Gaastra (SG EZ): “Doorbreek vicieuze cirkel: stimuleer arbeidsproductiviteit middenbedrijf”
De Nederlandse arbeidsproductiviteit groeit steeds langzamer. Dat betekent dat de economische vooruitgang vertraagt. Dit is een zorg voor de toekomst van onze economie, voor de verdeling van inkomens en voor de welvaart van ons land. Secretaris-generaal Sandor Gaastra (EZ) pleit in zijn jaarlijkse nieuwjaarsartikel voor maatregelen die de productiviteit van het middenbedrijf verhogen.
Er is nu vooral aandacht voor de productiviteit van grote, innovatieve bedrijven: de ‘koplopers’. Maar het is net zo belangrijk dat het ‘peloton’, ofwel de grote massa van middenbedrijven, mee kan komen. Zo kan de economische groei toenemen én profiteren meer bedrijven en mensen hiervan. Bovendien vermindert dit het risico dat mensen afhankelijk worden van een ingewikkeld stelsel van belastingen en toeslagen voor inkomensondersteuning.
Kloof tussen de koplopers en het peloton
De productieve koplopers blijven productiviteitswinst boeken, maar de middenbedrijven blijven de laatste jaren achter. De kloof tussen het groot- en middenbedrijf wordt groter, wat bijdraagt aan de afname van de algemene productiviteitsgroei. Het lijkt erop dat de grote massa van middenbedrijven moeite heeft om innovaties van de koplopers over te nemen. Dat heeft 3 verklaringen:
- Meer immaterieel kapitaal
Bedrijven maken steeds vaker gebruik van software en kunstmatige intelligentie (AI) om processen te verbeteren en geld te besparen. Deze technologieën en innovaties zijn moeilijker te kopiëren dan fysieke kapitaalgoederen zoals machines. Bovendien ontbreken bij veel middenbedrijven de financiële middelen of de juiste kennis om nieuwe technologieën toe te passen. - Tweedeling op de arbeidsmarkt
De Nederlandse arbeidsmarkt kent een tweedeling van zekerheden. Er zijn veel flexwerkers en zelfstandigen, die minder mogelijkheid hebben om met anderen samen te werken en van hen te leren. Tegelijkertijd maken de strenge regels voor het ontslaan van vaste werknemers het voor bedrijven risicovol om te experimenteren met nieuwe technologie. Bij tegenslag kunnen ze niet zomaar afscheid nemen van hun personeel. - Onvoldoende Leven Lang Ontwikkelen
Technologie verandert snel. Werknemers moeten zich continu bijscholen om te kunnen werken met nieuwe technologie. Toch ontbreekt het vaak aan mogelijkheden voor scholing. Werkgevers weten niet zeker of ze de investering terugverdienen, omdat medewerkers kunnen vertrekken.
Een vicieuze cirkel dreigt
Door de stagnerende productiviteitsgroei bij middenbedrijven groeit de inkomensongelijkheid. Bedrijven die hoogproductief zijn kunnen hogere lonen betalen, terwijl minder productieve bedrijven dat niet kunnen.
Hoewel de verdeling van het besteedbaar inkomen al 30 jaar relatief stabiel is, zijn steeds meer toeslagen nodig om lage inkomens te laten meegroeien. Dit gaat ten koste van investeringen die de productiviteit kunnen verhogen, zoals het onderwijs of innovaties. Daarnaast ontstaat er een welvaartsverlies - werken loont minder - en wordt het toeslagenstelsel steeds ingewikkelder.
3 aanbevelingen
Om deze vicieuze cirkel te doorbreken, stelt Gaastra 3 oplossingen voor:
- Investeren in Leven Lang Ontwikkelen (LLO) tijdens het werkzame leven
Introduceer leerrechten en -plichten, zodat werknemers zich blijven ontwikkelen. Hierdoor wordt technologie makkelijker toegepast, stijgt de productiviteit en kunnen lonen omhoog. - Hervorming van de arbeidsmarkt
Geef flexwerkers meer zekerheden en maak vaste contracten flexibeler. Dit bevordert kennisdeling en innovatie. - Herziening van fiscale ondernemingsregelingen
Bouw ondoelmatige ondernemingsregelingen, zoals de zelfstandigenaftrek, af. Gebruik die middelen om innovatie en de productiviteit van het middenbedrijf te stimuleren.
Door de productiviteit van middenbedrijven te verhogen, verbetert de welvaart en worden huishoudens minder afhankelijk van toeslagen. Met deze maatregelen kan Nederland de vicieuze cirkel van stagnatie doorbreken en toewerken naar een ‘virtueuze’ (positieve) cirkel van groei, gelijkheid en brede welvaart.