Letterlijke tekst persconferentie na ministerraad 12 juli 2024
Letterlijke tekst van de persconferentie van minister-president Schoof na afloop van de ministerraad op 12 juli 2024. Bekijk de hele persconferentie via YouTube.
SCHOOF
Goed. Vanochtend ben ik teruggekomen uit Washington waar ik de afgelopen dagen bij de NAVO-top was. En afgelopen maandag nog in Brussel. Een wat meer internationale week. Een nationale week vorige week. En vanochtend natuurlijk meteen doorgereisd naar Den Haag voor de ministerraad. Maar laat ik beginnen u bij te praten over mijn buitenlandse agenda van deze week, zoals ik dat overigens ook vandaag in de ministerraad heb gedaan.
Bezoeken aan Europese instituties
Om te beginnen met de EU. Het was goed om de afgelopen maandag in Brussel kennis te maken met Ursula von der Leyen, Charles Michel en Roberta Metsola. Want we willen als kabinet stappen zetten op het gebied van migratie en werken aan perspectief voor boeren en vissers. Daar hebben we de EU gewoon hard bij nodig. En ik kijk terug op goede en collegiale gesprekken waarin ik ook heb benadrukt dat Nederland een betrouwbare en constructieve partner in de EU blijft, ook al hebben wij specifieke verlangens. Zoals ik eerder zei, alleen in verbinding met de Europese Unie kunnen we zaken voor elkaar krijgen.
NAVO-top (1)
De rest van de week stond in het teken van de NAVO-top in Washington. Een belangrijke top, waarop we als NAVO-bondgenoten krachtig hebben bevestigd dat de Oekraïne op ons kan blijven rekenen. Dat doen we door onze NAVO-steun uit te breiden, maar ook door deze meer voorspelbaar te maken. De gewetenloze en laffe Russische aanval op Kyiv deze week, waarbij een kinderziekenhuis werd geraakt, heeft nog maar eens laten zien hoe belangrijk dat is. Op de NAVO-top heb ik dan ook persoonlijk de boodschap aan president Zelenski overgebracht dat Oekraïne zich verzekerd mag weten van onze steun, voor zolang als nodig en voor zoveel als nodig is. Meer concreet betekent dit dat we in samenwerking met de VS en Denemarken spoedig de eerste F-16-toestellen aan Oekraïne zullen leveren. En zoals wij in Washington ook hebben aangekondigd, zal Nederland nog eens 300 miljoen euro vrijmaken voor de aanschaf van F-16-munitie. Oekraïne moet immers niet alleen kunnen vliegen met de F-16-toestellen, maar deze ook kunnen inzetten om de Russische aanvallen af te slaan. Want vaststaat dat Oekraïne deze strijd moet winnen. En daar blijven al onze inspanningen op gericht.
EK voetbal
Tot slot, van een heel andere orde: voetbal. Want er is mij veel over gevraagd, ook op de NAVO-top. Door collega’s, maar ook zeker door uw collega’s die daar aanwezig waren. Dus dat was wel even een teleurstelling afgelopen woensdag. Niet alleen voor mij, maar ook voor veel Nederlanders, namelijk het verlies van Oranje op het EK. Maar tegelijkertijd, en dat heb ik toch echt ook gezien vanuit Washington, de saamhorigheid in Nederland en die het Nederlands elftal teweeg heeft gebracht. En dat is iets waar we best wel trots op mogen zijn.
Ontmoetingen met premiers van België en Luxemburg
Dan de komende periode. Want hoewel vandaag de laatste ministerraad voor de zomer, staat de komende weken ook nog genoeg te gebeuren. Zo heb ik het genoegen om maandag in Brussel premier De Croo van België te ontmoeten en vervolgens zal ik kennismaken met premier Frieden van Luxemburg. En donderdag verwacht ik in Londen weer veel Europese collega’s te spreken tijdens de bijeenkomst van de Europese Politieke Gemeenschap.
MH-17 herdenking (1)
Aanstaande woensdag is het alweer tien jaar geleden dat vlucht MH17 boven Oekraïne werd neergeschoten. In mijn rol, toenmalige rol, als Nationaal Coördinator Terrorisme en Veiligheid heb ik deze ramp en het grote leed dat hierdoor werd veroorzaakt van dichtbij meegemaakt. En ik moet zeggen dat deze intens trieste periode nog altijd in mijn geheugen gegrift staat. Ik denk dat dit voor veel Nederlanders het geval is. Als minister-president, maar ook persoonlijk, vind ik het belangrijk en eervol om volgende week, samen met de Koning, bij de MH17-herdenking in Vijfhuizen aanwezig te zijn.
Opstellen regeerprogramma (1)
Ondertussen zijn we ook hard aan de slag geweest met het regeerprogramma, daar gaan we deze zomer keihard mee verder. Dat is ook wat Nederland van ons verwacht: uiteindelijk resultaat. En medio augustus starten we met de jaarlijkse begrotingsraden in aanloop naar Prinsjesdag. Dan zien wij elkaar weer. En vanaf dat moment vindt de wekelijkse ministerraad niet meer plaats in de Trêveszaal, maar in het Catshuis. Voor de wekelijkse persconferentie blijf ik graag bij u te gast in Nieuwspoort. Maar voor nu wens ik eenieder een mooie en ontspannen zomer toe.
NAVO-top (2)
WARNAR (SBS)
Meneer Schoof, hoe heeft u gekeken naar het optreden van Joe Biden op de NAVO-top?
SCHOOF
Ik heb hem op de NAVO-top, hij is vrijwel de hele tijd aanwezig geweest, gezien als een president die gewoon krachtige woorden sprak en voor ons is de president de president en hij is ook degene met wie wij zakendoen, ook binnen de NAVO.
WARNAR
Maar hij heeft natuurlijk ook blunders gemaakt. Hoe kijkt u daarnaar?
SCHOOF
Hij heeft versprekingen gemaakt, dat kan gebeuren, maar voor ons is het belangrijk, hij is de president van Amerika en met hem doen we dus ook de zaken.
