nou, dan zitten we op dit moment in de controlefase. En als de vervolgvraag is: maar zitten we dan inmiddels in de tweede golf, dan zeg ik ja op het punt van de besmettingen kun je dat absoluut zeggen. Gelukkig op het punt van de ziekenhuisopnames nog niet. En wat wij nu met elkaar moeten voorkomen is dat het daadwerkelijk weer een tweede golf komt ook met zoveel ziekenhuisopnames. En dat is niet nodig. Dat kunnen we met elkaar voorkomen. Maar dat moeten we dan ook wel echt doen.

VRAAG
En dan de vervolgvraag. U zegt van: je moet dat voorkomen. Het volgende scenario is natuurlijk dat je dan naar een tweede lockdown gaat. Wat zijn de signaalwaardes voor jullie, wil je die tweede lockdown bereiken. Hoe dicht zitten we daar tegenaan?

DE JONGE
Een tweede lockdown suggereert het hele land weer in de lockdown van maart. En daar zijn we nog heel ver bij vandaan. Gelukkig maar. Maar laten we alsjeblief alles op alles zetten om die te voorkomen. Wat een veel denkbaarder scenario zou zijn, maar altijd oppassen om in als-dan scenario’s te spreken. Want wat een veel denkbaarder scenario zou zijn als het aantal besmettingen inderdaad enorm blijft oplopen in één of twee regio’s dat je daar in die regio’s naar een lockdownachtige maatregel toe gaat. Want ook dan geldt weer: je moet die maatregelen nemen op die plek waar ze ook daadwerkelijk noodzakelijk zijn. En zo min mogelijk die hele grote generieke maatregelen die het hele land enorm schaden. Ook economisch enorm schaden.

VRAAG
Is dat te specificeren in...?

DE JONGE
Nee... Ik snap de vraag heel goed. Maar dat wil ik op dit moment niet doen omdat we altijd hebben gezegd, en zo heeft het ook in de afgelopen anderhalve week gewerkt. Omdat we altijd hebben gezegd: je moet die signaalwaarden moet je gebruiken om bij jezelf een alarmbel af te laten gaan. Om vervolgens te wegen: maar waar zit het dan? En wat zou je er dan aan kunnen doen. We zien bijvoorbeeld regio’s. We hebben die signaalwaarden van 7 op 100.000 is één van de signaalwaarden die ons alert moet maken. Dat doen we in de context van een ‘R’ van 1,4 en het aantal besmettelijken van  64.000. Stel je nou eens voor dat het aantal besmettelijken niet 64.000 zou zijn, maar pak ‘m beet 2000, 3000, wat het vlak voor de zomer was. Ja, dan weeg je zo’n ‘R’ waarde heel anders. En dan weeg je ook een dag boven de 7 per 100.000. Stel dat die er dan zou zijn, weeg je ook heel anders. Want dat zal wel een hele gerichte uitbraak zijn in een regio op een moment. Dus wat we doen is altijd die signaalwaarden ten opzichte van elkaar wegen. En wat we ook altijd doen is die signaalwaarden bekijken over een zekere periode van tijd. En hier gaat het over een volle week. Minstens een volle week, 7 per 100.000 overschreden. Opgeteld 50 per 100.000 per week. En dat is eigenlijk ook de waarde zoals die op dit moment in Duitsland wordt gehanteerd. Daar hebben we uiteraard met een schuin ook naar gekeken. Dat is een goede waarde om in de benen te komen te kijken moet je dan naar die tweede, dat tweede risiconiveau toe. Een derde risiconiveau ligt echt heel veel hoger. Maar ik definieer op dit moment niet wat daar dan voor geldt. Maar je zou kunnen denken aan dat je dan ook een signaalwaarde voor de ziekenhuisopnames aan het overschrijden bent. En dan kom je echt in een andere fase terecht in zo’n regio en geldt dat daar stevigere maatregelen moeten worden getroffen. Maar altijd in de vorm van proportioneel maatvoering. Het virus zo hard mogelijk raken, economie en samenleving zo min mogelijk.

VRAAG
Nog één laatste vraag. Meneer Rutte u heeft het ook over dat u die urgentie terug wil. Mensen moeten die basisregels weer gaan naleven. Onderweg hiernaartoe naar het Ministerie zie je ook al dat mensen die anderhalve meter eigenlijk niet meer naleven. Betekent dit ook dat er strenger zal worden gehandhaafd buiten op die anderhalve meter?

