Letterlijke tekst persconferentie na ministerraad 4 oktober 2024
Letterlijke tekst van de persconferentie van minister-president Schoof na afloop van de ministerraad op 4 oktober 2024. Bekijk de hele persconferentie via YouTube.
Libanon en Israël (1)
SCHOOF
Goedemiddag. De afgelopen week is de situatie in het Midden-Oosten snel en aanzienlijk verslechterd. Eerder deze week hebben we daarom besloten om Nederlanders, die dat willen, te helpen met hun terugkeer naar Nederland vanuit Libanon. Ruim 400 mensen hebben zich daarvoor de afgelopen dagen aangemeld bij het ministerie van Buitenlandse Zaken. Inmiddels is het vliegtuig van Defensie in Libanon geland. En een deel van die groep zal vanmiddag aan boord gaan om terug te keren naar Nederland. Dus als alles volgens planning verloopt, zetten vanavond de eerste landgenoten weer voet op Nederlandse bodem op het vliegveld van Eindhoven. En morgen staat er nog een repatriëringsvlucht op de rol om nog meer mensen terug naar Nederland te brengen. En tegelijk blijven wij in al onze diplomatieke contacten inzetten op de-escalatie. We moeten het patroon van actie en reactie, van escalatie op escalatie, doorbreken om te voorkomen dat dit nog verder uit de hand loopt en straks de gehele regio in brand staat. En daarom steunen we initiatieven om te komen tot al dan niet tijdelijk staakt-het-vuren, zowel om de diplomatie een kans te geven, maar ook om humanitaire hulp te bieden. De aanvallen op Israël – van Iran, maar ook van milities, zoals Hezbollah, Hamas en de Houthi’s – moeten stoppen.
Belangrijk bij dit alles is dat we niet vergeten waar en wanneer deze spiraal van geweld en leed in gang is gezet. Dat gebeurde op 7 oktober 2023, met de ongekende aanval van Hamas op Israël. Aankomende maandag precies een jaar geleden. Zelf zal ik die dag een bijeenkomst bijwonen in de Rav Aron Schuster Synagoge in Amsterdam. En ook de ministers Veldkamp, Keijzer en Faber zijn daarbij aanwezig voor een moment van herdenking en bezinning. Om stil te staan bij de diepe sporen die deze gruwelijke dag nog altijd trekt.
Dan de politiehack. Minister Van Weel ons vanochtend in de ministerraad bijgepraat over de hack bij de politie. Bij de hack zijn e-mailadressen en telefoonnummers buitgemaakt van politiemedewerkers en een aantal ketenpartners, zoals advocaten, rechters en Officieren van Justitie. Inmiddels zijn er maatregelen getroffen om systemen van de politie extra te beveiligen. En na onderzoek naar de oorzaak van de hack achten onze inlichtingendiensten het zeer waarschijnlijk dat een statelijke actor hiervoor verantwoordelijk is. De AIVD en MIVD waarschuwen al langer voor een toename van offensieve cyberacties van een aantal landen. Daarom nemen wij deze zaak dan ook zeer serieus. En we doen er alles aan om de precieze impact in kaart te brengen, ook in het belang van de politiemedewerkers, maar ook om ervan te leren zodat andere organisaties dit kunnen voorkomen.
Algemene Financiële Beschouwingen
Minister Heinen heeft vanochtend in de ministerraad teruggeblikt op de Algemene Financiële Beschouwingen. In het debat bleek steun voor de lijnen die in de miljoenennota zijn neergelegd. Daarmee is weer een belangrijke stap gezet. Nu de Algemene Financiële Beschouwingen zijn afgerond, worden de verschillende departementale begrotingen in de Kamer behandeld. Ondertussen werken wij uiteraard ook verder aan de prioriteiten die we in ons regeerprogramma hebben geformuleerd. Woningbouw is er daar een van. En dat is ook de reden dat ik woensdag naar Lelystad ben gegaan. Een bezoek dat in het teken stond van de grote woningbouwopgave in ons land.
Noodwetgeving asiel (1)
Minister Faber werkt ondertussen door aan het voorbereiden van de noodwetgeving op het gebied van asiel. Daarover heb ik afgelopen week met de fractievoorzitters van de vier dragende partijen onder dit kabinet gesproken om tot een goede landingsgrond te komen, en dat blijf ik ook de komende dagen, weken, doen. Op de doelstellingen van het asielbeleid sneller, strenger, soberder staan recht overeind, zowel voor de coalitiepartners als voor het kabinet. En het streven is en blijft dat er voor het herfstreces een voorstel in de ministerraad ligt.
Vroegpensioen
Gisterenavond, gaat over het vroegpensioen, hebben goede gesprekken plaatsgevonden over de vroegpensioenregeling voor mensen die langdurig zwaar werk doen. Dat heeft ertoe geleid dat CNV de acties heeft opgeschort en FNV dat overweegt. Dat geeft mij vertrouwen dat de minister Van Hijum daar de komende weken uit gaat komen.
Tot slot: volgende week heb ik de Algemene Politieke Beschouwingen in de Eerste Kamer en u begrijpt, daar kijk ik naar uit.
Noodwetgeving asiel (2)
BREMER (RTL)
Ik hoorde u net nog even refereren aan de noodwet en dat u ook de komende weken nog met iedereen gaat praten. Bent u het mij eens dat het uitroepen van een crisis enige vorm van urgentie met zich meebrengt?
SCHOOF
Zeg maar de noodwet stond in het hoofdlijnenakkoord, stond in het regeerprogramma, ik zie bij de inhoudelijke invulling. We hebben daar in de APB uitvoerig over gesproken, ongetwijfeld komt het volgende week ook in de APB in de Eerste Kamer aan de orde. En ondertussen werkt minister Faber hard aan de dragende motivering, die nodig is om tot een afrondend besluitvorming in de ministerraad te komen. Hoe eerder hoe beter, maar zorgvuldigheid neemt soms tijd.
BREMER
Dat begrijp ik, maar een crisis vraagt toch om enige urgentie, dat bent u met mij eens?
