Toespraak minister Van Engelshoven bij uitreiking Spinoza- en Stevinpremies 2021
Minister Van Engelshoven (OCW) sprak bij de jaarlijkse uitreiking van de Spinoza- en Stevinpremies, op 13 oktober 2021 in Den Haag.
[Let op: het gesproken woord geldt!]
Beste mensen,
Beste laureaten, van dit jaar én van vorig jaar,
Vorige week was ik in de Nieuwe Kerk, hier aan de andere kant van het Spuiplein. Ik hield daar een toespraak tijdens de Avond van Wetenschap en Maatschappij.
Ik citeerde die avond uit een rapport van het Rathenau Instituut, waaruit blijkt dat het vertrouwen in de wetenschap groot is.
Terecht, wat mij betreft. En hoopvol nieuws.
Maar het betekent niet dat u en ik nu op onze lauweren kunnen rusten. Want helaas is het ook zo dat bedreigingen richting wetenschappers inmiddels aan de orde van de dag zijn. Sommige onderzoekers ontvangen honderden haatmails als hun naam ergens op internet valt. Bij anderen is de bedreiging zo ernstig dat ze al jaren permanente beveiliging nodig hebben.
Terwijl het vertrouwen in onze wetenschappers dus lijkt te groeien, worden ze ook vaker lastig gevallen.
Wat daar precies de oorzaak van is, durf ik u niet met zekerheid te zeggen. Wel weet ik, net als u, dat de zoektocht naar ware kennis altijd gepaard gaat met onzekerheid. En om met die onzekerheid om te gaan is een opgave, voor iedereen.
Als je het gevoel hebt dat de wereld steeds ingewikkelder wordt, zoek je naar iets wat je weer grip geeft op wat er om je heen gebeurt. Het kan goed zijn dat wetenschap je dan houvast biedt. Omdat je weet dat we dankzij onderzoek en innovatie steeds opnieuw het juiste pad voorwaarts kunnen kiezen, hoe ingewikkeld de situatie ook lijkt.
Maar het kan ook zijn dat je juist niet zit te wachten op wetenschappers die je confronteren met complexiteit. Of met ideeën en inzichten die niet passen bij jouw overtuigingen, of jouw beeld van hoe de wereld werkt. En dan is een kop van Jut via internet tegenwoordig snel gevonden.
Wat de oorzaak van het bedreigen van wetenschappers ook is, niets praat het ooit goed. En we moeten er alles aan doen om onze wetenschappers te beschermen.
Want 1 ding durf ik wel met zekerheid te zeggen: de kennis en wijsheid van de gehele wetenschap zijn voor ons allemaal van levensbelang;
- van de bètadisciplines tot de geesteswetenschappen;
- van fundamenteel tot toegepast onderzoek; en
- van theorie tot praktijk.
Iedereen in dit land profiteert de hele dag van de Nederlandse wetenschap, en van het harde werk van al onze wetenschappers.
De kennis en wijsheid van de wetenschap zijn voor ons allemaal van levensbelang.
Het is daarom aan ons, als beleidsmakers en bestuurders, promovendi en postdocs, leraren en laureaten, om te zorgen dat onze wetenschap blijft floreren.
En dat begint bij het garanderen van academische vrijheid en veiligheid. Vanuit de overheid én vanuit de werkgevers. Ik steun de Vereniging van Universiteiten dan ook van harte bij het aanpakken van geweld en intimidatie van wetenschappers.
Daarnaast bewijst de coronacrisis in mijn ogen opnieuw hoezeer u als wetenschappers elkaar nodig heeft. Als we de huidige vragenstukken willen oplossen, moeten we samenwerken. We moeten over de grenzen van instellingen, disciplines en landen kijken.
Gelukkig zie ik de afgelopen jaren steeds vaker dat samenwerking het wint van concurrentie. Onze kennisinstellingen sluiten op steeds meer plekken allianties met elkaar.
Ik zag dat afgelopen maandag nog, toen ik het Erasmus Medisch Centrum in Rotterdam bezocht. Ze bundelen daar de krachten met de TU Delft en de Erasmus Universiteit om samen grote maatschappelijke uitdagingen aan te gaan.
Ook zie ik steeds vaker dat de wetenschap transparanter is in haar handelen, en open staat voor de samenleving. Open science is vaak geen uitzondering meer, maar de standaard.
En we maken langzaam maar zeker de stap naar een andere manier van erkennen en waarderen. Met minder nadruk op publicaties, en meer aandacht voor andere onderdelen van een wetenschappelijke loopbaan.
Het past in die ontwikkeling dat sinds kort ook teams voorgedragen kunnen worden voor de Spinoza- en Stevinpremies. Ik hoop dan ook van harte dat we snel het 1e Spinoza- of Stevin-team mogen bekronen.
Als we de huidige vragenstukken willen oplossen, moeten we samenwerken.
Dit alles brengt me bij jullie, de kersverse Spinozisten en Stevinisten. Want hoewel ieder van jullie deze prachtige prijs persoonlijk wint, spreekt uit al jullie werk duidelijk de kracht van samenwerking.
José van Dijck is een even briljant media-onderzoeker als bedreven bruggenbouwer. Sterker nog, ze startte al vóór deze prijsuitreiking een samenwerking met een andere laureaat, Bart Jacobs. Samen gaan ze aan de slag met een meer ethisch alternatief op platforms als Facebook en Instagram.
Lieven Vandersypen is niet alleen een absolute topper op het gebied van quantum computing, maar brengt zijn vakgebied ook verder door continu partners te zoeken - binnen én buiten de wetenschap.
Maria Yazdanbakhsh werkt hier in de buurt, aan het Leidse Universitair Medisch Centrum, maar heeft een netwerk dat zich over de gehele wereld uitstrekt. Zo onderhoudt ze al jaren samenwerkingsverbanden in landen als Indonesië, Gabon, Ghana en Uganda.
Marc Koper doet fundamenteel onderzoek dat van groot belang is om van fossiele brandstoffen af te komen, en is tegelijkertijd een spin in het web van onderzoeksgroepen in binnen- en buitenland. Hij werkt even makkelijk samen met collega-wetenschappers als met het bedrijfsleven.
Bart Jacobs is van huis uit wiskundige en filosoof, en zoekt al zijn gehele carrière zeer succesvol de samenwerking met andere disciplines, sectoren, en, zo blijkt nu, Spinoza-winnaars. Zijn werk houdt ons allemaal bij de les als het gaat om privacy en digitalisering.
En Judi Mesman, ten slotte, is al vele jaren een inspirerend leider binnen én buiten de academische sector. Ze doet in landen over heel de wereld innovatief onderzoek naar stereotypen en discriminatie, en mengt zich ook nadrukkelijk in het maatschappelijk debat over deze onderwerpen.
Ieder van jullie behoort al jaren tot de absolute top in jullie vakgebied.
Beste Judi, Bart, Marc, Maria, Lieven en José,
Ieder van jullie behoort al jaren tot de absolute top in jullie vakgebied. Niet alleen door de inhoud van jullie onderzoek, maar ook dankzij jullie werkwijze. Met de blik naar buiten, gericht op samenwerking,
en vaak vol in de schijnwerpers.
Dat is zeer inspirerend.
Het is mij dan ook een grote eer om vandaag aan jullie, José, Lieven, Maria en Marc, de Spinozapremie 2021 uit te reiken…en aan jullie, Judi en Bart, de Stevinpremie 2021.
Mag ik jullie vragen om naar voren te komen?