Overstromingen in Zuid-Soedan: ‘Alleen dijken bouwen is niet de oplossing’
Ministeries
Zuid-Soedan kampt met de gevolgen van de zwaarste overstromingen sinds 1960. Meer dan 835.000 mensen zijn getroffen. Samen met vele partners werkt de Nederlandse ambassade in Juba aan klimaatweerbaarheid. Hoe zorg je ervoor dat aanhoudende overstromingen mensen minder hard raken?
‘De klimaatverandering die al jaren wordt voorspeld, zien we nu echt gebeuren’, vertelt Richard Aludra, klimaatspecialist op de Nederlandse ambassade in Juba. ‘Sinds 1980 stijgt de gemiddelde temperatuur. Zuid-Soedan warmt snel op, met extreme weersomstandigheden tot gevolg. Periodes van droogte worden afgewisseld met hevige regenval.’ 2021 was het derde jaar op rij met hevige overstromingen. 835.000 inwoners werden daardoor getroffen, 200.000 mensen moesten hun huis ontvluchten en wonen nu in kampen.
Klimaatweerbaarheid
Nederland droeg bij aan noodhulp, zoals opvang, basisvoorzieningen en medische hulp. Maar Bentiu, een stad met ongeveer 300.00 inwoners, staat nog steeds 2 meter onder water. ‘En dat terwijl we nu aan het einde van de droge tijd zitten en de regentijd vanaf april weer aanbreekt. We moeten echt werken aan de klimaatweerbaarheid van Zuid-Soedan, zodat overstromingen mensen minder hard raken’, vertelt Michiel Smet, waterexpert van de ambassade in Juba.
Dijken ook onderhouden
De oplossing lijkt simpel: bouw dijken. Maar dat is niet altijd de oplossing, weet Michiel uit eigen ervaring. ‘Na de overstroming in 2018 mobiliseerden jongeren zich om zandzakken te vullen, maar ondanks de dijken overstroomde het gebied een jaar later toch. Vee had de zandzakken verwoest of de dijken waren geërodeerd. Dijken moet je ook kunnen onderhouden en beschermen waarvoor mensen allerlei technische oplossingen kunnen leren, maar het moet ook financieel haalbaar zijn.’ Zuid-Soedan kampt ook nog met een humanitaire en politieke crisis.
Waterpeil Witte Nijl gestegen
De stad Bor ligt laag, aan de rand van het moerasgebied bij de Witte Nijl. Ook hier worden de overstromingen elk jaar erger. Volgens Michiel is klimaatverandering niet de enige oorzaak. ‘Het komt ook door de manier waarop mensen omgaan met water. Bossen zijn gekapt en door overbegrazing is de aarde losgewoeld. Hierdoor wordt het water niet meer vastgehouden en stroomt het weg en is er sneller sprake van overstromingen. In buurlanden zoals Oeganda regende het ook meer. Dit veroorzaakt een stijging van het waterpeil in het Victoriameer, waardoor de hydro-elektrische stuwdam in Oeganda veel water moet spuien. Hierdoor steeg het waterpeil van de Witte Nijl.’
Haalbare oplossingen
Tussen de Nederlandse en Zuid-Soedanese overheid bestaat geen officiële ontwikkelingssamenwerkingsrelatie. Hoe kan Nederland hier toch een zinnige bijdrage leveren? Richard: ‘We werken samen met de Internationale Organisatie voor Migratie (IOM), maatschappelijke organisaties en lokale autoriteiten, die direct verantwoording afleggen aan het volk. Voordat we beginnen met het bouwen van dijken, afwateringskanalen en irrigatiesystemen, onderzoeken we samen wat op de lange termijn een efficiënte en haalbare oplossing is.’
Samenwerken met vele partijen
Zuid-Soedan kijkt naar de waterbeheer expertise van Nederland. Ingenieursbedrijven als Euroconsult Mott MacDonald denken mee over een adequate manier om te reageren op de overstromingen. Studenten van de Dr. John Garang Memorial University of Science and Technology van Bor kunnen met een beurs naar Nederland om meer te leren over watermanagement. De lokale bevolking denkt mee in disaster risk reduction groups, die worden georganiseerd door de lokale organisatie Flood Management Initiative. Richard: ‘Waar mogelijk geven we de voorkeur aan nature based solutions.’
Ruimte voor de rivier
Dat begint bij het in kaart brengen van de natuurlijke waterwegen. Richard: ‘Het is zaak om deze niet te blokkeren. Mensen vestigen zich nu op plekken waar water, in geval van hevige regenval en overstromingen, zich een weg doorheen wil banen. We onderzoeken of mensen kunnen verhuizen naar hoger gelegen gebieden. Dat is niet alleen veiliger voor hen: in geval van hoog water heeft de rivier de ruimte om zijn natuurlijke beloop te gaan en richten overstromingen minder schade aan.’
Kortom: een slimmere ruimtelijke ordening is nodig, en het projectteam probeert de lokale autoriteiten daarbij te ondersteunen. Wordt er bijvoorbeeld nieuwe infrastructuur aangelegd, dan is het zaak dat deze wegen het wegstromen van water niet hinderen. Nederland helpt met het uitvoeren van milieu effect rapportages om te zien wat het effect van de nieuwe plannen op het milieu is.
Klimaatadaptatie
Hoewel het Bor Flood Mitigation-project al in 2021 startte, wordt het in maart 2022 officieel gelanceerd. Er is nog veel werk aan de winkel voordat inwoners droge voeten hebben. Toch is Richard licht optimistisch. Vertegenwoordigers van het ministerie van milieu en bosbouw en het ministerie van water en irrigatie komen namelijk naar de officiële opening. ‘Eindelijk heeft de nationale overheid van Zuid-Soedan oog voor de gevolgen van klimaatverandering. Het is de hoogste tijd om werk te maken van klimaatadaptatie.’