Letterlijke tekst persconferentie na ministerraad 14 oktober 2022
Letterlijke tekst van de persconferentie van minister-president Rutte na afloop van de ministerraad op 2 september 2022. Bekijk de hele persconferentie via YouTube.
Goedemiddag. Ja toch allereerst: deze week de vreselijke berichten uit Oekraïne. Vladimir Poetin die op grote schaal burgerdoelen aanvalt. En tegelijkertijd gelukkig ook zijn leger, dat keer op keer tegenslagen moet incasseren op het slagveld. Deze beschietingen, die dienen geen enkel doel, ook geen enkel militair doel. Het is ook geen vergelding. Deze aanvallen hebben uitsluitend als doel om cruciale infrastructuur te vernietigen en de onschuldige Oekraïense bevolking te terroriseren. En als Poetin hiermee gedacht had dat de Oekraïners te breken zijn en de steun van het Westen te ondermijnen, dan heeft hij het opnieuw mis. Diverse bondgenoten hebben deze week versterking toegezegd voor de Oekraïense luchtverdediging en ook wij zullen meer luchtafweerraketten leveren. Wij blijven Oekraïne op alle mogelijke manieren bijstaan en we voeren onze humanitaire, onze financiële en militaire steun alleen maar verder op. We blijven tegelijkertijd hard werken om de hoge energieprijzen te dempen, die mede het gevolg zijn van deze vreselijke oorlog. Eerder hebben we al een prijsplafond voor energie gepresenteerd voor huishoudens en kleingebruikers.
En zojuist heeft Micky Adriaansens een toelichting gegeven op de uitgewerkte regeling voor energie-intensieve ondernemers: de Tegemoetkoming Energiekosten-regeling, de zogenoemde TEK. Vanaf november dit jaar tot en met december volgend jaar komen we daarmee bedrijven tegemoet die in principe gezond zijn en energie willen besparen, maar niet anders kunnen dan op dit moment veel energie te verbruiken. Omdat we rekening dienen te houden met de Europese staatssteunregels en goedkeuring van de Europese Commissie, kan het tot het tweede kwartaal van 2023 duren voor de regeling wordt opengesteld. Tot die tijd zijn banken bereid om sneller en soepeler voorschotten te verlenen en we zullen coulant omgaan met verzoeken tot uitstel van belasting.
Deze week hebben we ook op meerdere momenten stilgestaan bij de aanbevelingen van Johan Remkes over stikstof en de landbouw als geheel. Zijn rapport is besproken in het kabinet, binnen de coalitie maar ook breder met betrokken partijen: natuurorganisaties, provincies, VNO-NCW, MKB-Nederland, Bouwend Nederland en woensdag op het Catshuis met boerenorganisaties. En uit al deze gesprekken kwam eigenlijk hetzelfde naar voren: we moeten met elkaar nu aan de slag. Met de aanpak van stikstof, met het herstel van natuur, het op gang brengen van de vergunningverlening en het creëren van een duurzame, toekomstgerichte landbouwsector in Nederland. Daarom omarmt het kabinet de aanbevelingen die Johan Remkes heeft gedaan, zoals Christianne van der Wal en Piet Adema zojuist ook bekend hebben gemaakt. Wij realiseren ons dat het vertrouwen broos is en dat we dit alleen door daden met elkaar kunnen herstellen. Het is dus van groot belang dat we goede gesprekken voortzetten die we de afgelopen tijd met alle betrokken partijen hebben kunnen voeren. En de komende maanden hopen we deze constructieve gesprekken om te zetten in een Landbouwakkoord. We streven ernaar dat in het eerste kwartaal van 2023 te presenteren.
En tot slot ben ik blij dat mijn voorganger, Jan-Peter Balkenende, vandaag per Koninklijk Besluit is benoemd tot minister van Staat. Minister van Staat is een eretitel. In uitzonderlijke gevallen wordt die toegekend aan politici. Zij kunnen de Koning adviseren bij ingewikkelde staatsrechtelijke kwesties of kunnen de Nederlandse regering vertegenwoordigen op bijeenkomsten in binnen- en buitenland. Ik denk dat het goed is dat Jan-Peter Balkenende met zijn ruime maatschappelijke en politieke ervaring zich daarvoor wil inzetten. En ik wens hem in die rol ook heel veel succes.