SCHOOF
Ja, maar die urgentie is er en daarom is het belangrijk om elke keer weer de hoofdlijnen, namelijk strenger, sneller, soberder, dat daarover volstrekte overeenstemming bestaat. Maar de dragende motivering, dat kost gewoon tijd en zorgvuldigheid.
BREMER
Is urgent drie maanden wachten?
SCHOOF
Urgent is in ieder geval dat je het zo snel mogelijk doet. En wij proberen nu alles op alles te zetten om het voor het herfstreces af te ronden.
BREMER
Vindt u dat urgent?
SCHOOF
Dat vind ik urgent, ja.
BREMER
Drie maanden om een crisis uit te roepen is urgent?
SCHOOF
Ja, maar het is een langdurig probleem en het zal ook een langdurig probleem zijn en het vereist een zorgvuldige aanpak en stevige aanpak. En dan kan je niet over één nacht ijs gaan.
BREMER
Je zou ook kunnen zeggen ‘het is misschien wel een structureel probleem’?
SCHOOF
Maar ook een structureel probleem moet worden aangepakt en dat vereist als het nodig is ook noodwetgeving om een doorbraak te forceren.
BREMER
Want dat is dan ook een crisis?
SCHOOF
Het is nodig om een doorbraak te forceren.
BREMER
Ik hoorde mevrouw Faber vandaag zeggen ‘het is nog niet af, want er zijn andere inzichten’.
SCHOOF
Die woorden zijn geheel voor mevrouw Faber. Daar bedoel ik mee dat zij bezig is nu om die dragende motivering zeg maar te maken en daarmee naar de ministerraad te komen. Dat is zij nu op dit moment aan het doen. Op het moment dat zeg maar de inbreng in de ministerraad aanstaande is, dan zal ik me daar met de collega’s over buigen.
BREMER
En is het dan niet raar dat iemand nog steeds bezig is om te definiëren wat de crisis is?
SCHOOF
Nee, men is bezig om de dragende motivering zorgvuldig rond te maken, juist in het kader van zorgvuldige besluitvorming. En dat het ook zeg maar overeind blijft nadat het is uitgeroepen.
BREMER
Want was het verschil tussen het vinden van een definitie voor de crisis en een dragende motivering?
SCHOOF
De dragende motivering strekt verder dan alleen maar de crisis. De dragende motivering moet ook duidelijk maken dat je deze noodwetgeving inroept plus de maatregelenpakketten dat er onderligt. En u weet, dat gaat om een combinatie van de dragende motivering onder zowel het KB als artikel 110, 111 van de vreemdelingenwet als de voortduringswet. Dus een heel pakket wat een dragende motivering moet hebben.
BREMER
Stel u gaat eruit komen, u gaat de crisis uitroepen, wat gaat er dan meteen op dag één veranderen?
SCHOOF
Nou het moment dat de AMVB’s van toepassing zijn, dan zijn van toepassing diegene, ik weet het nog uit mijn hoofd, ik kan ze niet zo even snel reproduceren zeg ik heel eerlijk, pagina 19 van het regeerprogramma rechts onderaan, dat kan ik me nog goed uit het Kamerdebat herinneren, die bullets in de inhoud die daar stond, die zullen dan snel worden geactiveerd. En één daarvan is bijvoorbeeld de onbepaalde tijd zal worden geschrapt, een andere is volgens mij registratie. En dat waren een aantal punten die zo snel mogelijk zullen worden ingevoerd.
BREMER
En wat verandert er dan op die dag?
SCHOOF
Uiteindelijk zal op die dag een begin worden gemaakt met het toepassen van al die strengere regels, wat zal leiden tot een sneller, strenger en soberder asielbeleid.
BREMER
Dank u wel.
WESTER (RTL)
Even aanvullend op de vraag van mijn collega als het mag: voor die noodwetgeving is een crisis nodig en ik krijg toch een beetje de indruk dat u de crisis aan het zoeken bent. Waar is nou precies de crisis? In plaats van: er is een crisis. Want dan is het niet zo moeilijk.
SCHOOF
Nee, dragende motivering dat is ook een juridisch vraagstuk, dat is niet alleen maar een vraagstuk van emotie of van andere feiten - emoties zijn geen feiten, mijn excuus- emoties of feiten. Het is ook een juridische motivering en dat moet echt zorgvuldig gebeuren.
WESTER
Als het gaat om een crisis dan moet er wel ineens iets anders zijn ten opzichte van bijvoorbeeld een half jaar geleden of een jaar geleden, twee jaar geleden van ‘oh, dat is nu’.
SCHOOF
Nee, maar een crisis kan ook ontstaan doordat er als maar het probleem groter wordt. We kunnen in ieder geval constateren dat het probleem met asiel zeker niet kleiner wordt.
WESTER
Maar nu komt u met deze definitie van een crisis, maar een crisis kan ook op een gegeven moment ontstaan gedurende de tijd. Dat geeft toch weer een beetje de indruk ‘crisis gezocht’.
SCHOOF
Nee, er wordt geen crisis gezocht. Er is een crisis en we kijken op welke manier we daar op de beste manier een sobere, strenge, snelle aanpak op kunnen definiëren. De keuze is gemaakt om dat via de noodwet te doen en we zijn bezig om dat zorgvuldig voor te bereiden om daar op korte termijn besluitvorming ministerraad over af te ronden.
WESTER
Volgende week Algemene Beschouwingen in de Eerste Kamer, nu is al duidelijk – nadat ook de SGP zich heeft uitgesproken in de Eerste Kamer dat zij niet voor dit traject zijn – welke argumenten denkt u nog uit de kast te kunnen halen om de Eerste Kamer te overtuigen?
SCHOOF
We hebben volgende week het debat in de Eerste Kamer. Ik zei al ‘ik verheug me op het debat’ en ik realiseer me dat een belangrijk deel ook hierover zal gaan. Tegelijkertijd zal het debat in de Eerste Kamer ongetwijfeld iets anders verlopen dan in de Tweede Kamer. En zal ik met de Eerste Kamer daar uitvoerig van gedachten over wisselen.
WESTER
Dat debat in de Eerste Kamer zal waarschijnlijk heel scherp langs juridische lijnen gaan, maar die argumentering is nog steeds niet rond?
