Letterlijke tekst persconferentie na ministerraad 23 december 2022
Letterlijke tekst van de persconferentie van minister-president Rutte na afloop van de ministerraad op 23 december 2022. Bekijk de hele persconferentie via YouTube.
Aanslag in Parijs
RUTTE
Goedemiddag. We zijn natuurlijk allemaal geschrokken door het nieuws, het laatste uur denk ik ongeveer, over de aanslag in Parijs. Ik heb daar verder ook geen andere informatie over dan jullie de media berichten, maar we volgen dat natuurlijk op de voet. En onze gedachten zijn bij de slachtoffers, nabestaanden, Franse autoriteiten ook die proberen dit in goede banen te leiden. Vreselijk nieuws.
Ik ben wat later omdat ik hiervoor nog een telefoontje had met president Erdogan, over de situatie in Oekraïne, in NAVO. En natuurlijk ook het goede werk wat Turkije doet om te proberen ook de voedselvoorziening in de wereld op gang te houden, de graandeal, en hoe wij daar ook behulpzaam bij kunnen zijn. Dus vandaar dat er een wat groter gat zat tussen einde Ministerraad en deze persconferentie.
Terugblik op 2022 (1)
Aan het einde van het jaar is het onvermijdelijk dat ik ook een paar dingen misschien over dat jaar zeg, omdat, en ik zei dat vanmorgen ook toen ik het Binnenhof opliep en Jaïr en EenVandaag en een paar anderen mij daarnaar vroegen, dat het eigenlijk bijna een eeuwigheid terug lijkt, dat moment dat we, het is nog maar één jaar geleden, nog niet eens één jaar geleden, op 10 januari, het kabinet officieel aantrad. In ieder geval ikzelf, en velen, dachten, nou corona was toen nog niet voorbij, we zaten nog in een lockdown, maar je had toch hoop dat dat met het verder scherper krijgen van de precieze gevolgen van de Omikronvariant, niet te lang meer zou duren, en dat er dan misschien weer iets van een ‘normale tijd’ zou aanbreken.
Oorlog in Oekraïne
En eind februari, de inval van Rusland in Oekraïne, is er natuurlijk een seismische verandering geweest. Misschien wel de grootste naoorlogse verandering, geopolitiek, in de situatie in Europa. Vergelijkbaar, wellicht, alleen met de val van de Berlijnse muur, in positieve zin toen. En in vreselijke zin, de oorlog in Joegoslavië. Maar op twee uur vliegen van Amsterdam, zo’n agressieoorlog met zoveel doden en met zulke enorme geopolitieke gevolgen, ook gevolgen in Nederland, in Europa, voor inflatie, gasprijzen, energieprijzen. Dat hadden we niet kunnen vermoeden.
En daarmee is oorlog terug, en in volle hevigheid op ons continent. Een gruwelijke aanval is dit op een soeverein land. En daarmee ook een aanval op alles wat we met elkaar in Europa in de afgelopen tientallen jaren hebben opgebouwd. Het is een aanval op de mensenrechten, het is een aanval op de internationale rechtsorde. Maar ook op onze welvaart en veiligheid. En gelukkig, kunnen we zeggen op dit moment, dat het momentum op het slagveld meer richting Oekraïne gaat.
Het einde van deze oorlog is nog niet in zicht. En dat betekent dat ook komend jaar Oekraïne steun zal nodig hebben. Dat krijgt Oekraïne van Amerika, van Europese Unie, maar vanmorgen hebben we ook als Nederland gezegd, in een telefoongesprek samen met Wopke Hoekstra, Liesje Schreinemacher en Kajsa Ollongren, in een gesprek met Volodymyr Zelensky, de president, dat Nederland komend jaar ook weer klaar staat en wij hebben daarvoor 2,5 miljard apart gezet. Grotendeels voor militaire steun, maar uiteraard ook humanitair hulp, die belangrijk is bij de kritieke herstelwerkzaamheden, ook de gevolgen van het constant bombarderen van de vitale infrastructuur in Oekraïne. Maar ook een spoor waar Nederland zich in het bijzonder bij betrokken voelt, het bereiken van gerechtigheid voor gepleegde oorlogsmisdaden en dat is belangrijk omdat natuurlijk Nederland daar een traditie heeft met Den Haag als stad van recht en vrede. Een van de VN-hoofdsteden zijn wij, samen met Wenen en New York. En uiteraard Genève.
