‘Op de fiets door Havana: milieuvriendelijk en coronaproof’
Ministeries
‘Zout op met je fiets, wij willen een Tesla!’, hoort ambassadeur Eric Strating als hij over de Malecón van Havana fietst. Waar de ene Cubaan fietsen associeert met de crisis in de jaren ’90, zijn er ook jonge ondernemers die Nederland hulp vragen bij het ontwikkelen van een fietscultuur. Een interview met de nieuwe ambassadeur op Cuba. Hoe leer je een land kennen tijdens een lockdown?
Hiervoor was je ambassadeur in Irak en Libië. Hoe is het om te verhuizen naar Cuba?
‘In Irak en Libië kon ik geen stap buiten de deur zetten zonder beveiligers. Cuba is veilig, dat is een verademing. Maar het is geen makkelijk land. Cuba zit in een zware economische crisis. De centrale planeconomie faalt en daar komt de pandemie nog eens bovenop.’
Voor de coronacrisis bezochten jaarlijks ruim 4 miljoen toeristen het eiland. Wat voor effect heeft het stilvallen van het toerisme?
‘Cuba produceert weinig zelf. Door het wegvallen van toerisme komen er geen dollars het land in, waardoor Cuba niets kan importeren. Importeren was natuurlijk al lastig door het Amerikaanse handelsembargo. Het gevolg: lange rijen voor lege winkels. Veel jongeren emigreren naar de Verenigde Staten of Europa. Een generatie talentvolle mensen verdwijnt. Dat heeft nadelige gevolgen, ook voor de lange termijn.’
Je ambassadeurschap begon met 10 dagen quarantaine, gevolgd door een lockdown. Hoe krijg je in die omstandigheden een nieuw land in de vingers?
‘Dat is erg lastig. Het opbouwen van een netwerk bij de Cubaanse overheid gaat niet zo goed digitaal. Internet bestaat hier nog maar kort. Het beperkte, zwakke internet is een obstakel om een goede start te maken. Ik heb veel steun aan collega ambassadeurs, maar het liefst spreek ik natuurlijk met Cubanen zelf.’
Kun je een voorbeeld geven van wat de Nederlandse ambassade doet op Cuba?
‘De landbouw is weinig efficiënt, onder meer omdat er weinig ruimte is voor privé-initiatief; boeren moeten producten verplicht beneden de kostprijs aan de staat verkopen. Onze kennis van landbouw kan Cuba verder helpen. We proberen samen te werken met Cubaanse boeren, overheden en onderzoeksinstituten. En met Nederlandse bedrijven, want Cubaanse boeren hebben machines, kassen, zaad en pootgoed nodig. Ook op het gebied van watermanagement zoeken we samenwerking. De Malecón, de fameuze boulevard in Havana, stroomt regelmatig over. We denken mee over het voorkomen van overstromingen. Verder zetten we in op de ontwikkeling van de private sector, want dat kan het leven van Cubanen beter maken.’
Ondernemers ondersteunen is op Cuba wat ingewikkelder dan in kapitalistische landen.
‘Pas sinds kort bestaat er wat meer vrijheid voor de private sector. Een beperkte lijst met beroepen is toegestaan, zoals kapper en taxichauffeur. Begin februari 2021 nam de Cubaanse overheid een fundamentele beslissing: deze lijst wordt vervangen door een beperkte lijst van beroepen die je níet mag uitvoeren als zelfstandige. We weten nog niet wat er verboden blijft. De ambassade wil als een soort makelaar gaan fungeren door Cubaanse en Nederlandse ondernemers aan elkaar te koppelen. Zo heb ik vorige week een Cubaanse fietsenentrepreneur gekoppeld aan een Nederlands bedrijf dat al langer iets met fietsen wil doen op Cuba. Zo helpen ondernemers uit beide landen elkaar vooruit.’
Nederland promoot het fietsen.
‘Ik krijg soms behoorlijk op mijn lazer als ik weer eens op de fiets zit. Hoewel veel Cubanen een transportprobleem hebben, wordt de fiets geassocieerd met de periodo especial, de crisis in de jaren ‘90. “Zout op met je fiets, wij willen een Tesla net als de rest van de wereld”, riep een Cubaan. Toch is er ook een groep jonge activisten die het fietsen juist wil promoten in Havana, als goedkoop en milieuvriendelijk alternatief. De Nederlandse ambassade ondersteunt het promoten van een fietscultuur omdat het een duurzame vorm van mobiliteit is. Bovendien is fietsen COVID-proof, in tegenstelling tot de volle bussen. En Nederlandse bedrijven kunnen op dit terrein wellicht iets betekenen.’
Onderhoudt de ambassade ook contact met Nederlanders op Cuba?
‘Zoals overal ter wereld zijn er Nederlandse avonturiers, maar het aantal Nederlanders op Cuba is beperkt. Dit jaar komt er een aantal gezinnen bij. Er zijn gelukkig Nederlandse bedrijven met pioniersgeest, zoals een bedrijf in zware constructiemachines, scheepsbouwers en een alcoholische drankfabrikant. Dergelijke activiteiten zijn ook in het belang van Nederland: ze dragen bij aan onze groei en werkgelegenheid. We proberen Nederlandse bedrijven zo goed mogelijk te helpen. Andersom geven zij ons een inkijkje in wat ondernemen op Cuba behelst.’
