Burgemeester Ahmed Marcouch: “De Grondwet is de hoeksteen van onze beschaving”
Ministeries
Ahmed Marcouch is sinds 2017 burgemeester van Arnhem. Daarnaast is hij voorzitter van de adviescommissie Versterken Weerbaarheid Democratische Rechtsorde. BZK vroeg de burgemeester hoe wij in ons dagelijks leven in aanraking komen met de Grondwet. En hebben we wel voldoende kennis van en waardering voor de Grondwet?
Heeft u in uw functie als burgemeester van Arnhem te maken met de Grondwet, en zo ja, op welke wijze?
“Voortdurend. De Grondwet is de hoeksteen van onze beschaving. Dagelijks kom ik, en komen wij als gemeente, ermee in aanraking. Of het nou gaat om de vrijheid van vergadering en betoging of het discriminatieverbod. Als burgemeester draag ik altijd uit dat mijn vrijheid ook jouw vrijheid is. Dat is een recht, en bij elk recht hoort een verantwoordelijkheid. Namelijk dat wij onze eigen vrijheid ook voor anderen verdedigen. Dat is wat de Grondwet zegt en wat wij moeten doen.”
Naast burgemeester bent u voorzitter van de Adviescommissie Versterken Weerbaarheid Democratische Rechtsorde. Speelt de Grondwet een rol in het onderzoek van deze commissie?
“Zeker. De democratische rechtsorde is gelegitimeerd door de Grondwet. De Adviescommissie is naar aanleiding van een Kamermotie door het kabinet gevraagd onderzoek te doen en advies te geven over de weerbaarheid daarvan. De indieners van de Kamermotie en het kabinet maken zich namelijk zorgen over de afname van vertrouwen, de toename van polarisatie en het afhaken van sommige bevolkingsgroepen van democratische processen. De commissie deelt deze zorgen, en wil daarnaast ook nadrukkelijk kijken naar het functioneren van de overheid zelf als oorzaak voor teleurstelling, frustratie en wantrouwen. De Grondwet is hierbij de belangrijkste maatstaf voor de commissie. Het is het fundament van de democratische rechtsorde, met daarin de afspraken wat burgers van de overheid mogen verwachten.”
“Dit gaat ook over de sociale grondrechten die de overheid te borgen heeft, zoals sociale zekerheid en huisvesting. Dat gaat nu veel te vaak niet goed. Te veel mensen in Nederland zijn aan het overleven en hebben leefstress. Dat de overheid te vaak die sociale grondrechten niet borgt, tast het vertrouwen van mensen in de overheid aan, en daarmee de democratische rechtsorde als zodanig. Voor een sterke democratische rechtsorde moet de overheid ook zelf haar afspraken met burgers nakomen. Als commissie gaan wij adviseren hoe de overheid zichzelf kan verbeteren richting een relationele overheid die de toepassing van beleid verbetert, haar overheidsinstituten goed uitrust met voldoende middelen om van efficiëntie naar effectiviteit te gaan en die de dienstverlening menselijk maakt. Dat gaat al heel wat frustratie weghalen.”
“Ook belangrijk wordt het om het recht op onderwijs - ook prominent in de Grondwet - serieus te nemen. Veel mensen hebben geen taal om evenwichtige brieven naar de overheid te schrijven of uitgebalanceerde inspraakprocedures gestalte te geven. Zij wonen in schimmelhuizen tussen vuil en lawaai en zijn aangewezen op de botte uitspraken op internet die zoveel mensen meesleuren in angst en wantrouwen de complotten in die de situatie vergiftigen.”
‘Wij zijn het zelf die onze Grondwet en parlementaire democratie tot leven moeten brengen. Momenteel doen we dat te weinig. We moeten daar vroeg mee beginnen, op school en thuis. Zo gaat de Grondwet leven voor iedereen. Wij moeten oefenen met onze parlementaire democratie.’
Vindt u dat er in de samenleving voldoende kennis van en waardering voor de Grondwet is, zowel ten aanzien van grondrechten als ten aanzien van onze parlementaire democratie?
“In theorie wel. Maar het lijkt wel of de wet de moraal vervangt. Terwijl een wet juist woorden hoort te geven aan ons geweten. Wij zijn het zelf die onze Grondwet en parlementaire democratie tot leven moeten brengen. En dat doen we momenteel veel te weinig. We moeten daar vroeg mee beginnen, op school en thuis. Als docenten en ouders gelijkheid onderwijzen, leren uitdragen en verder brengen, gaat de Grondwet leven voor iedereen in ons land. Wij moeten oefenen met onze parlementaire democratie: leren luisteren, overtuigen, compromissen sluiten, onderhandelen, bemiddelen, conflicten hanteren, debatteren. Laten wij beginnen voor alle kinderen tijdens schooltijd een debat te organiseren in de raadzaal van de eigen gemeente. En liefst gaat ook ieder kind een keer op excursie naar de Tweede Kamer en het Europees Parlement. Met voorafgaand een mooie voorbereiding in de klas. We moeten de democratie onderwijzen. In de lessen burgerschapskunde, maar ook in jongerencentra en in de hele wijk. We moeten daar samen de schouders onder zetten. Die verantwoordelijkheid neem ik als burgemeester op mijn schouders.”
In het verleden heeft u zich meermaals uitgesproken over het belang van artikel 1 van de Grondwet. Waarom vindt u juist dit artikel zo belangrijk?
“Artikel 1 tegen discriminatie is niet voor niets het eerste artikel. Het is fundamenteel fout om mensen achter te stellen, uit te sluiten of te discrimineren omdat ze niet hetzelfde zijn als jijzelf. Deze superioriteitsbelevingen zijn de bron van alle kwaad. Er is enorm veel voor nodig om dit wetsartikel tot leven te brengen. Want dat ‘Ons Soort Mensen’ beter is dan andere mensen, bijvoorbeeld intelligenter, sterker of moreler, wordt ons dagelijks met de paplepel meegegeven. Om tegenwicht te bieden en kinderen op te voeden tot rechtgeaarde burgers, is bij ons in Arnhem een pedagogische wijk nodig, met opvoeders die thuis, op straat en op school met dezelfde pedagogische principes werken. Met ons allen brengen wij het kinderen bij dat iedereen gelijk is, maar wij leren hen ook de vaardigheden om dit besef in de praktijk te brengen. Door bijvoorbeeld kinderen op het schoolplein bij te staan als elke vorm van anders zijn een reden is om kinderen uit te sluiten en te pesten. Wij leven kinderen voor en leggen uit hoe dat moet, accepteren dat mensen verschillend zijn. Het is belangrijk dat wij niet alleen maar voor onze eigen vrijheid vechten maar ook voor die van anderen. Dat is het enige juiste, dit is wat ons te doen staat: mensen zijn. Alleen zo worden wij gelukkig. De Grondwet legt deze wijsheid vast. Geen wonder dat die pas veranderd kan worden na diverse landelijke stemmingen door onze volksvertegenwoordigers met overgrote meerderheid van stemmen.”