SCHOOF
Ik weet dat er in de Kamer ook overwogen is om moties in te brengen en daar zal ik het debat met de Eerste Kamer over voeren. Het lijkt me iets te snel om daar hier het debat over te beginnen, dat doe ik vanaf aanstaande dinsdag – ik weet niet precies op welk tijdstip ik aan de beurt ben – maar dan ga ik daar het debat over aan met de Eerste Kamer.
EK (SBS)
Meneer Schoof, veel deskundigen zeggen ‘deze wetgeving kan gebruikt worden in tijden van oorlog’, ik vraag me dan af: wat gaat dit kabinet doen als bijvoorbeeld de dijken breken? Gaat u dan eerst rustig zoeken naar een gedragen motivering?
SCHOOF
We draaien een beetje in rondjes met elkaar, al een aantal weken, over deze thematiek. Elke crisis heeft zijn specifieke aanpak. In deze crisis merken we gewoon dat politiek-bestuurlijk en juridisch er veel vraagstukken zijn en daarom willen we dit zorgvuldig doen.
EK
Maar dat is toch juist de reden dat die noodwetgeving er is, omdat het eigenlijk klip-en-klaar is, mochten de dijken breken, mocht de oorlog uitbreken, dan is het heel erg duidelijk wat die dragende motivering gelijk is en nu is dat blijkbaar helemaal niet duidelijk?
SCHOOF
Nee, maar dan zullen we in die situatie de daarvoor betreffende maatregelen nemen. Een belangrijk verschil ten opzichte van de dijkdoorbraak in de vreemdelingenwet in artikel 110, 111, aangegeven is dat er een noodprocedure is die vervolgens doorbouwt op de noodwetgeving. Bij de dijkdoorbraak hebben we een andere situatie ten aanzien van het gebruik van noodwetten.
EK
Dus u denkt nog steeds dat die dragende motivering er komt?
SCHOOF
Ik zeg maar ik heb geen aanleiding te veronderstellen dat de ministerraad niet voor het herfstreces tot een besluit kan komen.
EK
U heeft geen…? Maar de ambtenaren van Binnenlandse Zaken geven u mogelijk aanleiding om dat wel te denken.
SCHOOF
Ik heb u eerder, althans, niet u, ik heb in de Kamer aangegeven dat we alles meewegen. Vanzelfsprekend alle ambtelijke adviezen. Ook het Kamerdebat. En het is ook niet voor niets dat ik met de fractievoorzitters in overleg ben om te kijken hoe we tot een goede landingsgrond kunnen komen.
EK
Nou zijn er veel mensen in Den Haag, van links tot rechts, die eigenlijk denken dat het kabinet de Kerst niet haalt. Wat denkt u?
SCHOOF
Ik heb het volste vertrouwen dat het kabinet de Kerst haalt. Als ik dat niet zou hebben, zou ik hier niet staan.
DE WINTHER (DE TELEGRAAF)
Meneer Schoof, niet om flauw te doen, maar u zei net: er is crisis. Dat is dus nu vastgesteld, begrijp ik?
SCHOOF
Oh jonge, oh nee, dat zou ik niet meer zeggen. Er is gewoon een crisis. Maar de manier waarop we zeg maar dat ook in juridische taal ten behoeve van de dragende motivering moet opschrijven, vereist zorgvuldigheid omdat die ook weer stand moet houden. Natuurlijk ten aanzien van alle procedures die daarna volgen over het beginnen bij de Raad van State maar ook vanuit zeg maar rechterlijke uitspraken en ook in de politiek-bestuurlijk, Tweede Kamer, Eerste Kamer. En daarom kost het tijd, zorgvuldigheid, om goed te definiëren hoe we hiermee om moeten gaan. En het allerbelangrijkste is elke keer weer terug te gaan naar de bedoeling. En de bedoeling was omdat we een crisis hebben, te komen tot snellere, sobere en strengere asielwetgeving.
DE WINTHER
Omdat, we hebben dit natuurlijk eerder door de minister van Asiel horen zeggen. Die moest na de ministerraad weer op haar schreden terugkeren. Dus ik dacht: even duidelijkheid of we nou in een asielcrisis verkeren of niet?
SCHOOF
Ja, we zitten toch gewoon in een asielcrisis? Alleen, de motivering daarvan, in juridische termen, dat steekt nauw. En daarom moet je daar ook in de uitlatingen zorgvuldig in zijn. Dus ik kan niet zomaar uitroepen: er is crisis, en vervolgens is noodwetgeving. Zo werkt het niet. En daarom verdient het elke keer echt grote zorgvuldigheid, ook in de ministerraad, om die dragende motivering, op de KB, op de Algemene Maatregel van Bestuur en die voortduringswet te doen. En ik ga ervan uit dat we dat voor het herfstreces gaan realiseren.
DE WINTHER
U heeft met de vier fractieleiders contact gehad. Ik begreep: sommigen telefonisch, sommigen ook in persoon. Wat heeft dat eigenlijk opgeleverd?
SCHOOF
Dat we met elkaar aan het zoeken zijn naar een goede landingsgrond. En ik zei net al: ik ga ervanuit dat ik ook de komende dagen nog veelvuldig met hun contact heb om te kijken, wat er is politiek-bestuurlijk de APB geweest, we hebben volgende week de Eerste Kamer, dus belangrijk om daar met elkaar goed contact over te blijven houden. En dat doe ik ook zelf.
DE WINTHER
Ik begreep dat u vanochtend heeft gezegd dat de heer Wilders achter de schermen eigenlijk dezelfde taal uitslaat als voor de schermen. Geldt dat ook voor degene die nu de leider is bij NSC?
SCHOOF
Ik denk dat voor iedereen geldt dat er zeg maar in de boodschap buiten en binnen geen andere is. En tegelijkertijd, en dat heb ik ook gezegd: alle gesprekken met de fractievoorzitters lopen buitengewoon plezierig. Maar ik zou bijna zeggen: ik doe op dit moment mijn werk bij die fractievoorzitters. Ik doe daar verder geen mededelingen over, en probeer echt een goede landingsgrond te krijgen voor de besluitvorming in het kabinet.
DE WINTHER
Maar goed, u heeft zelf aangegeven wat de heer Wilders achter de schermen zegt. Dan is het niet zo gek om dan ook te vragen hoe het met de rest staat, toch?