WARNAR
In Nederland hebben wij gepeild of mensen vinden dat er een leeftijdsgrens moet komen, ook in Nederland, voor bewindslieden onder anderen. De meeste mensen vinden Joe Biden absoluut te oud en willen ook een leeftijdsgrens in Nederland. Wat zegt u daar over?
SCHOOF
Ik laat me over de Amerikaanse verkiezingen gewoon niet uit, dat is aan het Amerikaanse volk om te kiezen.
WARNAR
Maar hier in Nederland een leeftijdsgrens?
SCHOOF
Hier in Nederland, ik vind het een beetje een merkwaardige discussie. Laat ik zeggen, ik ben officieel AOW-gerechtigd en toch ben ik premier, en ik vind dat ik dat goed kan doen en dat ik daar fit, zowel fysiek als mentaal voor ben, en dat is de vraag denk ik die iedere kandidaat zich moet stellen.
Debat regeringsverklaring
WARNAR
Nog een vraag: vorige persconferentie vorige week zei u: ‘ik ga het weekend eventjes nadenken en reflecteren op het debat en hoe het nou allemaal is gegaan’. Het weekend is al ruim voorbij, dus hoe kijkt u terug?
SCHOOF
Nou, het was een intens debat. En ik denk dat de heftigheid van het debat voor veel mensen uiteindelijk toch een verrassing was, maar ik denk dat het ook goed is geweest dat het debat op deze manier heeft plaatsgevonden en ik hoop dat we de komende periode, dat iedereen even de rust neemt om er even op terug te kijken en dat we bij de Algemene Politieke Beschouwingen in september het debat nog meer over de inhoud kunnen laten gaan, want daar ontbrak het misschien af en toe een klein beetje aan en dat we bij de Algemene Politieke Beschouwingen echt een inhoudelijk debat krijgen, maar nogmaals, de orde van de Kamer is aan de Kamer en niet aan de minister-president.
WARNAR
Wat was er goed aan dat het zo heeft plaatsgevonden?
SCHOOF
Dat alles is gezegd wat er gezegd moest worden. Dan kan je over toonhoogte kun je allemaal discussiëren, maar ik denk dat het gewoon goed is geweest dat dat gebeurd is, maar ik hoop dat we bij de Algemene Politieke Beschouwingen meer over de inhoud kunnen praten, maar ik herhaal, de orde van de Kamer is aan de Kamer en niet aan de minister-president.
NAVO-top (3)
VRAAG (ONBEKEND MEDIUM)
Meneer Schoof, er ontstaat ook meteen een beetje ophef over een tweet van Geert Wilders. Die zegt na uw terugkomst: ‘en nu weer aan de slag voor de Nederlanders’. In de coalitie klinkt dan meteen de reactie van ‘dat was hij toch ook, bij de NAVO-top?’ Hoe kijkt u daarnaar?
SCHOOF
Een: ik reageer op geen enkele tweet van welke fractievoorzitter dan ook, maar zoals ik net bij mijn inleiding al heb gezegd: we zijn hard bezig en we werken zowel nationaal als internationaal en in die zin zou ik ook kunnen zeggen ‘ik beschouw de tweet van de heer Wilders als ondersteuning’ en de tweet van andere fractievoorzitters, ik zag ook snel iets van de heer Omtzigt voorbijkomen, ook als ondersteuning, namelijk dat we op beide punten echt snoeihard aan de slag moeten, het is gewoon noodzakelijk voor Nederland.
VRAAG
Dan koppel ik het even niet aan tweets, maar eventjes aan, er wordt dus eigenlijk gesuggereerd dat u niet bezig zou zijn voor Nederlanders daar bij die NAVO-top. Vindt u zelf van wel?
SCHOOF
Ik denk dat we zowel nationaal als internationaal bezig zijn voor Nederland. Deze week was ik als premier samen met de minister van Buitenlandse Zaken en Defensie in Washington, maar er waren nog heel veel bewindslieden in Nederland. Dus we zijn op heel veel manieren bezig, nationaal en internationaal en we zijn net anderhalve week verder, nog geen twee weken na onze beëdiging en ik vind het mooi dat we zowel nationaal als internationaal kunnen laten zien dat we echt snoeihard aan de slag zijn.
Opstellen regeerprogramma (2)
VRAAG
Voormalig formateur Van Zwol waarschuwde op het laatst voor micro-managen, hij zei ‘eigenlijk is dat de grootste valkuil voor de vier partijleiders en voor dit kabinet’. Vond u dit een gevalletje micromanagen, zo’n tweet, zo’n bericht?
SCHOOF
Fractievoorzitters hoeven het kabinet niet te managen, dat doet het kabinet zelf en daar ben ik primair verantwoordelijk voor.
VRAAG
Hoe gaat het tot nu toe, het contact met die vier fractieleiders? Hangen ze veel bij u aan de bel al of niet?
SCHOOF
We hebben af en toe wat appcontact en dat is ook prima, maar dat gaat nog niet over hele wezenlijke dingen en ik ga ervanuit en dat heb ik ook eerder gezegd, dat we in het traject van het regeerprogramma natuurlijk naar politieke (onverstaanbaar, red.) zullen overgaan, dat is ook noodzakelijk, want er zullen nog een aantal stevige keuzes moeten worden gemaakt, ook in de uitwerking van het regeerprogramma, dus is het belangrijk om met die vier fractievoorzitters die het kabinet ondersteunen, de politieke sondering goed op orde te hebben ergens eind augustus. Hetzelfde geldt overigens ook, omdat we op zoek zijn, heb ik ook al meerdere keren gezegd, naar meer partners die ons kunnen ondersteunen in het beleid wat we willen uitvoeren, ook daar zullen we wat contact over hebben met fractievoorzitters in de Tweede Kamer.
VRAAG
Laatste vraag erover hoor, want wat voor rol ziet u voor uzelf daarin om te voorkomen dat het micro-managen toch al vroeg in de zomer begint, dat ze dan al zich heel erg gaan bemoeien met de uitwerking ervan?