En ik zeg het nog maar een keer, Poetin mag deze oorlog niet winnen. We moeten ons blijven inzetten voor de veiligheid van Europa. En ook de welvaart. En daarmee ook in Nederland. Wat je ook zag dit jaar is dat die oorlog natuurlijk ook ons confronteerde met vraagstukken die we bij de start van deze kabinetsperiode in die mate niet hadden voorzien. Zo hebben veel Nederlanders zich hard moeten inzetten, en dat hebben ze ook gedaan, vaak als vrijwilligers, om tienduizenden Oekraïners, gevlucht voor oorlog en geweld, om die op te nemen in hun midden. Maar niet alleen in hun midden op te nemen, ook te helpen aan werk, in heel veel gevallen.
Terugblik op 2022 (2)
En we hebben natuurlijk als politiek, Kamer, kabinet, maatregelen moeten nemen om de pijn van de hoge inflatie- en hoge energieprijzen te verzachten. Koopkracht pakket van ongekende omvang. En natuurlijk de energiemaatregelen voor huishoudens, kleinverbruikers en ook de energie-intensievere bedrijven.
Met andere woorden, een zeer turbulent jaar, ook nationaal. Met ook op andere terreinen ontwikkelingen waar het kabinet op moest reageren. We werden natuurlijk weer volop, kregen we te maken met stijgende asielinstroom, hadden ze een beetje in slaap laten sussen, denk ik, maar het ging om de aantallen tijdens de coronacrisis. En toont ook maar weer eens aan dat niet alles helemaal voorspelbaar is, maar dat we wel met elkaar kunnen kijken hoe we omgaan met die gevolgen. En zo ik vanmorgen ook tegen de journalist van EenVandaag zei ‘dan zou je willen, als zoiets zich voordoet, dat je met één druk op de knop, met één ferm besluit, dat hele probleem weer kunt wegnemen’, maar in onze complexe samenleving is dat niet altijd mogelijk.
Sterker nog, heel vaak niet mogelijk, en zal je dus stapsgewijs moeten proberen zaken weer in goede banen te leiden. Daarvoor is ook samenwerking nodig, dat is natuurlijk de basis in dit land voor alles wat we hier doen, en dat is ook de reden waarom we, denk ik, een van de rijkste landen van de wereld zijn. In de top 3, geloof ik, zitten. Of nog hoger.
Nieuw pensioenstelsel
Gisteren hebben we daar weer een grote stap gezet, met het nieuwe pensioenstelsel dat beter aansluit bij de huidige tijd, in ieder geval nu aangenomen in de Tweede Kamer. Nou, vele jaren van voorbereiding, zo’n beetje de hele periode dat ik nu deze baan heb, zijn we bezig met het pensioenstelsel. Onderhandelingen, honderden uren debatteren, ook nog in de afgelopen weken, met werkgevers, met werknemers, maar ook met fracties in de Tweede Kamer. Ik denk toch echt een mijlpaal, en ik ben ook ontzettend blij dat er breder steun is dan alleen de coalitie. Dat waardeer ik ook enorm. Iedereen steekt hier zijn nek uit omdat we er echt, denk ik, met elkaar van overtuigd zijn dat dit goed is. En dat hier een stelsel wordt neergezet wat ook voor de toekomst bestendig is, en het is daarmee ook een van de grootste stelselwijzigingen van de afgelopen decennia. Maar goed, maar we zijn er nog niet, want eerst nog de Eerste Kamer.
Vooruitblik op 2023
We blijven uiteraard ook volgend jaar, hebben we ook dit jaar gedaan, hard werken aan de langere termijn transities, denk aan klimaat en energie, onderwijs, onze veiligheid, de arbeidsmarkt. En als het gaat om stikstof werken we natuurlijk hard door aan een landbouwakkoord om ook ervoor te zorgen dat de toekomst van onze boerenbedrijven vorm wordt gegeven.
Maar goed, eerst wil ik jullie natuurlijk hier vandaan, van mijn kant, ik krijg alsnog vragen, ontzettend mooie feestdagen toewensen. Het is de eerste keer in een paar jaar dat we weer op een normale manier kerst kunnen vieren en oudjaar, zonder coronabeperkingen dus ik hoop dat jullie dat ook kunnen doen in een gezelschap van vrienden, familie, misschien ga je op reis. Enfin, wat jullie ook gaan doen, heb een paar hele mooie weken, ook door jullie is hard gewerkt. En uiteraard blijft het kabinet waakzaam, houden we de vinger aan de pols, al ben ik zelf ook even weg, en hoop ik jullie op vrijdag 13 januari hier weer terug te zien.