SCHOOF
Maar ik zeg: iedereen zegt voor en achter de schermen inhoudelijk hetzelfde.
DE WINTHER
Ok, ok, dan lijkt het me niet dat u echt veel vooruitgang boekt.
SCHOOF
Toch kan, kijk, het is bijna net zo met internationale, als ik zeg: geef diplomatie een kans, zo geldt ook hier: geef gesprekken een kans. Want gesprekken leiden altijd tot toenadering.
DE WINTHER
Altijd?
SCHOOF
Ja.
DE WINTHER
Ok. Dan eventjes over NSC. U spreekt dus met Nicolien van Vroonhoven?
SCHOOF
Ja.
DE WINTHER
Nog iets van Pieter Omtzigt gehoord?
SCHOOF
Nee.
DE WINTHER
Is dat niet ingewikkeld als de leider van een van uw dragende partijen op een…
SCHOOF
Nou, ik praat met de waarnemend fractievoorzitter en die zal ongetwijfeld op haar manier zorgen dat zij de contacten met NSC goed houdt.
DE WINTHER
Maar daar heeft u niet naar geïnformeerd?
SCHOOF
Nee, dat vind ik ook niet belangrijk. Ik ga ervan uit dat iedereen met wie ik praat, die is goed voor zijn of haar woord.
DE WINTHER
En nog even over die noodwetgeving. U gelooft er nog steeds in dat dat voor elkaar gebokst kan worden?
SCHOOF
Ja.
DE WINTHER
Zou het kunnen zijn dat er misschien weliswaar een noodsituatie wordt uitgeroepen door u maar dat er in de onderbouwende maatregelen die daaruit voort zouden vloeien, wellicht enige schifting plaatsvindt? Dus dat er misschien een iets minder ingrijpend pakket wordt op basis van de noodsituatie als u vooraf aan de Algemene Beschouwingen van plan was?
SCHOOF
Het uitgangspunt van ons is dat we de zeven punten die we hebben genoemd op die beroemde pagina rechts onderin, dat die in artikel 111 van de AMVB’s worden vervat, dat is ook op basis van op dit moment de voorbereiding plaatsvindt.
DE WINTHER
Daar wordt niet in gesnoeid, begrijp ik?
SCHOOF
Daar wordt niet in gesnoeid.
DE WINTHER
Dank u wel.
BOS (NOS)
Meneer Schoof, toch even: wat levert dat rondje langs die fractievoorzitters nu op?
SCHOOF
Dat we in ieder geval met elkaar in gesprek zijn. En dat is belangrijk, want zowel de vier coalitiepartners als ikzelf hadden daar grote behoefte aan om te kijken hoe we uiteindelijk de landingsgrond van de besluitvorming in het kabinet goed voor elkaar kunnen krijgen. En dat heeft, denk ik, ook even wat tijd en gesprekken nodig. En ik hoop dat dat in de komende periode ook succesvol zal zijn.
BOS
Wat betekent dat, een goede landingsgrond?
SCHOOF
Nou ja, precies wat ik zeg, dat het kabinet zijn besluit kan afronden op een manier die ook de vier fracties in de Kamer kunnen steunen.
BOS
Maakt u dat rondje eigenlijk ook in het kabinet?
SCHOOF
Dat rondje maken we met enige regelmaat in het kabinet. Dat spreekt ook voor zich. En (onverstaanbaar, red.) het kabinet dat ik met de fractievoorzitters spreek.
BOS
Wat proeft u binnen het kabinet en vooral bij uw collega van Binnenlandse Zaken?
SCHOOF
We hebben eenheid van kabinetsbeleid. En dit is zeg maar de lijn van het kabinet. Er is ook de ruimte die we met elkaar hebben afgesproken, namelijk: uitwerken van 110, 111 en alles wat daarmee samenhangt. En dat proberen we voor het herfstreces af te ronden. En over de inhoud van de gesprekken, noch met de fractievoorzitters, noch in het kabinet, doe ik verder mededelingen.
BOS
Dan toch even om het scherp te krijgen: waar wachten we nu op?
SCHOOF
Op de motivering, zodat de motivering onder het besluit in het kabinet, tot het besluit in het kabinet kan leiden.
BOS
Dus eigenlijk het hele pakket, noem ik het dan maar even, het plan, dat ligt eigenlijk al klaar?
SCHOOF
Ja, dat stond in het regeerprogramma.
BOS
Want dat is inderdaad wat we ook horen uit de torens. Het plan ligt klaar, maar er wordt eigenlijk gewacht en gewacht tot een bepaalde datum.
SCHOOF
Nee, er wordt gewacht tot de dragende motivering, in eerste instantie na het oordeel van de minister van Asiel en Migratie, rond is.
BOS
U bent nauw bij het dossier betrokken. Mijn collega vroeg het net ook al: andere inzichten, had mevrouw Faber het over. Wat zijn die andere inzichten dan?
SCHOOF
Dat moet u aan mevrouw Faber vragen.
BOS
Maar u merkt dat, neem ik aan, toch ook?
SCHOOF
Nee hoor, want mevrouw Faber is nu verantwoordelijk voor de dragende motivering. En die bespreken, op het moment dat zij vindt dat we dat in het kabinet aan de orde kunnen stellen.
Datalek bij politie
BOS
Dan even iets anders: de politiehack. Weet u welk land daar inmiddels achter zit?
SCHOOF
De inlichtingen- en veiligheidsdiensten hebben geconstateerd: statelijke actor. En vanuit het kabinet doen we geen andere mededelingen dan die.
BOS
Maar betekent dat ook dat dit eigenlijk zonder vergelding blijft? Zonder antwoord?
SCHOOF
Het blijft op dit moment bij de mededeling: statelijke actor. We zijn nog druk bezig om te kijken: wat zijn de implicaties voor de politieorganisatie? Hoe zorgen we ervoor dat we de beschermingsmaatregelen treffen die we nodig hebben? Dat we ook kunnen zorgen dat andere organisaties hier geen last van krijgen. Dat is nu de eerste prioriteit. Tweede prioriteit later zal zijn: als we kunnen vaststellen welk land het geweest is. Maar u weet: het is vaak erg ingewikkeld om dat uiteindelijk goed vast te stellen. We zullen ongetwijfeld ook de discussie met elkaar gaan voeren over wat dan in jargon heet: attributie, dus op welke manier je daarop kan reageren.