SCHOOF
Volgens mij gaan ze allemaal op vakantie, dus ik heb er het volste vertrouwen in dat het kabinet de komende periode zonder micromanagement van wie dan ook, ook niet van de premier overigens, dat echt alle ministers in het kabinet nu eerst even die stappen kunnen zetten in de richtinggeving van die uitwerking en als zij ook terugkomen, dan die uitwerking ook ter hand te nemen en te zorgen dat we echt ook zorgen dat we op tijd klaar zijn voor de Algemene Politieke Beschouwingen.
NAVO-top (4)
BOS (NOS)
Meneer Schoof, even over die NAVO-top, u sprak Zelensky daar. Hoelang houdt Oekraïne het volgens u nog vol daar?
SCHOOF
Ik denk als wij zoals we dat in de NAVO ook hebben afgesproken afgelopen dagen echt de steun blijven geven die we hebben toegezegd, dat Oekraïne dit nog heel lang kan volhouden uiteindelijk is het doel natuurlijk te voorkomen dat Rusland daar de overhand krijgt, sterker nog, het is de bedoeling dat uiteindelijk Oekraïne wint.
Oekraïne
BOS
Vorige week was Orbán in Moskou. U was daar vrij kritisch over. Waarom vindt u dat niet goed eigenlijk?
SCHOOF
Hij deed dat namens de Europese Unie, althans, minimaal wekte hij die indruk en daar hebben meerdere Europese lidstaten kritische opmerkingen over gemaakt. Het staat de heer Orbán natuurlijk helemaal vrij om dat bilateraal te doen, maar niet namens de Europese Unie, en dat liep even samen me het huidige voorzitterschap van Hongarije en daar hebben eigenlijk alle lidstaten ook op hun manier afstand van genomen.
BOS
Vindt u het verstandig om met Poetin te gaan praten?
SCHOOF
Nou, volgens mij is de huidige lijn dat er niet met Poetin wordt gepraat.
BOS
Waarom eigenlijk niet?
SCHOOF
Omdat er een oorlog gaande is en er op dit moment niet een serieus gesprek met Poetin kan plaatsvinden als de agressie voortduurt.
BOS
Maar ligt uiteindelijk een oplossing niet aan de onderhandelingstafel?
SCHOOF
Dat zou kunnen, maar je onderhandelt niet op het moment dat je op deze manier met agressie wordt geconfronteerd vanuit Rusland.
BOS
Voor Nederland begon deze oorlog met het leveren van helmen en scherfvesten. We zitten nu bij de F-16’s. In hoeverre is het denkbaar volgens u dat er hierna militairen die kant op worden gestuurd?
SCHOOF
Stap voor stap moeten we alles bekijken, maar er zitten wel grenzen in wat we kunnen. We trainen, we leiden op, we geven materiaal, we geven geld, volop politieke, militaire en financiële steun en over, dat heet dan boots on the ground, wordt op dit moment niet gesproken.
BOS
Nee. Maar u zegt ‘stap voor stap’.
SCHOOF
Ja, we moeten elke situatie op die manier beoordelen, maar het is op dit moment niet aan de orde dat er een discussie gaande is zelfs maar over boots on the ground, ook de afgelopen dagen tijdens de NAVO-top niet aan de orde geweest.
BOS
Nee, maar u lijkt er toch, ik bedoel het harde uitsluiten doet u ook niet.
SCHOOF
Nee, maar je moet nooit iets uitsluiten, maar het is niet de intentie van het Nederlandse kabinet om op dit moment daar ook maar een discussie over te voeren. Het is op dit moment niet aan de orde.
BOS
Want zit er nu helemaal geen Nederlands defensiepersoneel in Oekraïne?
SCHOOF
Daar doe ik geen uitspraken over.
BOS
Oh, dat betekent in Den Haag wel vaak dat het toch zo is.
SCHOOF
Ik doe daar geen uitspraken over omdat het zomaar zou kunnen zijn dat er een militaire attaché zit of wat dan ook, dus daarom doe ik daar geen uitspraken over, dat kan ik echt op dit moment niet overzien, maar geen boots on the ground, geen actieve gevechtshandelingen, dat is niet aan de orde.
BOS
Maar stel bijvoorbeeld die F-16’s gaan erheen of die Patriotsystemen staan er, dan is het heel gek als er bijvoorbeeld geen Nederlandse militair aanwezig is om te vertellen bijvoorbeeld hoe zo’n ding werkt of als er iets mis mee is.
SCHOOF
Nee, maar dat doen we in Roemenië en dat doen we op andere plekken.
BOS
Maar niet in Oekraïne?
SCHOOF
Nee, dat personeel wordt opgeleid en getraind op verschillende andere plekken en niet in Oekraïne.
MH-17 herdenking (2)
HOEDEMAN (AD)
Meneer Schoof, u gaat aanstaande woensdag met de Koning herdenken dat MH-17 tien jaar geleden is neergehaald. Gaat u in uw rol als minister-president de Russen ook aanspreken op hun verantwoordelijkheid?
SCHOOF
Dat hebben we volgens mij altijd gedaan en dat zal dus ook op woensdag en na woensdag niet anders zijn.
HOEDEMAN
Nou heeft de Algemene Rekenkamer in februari uitgerekend dat er 166 miljoen openstaat bij de Russen vanwege deze kwestie. Hoe gaat u dat proberen binnen te halen?
SCHOOF
Volgens mij lopen er allerlei procedures en die procedures wachten we af.
HOEDEMAN
De nabestaanden willen een informatie- en een herdenkingscentrum. Ze hebben gewacht met het aanvragen tot er een nieuw kabinet zit. Staat u daar open voor om geld ter beschikking te stellen?
SCHOOF
Ik weet dat die aanvraag komt. Ik heb de aanvraag zelf nog niet gezien. Ik had eerder al contact met het stichtingsbestuur bij een andere bijeenkomst voordat ik premier werd. En we zullen er zeker met een positieve houding naar kijken. Maar ik kan er op dit moment geen zinnige uitspraak over doen omdat ik het plan zoals die is neergelegd niet ken. Ik ook niet weet welk financieringsmodel zij op oog hebben.