BREEDVELD (NOS)
Premier Rutte, waarom zoekt het kabinet in de nieuwe wet politieke partijen naar mogelijkheden om politieke partijen ook te kunnen verbieden?
RUTTE
Ja, dit is een proces wat al langer loopt. Sinds 2018. Het komt voort uit de commissie Remkes. Dat er extreme omstandigheden kunnen zijn, maar die moeten dan ook echt wel extreem zijn, waarin partijen die virulent antidemocratisch zijn, zouden kunnen worden verboden. Met een bevoegdheid voor de Hoge Raad, procureur generaal en de Hoge Raad zelf, om daar een rol in te hebben.
BREEDVELD
Is er ook een actuele aanleiding om dit in de wet ook op te nemen?
RUTTE
Nee. Dit is een proces dat al loopt sinds 2018. En eigenlijk al langer hé. Dit is een debat wat al ook in het eerste decennium van deze eeuw speelde en eigenlijk geland is in de staatscommissie, daar is ‘ie, Johan Remkes.
BREEDVELD
Is deze wet ook bedoeld om eventueel Forum voor Democratie aan banden te kunnen leggen?
RUTTE
Nee. Nee. Het is voor partijen bedoeld die openlijk antidemocratisch zijn. En er is niet een speciale partij op het oog.
BREEDVELD
Want coalitiepartner D66 hint daar wel heel duidelijk op. Forum voor Democratie gaat die grens over. Is deze wet bedoeld om dit soort uitingen van partijen te kunnen toetsen?
RUTTE
Ik zou het in het algemeen willen oproepen om op te passen dat we daar als politici onderling elkaar op gaan beoordelen. Ik laat dat aan D66, wat natuurlijk ook mag, dat mag een fractie doen, daar is geen enkel verbod op. Zelf zou ik ervoor kiezen om, ook conform de wet, dat ook echt wel objectiveerbaar te doen. Vandaar dat daar een rol is voor de Hoge Raad en niet voor de politiek.
BREEDVELD
Want dit is nu al mogelijk in de Nederlandse wet om partijen te verbieden, waaronder de Centrum Partij destijds. Wat maakt deze wet dan nodig?
RUTTE
Nogmaals, de staatscommissie Remkes heeft gezegd ‘het is nodig om het bestaande instrumentarium steviger te maken’. Daar zit ook een dragende redenering voor in die commissie Remkes en die zetten we nu om in een wetsvoorstel. Maar het is niet zo dat we daarbij nu actuele situaties op het oog hebben.
BREEDVELD
Toch heeft de minister van Binnenlandse Zaken, Hanke Bruins Slot, ook gewezen op bijvoorbeeld ontwikkelingen in Amerika, de Capitoolbestorming, onlangs ook de aanhoudingen in Duitsland met mensen met plannen om de democratie omver te werpen. Zijn dat de dingen waar deze wet een antwoord op moet zijn?
RUTTE
In ieder geval de gelegenheid moet bieden aan de rechter om er iets van te vinden. En de procureur-generaal en de Hoge Raad om er iets van te vinden. Voor mij als liberaal politicus geldt dat ik vind dat er een vrij extreme mate van vrijheid van meningsuiting moet zijn, ook voor politieke partijen. Maar er ligt natuurlijk een grens in als het expliciet antidemocratisch is.
BREEDVELD
Want de huidige wet biedt alleen op basis van openbare orde mogelijkheden om in te grijpen. Wat maakt deze wet dan zo nodig?
RUTTE
Deze wet gaat nog verder, kijkt ook naar wat is uiteindelijk de intentie van een partij. Wat staat er in het partijprogramma. Daar kan naar worden gekeken. Maar nogmaals niet met de bedoeling om Kamerleden onderling elkaar te laten beoordelen.
BREEDVELD
Maar de rechter gaat dat uiteindelijk doen. De Hoge Raad moet dat bepalen. Dat is onze hoogste rechtelijke instantie. Waar moet de partij dan in beroep? En zit daarin ook niet het gevaar dat daarin willekeur gaat ontstaan?
RUTTE
Dat lijkt mij niet. Dat is natuurlijk voorzien. De Hoge Raad heeft die rol in ons Nederlandse staatsbestel. Heeft ook een rol in als er een vervolging moet worden ingesteld, of daar verzoek toe is, tegen politieke ambtsdragers, dus er liggen verantwoordelijkheden bij de Hoge Raad die daar heel specifiek over gaat. Dus dat lijkt mij een logische keuze om het daar neer te leggen.
