Antibioticaresistentie in de zorg

Regels hygiëne en antibioticagebruik

In Nederland mogen alleen artsen antibiotica voorschrijven. Daarvoor gelden speciale richtlijnen. In zorginstellingen zoals ziekenhuizen besteedt het personeel veel aandacht aan hygiëne. Goede hygiëne is belangrijk omdat het infecties kan voorkomen. Hierdoor hoeven artsen minder antibiotica voor te schrijven. Ook kan goede hygiëne voorkomen dat resistente bacteriën van de ene naar de andere patiënt gaan. Als een patiënt in een zorginstelling een infectie heeft met een resistente bacterie, wordt hij bijvoorbeeld apart verzorgd. Ook gelden dan aangescherpte hygiënemaatregelen. De Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd controleert of zorginstellingen zich aan alle regels houden.

Verplaatsen en verspreiden resistente bacteriën

Zorginstellingen zoals ziekenhuizen en verpleeghuizen moeten antibioticaresistentie zelf aanpakken. Maar dat is moeilijk als het gaat om een patiënt die naar een ander ziekenhuis of naar huis gaat.

Resistente bacteriën verplaatsen zich via patiënten en zorgprofessionals, bijvoorbeeld:

• van het ziekenhuis naar de thuissituatie of revalidatiekliniek;
• van de thuissituatie naar verpleeghuis;
• van verpleeghuis naar ziekenhuis.

Regionale zorgnetwerken

Patiënten reizen vooral binnen een regio. Regionale samenwerking is daarom een onmisbaar onderdeel van de landelijke aanpak. Er zijn 10 regionale zorgnetwerken. Deze netwerken bestaan uit verschillende zorginstellingen en zorgprofessionals, waaronder huisartsen, microbiologen of deskundigen infectiepreventie.

De belangrijkste taak van de zorgnetwerken is samenwerken en informatie uitwisselen. Zo verbeteren ze hun kennis en ervaring met het voorkomen van zorginfecties en antibioticaresistentie.
In iedere regio voeren de zorgnetwerken verschillende projecten uit, zoals:

• nascholing voor huisartsen over goed gebruik van antibiotica;
• verbeteren van hygiënemaatregelen in verpleeghuizen;
• betere informatievoorziening aan patiënten die een resistente bacterie hebben.

Langdurige zorg

In verpleeghuizen en de gehandicaptenzorg wonen kwetsbare mensen die sneller infecties krijgen. Er is dan ook een kans op infecties met resistente bacteriën. Daarom krijgen het voorkomen van infecties en antibioticaresistentie in de langdurige zorg extra aandacht. Zulke organisaties zijn zelf verantwoordelijk voor hoe ze daar mee omgaan. De regionale zorgnetwerken en de landelijke kennisorganisatie voor langdurende zorg (Vilans) helpen ze hierbij. Bijvoorbeeld met kennis en instrumenten om hygiënisch te werken.

Verpleeghuizen kunnen ook meedoen aan projecten om beter inzicht te krijgen antibioticumgebruik en het voorkomen van infecties. Het Surveillance Netwerk Infectieziekten Verpleeghuizen (SNIV) organiseert deze projecten.

Surveillance op antibioticaresistentie door RIVM

Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) verzamelt en onderzoekt hoe vaak en waar resistente bacteriën voorkomen. Dit heet surveillance (controle). Het RIVM doet dit onder andere in het project ISIS-AR: Infectieziekten Surveillance Informatie Systeem – Antibiotica Resistentie. Het heeft voor ISIS-AR de gegevens nodig van medisch microbiologische laboratoria. De RIVM onderzoekers slaan de gegevens op en onderzoeken ze. In het jaarlijkse rapport NethMap presenteert het RIVM de gegevens van antibioticaresistentie. Met deze informatie kunnen zorgverleners in een vroege fase maatregelen nemen om antibioticaresistentie bij (meer) mensen te voorkomen.

Surveillance van ziekenhuisinfecties

PREZIES staat voor preventie van ziekenhuisinfecties door surveillance. Het PREZIES-netwerk is een samenwerking tussen ziekenhuizen en het RIVM. Ziekenhuizen die deelnemen aan PREZIES krijgen inzicht in hoe vaak infecties voorkomen in hun eigen organisatie. Ze kunnen dan onderzoeken welke maatregelen ze moeten nemen om antibioticaresistentie te verminderen