BREMER (RTL)
Hij kwam net al even ter sprake, Victor Orbán. Noemt u het een provocatie dat hij op bezoek ging in Amerika bij Trump?
SCHOOF
Zo lang hij dat niet doet als voorzitter van de Europese Unie is de heer Orbán geheel vrij om te doen en te laten wat hij wil.
BREMER
Maar naar de buitenwereld is er natuurlijk weinig onderscheid daartussen. Eerst zie je hem opduiken bij Poetin. En niet heel veel later zie je hem bij Trump. Wat zegt dat over zijn voorzitterschap?
SCHOOF
Dat zegt niet zo heel veel over zijn voorzitterschap want zijn voorzitterschap is ingeperkt binnen de posities die de Europese Unie daaraan geeft. En daar is geen grenzeloze vrijheid in wat je als voorzitter op dat punt doet. En als hij als regeringsleider van Hongarije het noodzakelijk vindt om deze bezoeken af te leggen, is dat aan hem. Zolang het duidelijk is dat het niet namens de Europese Unie is.
BREMER
Vindt u het provocatief?
SCHOOF
Zolang het maar niet namens de Europese Unie is.
BREMER
Dat is niet mijn vraag.
SCHOOF
Nee, maar wel mijn antwoord.
BREMER
Maar vindt u het provocatief? Is het iets waarvan u zegt: dat kun je beter niet doen.
SCHOOF
Ik heb al gezegd, het staat de Hongaarse regeringsleider vrij om dat te doen. En daar heb ik dan op dat punt geen oordeel over. Zolang hij dat maar niet doet namens de Europese Unie.
BREMER
Heeft u zelf nog overwogen om bij Trump langs te gaan?
SCHOOF
Nee.
Tegenvallers op begroting
BREMER
Nog even over Nederland. U zei net al: we gaan de komende zomer gebruiken ook om dat regeerprogramma in elkaar te sleutelen en de eerste Prinsjesdag komt eraan. U kijkt al aan tegenvallers, miljarden. Krijgt u al meteen te maken met een bezuiniging op uw eerste begroting?
SCHOOF
Dat durf ik nog niet te zeggen. De tegenvallers zijn bekend. U kent ook de regels zoals die zijn afgesproken in de regeling begrotingsdiscipline. Dus we gaan met elkaar deze zomer eerst even rustig kijken: hoe groot zijn die tegenvallers? Kunnen we die technisch verwerken? Waar moeten we beleidskeuzes maken? We gaan in het kabinet die discussie voeren. Daar is het echt op dit moment nog te vroeg voor. Daar zijn nou uitgerekend die begrotingsraden in augustus voor bedoeld om daar met elkaar uitspraken en afspraken over te maken.
BREMER
Heeft u het daar al wel over gehad vandaag in de MR?
SCHOOF
Nee alleen maar even zijdelings dat die tegenvallers er zijn. Maar niet over de manier waarop we hiermee omgaan. Er was geen inhoudelijke discussie vandaag.
BREMER
U heeft dus niet gezegd: kijk alvast even op je eigen begroting waar je wat kan weghalen?
SCHOOF
Nee. Niet op dit moment want we hebben ook nog geen overzicht van het totaal aan de mee- en tegenvallers. Dus dat komt echt later. Dat doen we echt in augustus, dan hebben we de totaalplaat, en kan er ook de integrale afweging worden gemaakt ten aanzien van bezuinigingen, eventuele meevallers, en beleidsplannen en de financiële afspraken uit het hoofdlijnenakkoord.
BREMER
Denkt u dat die bezuinigingen er moeten komen?
SCHOOF
Je kunt tien keer proberen dezelfde vraag te stellen maar dan krijgt u van mij elke keer hetzelfde antwoord. Het is op dit moment te vroeg om daar een uitspraak over te doen. Dat wil zeggen dat binnen de begrotingsregels echt nog nader te gaan kijken wat er wel kan en wat er niet kan. En als dan blijkt dat sommige dingen niet kunnen, dan moeten we kijken waar we dan maatregelen nemen. Maar het is echt te vroeg om nu te zeggen dat dat hoe dan ook moet gebeuren.
Catshuis geen ambtswoning
BREMER
Laatste vraag. u zei, de dag van uw aantreden als minister-president: ik ga proefslapen in het Catshuis. Heeft u dat al gedaan? En dan de beslissing genomen of u daar gaat wonen?
SCHOOF
Dat laatste, die heb ik wel genomen. Namelijk dat we er niet gaan wonen. Dat zou voor ons ook wel een hele grote stap zijn trouwens, maar dat even terzijde want we wonen op dit moment niet samen.
BREMER
Waarom gaat u er niet wonen?
SCHOOF
Ik heb een uitstekend appartement. Dus waarom zou ik dat doen? Maar we gaan wel een keer proefslapen. Ik heb eerder gezegd…
BREMER
Gewoon om het een keer gedaan te hebben?
SCHOOF
Ja gewoon om het een keer gedaan te hebben. Het is toch een prachtig, prachtig Catshuis met een fantastische tuin en u weet allemaal dat een premier een zekere beperking heeft in de bewegingsvrijheid. Dus is het gewoon lekker als je in plaats van je balkonnetje in een grote tuin kunt rondlopen.
BREMER
Maar het wordt niet uw weekendverblijf bijvoorbeeld?
SCHOOF
Nee. Dat is ook weer niet helemaal de bedoeling. Dat zou een beetje slordig staan. Zeg maar, een soort Camp David. Dat zou toch een beetje, nee hoor, dat is niet de bedoeling.