BREEDVELD
Maar goed, er zijn ook politieke partijen die weinig vertrouwen hebben in de rechtelijke macht. Die het ook gekleurd vinden. Zien we hierin ook niet hoe ingewikkeld het is om een oordeel te vormen over de rechtsstatelijkheid van partijen?
RUTTE
Ja, tegelijkertijd zou ik, hoewel ik zeer ben voor een open, grote mate van vrijheid van meningsuiting, ook wel willen waken om te zeggen ‘rechtsstatelijkheid is ook een opvatting’. Rechtsstatelijkheid is ook gewoon gebonden aan een aantal objectiveerbare normerende elementen in het wettenstelsel. En dat is bijvoorbeeld dat er een democratische meerderheid besluit tot wetgeving, dat we trias politica hebben, onafhankelijke rechtelijke macht hebben. Ja, mogen ook partijen van alles van vinden natuurlijk, in een vrij land. Zolang ze dat stelsel niet omver willen werpen is dat allemaal tot je dienst. Maar je kunt niet rekening houden met al die opvattingen die zo in strijd zijn met wat toch breed wordt beschouwd als de rechtsstatelijke onderbouwing van ons democratisch bestel.
BREEDVELD
Maakt dat die wet ook niet zo moeilijk, maakt dat die wet ook niet juist zo moeilijk omdat, het is natuurlijk een dunne lijn tussen wat u zegt ‘die vrijheid van meningsuiting en antidemocratische tendensen’?
RUTTE
Nee. Nee, uiteindelijk mag je normeren, de wetgever mag ook normeren. Alleen de vraag is dan: wie bepaalt dat? En waarvoor je moet oppassen is dat je niet te snel lange tenen hebt. Dus het moet alleen in extreme gevallen. Je moet niet bang zijn, we moeten niet, we zijn niet van marsepein. We zijn niet bang voor het stevig politieke debat en ook voor stevige opvattingen die ook op de flanken van het politieke stelsel voorkomen. Dat hoort bij onze levendige democratie. En er zullen altijd partijen zijn die proberen, ja, to test the nerves van het brede politieke midden. Maar dat mag. Waar het hier om gaat is wanneer het een grens over gaat richting echt het omver willen werpen van de democratie bijvoorbeeld.
BREEDVELD
En tegelijk waarschuwt u ook ‘het is niet de bedoeling dat politici elkaar gaan verwijten ongrondwettelijk, onrechtstatelijk te zijn’.
RUTTE
Dat mag zonder meer. Dat is het vrije politieke debat. Maar daar kan niet een juridische gevolgtrekking aan worden verbonden.
HAGENS (SBS)
Meneer Rutte, welke concrete problemen heeft het kabinet dit jaar opgelost?
RUTTE
Om te beginnen overigens, van harte gefeliciteerd met uw benoeming. We gaan uw carrière verder volgen. Nou ja, bijvoorbeeld we hebben dit jaar geprobeerd een goed antwoord te vinden op dat vreselijke probleem wat we hebben van die hoge inflatie en hoge energieprijzen. En ik denk dat we erin geslaagd zijn in eerste instantie voor de laagste inkomens. En via het prijsplafond ook voor de middengroepen daar een systeem voor te ontwikkelen wat enigszins nog betaalbaar is. Kost heel veel geld, maar daarmee natuurlijk ook direct met zich mee brengt: kun je dat langer dan één jaar in die mate doen?
HAGENS
Ja, het is een tijdelijke compensatiemaatregel. Dus het probleem is eigenlijk een beetje vooruitgeschoven?
RUTTE
Nou ja, maar dat hangt ook af van de analyse die je maakt van hoe ontwikkelt zich de komende tijd de inflatie, de gasprijzen, wat kun je ook doen op kortere termijn om mensen te helpen, verder te werken aan een vergroening van hun huizen zodat ze minder afhankelijk zijn van gas en olie. Maar dat is natuurlijk ook maar beperkt, en zeker mensen met een kleine beurs kun je niet te veel van verwachten, kun je niet denken dat zij ineens een warmtepomp van tienduizenden euro’s gaan installeren.
HAGENS
Als je kijkt naar de stikstof- en de asielcrisis bijvoorbeeld, dan is de kritiek vaak ‘ja, er is wel wat gebeurd maar het is eigenlijk vooruitgeschoven’, bent u het eens met die kritiek?