BOS
Want heel even: u weet nog niet welk land het is?
SCHOOF
We doen daar als kabinet geen mededelingen over.
BOS
Maar u zei net: als we het weten.
SCHOOF
Omdat het altijd ingewikkeld is.
BOS
Waarom is dat ingewikkeld eigenlijk?
SCHOOF
U weet: ik heb langer in dit domein gewerkt. En fysiek geweld is best wel een op een terug te brengen tot een heldere actor. U slaat mij, laten we daar maar vanuit gaan, dan is dat helder. Maar het moment dat u digitaal mij probeert aan te vallen, is het ontzettend moeilijk aan te tonen dat u het was. En dat is precies ook hier het probleem, dat is ook op grote schaal het probleem, het is erg ingewikkeld om vast te stellen of een actor, die het gedaan heeft, als je die al precies kan lokaliseren, wie het dan is, ook al kan je op sommige kenmerken wel constateren dat het een statelijke actor was. Dat was ook voor de politie belangrijk. Voor de politie was het uitermate belangrijk om zeker te weten dat het geen criminele actor was. Want dat zou voor de politie veel gevaarlijker zijn geweest. Voor Nederland is het weer veel gevaarlijker dat het een statelijke actor is geweest.
BOS
Het vermoeden is dat het Rusland is. Ontkent u dat?
SCHOOF
Ik doe daar geen mededelingen over.
BOS
En dan toch even: blijft dit onbeantwoord naar het land, als u weet wie het is?
SCHOOF
Stap voor stap. Eerst zorgen dat we de maatregelen nemen die noodzakelijk zijn, zowel om de politiefunctionarissen de informatie te geven en ook zekerheid te geven dat zij daar geen gevaar bij lopen. Vervolgens zorgen dat andere partijen zich kunnen wapenen. En ondertussen vindt het onderzoek verder plaats en zullen we daar te gelegener tijd wel op terugkomen.
Bed-bad-broodregeling
VRAAG (ONBEKEND)
Den Haag heeft laten weten onderzoek te gaan doen om een bed-bad-broodregeling voor uitgeprocedeerde asielzoekers in te stellen. Utrecht, Eindhoven, Amsterdam, Groningen, die houden er al aan vast, maar het kabinet wil er vanaf. Wat vindt u van die stap van Den Haag en die andere steden?
SCHOOF
Dat moeten de steden zelf weten. Het kabinetsbeleid is helder. Wij stoppen de financiering van zeg maar de verlenging van de bed-bad-broodregeling. En gemeenten gaan verder over hun eigen beleid.
VRAAG
Want minister Faber heeft daarover gezegd dat zij geen gesubsidieerde opvang wil voor mensen die al lang hadden moeten vertrekken. Maar dat krijgen ze toch.
SCHOOF
Maar het is toch aan gemeenten om daar hun eigen beleid in te ontwikkelen. Dat wordt niet verboden.
VRAAG
En zij doen het omdat ze verwachten dat door het stopzetten, door de regeling, of door het beleid van het kabinet, dat er allemaal mensen op straat komen. Ze zien het als struisvogelpolitiek. Kunt u uitsluiten of kunt u hen op het hart drukken dat die overlast niet zal gebeuren als gevolg van uw beleid?
SCHOOF
Onze redenering is dat deze mensen het land dienen te verlaten en dat er daardoor vanuit rijkszijde geen financiering wordt gegeven aan deze groepen een bed-bad-broodregeling te geven. En we zullen alles in werk stellen, samen met betrokkenen overigens, samen met de gemeenten indien nodig, met de Dienst Terugkeer en Vertrek om te zorgen dat ze het land kunnen verlaten. Daar gaat het ons om.
VRAAG
Nu is dat al decennialang probeert men dat. Er zitten bijvoorbeeld stateloze mensen tussen of mensen van wie het land van herkomst niet eens meer bestaat. Wat gaat u dan anders doen waardoor u die mensen wel het land uit krijgt?
SCHOOF
Belangrijk is: deze mensen horen niet in Nederland te zijn. Daar begint het mee…
VRAAG
Ja, maar die constatering en het daadwerkelijk uitzetten zijn twee verschillende dingen.
SCHOOF
…die is belangrijk en vervolgens hebben wij de keuze gemaakt dat de Rijksoverheid geen financiering geeft om deze mensen een bed-bad-broodregeling te geven omdat de echt het grootste gedeelte van deze mensen, misschien wel allemaal, uiteindelijk wel in staat is dit land te verlaten.
VRAAG
Maar dat gebeurt dus al heel lang niet. En die gemeenten zitten ermee.
SCHOOF
Maar dat is niet per definitie de schuld van de overheid.
VRAAG
Wiens schuld is het dan?
SCHOOF
Uiteindelijk, betrokkenen kunnen het land verlaten.
VRAAG
Maar goed, dat doen ze niet. En de gemeenten zitten ermee.
SCHOOF
Maar zij verlaten het land niet.
VRAAG
Ja. Maar u heeft een nieuwe methode om die mensen alsnog het land uit te krijgen?
SCHOOF
Nee, maar zij hebben hun eigen verantwoordelijkheid om dit land te verlaten. Die verantwoordelijkheid is zo duidelijk gemaakt op het moment dat ze geen vergunning bleven om in dit land te blijven. Toch kiezen ze ervoor om in dit land te blijven. En wij hebben nu gezegd: wij geven geen financiële middelen vanuit het Rijk voor een bed-bad-broodregeling ten behoeve van deze groep.
VRAAG
Maar de gemeenten krijgen dan met mensen op straat te maken en vinden dat vervelend. Die proberen er een mouw aan aan te passen. En kunt u iets doen voor die gemeenten?
SCHOOF
Nee, want betrokkenen hebben de verantwoordelijkheid om het land te verlaten. En het Rijks financiert de opvang niet meer van deze groep.
VRAAG
Nee, dat is duidelijk. Maar heeft u dan een bepaalde methoden die nog niet zijn ingezet om die mensen dan toch het land uit te krijgen?