Woningnood
ORNSTEIN
Ik wilde een brood-en-boter… bread-and-butter-vraag stellen. Vandaag werd bekend dat er een tekort is van 401.000 woningen van het ABF-research. U zegt: we gaan snoeihard aan de slag. Ik denk dat… we hebben heel veel internationale problemen net besproken, maar heel veel Nederlanders, zijn er misschien wel een miljoen, die geen huis hebben. Wat gaat u daar nou concreet deze zomer aan doen?
SCHOOF
Uiteindelijk, in het akkoord en ook voor ons als kabinet, is wonen een van de prioriteiten. Er zijn er maar een beperkt aantal waar we echt zwaar op willen inzetten. En wonen, huisvesting, is daar echt een van. 100.000 woningen per jaar. Het is een enorme opgave. En het rapport wat vandaag bekend is geworden is alleen maar een onderstreping van de noodzaak om hier iets aan te doen want het is echt voor veel mensen die geen huis kunnen vinden, is dat natuurlijk echt een drama. En ik denk niet dat we dat probleem in een jaar kunnen oplossen. Maar het is al een van de dingen die ons ontzettend motiveert in dit kabinet. Mona Keijzer natuurlijk in het bijzonder als minister van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening, om echt daar hard mee aan de slag te gaan. Niet alleen maar op papier, maar het ook te gaan realiseren.
ORNSTEIN
En gaat u zichzelf daar ook mee bemoeien? Want dit is misschien wel een punt waar een kabinet fel invloed op kan hebben.
SCHOOF
Laat ik zeggen: de premier mag zich overal mee bemoeien. Maar de primaire opdracht is aan de ministers zelf. En die moet je ook niet voor de voeten willen lopen. En ik denk dat elke minister in dit kabinet echt ervan overtuigd is dat hij of zij hard aan de slag moet met de opgaven die er liggen. Of het nou over migratie gaat, of het over wonen gaat, of het over perspectief voor boeren en vissers gaat, of het over stikstofproblematiek gaat. Iedereen zit er echt met een zeer gemotiveerde houding in. En dan moeten we daarmee aan de slag. Het regeerprogramma is een vehikel om duidelijk te maken hoe we dat gaan doen. Ondertussen moet er natuurlijk gewoon echt keihard gewerkt worden.
ORNSTEIN
U zegt: honderdduizend woningen per jaar. Kunt u dat beloven, dat die er komen?
SCHOOF
Het is onze inspanningsverplichting daar dat we daar echt voor proberen te gaan. En dat zal niet meevallen, maar daar zijn alle inspanningen op gericht.
ORNSTEIN
Wat is voor u het minimum?
SCHOOF
Dat vind ik echt heel moeilijk om te zeggen. Want de woningmarkt is heel krap. En dus: elke woning telt die er uiteindelijk wordt gerealiseerd. En dus is die honderdduizend zo belangrijk en mogen we niet te snel zeggen: dat is een minimum, daar kunnen we wel achterover gaan leunen. The target blijft honderdduizend.
Mest
BEEKMAN (BNR)
Is er vandaag nog gesproken over de mestcrisis?
SCHOOF
Ik moet heel even nadenken. Hij stond niet op de agenda. Jullie kennen de agenda van de ministerraad. Daar stond die niet op. We hebben even kort stilgestaan bij mogelijke rechtszaken die spelen en die een uitspraak kunnen verwachten, volgens mij begin ’25. Daar is even bij stilgestaan. Zeg maar als een soort alert van dat we weten dat die uitspraak eraan kan komen, dat we dus scenario’s moeten ontwikkelen voor die uitspraak die begin ’25 er komt.
BEEKMAN
Goed, we hadden het er vorige week over en ook over de urgentie voor agrarische ondernemers rondom de mestproblematiek. Toen zei u: kom volgende week, zo begreep ik het een beetje, nog een keer bij me terug. Waarom is het alsnog niet op die agenda terechtgekomen? Want vanaf 1 september kan mest al niet meer uitgereden worden. En de mestkelders zitten nog steeds vol.
SCHOOF
We hebben die minister van LVVN, er is hier een soort de afgelopen week ook druk mee bezig geweest. Ik heb er zelf afgelopen maandag in Brussel meteen aandacht voor gevraagd. Vandaag hebben we even stilgestaan bij het risico van de uitspraken die zeg maar begin ’25 worden verwacht. Dus dat heeft echt onze volle aandacht. We kijken hoe we hiermee om kunnen gaan.
BEEKMAN
Maar koeien wachten niet met poepen. Er moet wel een oplossing op korte termijn komen. Want die kelders zitten al bijna vol.
SCHOOF
Ik zou bijna zeggen: gelukkig dat ze niet wachten met poepen, want dan zou het heel slecht aflopen met die koeien.
BEEKMAN
Maar (onverstaanbaar, red.) die sector vreest voor een koude sanering van…
SCHOOF
Maar echt, de minister is daar heel druk mee bezig. Er is ook vorige week nog een debat over geweest. Dat weet u ook. En we gebruiken ook daar de zomer om te kijken: wat moeten we doen, hoe kunnen we daarmee omgaan?
Bezoek aan Europese instituties (2)
BEEKMAN
U zegt: u heeft Brussel heeft u het geagendeerd. Wat heeft u eigenlijk daar gevraagd?
SCHOOF
Het waren een-op-een gesprekken met de drie mensen die zeg maar belangrijk zijn in Brussel op dit moment. En bij alle drie is dit aangedragen om duidelijk te maken dat dit voor Nederland echt een heel belangrijk onderwerp is waar we met Brussel proberen tot oplossingen te komen. Dat was ook de bedoeling van afgelopen maandag, zodat een signaal vanuit het kabinet op dat punt helder werd gegeven en dat we daar echt een belangrijk punt van maken in de Europese onderhandelingen.
BEEKMAN
Maar dan wordt er een stap gezet, want nu wordt de signalen belangrijke punten. Maar die agrarische ondernemers, die kunnen echt niet wachten. Zoals ik net al zei.
