Letterlijke tekst persconferentie na ministerraad 23 augustus 2024
Letterlijke tekst van de persconferentie van minister-president Schoof na afloop van de ministerraad op 23 augustus 2024. Bekijk de hele persconferentie via YouTube.
Geen telefoons tijdens ministerraad (1)
SCHOOF
Goedemiddag. Welkom. Ik zag enkelen vandaag van u al eerder bij het Catshuis tijdens een enorme hoosbui. En ik heb ook een paar foto’s van jullie gezien dat ik dacht van ‘wow’. Dus hopelijk bent u inmiddels weer een beetje opgedroogd. Ik merkte vanochtend ook veel belangstelling voor het besluit om geen telefoons te hebben bij de vergaderingen van de ministerraad en de onderraden. Misschien goed om te zeggen dat we die afspraak meteen bij de eerste vergadering van dit kabinet is gemaakt. En tijdens de vergadering dus inderdaad geen telefoons, iPads of andere, zoals dat heet, elektronische devices in de zaal. Die liggen gewoon in een lockerkast. En dat doen we uit veiligheidsoverwegingen omdat uiteindelijk bekend is dat landen zijn gewoon geïnteresseerd in besluitvorming van kabinetten of van regeringen. Daarom is het goed om die besluitvorming ook onder geheimhouding te laten plaatsvinden. Een directe aanleiding was er niet. Zie het vooral als een extra voorzorgsmaatregel. Ook daarbij aansluitend de maatregelen die in het verleden al zijn gemaakt voor echt hele bijzondere staatsgeheime overleggen. En de afspraak die we nu hebben vind ik wel zo eenvoudig en duidelijk.
Rijksbegroting (1)
Dan de rijksbegroting. In de ministerraad ging het dus, gelukkig zou ik bijna willen zeggen, ook over andere zaken. En allereerst over de rijksbegroting. De rijksbegroting voor volgend jaar. Deze week zijn de gesprekken daarover gestart. Woensdag en donderdag hebben we de miljoenennota voor het eerst besproken en diverse afzonderlijke begrotingshoofdstukken. Ook vandaag in de ministerraad ging een groot deel over financiën. Zo hebben we een reeks van wetsvoorstellen behandeld in het kader van het belastingplan voor 2025. En volgende week gaan we verder met de miljoenennota en nog een aantal specifieke begrotingshoofdstukken. Dan zullen we naast overgebleven begrotingshoofdstukken ook over het totaal van de miljoenennota spreken want het is de bedoeling de besluitvorming volgende week echt af te ronden. Eerlijk gezegd, we hebben geen keus. Want alles stukken moeten eind volgende week naar de Raad van State voor advies. De eerste puzzelstukjes zijn gelegd. Maar de plaat compleet krijgen vergt nog wel een intensieve week aan besprekingen. De begrotingscyclus is nu eenmaal een complex proces en het is van alle tijden dat vakministers wensen hebben en daarbij stuiten op een strenge minister van financiën. Niets nieuws onder de zon. Wat het wel ingewikkelder maakt dan voorgaande jaren is dat wij geen financiële wensen of tegenvallers kunnen opvangen door meer geld te spenderen. Die ruimte is er nu niet. Maar dat laat onverlet dat wij een begroting gaan opstellen die uitvoering geeft aan ambities die zijn afgesproken in het hoofdlijnenakkoord. En die we aan het uitwerken zijn in het regeerprogramma. En ook daar, over dat regeerprogramma, hebben we een fors aantal hoofdstukken deze week besproken en ronden de eerste besprekingen over diverse hoofdstukken van het regeerprogramma af.
Midden-Oosten en Oekraïne
Tot slot zou ik graag iets willen zeggen over het Midden-Oosten en over Oekraïne. Uiteraard hebben we in de ministerraad ook gesproken over buitenlandsbeleid. Zo is er een heftige strijd gaande aan het Oekraïense front. En verder heb ik deze week telefonisch ook gesproken zowel met de Israëlische premier Netanyahu en met president Abbas van de Palestijnse Autoriteit. En het ging over de onderhandelingen over het staakt-het-vuren in Gaza. Want een onmiddellijk staakt-het-vuren is essentieel voor een hele hoop van redenen, onder andere de vrijlating van de gijzelaars, voor meer hulp aan de Gazaanse bevolking, maar ook op vermindering en de-escalatie van spanningen in de regio.
