De Nederlandse inzet tegen een dreigende milieuramp in Jemen
Ministeries
In Jemen woedt al jaren een bloedige burgeroorlog. De Nederlandse ambassadeur, Peter Derrek Hof, werkt daarom vanuit Jordanië. Twee weken geleden reisde hij naar het door oorlog en honger geteisterde land. Hij bezocht ook de hoofdstad Sana’a, waar al meer dan twee jaar geen ambassadeur is geweest. Hof helpt de VN om een milieuramp te voorkomen met een oude olietanker. Of dat de komende maanden lukt, hangt af van de bereidwilligheid van de Houthi-rebellen. ‘Nederland onderhoudt, als een neutraal land, goed contact met alle partijen in Jemen.’
‘De grootste humanitaire ramp van dit moment’ en ‘potentieel de grootste olieramp sinds lange tijd’. Peter Derrek Hof kan alleen in superlatieven de situatie in Jemen duiden. Sinds anderhalf jaar is hij de Nederlandse ambassadeur voor het land in het Midden-Oosten, maar niet ín Jemen zelf. Ambassades in de Jemenitische hoofdstad Sana'a zijn al jaren gesloten. De verschillende elkaar bestrijdende groepen houden de ambassades buiten het land. Diplomaten werken vanuit Riyad, Amman, Muscat en soms andere locaties in de regio.
Het lukte Hof twee weken geleden om voor het eerst Sana’a, de hoofdstad van Jemen, te bezoeken. De hoofdstad ligt in een gedeelte van het land dat wordt beheerst door de Huthi-rebellen. ‘Er gaan een paar VN vluchten per week, en deze zijn uitsluitend voor humanitaire doeleinden.’
Als de Al Safer tanker zinkt, ontploft of gaat lekken stroomt ongeveer 140,000 ton olie de Rode Zee in.
Verroeste tanker
Hof ging naar Jemen met een missie. Voor de kust van Ras Isa ligt de oude, verroeste Al Safer-tanker met ruim een miljoen olievaten aan boord. De tanker is al jaren niet onderhouden. ‘De machinekamer heeft al een keer onder water gestaan. Als de tanker zinkt, ontploft of gaat lekken stroomt ongeveer 140,000 ton olie de Rode Zee in, met alle gevolgen voor milieu en mens.’ Vissoorten en koraalriffen zullen na zo'n ramp verdwijnen en 126.000 Jemenitische vissers verliezen dan hun inkomsten. Rond de Rode Zee zullen 30 miljoen mensen gevolgen ondervinden van zo’n ramp, schat de VN.
Een Nederlands bedrijf, dat de olie kan overpompen naar een veiligere tanker, reisde met Hof mee. Ze mochten de tanker zelf niet bezoeken, maar zagen deze van een afstand. Gesprekken met onder meer de Huthis moeten ervoor zorgen dat deze toestemming geven voor de reddingsoperatie.
Dat klinkt eenvoudiger dan het is, zegt Hof. ‘De VN legt, mede-met onze input, nu de laatste hand aan het plan. Dat moeten we het geld ervoor vinden. Het gaat om tientallen miljoenen euro’s, die de VN samen met ons en andere betrokken landen tijdens een conferentie met alle donorlanden wil ophalen.’
Nederland heeft als enige land al 44 jaar ontwikkelingsprojecten in Jemen.
Garanties
De roestige tanker in Jemen is een politiek verhaal. In 2015, aan het begin van de oorlog, viel de FSO Safer in handen van de Houthi’s, de rebellengroep die de macht hebben in Jemen. Zolang deze Houthi-rebellen geen toestemming of garanties geven, kunnen de tanker en de olie niet veilig worden gemaakt.
Dat blijft nu het lastigste van de hele missie, zegt Hof. ‘Ik ben hoopvol dat de tanker nog dit jaar kan worden leeggepompt. Maar er zijn veel haken en ogen.’
Dat Hof actief aan een oplossing voor deze grote uitdaging in Jemen werkt is geen toeval. Nederland heeft als enige land al 44 jaar ontwikkelingsprojecten in Jemen. Na het begin van de burgeroorlog zijn veel landen overgegaan tot het leveren van louter humanitaire hulp.
‘Nederland doet beide en dat is ook het werk dat de ambassade nu nog steeds doet’, zegt Hof. ‘We werken met een lokale staf in Jemen die fantastisch werk doen onder zeer moeilijke omstandigheden. Als ministerie hebben we de plicht om goed voor onze lokale medewerkers te zorgen, het is ongelooflijk wat ze doen onder de omstandigheden.'
Een positieve kracht
Nederland heeft naast humanitaire hulp voor de getroffen bevolking projecten op het gebied van water, veiligheid, mensenrechten en vrouwenrechten. 'Ons land heeft een uitgebreid ontwikkelingsprogramma in Jemen, met thema’s als water, veiligheid en recht, mensenrechten en gender. Door dit werk kennen veel Jemenieten Nederland. Ik kwam veel mensen tegen die ons land kennen en er heel warm over spreken, door onze projecten en onze blijvende inzet in het land. Zelfs de strijdende partijen zien ons als een positieve kracht in Jemen.’
Emotionele kennismaking
Voor Hof was het een mooie, maar ook emotionele kennismaking met het land waar hij al anderhalf jaar de Nederlandse ambassadeur van is. ‘Het deed me best wat om de de lokale medewerkers in Sana’a te ontmoeten en te zien hoe zij leven. In de stad staan regelmatig kilometers lange files bij benzinepompen. Het kost dagen voor je een volle tank hebt bemachtigd – mensen slapen in hun auto in de rij. Aan alles is een tekort en toch zijn de mensen gastvrij en veerkrachtig.’
‘Overal in Sana’a zijn muurschilderingen en grafitti in de kleur groen van de Houthi’s. Maar door alle ellende en verwoestingen heen kon ik zien wat een prachtige stad het is met bijzondere architectuur. Ook de weg naar het binnenland door de bergen was betoverend. Dit land heeft zoveel schoonheid en potentie, maar de mensen leven al acht jaar onder gruwelijke omstandigheden.’
'Dit is zo'n complex conflict en een voor de hand liggende oplossing is er niet'
Behalve de hoofdstad Sana'a bezocht Hof ook Ras Isa en Hodeida, niet ver van de frontlinies en een vrij gevaarlijk gebied omdat de strijdende partijen het vol hebben gelegd met landmijnen. ‘Daar vallen veel slachtoffers, ook vrouwen en kinderen.’ Hof is niet optimistisch over de toekomst van Jemen. ‘Hoopvol ben ik altijd, maar als je de verwoestingen ziet is het moeilijk. Dit is zo’n complex conflict en een voor de hand liggende oplossing is er niet.’ Hopelijk komt die wel snel voor de Al-Safer tanker. ‘We werken er samen met de VN keihard aan om te zorgen dat de tanker leeg kan worden weggehaald en er geen milieuramp plaatsvindt.’
Nederland stelt 7,5 miljoen euro extra beschikbaar om de berging van de olieopslagtanker Safer voor de kust van Jemen mogelijk te maken.