Toespraak door minister Robbert Dijkgraaf (OCW) bij de uitreiking van de ECHO Awards

Toespraak | 07-12-2023

Minister Robbert Dijkgraaf (OCW) hield op donderdag 7 december een toespraak bij de uitreiking van de ECHO Awards.

Beste mensen, genomineerden voor de ECHO Awards,
vrienden en familie, eerdere winnaars en ambassadeurs!
Dit is in mijn twee jaar als minister al de derde keer dat ik de uitreiking van de ECHO Awards meemaak. Het is een voorrecht om er weer bij te zijn. Jullie vertegenwoordigen zo’n grote kracht in de samenleving. Brengen zoveel mee, als personen en als collectief.
Straks open ik de enveloppen en maak ik bekend wie de winnaars zijn van de ECHO awards. Net als bij de uitreiking van de Oscars. Dat betekent dus ook dat jullie allemaal een ster zijn, of je nou wint of niet.
Dit is al de 23ste keer dat de Echo Awards uitgereikt worden. De organisatie ziet dat er veel veranderd is sinds de beginjaren.
Tien jaar geleden was het voor ECHO veel meer zoeken naar rolmodellen die strijden voor diversiteit en inclusie.
Tegenwoordig zijn studenten mondiger en veel meer uitgesproken in hun streven om te vernieuwen, om de samenleving te veranderen en ruimte te maken voor iedereen. Mooi om die verandering te zien!
Wat ook opvalt is dat begrippen als diversiteit en inclusie in de hele maatschappij veel alledaagser en vanzelfsprekender zijn geworden. Dat is ook mooi, maar er zit tegelijk een risico aan vast. En dat is dat het buzzwoorden worden. Woorden die goed klinken, maar hun kracht verliezen.
Diversiteit kan dan een open deur worden. Mensen zeggen dan: de deur staat open voor iedereen.
Maar dat betekent niet zoveel als je van ver komt. Als de weg naar die open deur vol barrières en valkuilen zit. Zodat je altijd achteraan moet aansluiten. Of dat het jou, als je eenmaal binnen bent, veel meer moeite kost om gezien en gehoord te worden. En dan nog: als die deur openstaat, waarom moet jij bewegen naar binnen toe? Wie binnen is, kan toch ook door die open deur naar jou toe?
Vrijblijvende maatregelen en goede bedoelingen alleen gaan het verschil niet maken. Om gelijkheid te bereiken is soms stevig en ongelijk ingrijpen nodig. Alleen zo kunnen we blokkades en barrières wegnemen.
Diversiteit is een zaak van iedereen. Van mensen, bedrijven, organisaties en zeker ook van de overheid. Want niemand kan zichzelf emanciperen. Het begint aan de top. De bestuurders, directeuren en leiders in ons land hebben de verantwoordelijkheid om heel zichtbaar hun instellingen diverser en opener maken.
Diversiteit maakt de samenleving rijker. Het is belangrijk dat iedereen die rijkdom ziet. Juist ook degenen die zelf geen ervaring hebben met tegenwerking, uitsluiting of drempels. Zij hebben de wind in de rug, en dan merk je hem nauwelijks. Je voelt de wind pas goed als je ertegenin moet trappen.
Of, in deze tijd van de elektrische fiets: je merkt de kracht van de motor pas echt als de batterij leeg is. Dan moet je alles op eigen kracht doen. Wij moeten ervoor zorgen dat iedereen met een gevulde batterij op weg kan.
Een ander woord dat steeds meer ingeburgerd is, maar ook zijn betekenis en kracht kan verliezen, is inclusie. Ik heb het vorig jaar bij de ECHO awards ook al gezegd: ‘inclusie’ roept voor mij het verkeerde beeld op. Inclusie suggereert dat je zelf een plaats moet vinden in een vaste omgeving.
Maar het gaat er niet om of jij in het systeem past, maar of het systeem zich weet aan te passen aan jou. Als er binnen het systeem ruimte is voor afwijkende stemmen en perspectieven.
Al die verschillende perspectieven helpen ons ook om antwoorden te vinden op de snelle veranderingen en om met de tijd mee te gaan.
Daarom spreek ik in plaats van inclusie liever over expansie. Dat betekent dat er in de samenleving meer ruimte komt, zodat iedereen mee kan doen. Dat versterkt en verrijkt de onze samenleving.
Daarom is het belangrijk dat al jullie initiatieven en talenten, die vanavond in de schijnwerpers van ECHO staan, morgen een kans krijgen op het podium van de samenleving.
Voor de hogescholen en universiteiten waar jullie uitblinken, ligt hier ook een taak om jullie te ondersteunen en faciliteren.
Jullie zijn de nieuwe generatie. Jullie bepalen de toekomst. En jullie beginnen waar eerdere generaties wilden eindigen. Dingen die de generaties vóór ons nog met argumenten moesten bevechten, vinden we nu zo gewoon dat we er nauwelijks nog bij stilstaan. Denk aan stemrecht voor iedereen. Of de mogelijkheid voor iedereen om te studeren.
Jullie openen door jullie inzet nieuwe wegen voor mensen die na jullie komen. Zodat zij hun ruimte vanzelfsprekender in kunnen nemen.

Beste finalisten,

Jullie brengen de wereld in beweging. Ook als die wereld zelf liever stil wil staan, niet meebeweegt maar in de weerstand schiet. Ik weet dat jullie allemaal een lange weg hebben afgelegd. Misschien zonder gids. Zonder kruiwagen.
Maar als je van ver komt, dan ga je ook ver.
Als je hobbels en haarspeldbochten hebt genomen, misschien een zijpaadje bent ingeslagen, ben je wendbaar.
Als je van jongs af hebt leren schakelen tussen heel verschillende mensen, culturen en talen, kun je veel meer kanten op. Dat geeft je veerkracht voor de toekomst.
De kronkelige weg die jij hebt gelopen, de barrières die jij hebt overwonnen – die hoeven geen ballast te zijn, geen rem, maar kunnen juist vleugels zijn die je verder dragen.
Ik hoop dat de ECHO Awards ambassadeurs van jullie maken. Rolmodellen en gidsen.
De bestemming is voor iedereen anders, net als de route ernaartoe. Als gids stippel je dus niet precies de route uit, maar kun je wel laten zien hoe jij bent omgegaan met jouw barrières. Hoe je uitsluiting hebt ervaren. En overwonnen.
De trilling van een echo is na een tijdje voorbij. Dan hoor je niks meer. Maar het geluid van jullie succes klinkt door in het succes van vele anderen na jullie. Dat wens ik ons allemaal toe.
Dank jullie wel!