RUTTE
Nou er is, kijk de veiligheidsregio’s kijken daar natuurlijk heel specifiek naar. Dat is in de eerste plaats aan hen. En natuurlijk, als er evident, zoals in het voorbeeld van Leiden, dan zal dat zeker gebeuren. Maar wat wij natuurlijk ook wel willen bereiken is dat we als volwassenen met elkaar in gesprek zijn in Nederland ook zeggen: joh, laat het nou zover niet komen. Help nou allemaal alsjeblieft mee, want we kunnen met elkaar dat virus weer verslaan. Dat hebben we eerder ook laten zien. Dus als hier de boodschap vanavond wordt: we gaan heel streng handhaven. Dat vind ik helemaal geen leuke uitkomst. Dat zal hier en daar echt ook wel gebeuren waar daar echt dingen niet goed gaan. Dat is echt aan de burgemeesters. Zij regelen die handhaving en ze zijn ze zich daarvan bewust en dat zit denk ik ook, deels wordt dat zichtbaar vanavond in waar de burgemeesters mee komen. En dat kan ook nog verschillen per regio. Maar dat moet niet de hoofdboodschap van vanavond zijn. De hoofdboodschap van vanavond moet zijn: jongens, het zijn niet de maatregelen die ertoe leiden dat we het virus verslaan. Het is ons gedrag en die maatregelen proberen we zo met elkaar te organiseren dat die maximaal stimuleren dat u en ik ons aan die regels houden. En daarmee ons gedrag zo doen dat het risico van het virus wordt bestreden. 

VRAAG (ANP)
Voor meneer Rutte. U zegt net het zijn niet de maatregelen, maar het gedrag waarmee we het virus kunnen verslaan. Maar eerder dit jaar – om even in te haken op de handhaving – werd er wel strenger gehandhaafd en was ons gedrag anders. Beter in dat opzicht. Ziet u een verband tussen strengere handhaving en deze …of minder strenge handhaving en deze oplopende cijfers?

RUTTE
Nou, ik heb niet de indruk dat het dit voorjaar goed ging vanwege de strenge handhaving. Volgens mij ging het dit voorjaar beter. En op een gegeven moment zelfs goed. En ook gingen de cijfers heel snel omlaag omdat we met zijn allen diep vanbinnen voelden, we zagen in de zorg wat er gebeurde. Hoe daar dag en nacht gewerkt werd om te voorkomen dat de intensive care het niet meer aan kon. Om te zorgen dat mensen zo goed mogelijke zorg kregen in een ontzettend moeilijke situatie. We waren allemaal bezorgd over de oudere en de mensen met een kwetsbare gezondheid in Nederland. En dat is wat we met zijn allen diep voelden. Dat is gelukkig allemaal een stuk beter gegaan. Dus mijn overtuiging dat daardoor het ook iets teveel een ver van mijn bed show is geworden dat virus. Je ziet nu dat het weer in een hoog tempo aan het terugkeren is. Dus ik zou niet denken dat omdat er in het voorjaar hier en daar stevig gehandhaafd werd, dat het daarom goed ging. Ik denk dat het in het voorjaar goed ging omdat we met zijn allen ons realiseerden hoe belangrijk het was om ons aan die afspraken te houden. En mijn vraag aan Nederland vanavond is om bij onszelf dat gevoel weer op te roepen. En kijk naar de feiten en dan zie je hoe noodzakelijk het is. En dan zullen wij helpen door te zegge: joh, laten we dan slim zijn en even niet de komende tijd in de horeca na twaalf uur nog in elkaars oren staan te tetteren. Trouwens ook niet voor twaalf uur. Je moet het überhaupt niet doen. Want ook in de horeca anderhalve meter. En de groepsgrote, en dat soort zaken. Maar dat zijn hulpmiddelen om met elkaar dat goede gedrag te hebben. 

VRAAG
Maar heeft u het concreet met die burgemeesters wel gehad over dat er steviger moet worden gehandhaafd als straks die kroegen om 01.00 uur iedereen naar buiten vegen.

