Frans Timmermans ontvangt Vrede van Nijmegen Penning: toespraak van minister Hoekstra
Op 12 mei 2022 ontving Frans Timmermans de Vrede van Nijmegen Penning. Deze onderscheiding wordt tweejaarlijks toegekend aan een internationale hoofdrolspeler die zich heeft ingezet voor Europa. Bij de uitreiking hield minister Hoekstra (BZ) een lovende toespraak (laudatio) voor de Eurocommissaris.
Over Frans Timmermans
Frans Timmermans is sinds 1 november 2014 vicevoorzitter van de Europese Commissie. De uitreiking staat in het teken van zijn inzet voor Europese waarden (mensenrechten, solidariteit, rechtsstatelijkheid), het klimaat (GreenDeal, Fit for 55) en zijn werk rondom de arbeidsmarkt (loonkloof tussen mannen en vrouwen, balans tussen werk en privéleven).
Toespraak van minister Hoekstra
[Het gesproken woord geldt]
Geachte dames en heren,
Het verkrijgen van de Vrede van Nijmegen Penning is een enorme eer. Maar mag ik u allen zeggen dat het ook als een grote eer voelt om hier vandaag de laudatio uit te mogen spreken, nota bene aan een voorganger als minister.
Dit besef ik mij des te meer omdat ik eerder deze week in Oekraïne was. Daar heb ik met eigen ogen de gevolgen van oorlogsgeweld aanschouwd. Het is dan ook een voorrecht dat wij hier vandaag in vrede en veiligheid bij elkaar kunnen zitten om deze penning uit te reiken.
Een paar maanden geleden – in de wereld voor de Oekraïnecrisis – dineerden Frans Timmermans en ik nog samen in Brussel. Er gingen grote onderwerpen over tafel. We hadden het over de rechtsstaat, de Haagse politiek en de toekomst van Europa. Maar uiteindelijk denk ik dat we toch vooral over Koning Willem II gepraat hebben. Frans was erg onder de indruk van deze soeverein, die nog bij Waterloo gevochten had.
Die avond ontdekten we een gedeelde belangstelling voor geschiedenis, en spraken we af dat gesprek later nog eens voort te zetten. Frans, bij dezen.
Je vergeeft het me hopelijk als ik nog iets verder terug het verleden induik. Want bij de uitreiking van de Vrede van Nijmegen Penning kan ik natuurlijk niet anders dan 350 jaar geleden beginnen.
Het jaar was 1672, en de Nederlandse Republiek werd van 3 kanten tegelijkertijd aangevallen. Vanuit het oosten en zuiden over land, en vanuit het westen over zee. Het bekende gezegde luidt dat ‘het volk redeloos, de regering radeloos, en het land reddeloos’ was.
Maar hoewel het zeker een donker moment in onze geschiedenis was, bleek Nederland toch niet verloren. Door grote delen van het land onder water te zetten werden de grondtroepen buiten de deur gehouden. En op de Noordzee leverde Michiel de Ruyter misschien wel de grootste prestatie van zijn leven. Met een reeks indrukwekkende zeeslagen wist hij de gecombineerde Frans-Britse armada af te slaan.
Het is maar de vraag of Nederland in zijn huidige vorm zou hebben bestaan als dit anders gelopen was. Het zou zeker het einde van de Republiek zijn geweest. Maar – dankzij de inspanningen van leger en vloot – liep het anders. En terwijl de kanonnen bulderden, zochten diplomaten verwoed naar vrede. Die werd hier in Nijmegen gevonden.
De toekomst van ons land werd veiliggesteld door snel en adequaat militair handelen. En door aan de onderhandelingstafel te zoeken naar oplossingen. Want ook in momenten van angst en onzekerheid is er altijd een oplossing. Zolang we maar vooruitziend en vasthoudend genoeg zijn om hem te vinden, en te realiseren. De Vrede van Nijmegen Penning wordt vandaag uitgereikt aan iemand die dit goed begrijpt.
