Kennis der Verplichtingen en gepercipieerde detectiekans

In 2021 is het jaarlijks terugkerende onderzoek Kennis der verplichtingen en gepercipieerde detectie- en sanctiekans uitgevoerd. Hierbij is het kennisniveau van uitkeringsgerechtigden over de verplichtingen die horen bij hun uitkering onderzocht. Ook is in kaart gebracht hoe uitkeringsgerechtigden de kans op detectie en sanctionering inschatten bij het niet nakomen van hun verplichtingen.

In 2020 is een afwijkend onderzoek uitgevoerd naar de kennis over verplichtingen in coronatijd. Dit jaar is het reguliere onderzoek weer hervat. Het onderzoek bouwt qua doelstelling en opzet voort op de eerdere onderzoeken. Doordat het onderzoek opnieuw is aanbesteed heeft een wijziging in de vraagstelling plaatsgevonden en is een andere weging toegepast. Door deze trendbreuk in het onderzoek zijn de resultaten van dit onderzoek niet vergelijkbaar met de resultaten van de onderzoeken uit eerdere jaren.

De doelgroep van het onderzoek bestaat uit uitkeringsgerechtigden die een WW-, ZW-, Wajong, WIA, WAO, AOW-, Anw-, AIO- of bijstandsuitkering ontvangen. De AKW is niet meegenomen, omdat die regeling zeer weinig verplichtingen kent. Dit jaar is naast het reguliere kwantitatieve onderzoek ook een verdiepend onderzoek uitgevoerd. Het verdiepende onderzoek richtte zich op twee sporen: 1) de informatievoorziening over rechten en plichten richting uitkeringsgerechtigden en 2) het in beeld brengen van andere factoren die een rol spelen bij nalevingsgedrag.

Uit het onderzoek blijkt dat de verplichtingen die horen bij de diverse uitkeringen bij de meeste uitkeringsgerechtigden bekend zijn, wanneer deze aan hen voorgelegd worden. Het toepassen van de verplichtingen op een specifieke situatie vindt een deel van de uitkeringsgerechtigden echter lastiger. Een ruime meerderheid van de uitkeringsontvangers schat de kans dat het opgemerkt wordt wanneer verplichtingen niet worden nagekomen als (zeer) groot in. Ook gaat een overgrote meerderheid ervan uit dat wanneer de uitkeringsinstantie er achter komt dat je niet aan de verplichtingen voldoet, er een sanctie volgt. Uit het verdiepende onderzoekt blijkt dat  informatie in brieven en op de website over het algemeen helder is. Wel vinden mensen het soms lastig om informatie over een specifieke situatie te vinden. Naast kennis over de verplichtingen is vertrouwen één van de factoren die ook invloed heeft op nalevingsgedrag.  Uit het onderzoek blijkt dat er over het algemeen vertrouwen in de uitkeringsinstanties is. Dit vertrouwen wisselt wel per type uitkering: het vertrouwen is lager bij uitkeringen waarbij het arbeidsvermogen moet worden bepaald, zoals de Wajong of de WIA.