Israël en de Palestijnse Gebieden (1)
VAN DER MEIJDEN (NOS)
U zei dat u gesproken heeft met zowel Netanyahu als Abbas en dat u aangedrongen heeft op een onmiddellijk staakt-het-vuren, heeft u daar ook nog voorwaarden of consequenties aan verbonden in die gesprekken?
SCHOOF
Nee, het gaat primair om dat er een staakt-het-vuren komt en het is aan de andere partijen om daar met elkaar samen uit te komen.
VAN DER MEIJDEN
En wat voor rol ziet u daar voor Nederland dan toch als partner in?
SCHOOF
Ik denk dat het belangrijk is dat wij dat signaal ook afgeven, omdat wij zowel door de Israëlische regering, maar ook door de Palestijnse Autoriteit worden gezien als een partij die invloed heeft, wederom naar beide partijen, dus belangrijk dat wij dat signaal ook afgeven als Nederland.
Rijksbegroting (2)
VAN DER MEIJDEN
En over een ander onderwerp: u zei net over de begroting dat dat echt wel deze week rond moet zijn vanwege doorsturen naar de Raad van State, maar u zei ‘het regeerakkoord daar moeten de hoofdstukken ook van af zijn’. Bedoelt u dan ook deze week al?
SCHOOF
Nou, ik ging ze inderdaad in één zin noemen, dat geef ik zondermeer toe, maar voor het regeerakkoord hebben we iets meer tijd, dat regeerprogramma moet ik zeggen, hebben we iets meer tijd. Ik heb al eerder gezegd: dat moet naar de Kamer worden verzonden, gewoon in de openbaarheid, in de week voor Prinsjesdag.
Israël en de Palestijnse Gebieden (2)
DE WINTHER (Telegraaf)
Nog één follow-upvraag op de vraag van de collega over uw gesprekken met Netanyahu en Abbas, want signalen afgeven dat doet de wereld al een maandje of tien volgens mij. Wat is nou de reactie op dat signaal?
SCHOOF
Dat beide partijen dat ook echt willen, maar ze hebben allemaal hun eigen eisen om ervoor te zorgen dat het daadwerkelijk daar komt. En er zijn meer partijen bij betrokken dan alleen de Palestijnse Autoriteit en Israël, dat weten we ook. Sommige partijen zitten ook niet aan tafel, laten zich vertegenwoordigen, maar dit signaal is denk ik belangrijk en de pogingen die ook de internationale gemeenschap doet om te komen tot een staakt-het-vuren. Dat signaal wilden wij als Nederland echt zwaar onderstrepen.
DE WINTHER
Wat is nou de reactie van Netanyahu als hij de 26e regeringsleider aan de lijn krijgt vanuit Europa die een signaal af wil geven?
SCHOOF
Nou, ik merkte in ieder geval dat het een, in alle opzichten, zeg maar, geïnteresseerd gesprek was. Ik had niet de indruk dat ik te maken had met een, zeg maar, een premier die dacht van ‘dit is de 26e premier die mij weer belt’. Nederland – en daar vergist men zich met enige regelmaat in – Nederland doet ertoe. We zijn niet de grootste natie of de machtigste natie op de wereld, maar de opvattingen van Nederland, ook in het Midden-Oosten, zijn belangrijk.
Verhouding tussen kabinet en fracties
DE WINTHER
Eén andere vraag, als het mag: we zien en we horen dat de partijleiders van uw coalitie met enige regelmaat zich verstaan met uw kabinetsleden. De leider van NSC was vorige week op het ministerie van Financiën om de horloges gelijk te zetten met de twee staatssecretarissen van NSC. We zien de leider van de PVV vooral uw minister van Asielzaken erg be-applaudiseren en aanmoedigen om van alles en nog wat te doen en kennelijk ook te roepen. Dat ging deze week natuurlijk niet helemaal lekker. Hoe ziet u nou zelf de verhouding tussen de partijleiders en de ministers en de, toch door deze coalitie gepropageerde, afstand, meer dualisme, het extraparlementaire karakter?
SCHOOF
Wat ik belangrijk vind, is dat we in het kabinet de gesprekken kunnen hebben en ook de besluitvormingen kunnen doen die we nodig hebben. Daar speelt de politieke constellatie waarin we werken, politieke achtergrond van de diverse bewindslieden natuurlijk een rol. En dat men in dat opzicht ook contact heeft met hun diverse fractievoorzitters, lijkt me eigenlijk ook wel verstandig, zodat we in het kabinet uiteindelijk ook met elkaar de besluitvorming kunnen doen die nodig is voor dit land, één. En twee: je ook kan rekenen op een stabiele meerderheid in de Tweede Kamer, dus in die zin juich ik de contacten toe. En tegelijkertijd: het kabinet regeert, maakt beleid, maakt ook de begroting en niet de fractievoorzitters.