Rapport-Remkes
WESTER (RTL)
Over het rapport-Remkes, meneer Rutte. Het rapport-Remkes geeft boeren meer perspectief dan de eerdere plannen van het kabinet. Er zijn weer gesprekken op gang gekomen. Tegelijkertijd, het kabinet omarmt de voorstellen, de gedachtegang van Johan Remkes, maar een paar hele scherpe kantjes zijn er toch nog weer even uitgehaald. Zou je nou kunnen zeggen dat de acties van de boeren, die er in heel veel verschillende vormen waren, waar heel veel over gezegd is, dat die acties toch succes hebben gehad?
RUTTE
Er waren natuurlijk twee typen acties. Er waren acties die zonder meer wetsovertredend waren, waar we ook over gesproken hebben bij de bijeenkomst in het Zuid-Hollands provinciehuis met de boerenorganisaties. Die konden niet en die zullen op geen enkele manier ooit invloed hebben op kabinetsbeleid. Maar er waren ook heel veel protesten, fatsoenlijke protesten, binnen de regels van de wet over de plannen, en dat liet zien hoe heftig dit allemaal wordt ervaren. Niet alleen de stikstofmaatregelen, maar ook hoe de kloof wordt ervaren tussen stad en platteland, die ook door Johan Remkes werd beschreven. En er ligt nu een heel goed stuk van Johan Remkes, wat wij omarmen, wat op allerlei punten verdere uitwerking nodig heeft. En ik denk dat dat een basis is, dat voel ik ook bij de boerenorganisaties en de andere organisaties, om dit op te pakken.
WESTER
Zou je kunnen zeggen dat actie voeren in dit geval wel geloond heeft?
RUTTE
Protesten mag altijd en protesteren. Maar ik wil hier niet het gevoel meegeven aan u dat als je met gevaarlijke situaties veroorzakend op snelwegen, dat dat onderdeel zou zijn van beïnvloeding. Dat is het niet. Maar er zijn ook heel veel boeren die op een fatsoenlijke manier hebben geprotesteerd en hun mening hebben laten horen. Ook heel veel anderen. Er zijn ook heel veel natuurorganisaties die weer hun bijdrage aan het debat hebben geleverd. En ik denk dat er inmiddels een goed stuk ligt om mee verder te gaan.
WESTER
Maar daarom wel gewoon het normale protesteren van de boeren die hun stem hebben laten horen vanuit de verschillende regio’s, dat heeft wel geholpen om toch de scherpe kantjes weer wat uit de eerdere voorstellen van het kabinet te krijgen?
RUTTE
Nou ja ik ga niet helemaal mee met uw formulering. Het is absoluut waar dat het goed is in Nederland dat je hier het recht hebt om te demonstreren en te protesteren. En binnen de wet laten we daar heel veel ruimte voor, maar er zijn ook grenzen. En wat ook hier speelt, is dat de plannen zoals het kabinet die had gepresenteerd in juni, die moeten ook nog verder worden uitgewerkt. Waar we voor gekozen hebben, samen met de Kamer, is te zeggen: doe er nou een gespreksleider bij, Johan Remkes, die helpt om die zaken precies in rij te zetten: wat moet er nou gebeuren om die plannen ook uit te werken, op een manier dat er draagvlak voor is? En ik denk dat dat nu gelukt is en dat het nu zaak is dat met elkaar vast te houden.
Koninklijk Huis
BOS (NOS)
Heeft u de Koning eigenlijk nog gesproken meneer Rutte, na gisteren?
RUTTE
Daar zeg ik nooit iets over. De contacten binnen de Kroon, tussen de Koning en mij, die zijn vertrouwelijk.
BOS
Want u heeft gezien, ook hoeveel het hun natuurlijk doet, de impact is groot.
RUTTE
Zeker, absoluut. En dat realiseer ik mij zeer.
BOS
Waarom is ervoor gekozen om dit naar buiten te brengen?