RUTTE
Niet helemaal, deels wel. Dit zijn vraagstukken die inderdaad meer tijd kosten, waarvan je dolgraag zou willen dat je inderdaad, wat ik net in mijn inleidend woord zei, met één groot besluit, met één grote druk op de knop krachtdadig het kan oplossen. Als ik kijk naar stikstof heeft het vorige kabinet, onder leiding van Carola Schouten, natuurlijk hele grote stappen gezet met het hele wetgevingspakket van 2019. Dit kabinet zet nu de volgende grote stap met een groot, ook financiële ruimte, om boeren te helpen. We hebben zeg maar alle maatregelen voor aangekondigd, maar dat vraagt natuurlijk ook wel precisering, we moeten met de provincies praten, provincies met de boeren, met de industrie, met scheepvaart. En daarnaast is het van belang, dat parallel daaraan, er ook een toekomstperspectief is voor onze landbouwsector, daar wordt allemaal hard aan gewerkt maar dat is niet in een paar weken op te lossen. Migratie, hetzelfde. Wij zetten, we maken voortgang, bijvoorbeeld de transitvisa nu ingevoerd op Schiphol voor bijvoorbeeld mensen uit Turkije, dat helpt met de mate van asielaanvragen op Schiphol. En er is visumliberalisatie ingeperkt voor een aantal landen op de Westelijke Balkan, dat helpt ook al nu bij de instroom. Maar er moet ook nog veel gebeuren, en uiteraard het pakket van augustus was daar belangrijk. We kijken dat nu in samenhang, zoals u weet, met andere vraagstukken rondom migratie zoals, daar zijn de kennismigratie en de arbeidsmigratie.
HAGENS
Denkt u weleens ‘wat is iedereen ongeduldig’?
RUTTE
Nee hoor, helemaal niet. Nee, ik heb dat ongeduld zelf ook en ik zou ook willen, als ik van de zomer zag, die grasvelden bij Ter Apel, zou ik ook willen dat je sneller nog kon acteren. Ik was heel blij dat toen het weer omsloeg, dat we er meestal in slaagde om mensen onderdak te bieden, maar dat heeft echt ook enige weken geduurd voordat dat probleem bijvoorbeeld enigszins onder controle was.
HAGENS
Ziet u ook dat het lage vertrouwen in de politiek komt omdat die concrete problemen niet snel genoeg worden opgelost?
RUTTE
Ja, ik ben toch wat voorzichtig met ‘laag vertrouwen in de politiek’ zo algemeen te stellen. Ik heb dat natuurlijk...
HAGENS
Het is nu al een tijdje laag.
RUTTE
Ja, ik zie dat wel vaker natuurlijk, dat dat lager is. Ik denk dat als er zich grote vraagstukken voordoen, zoals dit jaar rond migratie, rond koopkracht, maar ook rond stikstof, niet zozeer dat het kabinet krachtdadig maatregelen neemt, maar welke maatregelen in dit geval het kabinet nam, en hoe die dreigde uit te pakken, en hoe dat werd ervaren bijvoorbeeld bij onze boeren, dan is het noodzakelijk dat je dat met elkaar bespreekt en in goede banen leidt. Ik denk op stikstof, dat dat gelukt is. Op migratie werken we daar hard aan. Ik denk dat het op koopkracht gelukt is. En dan zie je ook dat ook in de publieke uitingen wat meer rust komt rond de politiek en dat mensen zeggen ‘oké, een aantal van die vraagstukken gaan nu beter, al zijn ze nog niet allemaal opgelost’.
HAGENS
Gaat u iets anders doen komend jaar, om dat vertrouwen terug te winnen?
RUTTE
Nou, wat ik u zeg, we zijn hard aan het werk. En dat is in de politiek altijd een kwestie van ervoor zorgen dat je stap voor stap de goede analyses maakt en op basis daarvan tot oplossingen komt. Ik ga niet hier nu zeggen dat je met een simpele oplossing alle problemen kunt wegtoveren. En ik geloof ook niet dat mensen in Nederland, wat een hoog ontwikkeld land is, met een diepgewortelde democratie, daarin zouden geloven als we dat zouden zeggen.
WESTER (RTL)
Meneer Rutte, 2,5 miljard trekt het kabinet weer uit voor Oekraïne. Wat gaat u precies met dat geld doen?
