Weblogbericht | 28-08-2023 | Ministerie van Buitenlandse Zaken

Wat is de betekenis van fragiele staten?

De term ‘fragiele staten’ wordt vaak gebruikt als verzamelnaam voor landen waar het op meerdere vlakken – economisch, politiek, milieu, veiligheid en de maatschappij – zo slecht gaat dat de stabiliteit van het land in gevaar komt. Deze situatie maakt de positie van mensen kwetsbaar.

In een fragiele staat lukt het de overheid niet om voor de basisbehoeften van de bevolking te zorgen. Dat heeft grote gevolgen voor de inwoners van het land. De levensverwachting is vaak laag, er is veel armoede en er zijn weinig kansen op het gebied van werkgelegenheid en onderwijs. Gewelddadige conflicten, sociale ontrust en politieke instabiliteit zijn vaak aan de orde van de dag.

Hoeveel fragiele staten zijn er?

Volgens de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) zijn er op dit moment 60 fragiele staten. Dit is het hoogste aantal ooit sinds de OESO dit onderzoek uitvoert. Van deze staten worden vijftien landen door de OESO gezien als zeer fragiel. Dit zijn landen waar het eigenlijk op alle vlakken niet goed gaat. Je kan bijvoorbeeld denken aan landen als Afghanistan, Burundi, Jemen, Irak, Zuid-Soedan en Syrië.

Hoeveel mensen wonen in een fragiele staat?

Wereldwijd wonen bijna twee miljard mensen in fragiele staten. Dat is een kwart van de gehele wereldbevolking. Bovendien woont bijna driekwart van de mensen die in extreme armoede leeft naar verwachting in een fragiele staat in 2030.

Wat hebben fragiele staten voor gevolgen voor Nederland?

In fragiele staten leven veel mensen in slechte omstandigheden, vaak zonder uitzicht op een beter bestaan. Hierdoor is de kans op blijvende armoede, instabiliteit en gewelddadige conflicten groot. En dat brengt ook risico’s voor Nederland mee. Denk bijvoorbeeld aan:

• Meer irreguliere migranten reizen naar Europa. Dit zijn mensen die geen geldige documenten hebben om in Europa te verblijven. Reguliere migratie kan bijdragen aan de Nederlandse (kennis)economie en samenleving, ook met het oog op de vergrijzende bevolking in Europa. Maar grote vluchtelingenstromen en irreguliere migratie kunnen ook zorgen voor instabiliteit op het gebied van Europese samenwerking, solidariteit en verdraagzaamheid. Bovendien gaat irreguliere migratie vaak samen met criminaliteit, mensensmokkel en mensenhandel.
• Landen vormen een toevluchtsoord voor criminele, extremistische of terroristische groeperingen.   
• Internationale afspraken, zoals de Duurzame Ontwikkelingsdoelen (SDG’s), worden niet behaald. Denk bijvoorbeeld aan doelen op het gebied van mensenrechten, klimaat en ongelijkheid. Veel van deze doelenstoppen niet bij de grens. Dus als ze niet in fragiele landen worden behaald, wordt de kans dat andere landen ze behalen ook kleiner.

Deze gevolgen van instabiliteit vormen een potentiële bedreiging voor de veiligheid in Europa en Nederland, en duurzame ontwikkeling wereldwijd.

Hoe ziet de Nederlandse hulp eruit?

Nederland zet zich - samen met internationale partners, zoals de Verenigde Naties, Wereldbank en Europese Unie - in om de leefomstandigheden van de bevolking te verbeteren in een aantal fragiele staten, zoals bijvoorbeeld in Mali en Zuid-Soedan. Je kan daarbij denken aan het verbeteren van drinkwatervoorzieningen, de introductie van klimaatbestendige zaden en nieuwe landbouwtechnieken. Ook helpt Nederland om landmijnen en explosieven op te ruimen.

Daarnaast steunt Nederland initiatieven die mensen helpen om conflicten op hun eigen manier op te lossen, zonder het gebruik van geweld. Ook werkt Nederland met lokale en centrale overheden aan het versterken van de rechtsstaat, betere zorg voor de lokale bevolking en het versterken van maatschappelijke organisaties, die op hun beurt de overheid kunnen aanvullen of aanspreken op hun rol. Hulp aan vrouwen en de meest kwetsbare mensen staat hierbij centraal. 

Welke resultaten heeft Nederland behaald?

Het bereiken van goede resultaten in fragiele staten is een vaak lang en ingewikkeld proces. Tegenslagen en successen wisselen elkaar af en behaalde resultaten zijn in het grote plaatje niet altijd zichtbaar. Lokale projecten op het gebied van landbouw en drinkwater, worden bijvoorbeeld snel overschaduwd door grote landelijke conflicten. Toch is het belangrijk om betrokken te blijven voor de veiligheid in Nederland, internationale duurzame ontwikkeling en de inwoners van deze landen.

Rapport: Evaluatie Nederlandse bijdrage aan stabiliteit, veiligheid en rechtsorde in fragiele contexten en conflictgebieden Op 28 augustus 2023 publiceerde Directie Internationaal Onderzoek en Beleidsevaluatie (IOB) een rapport over de Nederlandse inzet op het gebied van stabiliteit, veiligheid en rechtsorde in fragiele contexten en conflictgebieden voor de periode 2015-2022. Lees hier het IOB-rapport: 'Inconvenient Realities'.  Lees hier de beleidsreactie op het rapport.