RUTTE
Nou, goed. Zij krijgen deze aanwijzing. Zij zijn hier ook voor gemotiveerd om dit te organiseren. Maar ook de vorige keer hebben we gezien dat de horeca zich overwegend heel fatsoenlijk heeft gehouden aan de aanwijzing. 

VRAAG
Nee, maar dan gaat het om de gasten natuurlijk. Niet zozeer de horeca. Als iedereen om 01.00 uur op straat staat.

RUTTE
Nee, maar daarom zeg je ook niet om 00.00 uur dicht en iedereen meteen naar buiten. Je neemt juist ook dat uur zodat het ook een beetje zich kan verspreiden. En ook dan geldt weer dat er dan mensen zullen zijn die ja: dan gaan mensen misschien op straat verder. Ja, jongens, maar dan krijgen we het niet onder controle. Dus het doel vanavond is ook elkaar ook te blijven aanspreken op gedrag. Veel effectiever dan een politieman die tegen u of mij zegt je houd je niet aan de afspraken, is dat vrienden dat tegen je zeggen. Dus spreek elkaar aan op dat gedrag. Houd elkaar scherp! Dat is zo belangrijk. Bij de studenten, maar ook bij alle andere mensen.

VRAAG
En denkt u dat er bij de handhavers zelf nog wel genoeg animo is om de maatregelen weer in ieder geval onder de aandacht te brengen? Want de voorzitter van de politievakbond opperde vandaag op de radio ‘misschien moeten we het hele beleid maar laten schieten, want er is geen draagvlak meer voor’.

RUTTE
Ja, maar dat is natuurlijk geen optie. En ik denk ook dat zij dat zien, de bonden, uiteindelijk. Ik snap heel goed die verzuchting. Ik geloof dat Hugo de Jonge een tijdje geleden zei ‘we zijn klaar met het virus, maar het virus niet met ons’. Dat is natuurlijk het gevoel wat we hebben. Maar ja, weet je, het is gewoon de realiteit dat in ons mooie land en in deze mooie wereld, dat virus onder ons is en dat we echt door ons te houden aan die anderhalve meter, ons te houden aan zoveel mogelijk thuiswerken, ons te houden aan het thuisblijven bij klachten, te laten testen, en al die andere afspraken... Niet meer dan zes mensen ontvangen, alleen als je ook thuis die anderhalve meter dan kunt handhaven, anders minder dan zes. En als we ons aan al die dingen houden, drukte vermijden, dat je dan dat virus kunt verslaan. Dat is nou eenmaal zo. En ik hoop natuurlijk... We hebben het ooit wel eens gehad over het nieuwe normaal. Ja, zo tijdelijk mogelijk. We hopen natuurlijk dat we zo snel mogelijk, en we weten niet precies wanneer dat gebeurt, er een vaccin is of een goed medicijn. Maar zo lang dat er niet is, is er geen alternatief voor wat wij hier nu doen. Anderhalve meter afstand houden. Want dan heeft dat virus weinig toekomst. 

VRAAG (NRC)
Meneer Rutte, hoorde ik nou aan het begin zeggen dat tien procent van de besmettingen terug te voeren is tot de werksituatie?

RUTTE
Ja. 

VRAAG
Voor hoeveel procent geldt dat in de horeca? Valt daar een percentage op te plakken?

RUTTE
Daar was het twee, is het gestegen naar vier, is het nu zes procent. Alleen in de horeca doet zich een probleem voor. En dat is dat als er dan een besmetting is, dat het aantal mensen dat vervolgens in contact is geweest met zo iemand die besmet is, heel erg hoog ligt. Dat ligt veel hoger dan het gemiddelde. Dat is logisch natuurlijk, omdat je daar met veel mensen bij elkaar bent. En daar zie je ook weer in terug dat inmiddels 1 op de 250 mensen in Nederland besmet is. Vergelijk je dat met het cijfer begin juni, toen was het 1 op 10.000 ongeveer, nu is het 1 op de 250. Dus je ziet, 1 op de 10.000 besmet, nu 1 op de 250 besmet. Dus dat risico is wel toegenomen. En juist ook op die plekken waar je dan bij elkaar staat, misschien met een glaasje op, gezellig. Het is ook leuk in de horeca. Maar ja, weet je, uiteindelijk is dan het risico dat je dan te veel tegen elkaar gaat opbotsen.