RUTTE
Wat ik, ja, dat gaat voor het grootste deel naar verdere wapenleveranties aan Oekraïne. Dat doen we vaak ook met andere landen samen. Er is dit jaar overigens een klein miljard geleverd. Wat we precies leveren, zeggen we niet altijd. Dus dat is soms wel, soms niet, hangt er een beetje vanaf met welke andere landen je het doet en ook of het misschien juist wel prettig is om te melden, dat is ook een tactisch, strategische afweging. Dus dat zal een groot deel zijn van die 2,5 miljard. Daarnaast natuurlijk humanitair, maar er zal ook veel geld moeten worden gestoken in bijvoorbeeld het weer op gang helpen, of het op gang houden, van de vitale infrastructuur. Zoals bijvoorbeeld de elektriciteitsvoorziening in Oekraïne, en de energievoorziening in de breedte.
WESTER
Is het ook een beetje symbolisch om nu alvast te laten zien van ‘we trekken weer zoveel geld uit voor Oekraïne’?
RUTTE
Nou, wat we proberen te doen eigenlijk is een besluit wat we hebben genomen, de minister van Financiën en de ministers die gaan over Buitenlands beleid, en ikzelf, dat het goed is om daar voor langere termijn stabiliteit op te hebben want anders moet je per wapenleverantie zoeken ‘waar is het geld’. Nu hebben we dat in één keer gereserveerd en weet je ook ‘dit kunnen we doen’. En dat is ook zo ruim te meten, dat je daar voorlopig even mee vooruit kan, dus dat geeft ook bestuurlijke rust. En dat helpt ook Oekraïne, om ergens op te kunnen rekenen.
WESTER
Wat zegt u tegen de mensen die misschien iets hebben van ‘ik zit zo te worstelen met mijn koopkracht, ik kom zelf amper rond deze maand, en dan gaat er zoveel geld naar Oekraïne toe’?
RUTTE
Dan zeg ik dat het én/én is, in koopkracht steken we natuurlijk op dit moment tientallen miljarden. Dus dat is verschrikkelijk veel meer, natuurlijk, dan aan Oekraïne. En die tientallen miljarden zijn nodig om de mensen met de laagste inkomens te ondersteunen zoals met de energietoeslag voor mensen tot 120% wettelijk minimum loon, maar ook om dat prijsplafond in te voeren in onze aller energierekening. Het gaat om heel erg veel geld. Dat geld hebben we gelukkig, we zijn een van de rijkste landen, we zijn ontzettend goed uit de crisis gekomen van 2012/2013/2014 omdat we toen bereid waren in te grijpen. Dat hebben we met zijn allen gedaan, dus dat geldt voor ons allemaal. En in die zin is het dus én/én, dat zou mijn antwoord zijn. Je moet ervoor zorgen dat je Oekraïne ondersteunt, dat is ook ónze veiligheid, dat zijn ónze waarden die daar bevochten worden. Maar je moet er ook voor zorgen dat je hier de huishoudens ondersteunt met die hoge energieprijzen.
AKKERMAN (BNR)
Ik vroeg mij af, die 2,5 miljard, is dat onvoorwaardelijk? Of is dat afhankelijk van hoelang de oorlog eventueel nog gaat duren?
RUTTE
Kijk, als die oorlog natuurlijk heel snel afgelopen is dan heb je die 2,5 miljard niet helemaal nodig. Maar we gaan ervan uit dat die nog even duurt. We kunnen daar geen voorspellingen over doen. En daar willen we in ieder geval voor dat kalenderjaar die rust creëren voor volgend jaar. Maar het is niet zo dat we nu plannen op: dan is de oorlog klaar. Dat weten we nog niet.
AKKERMAN
Nee, dat kunt u natuurlijk niet weten.
RUTTE
Het ziet er op dit moment ook niet naar uit want...
AKKERMAN
Nee. Want u houdt er dus ook rekening mee dat het nog een heel jaar, of langer, kan duren?
RUTTE
Ja. Daar moet je in principe op rekenen dat dat zou kunnen, zonder dat het daarmee een voorspelling is. Want dat weten we natuurlijk niet.
AKKERMAN
En als dat zo is, gaat er dan het jaar daarna bijvoorbeeld weer 2,5 miljard hier naar toe?
RUTTE
Wij hebben nu het besluit genomen voor 2023 nu. Regeren is vooruit zien. Maar dat is wel erg ver vooruitkijken.
AKKERMAN
Ik zag ook dat een deel van het geld is nog voor een mogelijke diplomatieke oplossing. Heeft u enige hoop nog dat die er gaat komen volgend jaar?
