‘Elke Nederlandse ambassade steunt de mensenrechten’
Ministeries
Nederland gelooft in een rechtvaardiger wereld. Helaas is niet iedereen zo vrij als wij hier. Daarom steunt het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken verdedigers van de mensenrechten wereldwijd. Nadat Svitlana Valko een bezoek had gebracht aan de Nederlandse Shelter City Middelburg, werd ze mede-oprichtster van Tbilisi Shelter City in Georgië, het eerste tijdelijke verblijfscentrum voor verdedigers van mensenrechten buiten de EU!
‘Overal in Oost-Europa kent men Nederland als verdediger van de mensenrechten. Den Haag is de stad van vrede en recht. En elke Nederlandse ambassade steunt de mensenrechten. Shelter City Tbilisi kreeg haar eerste financiering van de Nederlandse ambassade. We werken nauw samen. Zij komen bijvoorbeeld bij ons op bezoek om met activisten te praten.‘
Van Oekraïne naar Middelburg
‘Ik ben dicht bij de zee opgegroeid en heb de helft van mijn jeugd op de Krim doorgebracht. Daarheen reizen is nu echt heel eng. Dat is vreemd. Als verdediger van de mensenrechten weet je echt nooit of je wel veilig bent. Ik heb geholpen om oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid op de Krim en in Donbass te documenteren. Met een groep onderzoekswaarnemers verzamelen we bewijsmateriaal voor rechtszaken. We worden Truth Hounds genoemd. We gaan achter daders aan en beschermen slachtoffers.‘
‘Natuurlijk heb ik veel vreselijke dingen gezien en gehoord. En ik nam geen pauzes. Ik bleef doorwerken. Op een bepaald moment ben je zo moe. Toen kreeg ik de kans om in Shelter City Middelburg te verblijven. Daar had ik niet alleen de kans om op adem te komen, maar kon ik ook mensen ontmoeten en deelnemen aan trainingen en workshops, bijvoorbeeld op het gebied van pleitbezorging en veiligheid.‘
Van Middelburg naar Tbilisi
‘Toen ik terugkeerde naar Oekraïne, ging ik niet meer naar het front. Geïnspireerd door Middelburg besloten we om ook in Georgië een shelter te beginnen. De eerste shelter buiten de Europese Unie! Voor verdedigers van de mensenrechten uit Oost-Europa en Centraal-Azië en zelfs uit het Midden-Oosten is het veel gemakkelijker om zich aan te passen aan de omstandigheden en te wonen in Tbilisi dan in West-Europa. Niet alleen cultureel gezien, maar ook vanwege de kosten van levensonderhoud en visumproblemen. Taal speelt daarbij ook een rol, omdat sommige mensen en professionals hier nog steeds Russisch spreken. Eigenlijk kan het tijdelijk wonen in Georgië en het zien van de verandering ter plekke inspirerend werken voor een activist uit de regio. De Georgische samenleving is de laatste vijftien jaar enorm veranderd, maar voor de meeste deelnemers lijkt dit beter haalbaar dan de situatie in Nederland.'
Echte verandering
In onze Shelter vinden verdedigers van mensenrechten, onderzoekers, vrouwenrechtenactivisten, milieuactivisten, verkiezingswaarnemers onderdak en zetten ze soms samen projecten op. Het is een inspirerende plek, maar verwacht geen gezonde mensen. Ze zijn gemarteld, gevangen gezet, werken dag en nacht en slapen vaak slecht en te weinig. We voorzien in hun behoeften en roepen de hulp in van psychologen of dokters voor hen. In dit deel van de wereld hebben veel vrouwelijke activisten kinderen. Voorheen namen ze nooit deel aan deze projecten. Nu richten we ons op hen en zorgen we ervoor dat ze hun kinderen mee kunnen nemen. In eerste instantie wilden we hen zoveel mogelijk trainingen aanbieden. Maar wat ze het meest nodig hebben is om tot rust te komen. Pas dan kunnen we hen vaardigheden bijbrengen die ze thuis kunnen toepassen. Niet alleen fondsenwerving en pleitbezorging, maar ook Engelse les en rijles. Dit kan echt belangrijk zijn! ‘
‘Mijn verblijf in Middelburg, gaf mij de mogelijkheid om door te gaan. Ik was echt toe aan een adempauze. En het gaf me tegelijkertijd de inspiratie om Shelter City Tbilisi te starten! Omdat ik vergelijkbare dingen heb meegemaakt, kan ik de activisten beter helpen. En ik ben optimistisch. In het begin hadden we veel zorgen, over het project en over de deelnemers. Je ziet en hoort veel vreselijke dingen, maar tegelijkertijd zie je echte verandering. Een mensenrechtencursus kan jaren duren, maar hier zie je in drie maanden tijd verandering!’
Naast coördinator van Shelter City Tbilisi is Svitlana is office director van Truth Hounds Georgia, een organisatie die onderzoek doet naar oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid. Ze werkte ook voor Truth Hounds Ukraine.