SCHOOF
Deze mensen kunnen zich morgen melden bij de Dienst Terugkeer en Vertrek.
VRAAG
En dat is het antwoord?
SCHOOF
Ja.
Borden in asielzoekerscentra
VRAAG (ONBEKEND)
Meneer Schoof, we kennen in Nederland eenheid van kabinetsbeleid. Weten ook al uw bewindspersonen sinds (onverstaanbaar, red.) helemaal zeker. Waar komen precies de borden met teksten voor nieuwkomers te hangen en welke tekst komt er op die borden die mevrouw Faber heeft aangekondigd bij asielzoekerscentra?
SCHOOF
De exacte tekst ken ik niet. Volgens mij wordt daar op het departement nog over nagedacht hoe tekst precies luidt. Minister Faber heeft daar een suggesties voor gedaan. Mevrouw Faber heeft ook gezegd dat ze van plan is deze borden in ieder geval in Ter Apel en bij (onverstaanbaar, red.) neer te zetten.
VRAAG
Dus dat gaat gebeuren?
SCHOOF
En zij is nu aan het uitwerken op welke manier ze dat doet. En ik denk dat voor het kabinet zijn twee dingen belangrijk. Een: mensen die recht op bescherming hebben, die krijgen dat. Daarover kan geen misverstand bestaan. En tegelijkertijd: terugkeer verdient echt extra aandacht. Dat betekent dat op de terugkeer echt fors geïntensiveerd zou moeten worden. Dat is echt een ontbrekende schakel is ons asielsysteem. En mevrouw Faber heeft ervoor gekozen om dit door middel van borden duidelijk te maken.
VRAAG
Maar er komt dus een bord staan van: bent u hier rechtmatig? Hartelijk welkom, ga linksaf. En anders… short stay? Ik bedoel, wat moeten we dan voorstellen?
SCHOOF
Dat is mevrouw Faber op dit moment aan het uitwerken. Het lijkt me stug dat er borden met linksaf, rechtsaf komen. Laten we maar even afwachten waar mevrouw Faber nu mee komt.
VRAAG
Het gaat sowieso wel door?
SCHOOF
Mevrouw Faber is vast van plan hiermee door te gaan.
VRAAG
Want mevrouw Van der Plas, een van de leiders van de dragende partijen, volgens mij tegen NSC gezegd: dit is vluchtelingetje pesten. Hoe ziet u dat?
SCHOOF
Mevrouw Faber heeft de vrijheid om dit te doen. We hebben er vanochtend ook in de ministerraad over gesproken. En we hebben geconstateerd dat het aan mevrouw Faber is om hier uitwerking aan te geven. En dat wacht ik op dit moment af.
Besluit over Afghaanse bewakers
VRAAG
Nog een vraag over een heel ander onderwerp: de groep Afghaanse helpers van de Nederlandse missie. Gisteren het debat, maar dat gaat later door. Kunt u uitleggen waarom u breekt met de lijn van het vorige kabinet? Die hebben net, voordat zij vertrokken, heeft het vorige kabinet besloten om in ieder geval de intentie uit te spreken om de groep te helpen. U doet dat nu niet. Waarom is dat?
SCHOOF
Ook in het vorige kabinet leidde dat wel tot vrij intensieve debatten. En dat heeft in ons kabinet met de drie betrokken ministers hebben we daar uitvoerig met elkaar over gesproken en hebben we uiteindelijk gezegd dat we een andere afweging maken en vinden dat we niet deze stap moeten zetten ten aanzien van deze groep.
VRAAG
Waarom?
SCHOOF
Dat heeft iets te maken met de definitie, de omvang plus de situatie op zowel in asielzoekerscentra als op onze woningmarkt en hebben ze in de brief, die ook geschreven is, aangegeven dat we ten hoeve van schrijnende gevallen natuurlijk altijd wordt gekeken maar er geen groepsgewijze terugkeer plaatsvindt. En het debat daarover, en ook de ministers hebben gisteren nog niet kunnen antwoorden. Kamer heeft ook gevraagd om aanvullende informatie ten aanzien van voorbereidende nota’s. Dus dat debat wordt in de Tweede Kamer voortgezet.
VRAAG
Hoe vindt u het dan? Hoe zou u het kwalificeren dat voorgangers in hun laatste uren van hun bewind zo’n intentie uitspreken die toch een beetje haaks stond op het beleid ervoor? Hoe kwalificeert u dat?
SCHOOF
Elk kabinet mag een intentie uitspreken. En het volgende kabinet, dat zijn wij, zeg maar kijken daar met andere ogen naar, blijkt, met een andere politieke samenstelling, feit, en zijn we tot een andere afweging gekomen.
VRAAG
Dat gaat ook niet meer veranderen?
SCHOOF
Er vindt nog een Kamerdebat plaats. Maar het kabinetsstandpunt is helder.
Motie over belasting betalen door Koning
MEIJER (DE VOLKSKRANT)
Meneer Schoof, u hebt nog een debat waarop u zich kunt verheugen deze week. U heeft het nog niet genoemd, dus misschien verheugt u zich niet, maar over de begroting-Koning.
SCHOOF
Ja, daar verheug ik me ook op.
MEIJER
Goed zo.
SCHOOF
Overigens, het is de begroting van AZ, om precies te zijn, hoofdstuk 1.
MEIJER
Allebei.
SCHOOF
Ja.
MEIJER
Ja. Nu heeft de Kamer in januari een motie aangenomen dat de Koning belasting moet gaan betalen. U hebt laten weten dat u daar niets voor voelt omdat dat een heel complex traject wordt, grondwetswijziging et cetera. Maar dat is eigenlijk een hele praktische reactie en geen principiële. Wat is uw principiële standpunt over het betalen van belasting door de Koning?
SCHOOF
Als u het goed vindt, ik ga ervan uit dat volgende week woensdag dat debat ook wederom intensief zal zijn op dit punt, gelet op de eerder aangenomen motie. En dan zal ik me uitvoerig tot de Kamer richten over de redenen waarom wij van mening zijn dat dit wat ons betreft niet aan de orde is.