Laatst nodigde je onafhankelijke journalisten en activisten uit. Wat kan de ambassade voor hen betekenen?
‘Nederland maakt zich zorgen over de mensenrechtensituatie op Cuba. Essentiële vrijheden worden ingeperkt, zoals het recht op demonstratie, de vrijheid van meningsuiting en persvrijheid. Dat uit zich in pesterijen, huisarrest, intimidaties, arrestaties en uitreisverboden. De ambassade heeft een breed netwerk van activisten, onafhankelijke journalisten en mensenrechtenverdedigers – daarin loopt Nederland voorop binnen de diplomatieke gemeenschap. Terecht, want het bevorderen van de internationale rechtsorde staat immers in de Nederlandse grondwet. Bij voorkeur proberen we in Europees verband aandacht te vragen voor verbetering, omdat je samen sterker staat. Maar we steunen mensenrechtenverdedigers en onafhankelijke journalisten ook bilateraal. Niet alles wat Nederland doet is zichtbaar.’
Hoe verloopt de bestrijding van de pandemie op Cuba?
‘Lange tijd lag het aantal besmettingen onder de 100 per dag, nu ligt dat net onder de 1000. Een sterke stijging, maar vergeleken met Nederland en andere landen in Latijns Amerika valt het mee. Maatregelen zijn streng. Positief geteste mensen gaan verplicht in quarantaine en inreizenden worden eerst in staatsinstellingen geobserveerd voordat ze het land verder in mogen. Verder was de luchthaven van Havana geruime tijd gesloten.’
Cuba staat bekend om de goede gezondheidszorg: medische brigades vliegen de wereld over om covid-19 te bestrijden.
‘Gezondheidszorg staat hoog in het vaandel, maar de laatste jaren zijn de faciliteiten wat vervallen, medische apparatuur is verouderd en medicijnen zijn slecht verkrijgbaar. De structuur staat echter nog steeds. Daarnaast beschikt Cuba over een vrij goed ontwikkelde farmaceutische industrie. Simultaan wordt er gewerkt aan vier verschillende anti-covid vaccins. Cuba wil grote hoeveelheden produceren om dit voorjaar de bevolking te vaccineren. Dat zou een prestatie zijn! Als Cuba zelf over vaccins beschikt, kunnen ze hun medische diplomatie voortzetten met nieuwe middelen. Er is een lobby gaande om de medische brigades die internationaal actief zijn voor te dragen voor de Nobelprijs van de Vrede. De meningen zijn verdeeld. Sommigen zeggen dat het een vorm is van moderne slavernij: dokters worden verplicht uitgezonden en de vergoedingen gaan deels naar de Cubaanse overheid.’
Valt het ambassadeurschap eigenlijk te combineren met een gezinsleven?
‘Naar Irak en Libië kun je je gezin niet meenemen. Toen ik in Bagdad werkte, mocht ik zelfs elke 4 weken naar huis omdat de omstandigheden daar zo heftig waren. Naar Cuba kan je gezin gewoon mee, maar ik ben hier voorlopig alleen. Mijn kinderen zijn al uit huis en mijn vrouw heeft een leuke baan en hoogbejaarde ouders. Soms is het moeilijk om van mijn gezin gescheiden te zijn, maar we zijn het wel gewend. Elke zondagavond zitten we met zijn vieren virtueel aan de keukentafel – waarbij ik er af en toe word uitgegooid vanwege het zwakke internet. Iedereen staat te springen om Cuba te bezoeken. Dat moet een keer goed komen!’
Waaruit kunnen Cubanen hoop putten?
‘Moeilijke omstandigheden zijn Cubanen helaas niet onbekend. Ik zie op dit moment een bepaalde gelatenheid, ze vertrouwen erop dat het weer goedkomt. Er wordt aan vaccins gewerkt én er is een nieuwe Amerikaanse president. Joe Biden maakte eerder deel uit van een regering die wat opener stond ten opzichte van Cuba. De coronacrisis is een keer voorbij en dan komen de toeristen weer naar deze populaire vakantiebestemming. Als de grenzen opengaan voor Amerikanen, komt er een invasie van cruiseschepen en kan het snel beter gaan. De Cubaanse president Díaz-Canel heeft gezegd dat er naast de Amerikaanse handelsblokkade ook sprake is van een interne blokkade. Hij steekt de hand in eigen boezem: er is ruimte voor verbeteringen. Daar droom ik van: als in de tijd dat ik hier ben, de externe blokkade wordt opgeheven, de interne blokkade wordt opgeheven en er een einde komt aan de covid-crisis…’
Nu vraag je wel heel veel!
‘Toch sluit ik dit scenario niet uit. En dan moet we ervoor zorgen dat we als Nederland klaar staan om in te springen op de nieuwe mogelijkheden die Cuba biedt, zodat we het land een duwtje kunnen geven en kunnen meebouwen op al het moois dat hier ontstaat.’