DE WINTHER
Dat het verstandig is, daar kan ik nog best inkomen, maar dat vond de vorige ploeg en de ploeg daarvoor denk ik ook wel, verstandig om dat af en toe met elkaar af te stemmen. Maar de vraag is dan wel: wat is dan precies het verschil in de manier waarop deze coalitie met partijleiders omgaat en overleggen vergeleken met de vorige?
SCHOOF
Nou in ieder geval dat er een premier is die met vier fractievoorzitters moet overleggen en van geen van de vier partijen lid is. Dat is ook al een niet onbelangrijk verschil. Ik denk dat, en dat heb ik ook al eens vaker gezegd, dat het belangrijk is dat de vicepremiers in mijn kabinet ook zorgen dat die relatie met de politieke partijen mede goed onderhouden en dat we met de vier vicepremiers en ondergetekende, dat we met zijn vijven ook zorg dragen voor een goede regerende ministerraad. Dat maakt dat wat we, zeg maar, in het kabinet kunnen doen en de fractievoorzitters bepalen hun eigen route, hun eigen koers en bepalen ook de mate van afstand, maar ik vind het allerbelangrijkste dat wij in het kabinet gewoon de besluiten kunnen nemen die nodig zijn. En mijn ervaring, tot op de dag van vandaag, is dat dat ook gewoon zo is, en ik heb het vertrouwen dat het ook in de nabije toekomst zo blijft.
DE WINTHER
Maar u zei net dat u zich ook verstaat met de vier fractievoorzitters, wanneer gebeurt dat dan?
SCHOOF
Als dat nodig is, zal ik dat ook doen. En ik ga er zondermeer vanuit dat wij ook volgende week overleg hebben met de fractievoorzitters om te kijken dat datgene waar het kabinet toe gaat besluiten op voldoende steun van de fractievoorzitters kan rekenen.
DE WINTHER
Dus dat wordt dan een soort Torentjesoverleg in het Catshuis?
SCHOOF
Nee hoor, dat wordt noch een Torentjesoverleg, noch het Catshuis, dat worden de gewone beelden die u weleens vaker heeft gezien vanuit het ministerie van Financiën.
DE WINTHER
Laatste vraag hierover is: heeft u op een of andere manier al gemerkt dat één van uw ministers die indruk wekte dat hij of zij het geluid van zijn of haar partijleider liet blijken in het kabinet? Dus dat hij misschien zelf iets vond, maar bijvoorbeeld iets op tafel had, iets voorlas waarvan u dacht ‘hey, dat heb ik eerder gehoord uit de mond van meneer Omtzigt, meneer Wilders, mevrouw Yeşilgöz’?
SCHOOF
U zegt heel verschillende dingen die zijn bij elkaar opgeteld een interessante analyse, maar natuurlijk hoor ik in het kabinet ook politieke afwegingen. Zou gek zijn als ik alleen maar vakministers had en dat ze niet iets van een politieke afweging hadden waarin ook de partijkleur doorklinkt. Dat zou merkwaardig zijn als dat in dit kabinet niet zou gebeuren. Ik heb niet de indruk dat men briefjes voorleest. Dat zou echt uitermate curieus zijn. En in ieder geval kunnen ze niet met elkaar appen.
WESTER (RTL)
Meneer Schoof, dat individuele bewindslieden wat contact hebben met hun fractiegenoten in de Kamer over de begroting, dat is niet zo heel bijzonder en ook niet zo nieuw. Maar als het gaat om dat regeerprogramma, gaan er dan ook concepten daarvan naar die fracties toe?
SCHOOF
Dat is niet als zodanig afgesproken. Ik sluit niet uit dat dat gebeurt. Ik bedoel, het is een proces wat niet onder geheimhouding plaatsvindt. Het wordt ook uiteindelijk een openbaar stuk. Maar het wordt wederom een stuk van het kabinet. Maar voor die uitwerking zullen we ook daar de concentratie doen naar de fractievoorzitters of men het gevoel heeft dat wij een adequate vertaling van het hoofdlijnenakkoord geven, want zij waren toch de eigenaren van het hoofdlijnenakkoord waar wij als kabinet allemaal op zijn ingestapt. Dus het is niet meer dan logisch dat je die check nog een keer uitvoert.