RUTTE
Nou, het is vooral bedoeld voor de accountability. Kijk, diplomatieke oplossingen uiteraard, als Nederland daar een bijdrage aan kan leveren, fantastisch. Maar de hoofdsporen zijn dus militair, humanitaire, vitale infrastructuur en helpen ook met, zeg maar, het zevende programmapunt in het tienpunten vredesplan van Zelenski, dat heeft te maken met die accountability, dus hoe zorg je ervoor dat je de agressie ook kunt veroordelen en niet alleen kunt veroordelen maar dat het ook voor een rechter kan worden gebracht. Maar natuurlijk, als wij een rol kunnen spelen in een eventueel vredesplan, dan zullen we dat graag doen.
AKKERMAN
En, het is veel geld, er gaat ook natuurlijk veel geld naar gevolgen van de oorlog, de energiesteun, het prijsplafond. Bent u bang dat de ambities die u had aan het begin van dit jaar in gevaar komen door al deze extra maatregelen?
RUTTE
Nee. We staan er zo bizar financieel goed voor dat we dit allemaal kunnen doen. En ook door kunnen gaan met geld wat we gereserveerd hebben voor stikstof en voor klimaat...
AKKERMAN
Maar hoelang nog?
RUTTE
... en voor onderwijs en voor veiligheid. We hebben zelfs nog, op de drie miljard extra defensie uitgaven, nog 2 miljard kunnen toevoegen, structureel, als gevolg ook weer geïnspireerd door deze vreselijke oorlog en tot de conclusie komend dat dit van ons vereist wordt. Maar uiteraard is het niet oneindig. Dus die hele grote uitgave nu aan dat prijsplafond, die op kan lopen tot tientallen miljarden, dat is natuurlijk niet oneindig.
AKKERMAN
Want hoelang vindt u dat nog verantwoord? Is dat één jaar? Is dat twee jaar?
RUTTE
Nou ook hiervoor geldt dat je dan eerst de analyse moet maken: wat verwacht je hoe die prijs zich gaat ontwikkelen? Je ziet op dit moment de gasprijs alweer een stukje onder de 100 euro ligt. Als dat een langere termijnbeeld zou zijn, heb je een hele andere situatie dan als die gasprijs weer terug gaat naar wat hij in augustus was, boven de 300 euro. Dus dat hangt heel erg af van die ontwikkeling en daar kun je eigenlijk nu nog geen staat op maken. Dat moet echt nader geanalyseerd worden.
VAN DEN BERG (REUTERS)
U zegt ‘er is een deel gereserveerd voor accountability’. Is dat ook om dat agressietribunaal te ondersteunen?
RUTTE
Ja bijvoorbeeld, als dat gaat lukken. Dat is iets wat we natuurlijk moeten zien op te zetten. Dat gaat niet lukken via de Veiligheidsraad. Dus dat kan misschien via Algemene Vergadering van de VN, of Europees. Moeten we allemaal naar kijken. Dus die gesprekken zijn allemaal gaande. Maar dat moet ook gefinancierd worden.
VAN DEN BERG
En als dat in Nederland komt, dan kan je een beetje inschatten wat de kosten zijn als je kijkt naar de andere...
RUTTE
Dan gaan we dat ook niet, denk ik, in ons eentje financieren, dan zullen we ook nog wel naar collega’s kijken om te helpen. Maar het is passend denk ik dat het hier komt, omdat Nederland daar bij uitstek, dat vindt ook iedereen geloof ik wel, de plek voor is.
VAN DEN BERGH
Maar mocht dat zo zijn, dan is dit dan het geld wat er is? Of is er dan ook weer de mogelijkheid dat Nederland weer de portemonnee trekt voor zo’n tribunaal?
RUTTE
Ja, dat durf ik niet te zeggen. Die 2,5 miljard is grotendeels bedoelt voor militaire steun, echt een kleine 2 miljard daarvan is voor militair. En de rest inderdaad voor humanitair en het weer opbouwen van de infrastructuur en dit zijn ook niet de enorme bedragen. Zo’n accountability- of agressietribunaal zou ook meer-jaar geld kosten, en dit is natuurlijk geld voor 2023. Dus daar kun je ook niet onmiddellijk meerjarig zo’n tribunaal van financieren, en dat zou ten koste gaan van de militaire ondersteuning en die heeft onze prioriteit omdat het cruciaal is dat Poetin deze oorlog verliest. En dus dat Oekraïne deze oorlog wint. Dat is cruciaal.
KEULTJES (AD)
Het is natuurlijk het jaar, de tijd van de beoordelingsgesprekken. Hoe vindt u zelf dat het gaat?