MEIJER
Maar zijn dat alleen praktische redenen of ook een principieel punt van: we hebben nou eenmaal een Koningshuis en dan moet je ook niet zeuren over de kosten?
SCHOOF
Volgende week woensdag ga ik daar met de Kamer uitvoerig over in debat.
MEIJER
En dat andere voorstel om het salaris van de Koning te bevriezen, heeft u daar een reactie op?
SCHOOF
Ook volgende week heb ik daar absoluut een reactie op.
Elektrische auto's uit China
VAN DEN BERGH (REUTERS)
Ik heb een vraag over de elektrische voertuigen uit China. De Europese Unie gaat nu doorzetten met zware importheffingen. Minister Klever heeft gezegd dat voor Nederland een gelijk speelveld het belangrijkste is. Ze zegt: we willen niet dat spullen gedumpt worden en de Nederlandse industrie weggeconcurreerd wordt. Vindt u dat ook het allerbelangrijkste? En ziet u nog mogelijkheden voor compromissen, of zijn er zorgen bij dit kabinet over een tegenreactie van China over deze importheffing in de EU?
SCHOOF
Ik sluit me aan bij de woorden van de minister van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingshulp. En ten aanzien van de tegenreacties, er zijn altijd zorgen. Maar die zorgen hoeven het standpunt niet in de weg staan. We zullen de komende periode zien op welke manier we daar met elkaar mee omgaan.
VAN DEN BERGH
Maar Nederland staat nog wel open voor verdere gesprekken met China hierover?
SCHOOF
Nederland praat permanent met iedereen en dat geldt ook voor China en als het nodig is om over deze punten apart met China te praten. Maar we sluiten ook aan bij de Europese lijn, dat moge ook duidelijk zijn.
Noodwetgeving asiel (3)
VRAAG (ONBEKEND)
Premier Schoof, u heeft deze week individuele gesprekken gevoerd over de asielaanpak met de coalitieleiders, waarom waren dat geen gezamenlijke gesprekken?
SCHOOF
Ik vond het plezierig om even met iedereen apart te spreken en niet meteen aan te sluiten bij een regulier dinsdagochtendoverleg. Dat was mijn voorkeur en daar zijn ze alle vier op ingegaan, ligt verder niet een hele principiële gedachte achter. Ongetwijfeld zal ik enig moment ook met de vier gezamenlijk spreken.
VRAAG
Wanneer verwacht u dat dat gaat gebeuren?
SCHOOF
Dat moet wel snel, want we moeten uiteindelijk voor het herfstreces een besluit hebben genomen als kabinet.
VRAAG
Wat denkt u dat er waarschijnlijker is, dat de PVV zich neerlegt bij een spoedwet of dat NSC zich neerlegt bij een noodwet?
SCHOOF
Je denkt serieus dat ik daar een antwoord op ga geven. De vraag mag u stellen, maar daar geef ik echt geen antwoord op. Ik ben druk in overleg met iedereen. Mijn belangrijkste taak is om te zorgen dat het asielbeleid kan worden uitgevoerd en dat ik een goede landingsgrond vind voor de besluitvorming in het kabinet.
VRAAG
Die vragende motivering die komt straks in de ministerraad, als de minister van Binnenlandse Zaken zich daar niet in kan vinden, heeft zij dan een veto?
SCHOOF
Dat zijn allemaal vragen die veel te snel gaan. We proberen te zorgen voor de goede landingsgrond, dat geld net zo goed in het kabinet, (onverstaanbaar, red.) als met de vier fractievoorzitters.
Libanon en Israël (2)
VRAAG
Tot slot nog even over Libanon, het advies van Buitenlandse Zaken was al lange tijd ‘ga weg nu het nog kan’. Honderden Nederlanders hebben dat kennelijk in de wind geslagen, verwijt u hun dat?
SCHOOF
Nou ja, verwijten is niet het goede woord. Ik zal eerlijk toegeven dat er zit wel een verschil consulaire medewerkers die mogen van ons daar niet weg, die moesten daar blijven zitten. En tegelijkertijd hebben we als land zeg maar de consulaire plicht om onze mensen te helpen. Maar rode reisadviezen worden niet voor niets gegeven. Dus we beraden ons wel om te kijken en dat hebben we ook volgens mij in voorgaande jaren ook weleens bedacht om te kijken ‘moet dat nou consequenties hebben dat je een rood reisadvies geeft, en tegelijkertijd dat er toch nog Nederlanders daar zijn. Maar de plicht om overigens als staat je mensen te helpen in een gebied waar grote problemen zijn, die gaan voor.
VRAAG
Aan wat voor consequenties zou u dan denken?
SCHOOF
Het zou kunnen zijn dat je de prijs in rekening brengt, dat zou een gedachte kunnen zijn, maar nogmaals is op dit moment totaal niet aan de orde. We zorgen nu voor dat we de Nederlanders die er zijn, dat we die terughalen naar Nederland voor zover ze dat willen.
Noodwetgeving asiel (4)
AKKERMAN (BNR)
U heeft nu een paar keer het herfstreces genoemd als datum voor die asielnoodwetgeving, kunnen we dan zeggen dat op vrijdag 25 oktober uiterlijk na de ministerraad de asielcrisis wordt uitgeroepen?
SCHOOF
Je kunt ervan uitgaan dat uiterlijk vrijdag 25 oktober een besluit door het kabinet is genomen.
AKKERMAN
En stel dat het kabinet er op die datum niet uit is gekomen, valt het kabinet dan of zijn er dan andere vervolgstappen?
SCHOOF
Stap voor stap. Ik ga er vanuit dat we 25 oktober uiterlijk een besluit hebben genomen.
AKKERMAN
Is er bijvoorbeeld nog een mogelijkheid om dan na 25 oktober weer met elkaar aan tafel te gaan zitten? Het klinkt een beetje alsof dat D-Day wordt en we nu dus 3 weken gaan wachten tot die dag met z’n allen.
SCHOOF
Stap voor stap en ik hoop daarna gewoon rustig een weekje met verlof te kunnen gaan.
AKKERMAN
Ik had ook nog een andere vraag. Was het voor u acceptabel geweest als één van de coalitiepartijen de miljoenennota niet had gesteund, zoals bijvoorbeeld NSC?