VRAAG
Ja. Is het risico niet dat als je om 12 uur het licht aan doet, of het was om 1 uur, anyway. Als je het licht nou eenmaal iets vroeger aanzet, dat mensen gewoon vroeger beginnen met drinken? Ik bedoel, is dat niet het verschuiven van het probleem?

RUTTE
Nou weet je, onze boodschap van vanavond is nou juist, dan kun je wel zeggen... Kijk dan is het niet... Dan zijn van ouders naar kinderen aan het praten. En dat ga ik niet doen. Ouders die naar kinderen praten, die zeggen tegen kinderen ‘oh, maar dan moet je niet eerder gaan drinken, dan moet je niet zus of zo gaan doen’. ‘oh, maar dan ga ik het toch proberen’. Nee, wij zijn toch volwassenen met zijn allen in Nederland? Wat wij moeten doen, en we zullen dat blijven doen, ik geloof echt dat dat de enige manier is, is als het goed gaat, vertellen dat het goed gaat. Als het niet goed gaat, vertellen dat het niet goed gaat. De cijfers geven. Vertellen wat de deskundigen ons adviseren, daarbij zeggen ‘we nemen echt niet elk advies zomaar over’, maar de kans is wel groot dat we na lang praten, niet lang, maar grondig praten, zo’n advies ook doorgeven en omzetten in beleid. Zo moeten we werken. En dat is onze taak dan om dat van volwassenen tot volwassenen met elkaar te bespreken. Maar als dan de andere kant zou zeggen ‘oh dan ga ik stiekem vroeger beginnen met drinken’, ja weet je... Dat is ook een keus, maar dan komen we niet van het virus af.

VRAAG
Ja, maar dat gebeurt toch? Ik bedoel laten we eerlijk zijn, jullie zijn nu al weken bezig met mensen aanspreken op gedrag. In diezelfde weken is het aantal besmettingen alleen maar opgelopen. Dus je zou kunnen zeggen ‘van ouders naar kinderen’, prima, maar blijkbaar werkt het niet, dat we aanspreken op gedrag. 

RUTTE
Ik denk niet dat dat zo is. Ik denk dat het zo is dat we, en dat zag je ook in de zomer toen we een tijdje niet de persconferenties hadden, toen zag je het wat oplopen. We zijn er daarna weer mee begonnen. Waar je natuurlijk nu mee te maken hebt, is ook dat mensen terugkeren van vakantie, dat de universiteiten weer begonnen zijn. Dus er zijn ook veel meer events, zou je kunnen zeggen, tweede helft augustus, eerste helft september, die ook zullen bijdragen. We moeten ook kijken hoe dat uiteindelijk uitwerkt in die cijfers. Maar het belangrijkste is natuurlijk wat ik in mijn inleidend tekstje zei, dat die zichtbare urgentie van de ziekenhuizen en andere dingen die in het voorjaar zo hielpen om het echt tastbaar te maken. De enorm gevaarlijke situatie in de verpleeghuizen, het grote aantal mensen wat daar helaas overleed aan het virus... Dat dat natuurlijk ons allemaal heel scherp heeft gehouden. Wat je nu ziet in de cijfers is dat ze heel erg oplopen, dat dat ook weer effect begint te krijgen op de verpleeghuizen, effect begint te krijgen op de ziekenhuizen en op de risico’s dat mensen geplande operaties niet kunnen laten uitvoeren. En dat zal ook denk ik helpen om ons allemaal het gevoel te geven, in ieder geval bij werkt het, (onverstaanbaar, red.), maar ik denk ook bij heel veel andere mensen om dan te denken ‘ja, wacht even, dit is toch echt wel weer serieus’.

VRAAG
Jullie hadden voor de zomer een soort van routekaart. Dat was al een tijdje terug van hoe die regels weer versoepeld werden. Is er ook een andersom routekaart? Dus nu gaan de horeca, daar wordt al ingegrepen, maar wat gebeurt hierna?

DE JONGE
We willen zoveel mogelijk voorspelbaar zijn. Daar was die routekaart namelijk voor om zo voorspelbaar mogelijk aan te geven welke stappen je zou zetten.

VRAAG
Het kan ook een dreigend effect hebben als je het omdraait...