WESTER
Er zit toch misschien wel een klein verschil: dat hoofdlijnenakkoord is opgesteld door fractieleiders, onderhandelaars, zoals dat vaak gebeurt, altijd gebeurt na de verkiezingen. Maar dat regeerprogramma dat het kabinet nu aan het uitwerken is, dat is iets van het kabinet, niet van de fracties. En op het moment dat er concepten gaan naar ondersteunende fracties, PVV, VVD, BBB en NSC, omdat het van het kabinet is, dan moet het eigenlijk ook naar de oppositiepartijen toe.
SCHOOF
Nou kijk, ik loop het risico dat ik in de herhaling val maar dan word ik vast gecorrigeerd. Wat voor mij belangrijk is, is dat in het kabinet met die ministers die besluitvorming kan afronden en de staatssecretarissen overigens, over het regeerprogramma. Dat is voor mij essentieel en dat moet ook een besluit van het kabinet zijn. Dat we met elkaar kijken of dat uiteindelijk in zijn uitwerking, dat er een uitwerking is van het hoofdlijnenakkoord, ook gedragen wordt door de politieke partijen, snap ik, vind ik ook begrijpelijk. Als ik maar niet, laat ik het dan zo formuleren, in de ministerraad te maken krijg met het voorbeeld dat uw collega net aangaf, opgelegde briefjes. Mijn ervaring is dat dat niet het geval is. En dan mag men vrijuit met elkaar spreken.
WESTER
Maar nogmaals, dat er individueel contact is over de inhoud dat je eens een keer praat over ‘zullen we het zus doen, zullen we het zo doen, kun je dat ondersteunen?’. Maar als er echt stukken gewisseld gaan worden over dat regeerprogramma, besluiten van het kabinet, met die ondersteunende fracties, dan moeten die toch ook meteen naar de oppositiepartijen toe?
SCHOOF
Er wordt volgens mij niet officieel stukken gewisseld. Er wordt misschien bij de fractievoorzitters iets gecheckt. Van mij mag dat. Ik ga dat niet verbieden. Zolang ik maar de vrij discussie in de ministerraad heb, zodat we als kabinet dat regeerprogramma vaststellen want het regeerprogramma is van het kabinet en niet van de vier fractievoorzitters. Als de uitwerking van het hoofdlijnenakkoord er is, heb ik er alle begrip voor dat we checken of we inderdaad binnen de krijtlijnen van het hoofdlijnenakkoord bezig zijn.
WESTER
Nog even preciezer dan. Kunt u zich voorstellen dat het concept daarvan, van dat regeerakkoord, dat dan besproken wordt in de vier verschillende fracties?
SCHOOF
Ik zit even na te denken. Volgens mij, ik weet niet wat individuele ministers op dit moment doen. Dus vanuit het kabinet is er geen policy, laat ik het dan zo zeggen, dat wij de stukken delen met de vier fractievoorzitters. Op dit moment zijn we nog bezig in het kabinet om de diverse hoofdstukken met elkaar te bespreken en daar tot overeenstemming over te komen, over die stukken die het regeerprogramma moeten vormen.
WESTER
Dus als ik het goed begrijp, het is niet de bedoeling dat het regeerprogramma, dat uiteindelijk ook gewoon openbaar wordt en ook besproken wordt in de Tweede Kamer, dat dat als dat zeg maar klaar is eerst besproken wordt in de verschillende coalitiefracties alvorens dat te publiceren?
SCHOOF
Nu begrijp ik uw vraag beter. Hartelijk dank. Nee dat is wat mij betreft niet de bedoeling. We zullen consulteren bij de fractievoorzitters of dit een adequate uitwerking van het hoofdlijnenakkoord is. Maar wat mij betreft, het is niet de bedoeling om daar al de zegen van de fracties op te krijgen. En dus onderdeel van het fractieoverleg in de Kamer zouden zijn.
WESTER
Daar gaat u ook op toezien dat dat niet gebeurt?
SCHOOF
Dat is in ieder geval niet de bedoeling.
Geen telefoons tijdens ministerraad (2)
VERWEIJ (AD)
Meneer Schoof, toch nog even over de telefoons in de ministerraad. Heeft uw vorige leven als AIVD-baas te maken met het besluit?