SCHOOF
Ik heb eerder aangegeven ook na de nacht, dat mijn inzet was, ook als premier, dat de vier partijen op hoofdlijnen, dat ik me verzekerd wilde weten van de steun van de vier partijen ten aanzien van de miljoenennota en dus de miljoenennota.
AKKERMAN
En als die steun er dus niet was geweest had u het prima gevonden om die nacht al het kabinet te laten vallen?
SCHOOF
Ik heb gezegd wat ik heb gezegd. En ik heb vervolgens geconstateerd dat in de nacht om vier uur dat het resultaat was dat de vier partijen het steunden.
AKKERMAN
Welke ruimte is er wel wat u betreft voor fractievoorzitters van coalitiepartijen om extraparlementair te zijn? Tot nu toe hebben we eigenlijk ook deze week met de Financiële Beschouwingen weer, daar helemaal niks van gezien.
SCHOOF
Laat ik daar dit over zeggen: er wordt een soort dichotomie geschetst, alsof extraparlementair betekent dat je geen contact hebt en als je wel contact hebt dat je dan meteen oude politiek hebt. En dat is toch een valse voorstelling van zaken. Dus we proberen het extraparlementair vorm te geven.
AKKERMAN
Waaruit blijkt dat dan, want niemand ziet het?
SCHOOF
Laat ik zeggen, ook met de begroting ging het om hoofdlijnen en niet om de details van de begroting. Ten aanzien van andere zaken gaat het elke keer om hoofdlijnen. En u ziet overigens in de afzonderlijke Kamerdebatten, soms denk ik weleens ‘nou, dat mag wel ietsje minder’, maar ziet u ook dat regelmatig stevige discussies zijn tussen bewindspersonen en ook fracties die het kabinet steunen.
AKKERMAN
Maar er blijft toch helemaal geen ruimte over als elke keer wordt teruggegrepen op die financiële afspraken die helemaal geen ruimte bieden?
SCHOOF
Nee, maar zeg maar bij het hoofdlijnenakkoord is de financiële tabel, zoals dat mooi in jargon heet, al vastgesteld. Daarop is ook uiteindelijk de miljoenennota gebaseerd geweest. Met instemming van de fractievoorzitters zijn daar wijzigingen op aangebracht, maar dat betekent niet dat elke begroting in beton gegoten is. We gaan nu richting de afzonderlijke begrotingen, maar op hoofdlijnen moet de miljoenennota wel door de vier partijen worden gesteund, anders begin je ook als kabinet aan een redelijk heilloze klus. En dat was niet mijn bedoeling en daarom ben ik en was ik buitengewoon helder als het gaat om de miljoenennota, die moet gewoon op hoofdlijnen door de vier partijen gesteund kunnen worden.
Libanon en Israël (3)
ORNSTEIN
Ik wilde toch even iets vragen. U gebruikt in dit geval grote woorden over de situatie in het Midden-Oosten: ‘De regio staat in brand, we moeten de-escaleren’. U bent toch de premier van Nederland. Iedereen ziet wat er een ellende in de wereld op dit moment is. Wat kunt u nou doen en wat gaat u doen?
SCHOOF
In enige beperking, zeg ik er meteen bij, want ik heb, laat ik zeggen, Nederland is weliswaar, men luistert graag naar Nederland, Nederland wordt gehoord, maar wij zijn geen grootmacht. Dus vanuit die beperking moeten we altijd wel werken. Maar zijn tegelijkertijd de signalen die Nederland geeft belangrijk. En als wij een Amerikaans-Frans initiatief steunen wordt dat gehoord. Dat wil niet zeggen dat Netanyahu dan meteen zegt ‘dan gaan we naar een staakt-het-vuren’. Dat gold overigens ook voor het Amerikaans-Franse initiatief, dat heeft het tot op de dag van vandaag niet gehaald. Wij zetten onze diplomatieke kracht in, zowel via de posten als via de minister van Buitenlandse Zaken, als via mijzelf in de gesprekken met diverse betrokkenen om elke keer dit punt te blijven maken.
ORNSTEIN
Pakt u ook bijvoorbeeld de telefoon om koning Abdullah te bellen, van Jordanië, ‘wat kunnen we doen?’, dat soort zaken?
SCHOOF
Uiteindelijk staan ze allemaal op het bellijstje kan ik u verzekeren. Ik heb deze week nog met de twee Nederlandse VN-mensen gebeld, zowel Jeanine Hennis als Sigrid Kaag, die ook bepaalde rollen vervullen. Ik heb bij de VN gesproken met de premier van Qatar, Netanyahu en Abbas. Op die manier bouwen we alsmaar door en laten we ook onze signalen daarin blijken. En ook de minister van Buitenlandse Zaken heeft meer collega’s ook in de regio gesproken. Op die manier laten we ons geluid horen.
ORNSTEIN
Kunt u iets vertellen wat met mevrouw Kaag besproken heeft, wat voor beeld zij u geschetst heeft?
SCHOOF
Zij heeft een beeld geschetst over de regio en over Gaza en over de humanitaire situatie en heeft mij op het hart gedrukt te kijken om ervoor te zorgen dat de Israëli ruimte geven, daar is zij ook permanent mee bezig, voor de humanitaire hulp.
ORNSTEIN
Nou ziet u komende maandag Israëli’s in de Schuster-synagoge waar u naar toe gaat, gaat u dat dan overbrengen wat mevrouw Kaag heeft gezegd?
SCHOOF
Nee, ik denk dat belangrijkste is op 7 oktober dat we stilstaan bij wat er uiteindelijk op 7 oktober 2023 is gebeurd en dat te herdenken, die afschuwelijke aanslag die door Hamas is gepleegd. En daarbij stil te staan en dat te herdenken.
ORNSTEIN
Weet u al iets wat u daar in grote lijnen gaat zeggen?
SCHOOF
Nee, ik ga daar overigens niet spreken. Ik denk, er is een heel programma voorzien, ik denk dat de aanwezigheid van het Nederlandse kabinet en de Nederlandse premier een duidelijk statement op zichzelf is en ook bewust voor gekozen om daar op 7 oktober fysiek zelf ook aanwezig te zijn.