DE JONGE
Dat zou kunnen, maar dan is het wel heel moeilijk om dat te combineren met het uitgangspunt dat je telkens heel precies kijkt naar waar zit dat virus, en welke maatregel zou op dit moment het beste zijn gegeven die analyse. Dus de routekaart die we op dit moment hebben is dat als het de verkeerde kant opgaat, dan kan het zijn dat je regio in een ander risiconiveau wordt ingeschaald. Dat dat maatregelen vergt in die regio. Waarschijnlijk maatregelen die op een of andere manier vrijheid-beperkend zijn of toch iets aan schade doen aan de economie hoewel je dat niet wil, iets... Voor in ieder geval een deel van je samenleving gewoon vervelend en beperkend zijn. En als het verder oploopt en je ziet daadwerkelijk die tweede golf aanspoelen in de ziekenhuizen, ja, dan kun je niet anders dan nog hardere maatregelen nemen en die zullen echt meer vrijheid-beperkend zijn. Dus op die manier probeer je zo voorspellend mogelijk te zijn. Maar we zitten in die controlefase, eigenlijk totdat we aan vaccinatie kunnen beginnen zullen we in die controlefase blijven zitten, waarin we heel specifiek regionaal maatregelen nemen die passen dus bij de verspreidingsgraad op dat moment.

VRAAG (NEDERLANDS DAGBLAD)
Premier Rutte, heeft het kabinet altijd de waarheid gesproken over het gebruik van mondkapjes?

RUTTE
Hoe bedoelt u dat?

VRAAG
Vooral in de ouderen zorg...

RUTTE
Vanwege het Nieuwsuur bericht van vandaag?

VRAAG
Juist.

RUTTE
Ja, daar hebben wij intensief contact over gehad, ook met Jaap van Dissel en het RIVM en volgens mij is het beeld nu dat gezegd is ‘je hoeft in gevallen dat je een kopje thee aanreikt of een glaasje aanreikt, hoe je geen mondkapje op. En dat dat advies gegeven was vanwege dat gebrek aan voorraad. Dat is niet het geval. Dat advies is gegeven vanuit het medisch perspectief. Vervolgens is er wel gezegd dat gegeven het feit dat het medisch niet nodig is, het ook wel fijn is als je het dan niet doet, want er was natuurlijk op dat moment een tekort aan mondkapjes. 

VRAAG
Dus de schaarste is nooit een reden geweest, zegt u?

RUTTE
De schaarste, nee... Het RIVM heeft geadviseerd vanuit het medisch belang, vergelijkbaar ook met het bron- en contactonderzoek, dat niveau van type contacten wat vergelijkbaar is met het even een kopje thee aanreiken. Want het gaat om die tussencategorie in de thuiszorg waar dit vooral speelt. Nou wij hebben daar allebei samen en ook jij daarvoor al...

DE JONGE
Ja. 

RUTTE
... Met Jaap van Dissel contact over gehad en die licht dat ook als het goed is op dit moment toe bij RTL4. 

VRAAG
Maar toch even voor de helderheid. Nieuwsuur citeert het RIVM: ‘het eerste advies stamde uit de periode van schaarste en was daar ook op gebaseerd’. Dat klopt dus niet?

RUTTE
Nee. In die tijd was er schaarste. Dus wat het RIVM zei ‘het is medisch niet nodig’, dat zeggen ze nog steeds, onveranderd. Net zoals ook in dat bron- en contactonderzoek, dat type contacten er niet toe leidt dat je thuis moet blijven. Dus dan hoef je dus ook geen mondkapje op. Maar, zeiden ze erbij, nu het medisch niet hoeft is het ook wel prettig als je het niet doet, want er is een tekort aan mondkapjes.

VRAAG (NIEUWSUUR)
Meneer De Jonge, over hetzelfde onderwerp, u zei dat het RIVM geen rekening houdt met schaarste bij de adviezen over mondkapjes. Uit die eerdere verklaring blijkt dat dat dus niet het geval is. Heeft u dan de Kamer verkeerd geïnformeerd of staat u op hetzelfde standpunt als de heer Rutte?