SCHOOF
Misschien was ik net iets sneller overtuigd, dat zou kunnen. Maar ik denk dat de allerbelangrijkste reden, daar speelt misschien ook wel mijn verleden mee, is dat ik weet dat het belangrijk is. En er is bij de start van het nieuwe kabinet een goed moment om dat te doen. En zoals ik ook al net in mijn inleiding zei, dat bouwt voort op de besluiten die in eerdere kabinetten, de vier kabinetten Rutte, zijn genomen. Die zijn ook van niks naar al een heel eind gegaan. En wij hebben er nog een heel klein stapje weer bovenop gezet door gewoon überhaupt de besluitvorming in de minsterraden, onderraden zonder telefoons of andere elektronische apparatuur te doen.
VERWEIJ
En wat dacht u toen u hoorde dat de telefoons gewoon toegestaan waren in de ministerraad, dacht u ‘naïef’, of wat was uw gevoel daarbij?
SCHOOF
Nee elke tijd kent zijn eigen moment. Het wordt bijna prozaïsch. Maar een start van een nieuw kabinet is een goed moment om nog even opnieuw te kijken. En ik zei al: de ware besprekingen, diverse besprekingen, ook in de vorige kabinetten, weet ik ook uit mijn ambtelijke ervaring, waarin geen telefoons waren, geen elektronische devices. Dus de kastjes waren er al langer en werden ook gebruikt. Alleen we hebben dat gebruikt…
VERWEIJ
Dus het is niet zo dat premier Rutte naïef was?
SCHOOF
Nee. Dat zou ik zeker niet willen zeggen. Maar het was een goed moment bij de start van een nieuw kabinet waarin niemand nog gewend is aan hoe het in het verleden ging, hoe zo’n besluit te nemen. Want als ik u nu zou vragen allemaal die telefoon niet meer mee te nemen, zou u dat erg ingewikkeld vinden. Als we elkaar de eerste keer zouden zien dan zou u misschien denken ‘nou, is eigenlijk wel logisch’, en bent u er meteen aan gewend.
VERWEIJ
Er zijn natuurlijk ook andere vertrouwelijke overleggen. Bijvoorbeeld op ministeries en met topambtenaren. Worden daar dan ook de telefoons ingeleverd?
SCHOOF
Ik weet dat dat met enige regelmaat op diverse departementen ook gebeurt. Als het echt gaat om staatsgeheim, gevoelige informatie. En dezelfde tekst die overigens ook door diensten regelmatig wordt gemeld als het gaat om cybersecurity, gebruik van devices. Als je bezig bent met hele belangrijke besprekingen, of hele belangrijke informatie devices, realiseer je dat dat per definitie kwetsbaar is.
VERWEIJ
Vindt u dan ook dat het bedrijfsleven, in de boardrooms, dat het ook bijvoorbeeld verboden zou moeten worden?
SCHOOF
Niet verboden zou moeten worden. Maar het bedrijfsleven zou, en ik weet dat in het bedrijfsleven daar ook op verschillende manieren mee wordt omgegaan, maar dat het zeg maar als er cruciale besluitvorming is in een bedrijf waarvan je weet dat andere mogendheden of andere grote bedrijven buitengewoon geïnteresseerd zouden kunnen zijn, zou ik ze altijd adviseren dat zonder devices te doen. En dat is niets nieuws, dat zeg ik al enige tijd.
VRAAG
Mag ik daar nog op inhaken? Heeft u in uw vorige rollen ooit premier Rutte geadviseerd om al die apparaten uit de ministerraad en de Trêveszaal te houden?
SCHOOF
In de vorige kabinetten Rutte zijn de besluiten die genomen zijn over het niet gebruik van de devices vanzelfsprekend gebeurd op basis van de adviezen van de inlichtingendiensten en de NCTV.
VRAAG
Toen was het advies niet: alle apparaten uit de Trêveszaal?
SCHOOF
Toen waren de adviezen om te zorgen dat de devices zoveel mogelijk buiten de staatsgeheime besprekingen plaatsvonden. En laat ik het nog weer anders formuleren: het is goed dat elke keer die stap is gezet. De tijden zijn de afgelopen tien jaar in dat opzicht ook al weer dramatisch veranderd. Niet dat iedereen in tien jaar tijd een andere telefoon heeft gekregen, maar de agressiviteit van andere landen, van statelijke actoren om via apparatuur, telefoon is gewoon een microfoon, om daar op te hacken en proberen af te luisteren, neemt gewoon toe. En er is geen directe aanleiding, behalve dit algemene beeld, maar omdat dat elke keer intensiever is, is het denk ik goed dat wij als kabinet weer een stap verder hebben gezet. En is het ook goed geweest dat de vorige kabinetten de stappen hebben gezet die zij hebben gezet.