Frans Timmermans heeft zijn hele werkende leven de publieke zaak gediend. In Nederland en in Europa. Als diplomaat, politicus, en bestuurder. Daarbij heeft hij zich veel bezig gehouden met het buitenland, maar altijd in dienst van het binnenland.
Als jonge diplomaat diende hij onder meer in Moskou, en was hij naaste medewerker van Max van der Stoel – die altijd een groot voorbeeld voor hem is gebleven. Als Tweede Kamerlid was hij een standvastig verdediger van Europese idealen. Als staatssecretaris – en later minister – van Buitenlandse Zaken was hij de effectieve en welbespraakte stem van Nederland in de wereld.
En ten slotte, als Eurocommissaris, werkt hij aan zaken die de toekomst van ons continent bepalen. Onderwerpen als de rechtsstaat, geopolitiek en het klimaat. Op al deze gebieden is het nodig om forse stappen voorwaarts te zetten, om daarmee verworvenheden te behouden en door te geven aan volgende generaties.
Die focus op de langere termijn, en op toekomstige generaties is iets dat de politieke families van Frans Timmermans en mijzelf verbindt. Het verbindt ons tweeën ook als mensen. Want of je het nou rentmeesterschap of rechtvaardigheid noemt… beiden kijken we naar de toekomst. En het is die toekomst waaraan wij veel verplicht zijn.
Dames en heren,
Ons land, en ons continent, bevinden zich op een politiek sleutelmoment. De keuzes van de huidige generatie politici zullen grote gevolgen hebben voor iedereen die na ons komt. Want zelden zijn er zoveel crises tegelijkertijd, die elkaar zo snel opvolgen, als nu.
De verschrikkelijke oorlog in Oekraïne, de groeiende instabiliteit in de wereld, en de versnellende klimaatverandering. Het is slechts een greep uit de uitdagingen die op ons af komen.
Laat ik beginnen met het klimaat.
Als vader van 4 kinderen maak ik mij zorgen over de grote veranderingen die zij gaan meemaken. Er is op dit moment meer koolstofmonoxide in de atmosfeer dan op enig ander moment in de afgelopen 3 miljoen jaar. De snelheid van deze verandering is ongekend. De helft van alle CO2-uitstoot in de menselijke geschiedenis, heeft plaats gevonden in de laatste 30 jaar.
Als we deze trend niet keren dan zijn de consequenties gigantisch. De leefbaarheid van grote delen van de wereld zal achteruit gaan, met groeiende instabiliteit als gevolg. Langs de grenzen van die instabiliteit zien we nieuwe scheidslijnen ontstaan.
Breuken die door Europa lopen, net als door Azië.
Breuken tussen verschillende wereldbeelden.
Tussen autoritaire staten en democratieën.
Door de botsing tussen die wereldbeelden is de lokroep van het vrije westen niet meer zo vanzelfsprekend als we ooit dachten. We zullen andere landen actiever moeten overtuigen dat de rechtsstaat en democratie het beste pad naar vooruitgang en stabiliteit bieden. In een tijd dat de wereld op ieder vlak drastisch verandert, is dat een grote uitdaging.
Zelf was ik enkele weken terug in India, voor gesprekken die precies dat doel hadden. In grote delen van dat land bereikte de temperatuur onlangs meer dan 50 graden. Het is iets wat we steeds vaker zien. Het toenemende aantal weersextremen komt voort uit klimaatverandering. De komende decennia zal dit alle onderliggende oorzaken van instabiliteit verergeren.
In 2050 zouden er volgens een recent rapport van de Wereldbank tot wel 216 miljoen klimaatontheemden kunnen zijn. Daarom is het essentieel dat we onze verantwoordelijkheid nemen. Dit is ook wat Frans Timmermans doet.
De wereld leerde hem kennen toen hij in de VN Veiligheidsraad een aangrijpende toespraak hield over het neerschieten van vlucht MH17. Als Eurocommissaris heeft hij zich jarenlang ingespannen voor een socialer Europa en voor fundamentele rechten. In zijn huidige functie maakt hij zich hard voor het bestrijden van de klimaatverandering. Al deze kwesties komen nu samen.
