Weblogbericht | 01-06-2023 | Ministerie van JenV

Dat de keuze voor een werkbezoek aan het RIEC was gevallen op de regio Rotterdam, lijkt niet verrassend. De haven – de grootste van Europa – biedt nu eenmaal faciliteiten die niet alleen aantrekkelijk en essentieel zijn voor de legale economie. Ook de illegale economie maakt er – waar mogelijk - gretig gebruik van. “Als RIEC Rotterdam richten wij ons vooral op de aanpak van drugstransporten en –handel, mensenhandel, vastgoedfraude en witwassen”, vertelde Reinie Melissant, burgemeester van Gorinchem en voorzitter van de Stuurgroep RIEC Rotterdam. “Het RIEC kun je zien als het antwoord van de overheid op de georganiseerde criminaliteit: de georganiseerde overheid. Dat zie je terug in de intensieve samenwerking met tal van partners, zoals gemeenten, politie, OM, de Belastingdienst, de FIOD, de Douane – et cetera. Wij vormen voor hen een informatieknooppunt waar het gaat om casuïstiek en stellen integrale interventieadviezen op. Vaak betreft dat een mix van middelen uit het strafrechtelijke, bestuursrechtelijke en financiële instrumentarium. Waarbij we telkens heel goed en gericht kijken: wat is het scherpste mes om deze criminele organisatie mee te fileren?”

Stap naar voren

De genoemde vormen van ondermijnende criminaliteit doen zich niet alleen in (de gemeente) Rotterdam zelf voor. Ook de omringende kleinere gemeenten krijgen er in toenemende mate mee te maken. Burgemeester Pieter van de Stadt van Lansingerland, kan erover meepraten. Enkele jaren geleden speelde er in zijn gemeente een geruchtmakende zaak, ‘de Berkelse vergismoord’. Een man die zijn honden uitliet werd per abuis aangezien voor een drugsdealer verderop in dezelfde straat – en neergeschoten. Van de Stadt: “Wat op mij vooral veel indruk maakte, waren de woorden van de echtgenote van het slachtoffer. Zij was vooral boos op het beoogde doelwit. Als hij zich niet met de drugshandel had ingelaten, zou haar echtgenoot nog leven. Dat was voor mij het punt waarop ik besloot om de stap naar voren te zetten en me volop te gaan inzetten om de ondermijnende criminaliteit in Lansingerland te gaan aanpakken. Het geweld dat de drugswereld kenmerkt, leidt immers tot grote risico’s voor onschuldigen.”

Team ondermijning

Een moedige en belangrijke stap, maar voor een burgemeester van een middelgrote gemeente vaak ook een lastige. Van de Stadt: “Ik beschikte in die tijd over welgeteld twee medewerkers Openbare Orde en Veiligheid. Heel veel collega’s moeten het zelfs doen met maar één medewerker.” Wat volgde was de lastige taak om de gemeenteraad ervan te overtuigen dat ook een gemeente als Lansingerland te kampen heeft met vormen van ondermijnende criminaliteit, zonder dat je alles openlijk kan vertellen. En hoe belangrijk het is om als gemeente te kunnen beschikken over een eigen, goed toegerust team ondermijning. “Een forse investering”, weet Van de Stadt. “Denk bijvoorbeeld ook aan de beveiligingsmaatregelen die nodig zijn ter bescherming van de medewerkers van zo’n team. Uiteindelijk heeft de gemeenteraad veel geld beschikbaar gesteld. Als Lansingerland beschikken we nu over een team ondermijning van 6 man/vrouw sterk. Daar ben ik ongelooflijk blij mee! Wel zou ik het toejuichen als wij als burgemeesters voor dit soort middelen niet langer afhankelijk zouden zijn van de gemeenteraad. Je kunt moeilijk in het openbaar verantwoording afleggen over zaken waar je niet over mag spreken. Beter is het als gemeenten uit de centraal gereserveerde ondermijningsgelden een geoormerkte bijdrage krijgen voor het inrichten van de aanpak van ondermijning.”

Rondrit

Dat ook kleinere gemeenten te kampen kunnen hebben met ernstige vormen van georganiseerde, ondermijnende criminaliteit, werd de deelnemers aan het werkbezoek goed duidelijk tijdens een rondrit in een geblindeerd busje over een bedrijventerrein in de polder. De gemeentelijke programmaleider ondermijning verzorgde de toelichting. Achter de gevels van ogenschijnlijk heel gewone bedrijfspanden blijken zich met enige regelmaat zaken af te spelen die het daglicht niet kunnen verdragen. Zo passeerden een hennepkwekerij, een laboratorium voor de productie van heroïne, een cocaïnewasserij en het witwassen van crimineel geld de revue. In een van de panden werd ooit zelfs een heuse martelkamer aangetroffen. “Naarmate je dieper gaat graven, komt er vaak steeds meer aan het licht”, aldus de programmaleider. “En dan zie je bijvoorbeeld dat een bepaalde zaak niet alleen voor politie en OM interessant is, maar bijvoorbeeld ook voor de FIOD. Vaak zie je zoiets pas, als je alle info, afkomstig van verschillende partners, bij elkaar zet. Dat is voor ons als gemeente de grote meerwaarde van samenwerking en informatiedeling in RIEC-verband.”

Dinersessies

Op de terugweg van het bedrijventerrein roerde het hoofd RIEC Rotterdam nog een ander gevoelig thema aan: integriteit. “Ondermijning en integriteit zijn twee zijdes van dezelfde medaille”, stelde ze. “Het is daarom van groot belang dat we ook alert zijn én blijven op ‘zachte signalen’. Waarom ligt een bepaald raadslid regelmatig dwars als het gaat om de aanpak van ondermijning door de gemeente? Kan een burgemeester nog wel 100 procent vertrouwen op zijn of haar ambtelijk apparaat? Werkt ons democratisch bestel nog wel helemaal zoals het is bedoeld?”

Om dit soort kwesties rond integriteit, maar ook rond de persoonlijke veiligheid van medewerkers die bij de aanpak van ondermijning zijn betrokken, te bespreken, organiseerde het RIEC Rotterdam regelmatig zogeheten ‘dinersessies’. “Bijeenkomsten in kleine kring, bijvoorbeeld drie á vier burgemeesters met hun gemeentesecretaris”, legde het hoofd RIEC Rotterdam uit. “Daarin komen dit soort gevoelig liggende zaken aan de orde. Die sessies hebben al veel belangrijke inzichten opgeleverd. We zijn van plan dit soort sessies ook te gaan houden voor burgemeesters en de griffiers van de gemeenteraden. Daarbij zoeken we ook aansluiting bij het programma Weerbaar Bestuur van het Ministerie van BZK.”

‘Hoeders van de rechtsstaat’

“Ik ben heel erg onder de indruk van de moed en de passie waarmee jullie dit belangrijke, vaak lastige werk doen – soms zelfs met gevaar voor eigen leven.” Met deze woorden complimenteerde minister Yeşilgöz-Zegerius, mede namens de beide staatssecretarissen van Financiën, de betrokken burgemeesters, medewerkers van de gemeente Lansingerland en van het RIEC aan het eind van het werkbezoek. “We hebben te maken met grote criminele netwerken, die nergens voor terugdeinzen en werkelijk alles uit de kast te halen om hun doel te bereiken. Dat laten we niet gebeuren. Jullie hebben de moed om een stap vooruit te zetten. Dat maakt jullie met recht tot hoeders van onze rechtsstaat!”