Gereguleerde wiet over de toonbank: terugblik op een jaar ‘gesloten coffeeshopketen’

Weblogbericht | 19-12-2024 | Ministerie van JenV

Vergroot afbeelding

Er komt bij de gemeente een melding binnen van een verdachte situatie. Reden voor handhaving om een kijkje te nemen. Het blijkt om illegale leveringen van softdrugs te gaan aan plaatselijke coffeeshops. De politie moet ingrijpen. Maar het wringt: zodra de wietproducten in de coffeeshop naar binnen zijn gedragen, mogen de producten in de schappen liggen en kunnen klanten ze volledig gedoogd kopen en gebruiken. Hoewel het gedoogbeleid op het gebied van softdrugs alweer meer dan 50 jaar oud is, blijft het voor gemeenten vaak lastig uit te leggen.

Het experiment in Tilburg

Met deze achterdeurproblematiek krijgen bijna alle gemeenten te maken. Dit roept de vraag op of het mogelijk is om het gedoogbeleid anders in te richten, en zo ja, wat dan goed werkt. In het Experiment gesloten coffeeshopketen gaan de ministeries van Justitie en Veiligheid en Volksgezondheid, Welzijn en Sport samen met tien gemeenten op zoek naar antwoorden op deze vragen. Ook Tilburg meldde zich aan als deelnemer, vertelt een Specialist Veiligheid van de gemeente Tilburg. Ze heeft het dossier ‘Experiment gesloten coffeeshopketen’ in haar portefeuille en coördineert de coffeeshopcontroles in de stad. Ze onderhoudt directe contacten met coffeeshophouders en met alle andere betrokken partijen bij het experiment, zoals de telers en leveranciers, de Inspectie Justitie en Veiligheid, de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) en de Justitiële Informatiedienst die het track&trace-systeem beheert.

Inmiddels draait het experiment alweer een jaar in Tilburg en Breda. “De coffeeshophouders waren al een paar jaar bezig met de voorbereidingen voor het experiment en wilden ervaren hoe een gesloten keten zou werken, én hoe de gereguleerde cannabisproducten bij hun klanten in de smaak zouden vallen”, vertelt de Specialist Veiligheid. “Sommige telers hadden hun gereguleerde teelt al op de rit en wilden gaan verkopen. In nauwe samenwerking met Breda zijn we daarom vorig jaar al gestart met het experiment.”

Vertrouwen als basis voor veiligheid

De gemeente Tilburg investeert al jaren in goede relaties met coffeeshophouders in de stad, vertelt de Specialist Veiligheid. Het vertrouwen dat is gegroeid tussen de gemeente en de shophouders werpt zijn vruchten af, ook in de samenwerking rondom het Experiment gesloten coffeeshopketen. “We willen van de shophouders graag hun ervaringen en verhalen horen over hoe de gesloten keten bevalt. Het afgelopen jaar hebben we op die manier al veel kennis opgedaan over het werken met het kassa- en track&trace-systeem, de benodigde voorraden en de interactie met omwonenden.” Negatieve reacties uit de buurt komen er trouwens weinig, merkt de Specialist Veiligheid op. “Als er al een reactie komt, gaat het over zwerfafval, omdat de nieuwe zakjes groter en opvallend van kleur zijn.”

Informatie voor gebruikers

Waar producten van de hennep- of cannabisplant, zoals wiet en hasj, vandaan komen, weten gebruikers meestal niet met het huidige gedoogbeleid. Met de verkoop van gereguleerd geteelde cannabis is dat anders, legt Luc van Deurse uit. Hij is beleidsmedewerker bij het ministerie van VWS. “Alle planten die bij telers staan, hebben een unieke track&tracecode en alle producten die van die plant komen, krijgen ook weer zo’n code. Zo weten we precies waar alle producten vandaan komen en kan de kwaliteit van de gereguleerde cannabis worden gemonitord.” De NVWA houdt toezicht op de kwaliteit van de producten en op de strikte verpakkingseisen.

“We hebben maximumwaarden bepaald voor o.a. schimmels, kwik, lood en gisten in de producten”, legt Luc uit. “Elke batch moet daarom worden getest. Een monster van elke batch gaat naar een lab met een opiumontheffing. Komen de genoemde waarden boven het maximum, dan moet de batch worden vernietigd. Dat is wat mij betreft een goede zet: straks wordt er in de deelnemende gemeenten alleen nog maar gekeurde cannabis verkocht.”

“Tegelijk is het voor de gezondheid natuurlijk het beste om helemaal geen drugs te gebruiken”, voegt Luc toe. “Daarom zetten we in het experiment sterk in op het voorkomen van gebruik. Op elke verpakking staat een QR-code die verwijst naar een bijsluiter. In die bijsluiter vinden klanten informatie over de gezondheidsrisico’s van cannabis, in welke situaties het gebruik extra schadelijk kan zijn en waar ze terecht kunnen voor hulp en advies.”

Afstemming vraag en aanbod

Sinds 17 juni 2024, de start van de overgangsfase, wordt de gereguleerde cannabis naast gedoogde producten in alle deelnemende gemeenten verkocht: Arnhem, Almere, Breda, Groningen, Heerlen, Voorne aan Zee, Maastricht, Nijmegen, Tilburg en Zaanstad. In de deelnemende gemeenten moeten alle coffeeshops meedoen aan het experiment. Dat zijn zo’n 75 coffeeshops in totaal. Na bijna een jaar gereguleerd aanbod hebben 70 van de deelnemende coffeeshops gereguleerde wiet en hasj verkocht. “We willen graag dat er een concurrerend aanbod komt, dat qua prijs, kwaliteit en variatie concurrerend zal zijn met de illegaal geteelde drugs”, vertelt Wendy Opperman, coördinator bij JenV. “Tot nu toe worden de wietproducten goed ontvangen. De reacties op de hasj zijn kritischer. In de aanloop naar de start op 7 april hebben we met veel onverwachte wendingen te maken gehad. De betrokkenheid en tomeloze inzet, van ambtenaren bij gemeenten en het rijk én vanuit de sector zelf, hebben ertoe bijgedragen dat we straks kunnen beginnen.”

Met de startdatum van de experimenteerfase in zicht is er voor telers duidelijkheid wanneer zij volledig kunnen gaan produceren. Zo kan het aanbod van de gereguleerde wiet en hasj verder af worden gestemd op de vraag van de coffeeshophouders. Op dit moment zijn er vier telers in bedrijf. In april zijn naar verwachting nog drie telers gereed om te leveren. Dit zal zowel de keuze voor coffeeshops als ook de betrouwbaarheid van het aanbod ten goede komen.

Monitoring van het experiment

De experimenteerfase met de gesloten coffeeshopketen duurt in totaal 4 jaar, met de optie tot anderhalf jaar verlenging. In die jaren wordt er onderzoek gedaan naar de effecten van de gesloten keten. Ieder jaar voeren onderzoekers een tussenmeting uit. Deze is bedoeld als monitoring van het experiment. Daarbij wordt gekeken naar effecten op criminaliteit, veiligheid en volksgezondheid.