VRAAG
Maar er zijn dus eerder wel adviezen geweest om die apparaten buiten de deur te houden?
SCHOOF
Ik zei: er is gewerkt op basis van adviezen. Hoe die adviezen toen der tijd precies hebben geluid, vergeef mij maar daar…
VRAAG
Zijn ze opgevolgd? Die waarschuwingen?
SCHOOF
Ja, laat ik zeggen, het is alweer vijf jaar geleden volgens mij dat ik daar zat, 4,5. En op dat moment kon ik als baas van de dienst prima leven met het feit dat de telefoons bij de geheime besprekingen die te maken hadden met staatsgeheime inlichtingen- en veiligheidsdiensten er niet waren.
VRAAG
En tegelijkertijd hebben bijvoorbeeld inlichtingendiensten volgens mij al jaren dat je de telefoons gewoon moet inleveren sowieso bij de ingang. Dan is het toch raar dat bij ministerraad dat niet kon? Ook bij misschien wel minder gevoelige gesprekken?
SCHOOF
Nee, alles is een weging. En daarbij is ook altijd belangrijk om te zien: wat gebeurt er eigenlijk in de wereld? En dat inlichtingendiensten van ongeveer vanaf dag een hun apparatuur buiten de inlichtingenruimtes hebben gehouden, dat haalt je de donder zou ik bijna zeggen, omdat je weet dat die inlichtingsdiensten allemaal bovenop elkaar zitten. Dus dat is echt een andere setting ten aanzien van besluitvorming in kabinetten wereldwijd, zie je een toegenomen agressiviteit, überhaupt op het hele domein. En denk ik dat elke keer de juiste stappen zijn genomen. Vond ik het een mooi moment bij de start van dit kabinet om deze extra stap te zetten om daarmee alle besluitvorming van het kabinet in ministerraden, onderraden, niet meer te kunnen afluisteren, in ieder geval niet via devices en telefoons.
WESTER (RTL)
Nog een klein aanvullend vraagje hierover als dat mag. U overlegt natuurlijk regelmatig met de Kamercommissie voor de inlichtingen- en veiligheidsdiensten, de zogenaamde Commissie Stiekem. Gaat dat regime daar ook gelden? ‘Fractievoorzitters, laat hem lekker weg’.
SCHOOF
Dat doe ik niet. Dat doen de minister van Defensie en de minister van Binnenlandse Zaken. En bij mijn weten zijn ze daar al jaren niet aanwezig, telefoons, in dat overleg. Voor de rest worden er over die overleggen nooit mededelingen gedaan. Dus ik weet niet precies…
WESTER
Alleen dat er geen telefoons zijn.
SCHOOF
Volgens mij niet. Nee. In mijn tijd in ieder geval niet.
DE WINTHER (DE TELEGRAAF)
Mag ik ook nog een aanvullende vraag stellen? Meneer Schoof, u had het over toenemende agressiviteit van andere mogendheden. Doen wij hetzelfde.
SCHOOF
Haha, ik begin bijna in mijn rol te komen van een paar jaar geleden. Maar ik herhaal nog maar in deze rol exact hetzelfde antwoord wat ik dan zou hebben gegeven: over het werk van de inlichtingendiensten doen we nooit mededelingen.
DE WINTHER
Zou wel naïef zijn als de rest het wel doet en wij niet.
SCHOOF
Het over het werk van de inlichtingendiensten doen wij nooit mededelingen.
Nord Stream 2
HAGENS (SBS)
Dag meneer Schoof, ik heb een vraag over de aanval op Nord Stream 2. Er zijn de afgelopen tijd meerdere berichten over naar buiten gekomen. Er wordt meer gewezen naar Oekraïne. Twee van uw ministers zeiden afgelopen dinsdag voor de camera’s ‘het is eigenlijk te vroeg voor conclusies’. Maar ik begrijp dat een van de PVV-ministers dezelfde dag toch heeft gevraagd naar consequenties voor Oekraïne. Klopt dat?