SCHOOF
Brussel zit vol in transitie. Dus volgende week de bevestiging van, als alles goed gaat in het Europees Parlement, van de president van de Unie, de president van de Raad, de voorzitter van het Europees parlement. Dan het hele project van Eurocommissarissen. Ondertussen zijn wij gewoon hard bezig om te kijken, ook op allerlei niveaus, dit punt goed onder de aandacht te brengen, kijken waar de oplossingen liggen, om uiteindelijk ook met de nieuwe Commissie stappen te zetten. Ook dit vereist een langetermijnaanpak en niet een quick fix van de komende weken. Ook al zijn de problemen urgent.
Nieuwe fractie voor PVV in Europees Parlement
VRAAG (ONBEKEND)
Meneer Schoof, nog heel even terug naar internationaal. Het ging heel veel over Viktor Orbán maar nog niet zo veel over Geert Wilders en de PVV die ook deze week besloten bij zijn grotere fractie in het Europees Parlement te gaan. Toch een regeringsleider in Europa die ook nog op bezoek was in Moskou. Wat vindt u er nou eigenlijk van dat de grootste regeringspartij kiest voor een fractie die eigenlijk helemaal ingaat tegen het kabinetsbeleid rond Oekraïne?
SCHOOF
Dat is geheel aan de fractie van de PVV. Daar heeft het kabinet echt geen enkele opvatting over. Elke fractie mag zelf besluiten bij welke Europese groep ze aansluiten. Daar heeft het kabinet geen opvattingen over. Wij staan als kabinet voor de doelen die wij willen bereiken. Daarin hebben wij eensgezind kabinetsbeleid. Daar hebben we het vorige week ook uitvoerig met elkaar over gehad. Daar staan wij voor. En het is aan de fracties om een eigen koers te bepalen. En dan krijg je echt nooit, kan ik u verzekeren, van mij politieke uitspraken over.
VRAAG
Nou ok, ik snap dat u dat zegt. Maar ik kan me ook wel voorstellen dat in het kabinetsbeleid dat dat in het buitenland nu al anders overkomt, als de PVV zo’n stap zet. Krijgt u daar dan, bijvoorbeeld op de NAVO-top, helemaal geen vragen over? Van dat men bezorgd is over wat er in Nederland gaande is?
SCHOOF
Ik heb zowel in Brussel, Europa, als op de NAVO gemerkt dat Nederland met dit nieuwe kabinet een volwaardige partner is en ook zo wordt gezien. En op geen enkele manier er twijfel is aan de manier waarop zeg maar het Nederlandse kabinet bezig is. Natuurlijk, met hele specifieke eisen, verzoeken, wensen, hoe je het ook precies wil noemen. Maar belangrijke opgaven om te zorgen dat we Nederland een stap vooruit kunnen helpen. En dat is voor ons het allerbelangrijkste.
Asielcrisiswet
VRAAG
Nog één vraag over Brussel. U zei: ik ben daar maandag hartelijk ontvangen. Woensdag was er wel een Eurocommissaris die meteen zei: zo’n asielcrisiswet zoals het kabinet wil maken, dat kan echt niet zomaar, dat is tegen de Europese regels. Je moet aanvragen gewoon behandelen. Europa kijkt mee. Bent u daar bezorgd over, dat dat misschien niet gaat lukken?
SCHOOF
Wij lopen onze eigen weg. En ik heb kennisgenomen van bericht van de Eurocommissaris, maar dat staat niet in de weg dat zeg maar wij onze koers bepalen. Wij kijken wat we kunnen bereiken. En ook daarover met Europa natuurlijk in discussie gaan om te zorgen dat we dat gewoon voor elkaar gaan krijgen.
VRAAG
Heeft u dan maandag ook gehoord dat er wel mogelijkheden zijn? Want woensdag was die boodschap dus wel heel anders.
SCHOOF
In de gesprekken die we maandag hebben gehad, hebben wij gewoon gezegd wat onze voornemens zijn om hiermee aan de slag te gaan. Daar hebben zij kennis van genomen zoals ik nu kennis heb genomen van de uitspraak van de Eurocommissaris. Maar dat neemt niet weg, en dat heb ik ook op meerdere keren gezegd: de inspanningsverplichting van Nederland is op dat punt gewoon groot. En daar gaan we gewoon voor, kunnen we daar 100 procent garantie op geven dat we dat realiseren? Nee. Kunnen we wel een 100 procent garantie geven dat we ook echt gaan knokken om die uitvoeringspositie voor elkaar te krijgen? Ja.
VRAAG (ONBEKEND)
Meneer Schoof, staat het voorzitterschap van Hongarije, wat Nederland betreft, ter discussie?
SCHOOF
Nee.
VRAAG
Ok.
Onderlinge verhoudingen
VRAAG (ONBEKEND)
Ander onderwerp: u genoot zo van die saamhorigheid tijdens het EK. Verwacht u nou een beetje, of hoopt u wellicht, nou een beetje dat na de vakantie binnen de coalitiepartners ook een soort van saamhorigheid ontstaat?
SCHOOF
In het kabinet merk ik een grote saamhorigheid. En dat is voor mij belangrijk. En dat is ook de beste basis waarop je kan functioneren. Vind ik ook een belangrijke opdracht aan ons allemaal in het kabinet, om die te bewaken zonder elkaars opvattingen of meningen te verdoezelen, maar daar gewoon de goede gesprekken over te hebben. En daar heb ik echt dus alle vertrouwen in. En niet voor niks. We zitten vanavond op het Catshuis met een barbecue. En we zijn er allemaal. Dus dat geeft wel aan dat bij ons de stemming absoluut zeg maar nog steeds uitstekend is.
VRAAG
Dus in het kabinet dus wel uitstekend. Hoor ik daar een soort van tegenstelling die niet wordt uitgesproken?
SCHOOF
Nee. Ik zeg iets over hoe het er in het kabinet zit. En dat ik in het kabinet die saamhorigheid voel. En daar kan ik over oordelen.
VRAAG
Mijn vraag ging natuurlijk over de coalitie. Want daar hebben we natuurlijk met z’n allen gezien hoe die saamhorigheid ontbreekt afgelopen weken en ook inderdaad ook vandaag weer met dat tweetje van Wilders en Omtzigt die daar gelijk opduikt. Daar ging de vraag over, de saamhorigheid binnen die coalitie.
