Speech minister Grapperhaus bij viering Chanoeka van de Maccabi-vereniging Nederland
Beste Maccabeërs!
Chanoeka is het feest van de hoop en van het geloof. Het staat symbool voor de overwinning van het spirituele op het oppervlakkige.
Maar Chanoeka is ook een mooi voorbeeld van de rijke traditie aan feesten en herdenkingen van het Joodse volk. Of je nu religieus bent of niet, Sefardi of Ashkenazi, uit Buitenveldert komt of uit Waddinxveen. Overal ter wereld voelen Joden zich door hun gebruiken met elkaar verbonden, deze acht dagen nog meer dan anders.
Die lotsverbondenheid zit hem niet alleen in de religieuze of culturele beleving, maar natuurlijk ook in de gezamenlijke geschiedenis. Met prachtige periodes van bloei en ontwikkeling, maar ook donkere tijden van discriminatie en vervolging.
Het spijt me, maar daar wil ik het, ook op een feestelijke dag als vandaag, ook over hebben.
Antisemitisme is een veelkoppig monster dat nooit slaapt, maar zich goed schuil kan houden. Soms steekt het zijn lelijke kop naar buiten en kijkt het of de kust veilig is.
En precies dit zien we deze dagen gebeuren. We zien het monster weer overmoedig worden.
Met social media is het antisemitisme zichtbaarder geworden dan ooit. Corona en economische tegenspoed zijn weer een voedingsbodem voor complottheorieën.
Er wordt een zondebok gezocht, en ook gevonden. Soms besmuikt, maar steeds vaker in alle openheid. Soms verpakt als anti-zionisme, soms onder de noemer van anti-globalisme. Dan is George Soros ineens het gezicht van het kwaad. Niet vanwege zijn principes, maar vanwege zijn afkomst. De terminologie verandert, maar het gedachtengoed niet.
Langzaam sluipt de Jodenhaat de maatschappij weer in. Langzaam dreigt het weer mainstream te worden. We horen het op straat, op school en op het werk. Het monster voelt zich op vele plekken thuis.
Deze strijd kunnen en mogen we niet aan jullie, de Joodse gemeenschap zelf overlaten. Dan is het al te laat. Het is aan ons allemaal om dit ondubbelzinnig te veroordelen en schouder aan schouder met de Joodse gemeenschap te gaan staan.
Dat is een kwestie van willen, maar vooral ook van durven. Durven om die vragen te stellen. Wat bedoel je precies? Waarom denk je dat? Zou het ook anders kunnen zitten? Om met Remco Campert te spreken: ‘Jezelf een vraag stellen. Daarmee begint verzet. En dan die vraag aan een ander stellen.’
Durven om je medemens aan te spreken, als op school wordt gesproken over een Jodenstreek, of op werk grappen worden gemaakt over ‘die neuzen’.
Durven wij alle Nederlanders om je vrienden en familie aan te spreken, als ze zeggen dat Joden streven naar wereldheerschappij of alle media worden gecontroleerd door Joden.
Durven om je leerlingen aan te spreken, als ze de holocaust ontkennen of een Hitlergroet maken, ook al is het uit baldadigheid.
Durven om op school en op het werk bij Chanoeka stil te staan, en niet alleen bij kerst of het suikerfeest.
En – heel belangrijk - durven om Joden niet alleen als slachtoffers te zien, maar juist om ook de rijke cultuur te benadrukken.
Het is eigenlijk te gek voor woorden, maar tegenwoordig vereist dit moed. Toch ben ik, geheel in de geest van Chanoeka, hoopvol gestemd. We zien gelukkig dat waar mensen over de schreef gaan, ze worden teruggefloten. We zien dat de vernieling van een Joods restaurant tot terecht heel veel ophef leidt. We zien dat iedereen met afschuw reageert op de beveiliging van scholen en synagogen. Ook niet-joden.
U vindt hier ook mij aan uw zijde, niet alleen als minister van Erediensten maar ook als minister van Justitie en Veiligheid. Politiemedewerkers worden getraind om antisemitisme te herkennen, en antisemitisme kan nu zwaarder worden bestraft. We zijn ook in gesprek met de grote techbedrijven over het beperken van de verspreiding van kwaadaardige boodschappen.
Maar als we het moeten hebben van handhaving zijn we al te laat. Daarom trekken we als kabinet extra geld uit voor projecten over bewustwording van antisemitisme. Én, en dat is echt nieuws: er komt, dankzij de brede steun in de Tweede Kamer, een Nationaal Coördinator Antisemitismebestrijding.
Daarnaast ben ik nog om een andere reden hoopvol. Die reden zit hem in de weerbaarheid van de Joodse gemeenschap zelf. Laat het duidelijk zijn, we moeten de hele samenleving weerbaar maken tegen antisemitisme.
De Joodse geschiedenis is er een van hoop en geloof. Van opstaan en weer doorgaan. Met liefde, met kracht, met humor.
Chanoeka past in deze traditie. Het is het lichtjesfeest. De onderliggende boodschap is dat het kleinste licht, één goede daad van barmhartigheid (of anders gezegd de mitzwa), de duisternis kan verdringen.
Vanavond steek ik zelf een Chanoeka-kaarsje aan en ben ik in gedachten bij jullie. Ik hoop dat jullie volgend jaar het feest van Chanoeka weer echt met elkaar kunnen vieren. En wie weet vier ik dit dan met jullie mee, al is het alleen maar voor de overheerlijke latkes en soefganiót!
Chag Chanuka Sameach! Nog vele jaren in gezondheid!