RUTTE
Ja, dat vind ik altijd ingewikkeld, ik had altijd zo’n hekel aan een baas die zei ‘hoe vind je zelf dat het gaat?’, dan zei ik ‘nou, vertel jij maar’. En ik denk dat als ik dat nu aan de kiezer zou vragen, dat de kiezer een heel gemengd beeld heeft. Als ik naar mijn eigen partij kijk, laatste peiling 27 zetels, 9 groter dan de eerstvolgende partij, niet rampzalig maar wel een stuk lager dan bij de laatste verkiezingen. Als je kijkt naar het algemene politieke vertrouwen, ook in mij persoonlijk, dan is dat natuurlijk een stuk slechter. Tegelijkertijd denk ik wel...
KEULTJES
Een 3,3 was het he.
RUTTE
Jazeker, dat is laag he. Ik denk wel dat we er in de laatste weken in geslaagd zijn, rond bijvoorbeeld dat prijsplafond, maar ook rondom stikstof en de opvolging van het rapport Remkes, besluiten te nemen, ook rust te brengen, goed proces uit te lijnen. En ik merk ook dat de mensen dat waarderen. Maar dat heb ik nog niet in de cijfers gezien.
KEULTJES
En de leden van het kabinet? Krijgen die van u allemaal een voldoende?
RUTTE
Ja, van mij wel. Maar ik stem niet op ze. Dus daar hebben ze weinig aan.
KEULTJES
Het was ook het jaar van de bedreigingen aan het adres van vele kabinetsleden. Maakt dat dit jaar een bijzonder jaar?
RUTTE
Dat is helaas wel langer aan de gang, dat was niet iets speciaals van dit jaar dacht ik hoor, dat is al langer aan de gang, die hoge aantallen bedreigingen.
KEULTJES
U haalde zelf ook al even de asielcrisis aan. Ik wil het graag nog even hebben over die nareisbeperking, meerdere rechters oordelen vandaag dat die familie binnen twee weken, van een vrouw uit Irak gaat het vandaag om, alsnog mag komen. Kan daarmee de asieldeal in de prullenbak?
RUTTE
Nou kijk, wat altijd gebeurt bij de asielketen, en bij het vreemdelingenrecht, is dat er natuurlijk veel rechtszaken zijn, hier ook. En deze gaan we eerst goed bestuderen, dus daar geef ik nog geen commentaar op. Die gaan we echt even goed analyseren.
KEULTJES
U hebt misschien al wel tijd gehad om de twee anderen te bestuderen?
RUTTE
Nee dat geldt ook voor de uitspraken van gisteren, die zijn we aan het bestuderen.
KEULTJES
Ook die rechtszaken, die al zijn geweest, zijn allemaal oordelen van rechters die zeggen ‘nee, de asieldeal, dat is eigenlijk onwettig’.
RUTTE
Ja, in die uitspraak zit natuurlijk heel veel specifieke aspecten. Dus dat analyseren we eerst heel precies.
KEULTJES
En gebeurt hier nou eigenlijk in feite hetzelfde als bij het stikstofkaartje? Waarbij ook al tientallen uitspraken liggen die eigenlijk het beleid dat uw kabinet uitvoert als onwettig verklaart?
RUTTE
Die begrijp ik niet. Stikstofkaartje zijn geen juridische uitspraken...
KEULTJES
Nou ja, sorry. In zijn algemeen bij...
RUTTE
Stikstof wel. Daar heeft u gelijk in.
KEULTJES
... stikstof uitspraken heb je natuurlijk ook tientallen rechtszaken gehad waaruit...
RUTTE
Ik vind dat echt twee verschillende dingen. Dus op de... Nou tientallen, een grote. En dus bij stikstof hebben we natuurlijk in 2019 is die programmatische aanpak die we hadden sinds 2015 naar de vuilnisbak verwezen door de rechter. Dat klopt. Maar dat vind ik van een andere orde dan in het vreemdelingenrecht waar het ook niet ongebruikelijk is dat er heel veel rechtszaken zijn, dat er dus ook heel veel gerechtelijke uitspraken zijn die niet altijd voor de staat positief uitpakken. Vind ik echt wel iets anders.
HAGENS (SBS)
Een buitengewoon inhoudelijke panelonderzoek gehouden over het kerstdiner.
RUTTE
Ah!
HAGENS
34% van de Nederlanders gaat gourmetten. Gaat u dat ook doen?
RUTTE
Nee. Maar wat ik wel ga doen houd ik voor mijzelf.
HAGENS
Oh, dat is jammer.
RUTTE
Goede dagen.