SCHOOF
Ik voel mij gesteund door die vier fracties. Die vier fracties hebben een ruime meerderheid in de Tweede Kamer. Dat is dus ook belangrijk voor het uitvoeren van datgene waarvoor wij staan. En ik constateer vervolgens dat we binnen het kabinet die saamhorigheid hebben. Dat is belangrijk. En ik ga geen oordeel uitspreken over anderen.
Opstellen regeerprogramma (3)
HOFS (VOLKSKRANT)
Ik wil nog wat vragen over de totstandkoming van het regeerprogramma. Het proces daarnaartoe. Komende maanden, is het nou zo dat elke minister zijn of haar eigen deel van het regeerakkoord alleen of in een soort silo op zijn of haar ministerie uitwerkt, dat jullie in augustus dan als kabinet bij elkaar komen om het aan elkaar te knopen? Hoe moet ik dat zien?
SCHOOF
Nee, niet per silo. Wat we heel nadrukkelijk hebben afgesproken in de ministerraad is dat een minister trekker is, maar er zijn meteen al ministers aan gekoppeld die, want de meeste vraagstukken zijn thematisch, kan je ook niet als één minister doen, zitten andere ministers aan gekoppeld die gezamenlijk dat traject oplopen zodat het thema ook vanuit meerdere invalshoeken kan worden bekeken en kan worden aangepakt. En dus niet tien ministers die langskomen en waar wij vervolgens een nietje doorheen slaan. Dat zal niet het traject zijn. Juist proberen die samenhang goed te bewaken, thema’s goed te bewaken, en ook te zorgen dat we echt aan de slag kunnen met het programma, zodat we echt resultaten kunnen boeken. In die zin is het regeerprogramma eigenlijk nog een ingewikkelde tussenfase, noodzakelijk, omdat het hoofdlijnenakkoord op sommige punten vrij specifiek maar op andere punten meer ruimte geeft. Het is dus noodzakelijk om het regeerprogramma te maken. De tijd, de planning, (onverstaanbaar, red.) en de doelen die je wil realiseren. Dat is uiteindelijk waar dit kabinet om gaat. Dat we grote kritische onderwerpen echt resultaat willen gaan boeken de komende jaren.
HOFS
Kunt u een voorbeeld geven, bijvoorbeeld woningmarkt, daar kwamen inderdaad alarmerende cijfers over. Wie werkt daar nu aan? Aan de paragraaf woningmarkt?
SCHOOF
De trekker van de woningmarkt is, ik zou bijna zeggen, vanzelfsprekend de minister van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening. En daar zijn een aantal andere bewindslieden aan gekoppeld waar de woningbouw en ruimte hebben veel met elkaar te maken, vanuit de fysieke leefomgeving zitten er een aantal ministers die mede richting geven. Maar de trekker is de minister van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening.
HOFS
En gaat dat dan om fysieke vergaderingen of appt men gewoon elkaar?
SCHOOF
We hadden het eerder over micromanagement. Dit begint al knap op micromanagement te lijken, moet ik eerlijkheidshalve zeggen. Dus daar hebben we allemaal afspraken over gemaakt. De ene keer zal het een belletje zijn, de andere keer fysiek bij elkaar komen. We ronden dat af, dat traject, langs de reguliere lijnen van onderraden en ministerraad.
HOFS
En heeft u ook een soort deadline afgesproken? Want op een gegeven moment moet je het allemaal aan elkaar gaan knopen, ook financieel. En er werd net ook gevraagd naar de miljardentekorten die er mogelijk zijn. Dus wanneer, die begrotingsraden, wanneer beginnen die dan? Want dan moet je eigenlijk ook kijken of het financieel kan. Want al heel veel plannen zullen geld kosten.
SCHOOF
In het hoofdlijnenakkoord is ook een financiële tabel bijgevoegd met plussen en minnen. Dus dat geeft ook het financiële kader aan voor het regeerprogramma. Vervolgens zullen we moeten kijken hoe de financiële situatie van Rijksfinanciën is. Dat betekent dat bij veel besprekingen de minister van Financiën aanwezig zou zijn. Maar het beginpunt is en blijft datgene wat in het hoofdlijnenakkoord is afgesproken. En de begrotingsraden beginnen uit mijn hoofd gezegd dacht ik in de week van 13 augustus, of op 13 augustus. Daar wil ik even van af zijn, maar ongeveer in die orde. En dat betekent, dat is altijd bij een kabinet, dat de tweede helft van augustus een onvoorstelbaar intensieve week is en dat is voor ons nog meer dan anders omdat we én het regeerprogramma moeten maken, én de begroting en die twee ook nog op elkaar moeten worden afgestemd.
HOFS
Maar Eelco Heinen kan niet op vakantie? Want die moet constant bij iedereen…
SCHOOF
Ook Eelco Heinen gaat een of twee weken op vakantie. U weet, dat heb ik vrij snel aan het begin aan het kabinet gezegd. Ik vind dat echt iedereen een of twee weken op vakantie moet in die drie weken die ergens eind juli, begin augustus is. En ik ga ervan uit dat elke minister dat ook echt doet want ook ministers, en staatssecretarissen, hebben af en toe rust nodig. En ik hoop zelf ook het goede voorbeeld te geven door ook anderhalve week op vakantie te gaan.
HOFS
Ja, ok. En u noemde net ook nog, uiteindelijk moet het wel politiek draagvlak hebben van de coalitiefracties. Hoe vindt die afstemming dan plaats?
SCHOOF
Ik herhaal weer over micromanagement. Uw collega stelde daar een terechte vraag over.
HOFS
Maar het probleem is, het is anders dan normaal, dan we gewend zijn. Normaal is het een coalitieakkoord en daar staat gewoon, daar staan ze alle vier achter. En nu is dat niet gegarandeerd bij voorbaat, dat de plannen…
SCHOOF
Het hoofdlijnenakkoord daar staat men allemaal achter…
HOFS
Maar de duivel zit in de details en die komen nog.