DE JONGE
Ja. Nee, het is goed... Ik vind het vervelend dat die verwarring ontstaat en ik snap ook dat dat leidt tot zorg bij zorgmedewerkers, bij organisaties die ook destijds natuurlijk intensief ook bij die richtlijnen, bij de toepassing van die richtlijnen, betrokken zijn. Het is goed om heel precies te zijn in ‘wat is nou het advies in een bepaalde situatie?’. En op waar is dat advies gebaseerd? Dat advies is gebaseerd op het besmettingsrisico. In deze situatie is dit gebruik van medische mondkapjes aangewezen en vervolgens is dat onderdeel geworden van de uitgangspunten voor gepast gebruik. En er is natuurlijk wel gezegd ‘ja, kijk, als het niet nodig is in bepaalde situaties, dan is het misschien ook wel niet wenselijk om te doen, want als je dat dan wel doet, dan gaat het misschien wel ten koste in een periode van schaarste van die situaties waar het wel nodig is’. En op die manier heeft de richtlijn en schaarste met elkaar te maken. Het is niet zo dat schaarste heeft bepaald dat men het medisch risico maar een beetje heeft gedimd ofzo. Dat zou de suggestie zijn die daar vanuit gaat, maar dat is het niet.

VRAAG 
Dat is wel wat uit die verklaring van eerder deze week blijkt.

DE JONGE
Ja, maar dat was ook aanleiding dus voor de verwarring die vandaag bleek. En ook aanleiding dus voor ons om contact te zoeken met het RIVM om na te gaan ‘hoe zit dat?’.

VRAAG
Maar dan ben ik wel heel benieuwd wat er in de tussentijd qua wetenschappelijk inzicht veranderd zou zijn. 

RUTTE
Volgens Jaap van Dissel is er niks veranderd.

VRAAG
Waarom is dan die richtlijn geschrapt? Dan lijkt het erop alsof alleen de schaarste is veranderd...

DE JONGE
Nee, als je kijkt naar die... Er is op een aantal momenten is er discussie geweest over die richtlijn. De eerste situatie waarin discussie was over die richtlijn, dat ging over generiek preventief gebruik, algemeen preventief gebruik. Daarvan is gezegd ‘ja in een periode van schaarste is dat natuurlijk niet verstandig, want je moet het alleen gebruiken in die situaties waarin dat medisch gezien ook noodzakelijk is’. Toen is er een discussie geweest van ‘ja, maar als nou dit in de richtlijn staat, mag je dan wel preventief in een aantal andere situaties dan wel gebruiken?’ Daarop is gezegd ‘ja, maar het is een richtlijn, het is geen ‘wet van Meden en Perzen’, het is een richtlijn dus natuurlijk is er altijd ruimte voor eigen invulling. Nou, dat is toen vervolgens veranderd in die richtlijn. En dit gaat over de discussie van vluchtig contact. Vluchtig contact, hoe moet je dat nou duiden? Wat is nou eigenlijk vluchtig contact? Als je een kopje aanreikt, bijvoorbeeld, is dat dan vluchtig contact? Als je iemand eventjes in de stoel helpt, is dat vluchtig contact? Nou dat vond men onduidelijk in de beroepsgroep en toen heeft het RIVM, want dat is…wij hebben natuurlijk gevraagd ‘waarom hebben jullie het dan eigenlijk gewijzigd?’, het RIVM heeft het aangepast om deze reden, omdat het weet dat het in de praktijk gewoon niet makkelijk toepasbaar was, ingewikkeld uitlegbaar was ‘wat is nou eigenlijk vluchtig gebruik? Vluchtig contact, bedoel ik. En men heeft ook gekeken naar de richtlijn van de ziekenhuizen. Daar staat dit ook niet als een aparte uitzonderingscategorie ofzo benoemd. En toen heeft men gezegd nou dan moeten we het ook maar schrappen. 

VRAAG
Maar dan doet u alsof er onduidelijkheid over is, maar er waren gewoon medewerkers die met een corona patiënt, of iemand die daarvan verdacht werd, daar in de buurt... Die moesten een kopje aangeven, steunkousen aantrekken. Dat zou dan zonder mondkapje kunnen. Vindt u nog steeds dat dat zou kunnen?