De Russische agressie in Oekraïne maakt het glashelder dat we van het Russische gas af moeten. Het kabinet zorgt er nu voor dat dit in Nederland nog dit jaar geregeld is. Maar deze maatregelen hebben natuurlijk pas echt een sterk effect op Europees niveau. Om dat te bereiken moeten we als Europese Unie samen optrekken, snijden in ons gasgebruik, en investeren in een versnelde energietransitie.
Om die redenen juich ik het plan van de Commissie toe om de gasafhankelijkheid van Rusland binnen een jaar met twee-derde te verminderen.
En ook de Europese Green New Deal, een belangrijke prestatie van Frans Timmermans, is een goed voorbeeld van het soort beleid dat we nodig hebben. De Nederlandse regering steunt de Europese ambitie voor een CO2-reductie van 55% dan ook volledig. Daarbij is het wel essentieel dat we Europese investeringen langs de meetlat van de rechtsstaat blijven toetsen. Want die standaarden kunnen we echt niet verlagen als de uitdagingen groter worden.
Alleen als we thuis onze waarden blijven verdedigen, kunnen we anderen overtuigen van hun kracht.
Dames en heren,
Toen de Vrede van Nijmegen werd getekend zag Europa er fundamenteel anders uit.
Het was een conflictueus en verdeeld continent. Om het lichtpunt van de vrede te vieren, componeerde de Franse componist Marc-Antoine Charpentier een Te Deum. De barokke klanken van dit muziekstuk verkondigden de vrede aan heel Europa. Hoewel weinigen Charpentier kennen, denk ik dat u allemaal zijn werk wel eens gehoord heeft.
De openingsklanken van het muziekstuk dat de Vrede van Nijmegen herdenkt, wordt namelijk nog altijd gebruikt… als openingslied van het Eurovisie Songfestival.
Zo leeft de Vrede van Nijmegen voort in een prachtige traditie, waarin Europese landen op een vreedzame manier tegen elkaar ten strijde trekken. Met douze points in plaats van dodelijke salvo’s. Ik had hier vandaag willen zeggen dat ik mij geen beter symbool kan voorstellen voor het verschil tussen het oude en het huidige Europa. Maar terwijl wij hier bijeen zijn, wordt aan de oostgrens van ons continent weer hard gevochten. Hieruit blijkt helaas opnieuw dat, hoe ver we ook gekomen zijn, stabiliteit nog altijd geen gegeven is.
Het vereist vasthoudendheid, een vooruitziende blik, en het vermogen om te zien hoe verschillende problemen elkaar versterken. Kwaliteiten die Frans Timmermans vaak tentoon heeft gesteld, en waarvoor hij nu terecht hier geëerd wordt. Daarmee kom ik aan einde van mijn verhaal.
Ik zal afsluiten waar ik begonnen ben: in het rampjaar. De schilder Jan van Wijckersloot maakte destijds een bijzonder allegorisch schilderij, waarin hij een regent afbeeldde met een slaapmuts op. De bestuurders waren in slaap gevallen, en hadden de Republiek laten insluiten door vijanden – wilde hij maar zeggen. Ons land had zijn relaties veronachtzaamd, en was de gevaren van geopolitiek vergeten.
Wie die regent ook zou moeten voorstellen, het was in ieder geval niet het 17e-eeuwse equivalent van Frans Timmermans. Hij heeft juist zijn hele werkende leven gewijd aan het opbouwen en versterken van de Nederlandse betrekkingen in het buitenland, en voor een sterker Europa.
Onze dialoog over die onderwerpen, en de Europese geschiedenis zet ik graag een keer voort. Nu Frans deze Nijmeegse Vredespenning draagt doe ik dat uiteraard met nog meer eer en plezier dan anders.
Frans, deze prijs is een welverdiende beloning voor jouw jarenlange inzet. Ik feliciteer je van harte!