SCHOOF
Dit is een uitwerking van het hoofdlijnenakkoord en het regeerprogramma en daar vinden politieke consultaties over plaats.
HOFS
Met de fracties toch wel constant?
SCHOOF
Ja, gewoon… nee niet constant. De regering regeert, het parlement controleert. Dus ook op de vragen eerder van: zijn ze nu al betrokken? Nee wij gaan nu eerst als regering zorgen dat we een regeerprogramma maken. Daar overleggen we dus niet over met de fracties. Dat is echt aan ons om dat te doen. En natuurlijk, het is van alle dag, en dat herkent u nog beter dan wie dan ook in Nederland, vindt dan op het eind de politieke consultatie plaats omdat je wil weten dat het draagvlak in zijn uitwerking heeft. En bovendien, we willen ook nog zorgen dat we, we hebben ook goed geluisterd naar zowel het debat over de regeringsverklaring, als het debat over het hoofdlijnenakkoord, om te kijken of we daar ook nog andere coalities op kunnen maken of kunnen uitbreiden om te zorgen dat de uitgestoken hand waar ik het steeds over heb gehad in het debat over de regeringsverklaring, dat die ook op een of andere manier kan worden gerealiseerd.
HOFS
En wanneer moet het concept-regeerprogramma dan klaar zijn?
SCHOOF
U vraagt elke keer een hele precieze datum.
HOFS
Jullie hebben gezegd: Prinsjesdag moet het klaar zijn. Maar je moet ook nog…
SCHOOF
Tijdig voor Prinsjesdag wordt het niet als concept, maar als regeerprogramma zodat het zijn rol kan spelen bij de Algemene Politieke Beschouwingen.
HOFS
Ok, en dan heeft het al de instemming van de vier fracties?
SCHOOF
Er heeft dan consultatie plaatsgevonden en het is het programma van de regering.
HOFS
Ok, maar u heeft geen deadline, dus dat moet uiterlijk voor Prinsjesdag?
SCHOOF
U blijft het elke keer heel precies vragen, maar dit is een gecompliceerd proces dat we met elkaar moeten doorlopen, waarin we vooral heel hard moeten werken, want dit is een korte tijd om dit te realiseren. Dat gaan we niet realiseren als we allemaal micromanagementafspraken gaan maken, om dat woord ook maar weer een keer te herhalen en dan zal er in de tweede helft van augustus ook politieke consultatie, net als altijd bij programma’s, plaatsvinden, zodat je een beetje weet waar je aan toe bent, maar dat betekent niet dat er een programma is wat bij voorbaat al volledige instemming heeft, het is aan de regering om het te doen en dat programma te maken en daarmee het debat aan te gaan in de Algemene Politieke Beschouwingen.
VRAAG (ONBEKEND)
Nog één vervolgvraag hierop: wat is uw eigen rol in het proces de komende weken? Gaat u ook bij die clusters aanschuiven, net als de minister van Financiën? Gaat u elke week vragen om een tussenrapportage over de voortgang van alle plannen van de ministers?
SCHOOF
Als ik dat zou gaan doen, zouden ze niet meer toekomen aan het zorgen dat het regeerprogramma er komt, dus nee, dat ga ik niet doen en ik ga er zonder meer vanuit dat in de eerste ministerraad die we hebben, dan zullen we een ronde doen hoe ver iedereen is en kijken of we de stappen kunnen zetten, want dan zal toch al vrij snel daarna, we hebben nog een kleine maand denk ik, of korter zelfs, twee drie weken om dat allemaal af te ronden en ik ga ervanuit en ik weet dat er zeer verantwoordelijke ministers en staatssecretarissen in dit kabinet zitten, die zich allemaal terdege bewust zijn van het feit dat dit met de grootst mogelijke voortvarendheid moet worden opgepakt. Elke dag die we nu verliezen is een dag die je niet meer kunt inhalen richting de Algemene Politieke Beschouwingen.
VRAAG
Dus u hoeft er zelf niets aan te doen?
SCHOOF
Nee, je bent er natuurlijk mee bezig en je hebt af en toe contact met de verschillende bewindslieden, maar ik ga niet allemaal tussenrapportages vragen en de grote controleur, dat ga ik niet doen, dat zou een rare werkwijze zijn, ministers zijn buitengewoon verantwoordelijk om met elkaar dit traject zelf te kunnen draaien.
VRAAG
Maar zijn er dan nog tot de eerste ministerraad in augustus, zijn er daarvoor nog informele ministervergaderingen?
SCHOOF
Er zijn heel veel vragen over hoe het allemaal precies zit in die…
VRAAG
(onverstaanbaar, red.) ook vakantie kunnen opnemen of niet.
SCHOOF
Ik zei eerder al hè, die laatste twee weken juli, het zit een beetje ingewikkeld, maar goed, en de eerste week van augustus, dan is de vakantieperiode voor de bewindslieden, er zijn natuurlijk ook allemaal vervangingsregelingen, maar die periode kunt u ook allemaal op vakantie, want dan gaat er echt helemaal niks gebeuren, althans, ja, je weet het niet hè, in de wereld kan van alles gebeuren en dan kunnen we zomaar hier weer staan, dan kan het zomaar zijn dat we allemaal terug moeten komen of een deel van ons terug moet komen, daar houden we ook allemaal rekening mee, dus ook al is iedereen op vakantie, heeft iedereen nog steeds een telefoon 24/7 aanstaan. Dat hoort nou eenmaal bij het regeren van het land. Maar we hebben goede vervangingsregelingen. En er wordt ondertussen keihard doorgewerkt. En behalve ministers en staatssecretarissen zijn er ook nog ambtenaren die aan de slag gaan. Die zijn natuurlijk ook al heel hard bezig.
VRAAG
Als er geen vragen meer zijn, wens ik u een fijn reces.
SCHOOF
Insgelijks, mooie zomer.