‘Waar wij kunnen, helpen wij de Braziliaanse bevolking’
Ministeries
De omvang van de coronacrisis in Brazilië is ongekend. Dagelijks raken tienduizenden mensen besmet. Ruim 400.000 Brazilianen zijn overleden. Ook voor de Nederlandse diplomaten en hun lokale collega’s zijn het heftige tijden. ‘Het overlijden van een collega heeft iedereen diep geraakt’, vertelt ambassadeur Kees van Rij.
Jullie zijn in april een collega verloren. Dat is heftig.
‘Klopt. Het overlijden van een collega aan corona heeft iedereen geschokt. Tijdens zijn uitvaart in Brasília keken er maar liefst 200 mensen online mee, van Moskou tot Tokio. Ik heb mogen spreken namens BZ. Dat was bijzonder en emotioneel. We zullen hem niet alleen herinneren vanwege zijn kennis en kunde, maar vooral vanwege zijn collegialiteit en vriendschap.’
Wat is de impact van corona op jouw dagelijks werk als ambassadeur?
‘Het gevolg van corona is dat ik net als andere collega’s al meer dan een jaar vanuit huis werk. Alleen als het echt niet anders kan, ontmoet ik iemand uit mijn team op de ambassade. Ik werk dus 100% vanuit huis en volledig online. Net als de rest van mijn team. Ook mijn diplomatieke contacten, zoals met andere EU-ambassadeurs, Braziliaanse ministers en parlementsleden en Nederlandse bedrijven, zijn allemaal digitaal.’
Hoe blijf je mentaal en fysiek gezond in deze situatie?
‘Je kunt niet de hele dag binnen blijven en op een scherm kijken. Ik probeer dus zoveel als mogelijk tussen de online vergaderingen de tuin in te gaan voor een frisse neus. Even naar buiten en het hoofd leegmaken. Ik blijf ook fit door te tennissen.'
Ondersteunt de ambassade veel Nederlanders met hulpvragen of in een noodsituatie?
‘Er zijn dit jaar tot nu toe gelukkig heel weinig Nederlanders die in de problemen zitten. Ook bij het begin van de crisis in 2020 hebben we overigens niet hoeven te repatriëren. Er waren altijd KLM-vluchten beschikbaar om naar huis te vliegen. Ook al is het aantal vluchten toen van 17 naar 2 per week teruggeschroefd. De consulaire bijstand die we momenteel verlenen, betreft hele specifieke gevallen.’
Kun je een voorbeeld noemen van door jullie verleende consulaire bijstand?
‘Het consulaat-generaal in São Paulo heeft een familie in Nederland bijgestaan toen een familielid dat in Brazilië woonde overleed aan corona. Het consulaat heeft erop toegezien dat de crematie van deze Nederlander netjes verliep en dat de urn met as naar Nederland werd gebracht. Achteraf liet de familie weten dankbaar te zijn voor onze hulp en dat dit ‘voelde als een reddingsboei.'
Waarom is besloten om collega’s en partners terug naar Nederland te sturen?
‘De beslissing om het aantal medewerkers van een ambassade terug te brengen, wordt genomen als de gezondheid en veiligheid van onze collega’s niet meer gegarandeerd kan worden. In dit geval is de COVID-situatie zeer ernstig vanwege het grote aantal besmettingen en het ontbreken van goede gezondheidszorg. Dat punt werd afgelopen april van dit jaar bereikt. Op dat moment was de bezetting hier in de ziekenhuizen 100%. Als één van de ambassademedewerkers of hun partner toen medische hulp nodig zou hebben gehad, hadden zij nergens terecht gekund. En dan niet alleen in het geval van een besmetting met corona, maar ook in het geval van een gebroken been, blindedarmontsteking of andere acute aandoening. Zij zouden niet geholpen zijn.’
Hoeveel medewerkers zijn er nu nog in Brazilië?
‘We zijn op de ambassade van zeven uitgezonden medewerkers met partners en kinderen teruggegaan naar drie medewerkers. Ik zit hier nu nog met de Plaatsvervangend Chef de Poste en het hoofd van de afdeling Politiek, Pers en Cultuur. Ook de consulaten-generaal in Rio de Janeiro en São Paulo zijn afgeschaald. Onze partners en gezinnen zijn ook teruggegaan naar Nederland.'
Heeft de optie om de ambassade helemaal te sluiten op tafel gelegen?
‘Het sluiten van een ambassade is een verregaande maatregel met grote impact op de diplomatieke betrekkingen, maar ook ingrijpend voor lokale medewerkers. Die laat je dan namelijk ook achter. Maar gelukkig is dit nooit een optie geweest. Ook andere EU-ambassadeurs hebben dit nooit overwogen. Om ons als achterblijvers beter te beschermen in het geval van een medische noodsituatie, is wel besloten onze ziektekostenverzekering te verruimen. Mocht het nodig zijn, kunnen we dan bijvoorbeeld naar de Verenigde Staten worden getransporteerd en daar behandeld worden.’
Is de ambassade nog betrokken bij hulpacties voor de Brazilianen?
‘Waar wij kunnen, helpen wij de Braziliaanse bevolking. Zo hebben wij in december 2020 200.000 euro van ons hulpgeld via het Rode Kruis besteed in Manaus. De situatie in de hoofdstad van de staat Amazonas was eind vorig jaar dramatisch. Ziekenhuizen zaten bijna zonder zuurstof, beschermingsmaterialen en medicijnen. Op dit moment bereidt het consulaat-generaal in Rio de Janeiro de donatie van persoonlijke beschermingsmaterialen uit Nederland voor. Het teveel aan handschoenen, maskers en pakken in Nederland komt hopelijk snel deze kant op. Naast deze bilaterale steun, is Nederland ook actief in EU-verband om hulp te bieden. Bijvoorbeeld om het tekort aan verdovingsmiddelen en spierverslappers op te lossen zodat patiënten niet meer zonder medicatie geïntubeerd hoeven te worden en vastgebonden moeten worden aan bed.’
Hoe denk je dat de komende maanden er voor Brazilië uitzien?
‘Ook in Brazilië is de vaccinatiecampagne aan de gang. Hoe snel of langzaam dit ook gaat, het zal de druk op de zorg gaan verlichten. Ik hoop dus dat we de komende maanden een daling van het aantal besmettingen en doden gaan zien. De Brazilianen verdienen een terugkeer naar het normale leven in een samenleving die niet onder hoogspanning staat.’
En hoe ziet de zomer van 2021 er voor de ambassademedewerkers uit?
‘Alle medewerkers in Brazilië, uitgezonden en lokaal, hebben onlangs het coronavaccin van Janssen ontvangen. Ikzelf dus ook. Dat voelde als een enorme opluchting. Nadat het besluit van demissionair minister Hugo de Jonge (Volksgezondheid) bekend werd dat ambassadepersoneel in landen met grote corona-uitbraken en slechte medische voorzieningen voorrang kregen bij vaccinatie, heb ik me direct sterk gemaakt om ook de lokale medewerkers en hun gezin gevaccineerd te krijgen. Dat is gelukt, ook met steun van BZ, en heeft de mentale kracht van het hele team een oppepper gegeven. En dat is nodig in deze zware tijd met als dieptepunt het verlies van een collega.’