SCHOOF
In ieder geval is de lijn die wij hanteren dat het op dit moment te vroeg voor conclusies is. Daar bestaat ook overeenstemming over in de ministerraad. En dat we het onderzoek in Duitsland afwachten.
HAGENS
Keek u er gek van op toen ernaar gevraagd werd?
SCHOOF
Ik snap vragen, overigens ook van u. Dus ik snap vragen van iedereen.
HAGENS
Ook van de PVV, dus?
SCHOOF
Ik snap vragen van iedereen. En de lijn van het kabinet is, en die is ook bij iedereen onderschreven: we wachten de onderzoeken af uit Duitsland voordat we überhaupt het gesprek beginnen over of er daaraan consequenties moeten worden verbonden.
HAGENS
Dus het klopt dat mevrouw Faber naar consequenties heeft gevraagd?
SCHOOF
Nee, u vult nu in.
HAGENS
U zei dat u elke vraag begreep.
SCHOOF
Ja, ik snap vragen van iedereen, heb ik gezegd.
HAGENS
Wilt u dat bevestigen, klopt het dat daar discussie over is geweest afgelopen dinsdag?
SCHOOF
Nee, ik wil er helemaal niks over bevestigen. Ik snap dat het jammer is, maar ik denk dat het belangrijkste is, is wat de lijn van het kabinet is. En de lijn van het kabinet is: we wachten af wat uit de Duitse onderzoeken komt. En ik hier ook al eerder vorige week gezegd, de eerste vraag is: komt het Duits Openbaar Ministerie inderdaad bij de rechter tot een veroordeling? En dus ook de vraag: waren het de Oekraïners die de aanslag hebben gepleegd? En de tweede vraag is: of je überhaupt kan bewijzen – en dat is ingewikkelder, dat heb ik de vorige keer ook gezegd – of er staatsmogendheden zijn geweest die dat gesponsord hebben. En dan pas kom je aan vervolgvragen toe en dat duurt nog heel lang. Er is geen discussie over de steun aan Oekraïne. De steun aan Oekraïne, ook in het hoofdlijnenakkoord, is volstrekt helder. Ik weet even de Nederlandse uitspraak niet meer, maar de Engelse uitspraak die we daar steeds over hebben is: ‘as long as it takes, as much as needed’.
Asielcrisiswet
GOEDEGEBUUR (ANP)
Meneer Schoof, mag ik misschien toch heel even terug naar de vergadering eerder deze week over die Asielcrisiswet? We hebben u horen zeggen dat dat niet voor Prinsjesdag wordt, maar dat het wat langer gaat duren. Kunt u iets preciezer zijn dan dat?
SCHOOF
Nee, ik heb inderdaad gezegd – en overigens minister Faber en ik zijn het daar volstrekt met elkaar over eens – dat de Asielcrisiswet, dat vereist echt zorgvuldigheid en duurt daarom, het neemt even tijd om die Asielcrisiswet te maken en ervoor te zorgen dat die ook juridisch houdbaar is, daar zijn veel zorgen over en dat vereist dat er dus echt zorgvuldig met dat wetsvoorstel moeten omgaan. Hij komt er, daarover geen enkel misverstand en we verwachten dat dat na Prinsjesdag zal zijn, maar een exacte timing kan ik niet geven.
GOEDEGEBUUR
Die zorgvuldigheid, zit hem die ook in het overleg met de Europese Commissie wat ongetwijfeld nu loopt en de aanvankelijke scepsis die doorklonk in de reacties uit Brussel?
SCHOOF
De zorgvuldigheid zit vooral in het wetgevingsproces zelf.
GOEDEGEBUUR
Maakt het het kabinet nog wat uit of daar een Zweedse sociaaldemocraat zit, ook qua timing van de presentatie van die Asielcrisiswet, of misschien een commissaris van een wat rechtsere signatuur, zoals goed denkbaar is?
SCHOOF
Nee, voor ons is belangrijk dat dat wetsvoorstel, zeg maar, goed onderbouwd door de ministerraad kan worden aangenomen. Als we dat doen, dan zetten we ook de vervolgstappen.
GOEDEGEBUUR
Even een vervolgvraag hier, want u zegt ‘hij komt er die Asielcrisiswet’. Als er nou adviezen komen die zeggen ‘het is juridisch onhaalbaar’, wat is dan de reactie van het kabinet?