DE JONGE
Het is niet aan mij om het besmettingsrisico te beoordelen. Dat is echt de rol van het RIVM. De rol van de medische beroepsgroepen om dat te doen. Niet aan de rol van de politiek. En daarom is het ook zo belangrijk dat die verwarring die er nu is, dat die wordt opgehelderd. Want waar het om gaat is dat een richtlijn altijd eerst, uiteraard, gewoon gebaseerd moet zijn op ‘wat is het besmettingsrisico in een bepaalde situatie?’. Dat is het uitgangspunt. Dat moet leidend zijn. En vervolgens wordt gekeken ‘maar hoe gaan we het dan ook toepassen?’. Eigenlijk is de kortste samenvatting ‘die richtlijn die zegt wat er nodig is in bepaalde situaties’. En waarom heeft die richtlijn en schaarste met elkaar te maken? In een fase van schaarste is het wel goed om je ook te houden aan datgene wat nodig is, want als je heel erg veel meer doet dan nodig is, dan leidt dat natuurlijk tot schaarste juist in die plekken, waar het echt gewoon noodzakelijk is om persoonlijke beschermingsmiddelen te hebben.

VRAAG
Zoals u het zegt denkt het RIVM wel mee over schaarste, op een minder uitvoerige manier wellicht. Maar is het überhaupt goed als het RIVM meedenkt over schaarste?

RUTTE
Natuurlijk, dat is niet gek. Alleen wat je wilt is dat zij adviseren vanuit het medische perspectief. En volgens mij was er nu de zorg bij verpleegkundigen dat er was gezegd vanwege de schaarste. Hoewel het medisch wel nodig was, want vanuit de schaarste: je hoeft het niet te doen. Nou, dat hebben we nou gecheckt bij Van Dissel en het team en die verzekeren ons: nee, dat is vanuit het medische perspectief. Maar we hebben we wel bij gezegd: dan is het ook wel prettig als er zo weinig mondkapjes zijn – en dat doen zij vaker, dat is ook niet zo raar – omdat zij natuurlijk, hen ook gevraagd wordt bijvoorbeeld: mag je ze dan... was ook een vraag hé vaak in de zorg: mag je ze gebruiken als je ze niet hoeft te gebruiken? Antwoord: ja, dat kan de instelling besluiten. Maar ook toen hebben we vaak gezegd: ja, maar wees nou terughoudend als het niet hoeft. Want in die periode van maart april was er natuurlijk een enorm tekort aan medische mondkapjes. 

VRAAG
Ja, ze konden ervan afwijken. Maar die richtlijn over die verdeling was van die mondkapjes was vrij dwingend.

DE JONGE
Nee, de richtlijn is.... Uitgangspunten voor gepast gebruik. Dus een richtlijn is niet dwingend. Maar een richtlijn is op dat moment natuurlijk wel voor die situatie natuurlijk wel goed gevolgd. En ik denk ook dat dat belangrijk is. Zeker omdat daar natuurlijk toen die situatie van schaarste was. Nogmaals, als iets nodig is in een bepaalde situatie moet het ook gewoon gebruikt worden. Als iets niet perse nodig is in een bepaalde situatie, is het misschien in een situatie van schaarste dus ook niet wenselijk om dat dan toch te doen. En op die manier is erover gesproken. Op die manier is er over gepast gebruik gesproken. Alleen de suggestie is nou dat advies voor dat vluchtig contact is dat nou gegeven omdat er sprake was van schaarste? Nee, dat is gegeven op basis van een inschatting van het besmettingsrisico. En het besmettingsrisico werd heel gering geacht. 

RUTTE
En dat is hetzelfde type besmettingsrisico vertelde Jaap ons, Jaap van Dissel ons, waarbij ook het RIVM zegt: als dat zich voordoet bij een bron-en contactonderzoek dan gelden er ook hele lichte adviezen. Dus in die zin is het ook....

DE JONGE
De derde categorie was het. 

RUTTE
Ja. 

VRAAG
Zorgorganisaties zeggen hierdoor schade te hebben ondervonden door deze richtlijn. Als ik zo u zo hoor dan hebben zij weinig kans om daar compensatie voor te krijgen?

RUTTE
Ja, nou even... We hebben het RIVM gevraagd om dit eens even op papier te zetten. Dus dat krijgen we ook. Dat gaan we met de Kamer delen. Dus we gaan dat nog even helemaal uitlopen.

DE JONGE
We danken jullie voor jullie aandacht. 

RUTTE
Goed weekend allemaal. En dank voor uw aanwezigheid op deze ongebruikelijke avond, nogmaals.