Stevig maatregelenpakket nodig voor verbetering waterkwaliteit

Nieuwsbericht | 06-09-2021 | 14:46

Om de waterkwaliteit in Nederland te verbeteren, is een stevig maatregelenpakket voorgesteld voor de landbouw voor de periode 2022 – 2025. Dat schrijft minister Schouten van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) vandaag aan de Tweede Kamer, mede namens de minister en staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat (IenW). Het maatregelenpakket zoals voorgesteld in het ontwerp ‘7^e actieprogramma Nitraatrichtlijn’ is een mix van faciliteren en verplichten, waaronder het verplichten van duurzame bouwplannen waarin er meer geroteerd wordt met rustgewassen en vanggewassen meer worden toegepast.

Nederland staat voor verschillende grote opgaven. Niet alleen voor stikstof en klimaat, maar ook voor waterkwaliteit. De landbouw speelt daarin een belangrijke rol, want met bemesting van akkers en grasland kunnen meststoffen uit- en afspoelen en het grond- en oppervlaktewater vervuilen. Om de waterkwaliteit te verbeteren, natuur te beschermen en de kosten van het zuiveren van drinkwater behapbaar te houden, moet de uit- en afspoeling van meststoffen beperkt worden.

Minister Carola Schouten: ”Een goede waterkwaliteit is in ieders belang, voor mens en dier, voor natuur en milieu, maar ook voor de landbouw zelf. We hebben samen de waterkwaliteit al flink kunnen verbeteren, maar het is helaas nog onvoldoende. Omdat we zover tegen milieugrenzen aan schuren, zijn er geen makkelijke oplossingen meer. We moeten nu alle zeilen bijzetten om te zorgen dat we onze doelen voor waterkwaliteit gaan halen.”

Hoewel er al flinke slagen zijn gemaakt, is de verdere verbetering van de waterkwaliteit de afgelopen jaren uitgebleven. De droogte van 2018-2020 heeft daar evenmin goed aan gedaan. De opgave is dan ook nog steeds groot. Bij meer dan de helft van de landbouwbedrijven in de zuidelijke zand- en lössregio is de nitraatconcentratie te hoog in het bovenste deel van het grondwater. Een groot deel van de oppervlaktewateren in Nederland – sloten, beken, meren, rivieren - voldoet nog niet aan de gewenste kwaliteit volgens de normen uit de Kaderrichtlijn Water (KRW), mede door teveel meststoffen uit de landbouw.

Werken aan waterkwaliteit

Waterkwaliteit is een grensoverschrijdende opgave. Daarom maken alle EU-lidstaten een vierjaarlijks programma voor landbouwpraktijken om hun waterkwaliteit op orde te brengen volgens de Europese Nitraatrichtlijn. Volgens die richtlijn mag er niet meer dan 50 ml nitraat per liter water uitspoelen uit de wortelzone van landbouwgrond naar het grondwater.

Bij waterkwaliteit speelt hetzelfde probleem als we kennen van de stikstofproblematiek: sommige organismen zijn gebaat bij veel stikstof (en fosfor), en kunnen door hun toename andere soorten verdringen. Stikstof en fosfor zorgen in het oppervlaktewater voor algvorming of kroosbedekking en als dat teveel gebeurt, dringt er onvoldoende zonlicht door voor de waterplanten. Als deze gaan rotten, onttrekt dat zuurstof aan het water waardoor vissen sterven. Door deze kettingreactie verdwijnt de diversiteit aan leven in het oppervlaktewater.

Duurzame bouwplannen en verplichte bufferzones

Om het tij voor de waterkwaliteit te keren, wordt in het ontwerp 7^e actieprogramma als belangrijke maatregel voorgesteld om met ingang van 2023 duurzame bouwplannen te verplichten. Daarin wordt verplichte rotatie van rustgewassen en het toepassen van vanggewassen geleidelijk ingevoerd.

Ook wordt voorgesteld om langs sloten bredere bufferstroken te verplichten die niet bemest en bespoten mogen worden. Vanwege de regionaal sterk uiteenlopende effectiviteit, is het voornemen om waterschappen de bevoegdheid te geven om te bepalen waar deze bufferstroken achterwege kunnen blijven. De maatregelen zullen behalve aan de waterkwaliteit, ook ten goede komen aan de bodemkwaliteit.

Daarnaast komt er in het voorgestelde maatregelenpakket wel extra ruimte voor het uitrijden van strorijke mest, waarmee de bodemkwaliteit verbeterd wordt. Dit zal ook een positief effect hebben voor weidevogels en voor koolstofopslag, wat weer ten goede komt aan het klimaat.

Milieueffect van het ontwerp 7e actieprogramma

De Milieueffectrapportage laat zien dat de doelen voor de grondwaterkwaliteit met het ontwerp 7^e actieprogramma gehaald kunnen worden. Maar, voor de oppervlaktewaterkwaliteit worden de doelen nog niet gehaald. LNV start, in samenwerking IenW verder onderzoek naar aanvullende maatregelen om het doelbereik voor oppervlaktewater te verhogen. Daarbij wordt ook de verbinding gezocht met het stikstofdossier, omdat daar kansen liggen voor een integrale aanpak.

Economische impact

Wat de economische impact is van dit maatregelenpakket wordt momenteel onderzocht. LNV wil samen met de hele keten bekijken hoe mogelijke kosten kunnen worden opgevangen en de boer een goed verdienmodel kan behouden. Daarnaast bekijkt LNV hoe we door financiering uit het Gemeenschappelijk Landbouw Beleid (GLB) boeren kunnen ondersteunen om de benodigde duurzame omslag te maken.

Publieke consultatie

Het ontwerp 7^e Actieprogramma Nitraatrichtlijn is nu gepubliceerd voor publieke consultatie. Alle belangstellende kunnen tot 18 oktober reageren op het voorstel. Hier vindt u alle informatie.