‘Wat in Belarus gebeurt, heeft direct gevolgen voor Nederland’
Ministeries
In Belarus gaan demonstraties tegen het bewind van president Loekasjenko nog altijd door. Vanuit de Nederlandse ambassade in buurland Polen werkt ambassadeur Daphne Bergsma aan mensenrechten in Belarus: ‘Het is indrukwekkend hoe de vrouwen in Belarus naar voren zijn gestapt.’
Nederland heeft geen officiële ambassade, maar wel een ambassadekantoor in Minsk. Wat merken de collega’s daar van de onrust in Belarus?
‘Op ons ambassadekantoor in Minsk werken drie collega’s. Diplomaat Erik-Jan van Oosterhout en twee Belarussische medewerkers. Het kantoor staat in het centrum van de stad, dus de collega’s zitten er letterlijk middenin. Soms moeten ze langs demonstraties naar hun werk. Je kunt je voorstellen dat dat behoorlijk risicovol kan zijn, zeker voor de twee lokale collega’s.
Zelf werk ik vanuit de Nederlandse ambassade in Warschau. Door een combinatie van de onrust en de coronacrisis ben ik al een tijdje niet meer fysiek in Belarus geweest. Maar we hebben natuurlijk veel contact over de situatie in het land.’
Wat kun je vanuit de ambassade in Warschau doen aan de mensenrechten in Belarus?
‘Het is goed om te weten dat Nederland al zo’n dertig jaar lang actief is om in Belarus mensenrechten en de rechtstaat te bevorderen. Eigenlijk al sinds het einde van de Sovjet-Unie. Het is dus niet zo dat we nu pas actief zijn. Nederland staat er in Belarus om bekend dat we ons hard maken voor mensenrechten.
Via verschillende mensenrechtenfondsen steunen we Belarussische organisaties. Die weten ons inmiddels goed te vinden. Zo geven we trainingen over hoe je een organisatie opzet. Mensenrechtenschendingen in het land proberen we zo goed mogelijk te monitoren. Daarnaast geven we ook altijd veel aandacht aan de positie van vrouwen. Bijvoorbeeld door vrouwelijk ondernemerschap te stimuleren.’
Is het niet heel lastig om contact te houden met mensenrechtenverdedigers in Belarus?
Eigenlijk is het elke dag moeilijker. Vanuit de overheid neemt de onderdrukking toe. Inmiddels zijn er sinds afgelopen zomer 35.000 mensen gearresteerd en zitten er nog zo’n 900 mensen in de gevangenis vanwege deelname aan die demonstraties. Soms worden ook hun advocaten gearresteerd.
Je moet als Belarussische mensenrechtenactivist echt veel moed hebben om dan nog door te gaan. Maar ook al is het werk moeilijker geworden, vanuit de ambassade blijven we projecten steunen met lokale organisaties.’
Vrouwen spelen een opvallende rol bij de protesten in Belarus. Wat zit daar achter denk je?
‘Mensen spreken ook wel van de vrouwenrevolutie in Belarus. Oppositieleider Svetlana Tichanovskaya en nog twee andere vrouwen zijn het symbool van de demonstraties geworden, maar dat was aanvankelijk uit nood geboren.
Hun mannen, die politiek actief waren, zijn opgepakt. Eigenlijk waren zij dus eerst de vrouwen achter de mannen, maar nu zijn die rollen omgedraaid. De vrouwen zijn de boegbeelden geworden. De drie hebben gekeken: wat verbindt ons nu als Belarussen? Die boodschap is enorm aangeslagen.’
Wat doet het jou persoonlijk?
‘Voor mij is het heel indrukwekkend hoe de vrouwen in Belarus naar voren zijn gestapt. Samen met de Canadese ambassadeur heb ik onlangs geproken met Svetlana Tichanovskaja, die noodgedwongen is uitgeweken naar Litouwen. Tijdens het gesprek merkte ik gelijk hoe anders vrouwen zijn. Het ging ook gewoon over haar kinderen. Tichanovskaja heeft twee jonge kinderen, en naast al het andere is zij er ook voor hen.
Als ambassadeur ben ik natuurlijk officieel betrokken bij de zaak waar de vrouwen in Belarus voor strijden. Maar ook als persoon raakt mij dit.’
Wat maakt Belarus belangrijk voor Nederland, waarom doen we dit allemaal?
‘Belarus klinkt misschien ver weg, maar vergis je niet. Het is een buurland van EU. In ruim twee uur vliegen ben je in Minsk. De ligging tussen Rusland en de EU in zorgt ervoor dat we aandacht moeten hebben voor Belarus. Voor onze veiligheid is het van belang dat de situatie daar niet verder verslechtert, want dat gaan we hier merken. Een stabiel en democratisch Belarus is niet alleen belangrijk voor de Belarussen zelf, maar ook voor ons.
Daarom maakt Nederland zich in EU-verband hard voor de rechtstaat en democratie, zeker sinds het frauduleuze verloop van de presidentsverkiezingen van augustus 2020. En roepen we de regering op een einde te maken aan het onaanvaardbare geweld tegen de demonstranten.’
Wanneer ga je zelf weer naar Belarus?
‘Het plan is om in juni weer een bezoek te brengen aan ons ambassadekantoor in Minsk. Dat is één van mijn taken als ambassadeur. Weten hoe het met onze mensen daar staat. Want ook voor hen is dit een heftige periode.’