SCHOOF
Kijk, wij zullen zorgen dat die naar onze beleving juridisch houdbaar is. En ik denk dat de adviezen die, nadat wij in het kabinet hebben aangenomen, dan gaan we kijken hoe de adviezen daarover zijn. Ongetwijfeld zal er intern ook een goed juridisch debat plaatsvinden met de ambtenaren over de houdbaarheid van het voorstel, maar ik ga er zonder meer vanuit dat wij met een Asielcrisiswet gaan komen.
GOEDEGEBUUR
De conclusie dat het juridisch houdbaar is of moet zijn, is al getrokken binnen het kabinet?
SCHOOF
Nou, er zijn meer adviesinstanties dan, zeg maar, de ambtenaren bij de departementen, en die zijn ook belangrijk voor het kabinet, dus laten we eerst zorgen dat we in het kabinet tot een zorgvuldige afweging komen, maar wel vanuit het hoofdlijnenakkoord. Er komt een Asielcrisiswet, laten we daar nou geen misverstand over laten bestaan, want dat geeft alleen maar onduidelijkheid en daar is niemand bij gebaat Er kom een Asielcrisiswet en we zullen dat doen op een manier die juridisch houdbaar is en daarna zien we verder.
GOEDEGEBUUR
Ja, want mevrouw Faber zei deze week ‘we hebben eigenlijk al een asielcrisis’, zo wordt het althans gevoeld, dat komt deels door al die nareizigers die er nog komen, maar ook door de Oekraïense opvang die vastloopt. Nu zien we ook dat het draagvlak afneemt, langzaam, gestaag. Hoe kijkt u daarnaar, want u zegt net ‘whatever it takes’ voor Oekraïne, maar je ziet dat dat draagvlak afneemt. Hoe kijkt u daarnaar?
SCHOOF
Ja, ik heb meerdere keren op diverse plekken gezegd dat het uitermate belangrijk is in het kader van de veiligheid van Nederland en Europa, dat de Russische aanval wordt gestopt en wordt teruggedrongen. En wat dat betreft, dat is ook de basis waarom we Oekraïne steunen, bovendien is de integriteit van Oekraïne aan de orde. Dat zijn drie redenen om Oekraïne te steunen, dat blijven we ook doen, daar zijn ook heldere afspraken over gemaakt, staat niet ter discussie, dat doen we nationaal, internationaal verband op allerlei manieren.
GOEDEGEBUUR
Maar ik bedoel de opvang van ontheemden hier in Nederland?
SCHOOF
Ja, de opvang en terug naar, zeg maar, de opvang hier. We hebben echt grote problemen in de opvang, daar waar het gaat om Oekraïne, daar waar het gaat om de asielzoekers, maar ook met het bericht er zitten veertigduizend, dacht ik, nareizigers te wachten om naar Nederland te komen, dus we hebben echt grote issues. Daar moeten we met elkaar wel voor zorgen dat die mensen hier in Nederland toch op de een of andere manier fatsoenlijke opvang krijgen, als ze Nederland binnen mogen. En we hebben ons daar aan een aantal, ook internationale, afspraken te houden, dus dat is gewoon belangrijk.
GOEDEGEBUUR
Burgemeester Dijksma zei ‘we verwachten eigenlijk wel iets meer van de landelijke overheid ter ondersteuning’. Snapt u dat?
SCHOOF
Ik denk dat de landelijke overheid, samen met overigens de gemeenten, echt alles doen om te zorgen dat er opvangplekken komen, maar het wordt steeds moelijker om die opvangplekken te realiseren, omdat er gewoon heel veel mensen in de opvang zitten, zowel Oekraïners als asielzoekers.
Israël en de Palestijnse gebieden (3)
HENNOP (AFP)
Goedemiddag meneer Schoof, Jan Hennop van AFP, ik wil even teruggaan naar het gesprek tussen Netanyahu en Abbas en uzelf. Wat is de aanleiding geweest voor dat telefoontje? En dan mijn tweede vraag is: ziet u in de toekomst dat Nederland mogelijk een grotere bemiddelingsrol kunnen spelen in het Gazaconflict?
SCHOOF
De reden voor het telefoongesprek was tweeledig, namelijk een telefonische kennismaking en daarnaast het belang onderdrukken van het staakt-het-vuren. Nederland is in het Midden-Oosten een gewaardeerde partner, maar ik denk dat bij de start van het kabinet we ook zo eerlijk moeten zijn om te zeggen dat de nationale prioritieten waar we nu aan werken echt prioriteit hebben. Maar we zullen ons niet onttrekken aan onze internationale verplichtingen.