RUTTE
Daar ga ik ook iets over zeggen. Dat geeft allemaal inzage in de contacten die er zijn binnen de ministeriele verantwoordelijkheid, daar kan ik niet over spreken. Ik kan alleen maar zeggen dat Koning en Koningin dat volgens mij op een zeer indrukwekkende wijze gedaan hebben gisteren. Dat over ‘wat is hier precies aan de hand?’ niets gezegd kan worden. ‘Wat zijn dan de beveiligingsmaatregelen?’ ook niets gezegd kan worden. Ik kan wel zeggen dat iedereen uiteraard hierbij betrokken er alles aan doet om te zorgen voor de veiligheid voor de Kroonprinses.
BOS
Maar is het dan slim om daarover te spreken?
RUTTE
Wat er gisteren besproken is, ook in de media, dat is echt van tevoren, ook ministerieel helemaal afgedekt.
BOS
U wist daarvan?
RUTTE
Daar wist ik van in die zin dat het ministerieel was afgedekt. Ik zat bij het verhoor, maar ministerieel kon ik volledig de verantwoordelijkheid nemen.
BOS
Voordat we even over die situatie verdergaan ook even over de lange termijn. Want wat is de impact die dit op haar heeft? Wat zijn de gevolgen volgens u als je kijkt naar de voorbereiding op het Koningschap van dit?
RUTTE
We hopen natuurlijk dat dit zo kort mogelijk duurt. Ik kan niet zeggen wat dit is en ook niet wat de beveiligingsmaatregelen zijn. Maar het dit, namelijk dat het nodig is om deze maatregelen te treffen, moet natuurlijk zo kort mogelijk duren. En die hebben absoluut een invloed op dit moment op haar en op de wijze waarop zij haar studie kan vormgeven. Het studeren zelf kan wel, maar het normale studentenleven, wat je ook iemand gunt op deze leeftijd, is nu natuurlijk heel erg lastig.
BOS
Terwijl de Koning altijd heeft gezegd, ook hoe belangrijk die tijd voor hem is geweest. Dat heeft zij nu niet?
RUTTE
Klopt en zo is het precies. Zo is het precies.
BOS
Dus heeft dat effect ook in de voorbereidingen op haar Koningschap straks?
RUTTE
Nou dat hangt er helemaal vanaf hoe lang dit duurt en wat de impact is. En daarom wordt er alles aan gedaan om dit natuurlijk zo kort mogelijk te laten duren.
BOS
En professioneel gezien? Kan zij gaan en staan... want we zagen haar laatst op Prinsjesdag, kan zij bijvoorbeeld wel straks op de reis naar het Caribisch deel van Nederland?
RUTTE
Daar zeg ik helemaal niets over toekomstige verplichtingen van de Koninklijke familie, dat doen we nooit. U zult dat dan op dat moment zien. Maar er wordt natuurlijk alles aan gedaan om ervoor te zorgen dat zij ook haar koninklijke taken zo goed mogelijk kan uitvoeren, zoals zij ook zichtbaar was op Prinsjesdag.
BOS
Ja want waarom kan dat wel en kan ze bijvoorbeeld niet gaan en staan in Amsterdam waar ze wil?
RUTTE
Dat geeft inzage in aard van bedreiging en beveiligingsmaatregelen en we gaan de tegenstander niet wijzer maken dan ‘ie is.
BOS
Maar is dat... het roept heel veel vragen op, ik snap u kunt er niet alles over zeggen, maar waarom kan bijvoorbeeld...
RUTTE
Nee, in het belang van de zaak kan dat niet, klopt.
BOS
Maar waarom kan iets als Prinsjesdag wel, maar kan zij niet bijvoorbeeld in alle rust met meer beveiliging toch gaan en staan waar zij wil?
RUTTE
U stelt vragen die gaan over aard van de bedreiging en over de aard van de beveiligingsmaatregelen en daar kan niets over gezegd worden. Dat geeft, nogmaals, inzage in de situatie en wij gaan degene die dit veroorzaakt niet wijzer maken.
BOS
Hoe gaat u ervoor zorgen dat zij weer de straat op kan?
RUTTE
Daar wordt alles aan gedaan. En we proberen dat natuurlijk ook zo snel mogelijk te normaliseren, maar ik kan daar geen garanties over geven. Dat kan dus ook langer duren, maar we doen er alles aan.
BOS
Maar dat klinkt alsof dit heel lang gaat duren?
RUTTE
Nee dat zeg ik niet, ik zeg alleen dat we geen garanties kunnen geven.
BOS
Maar hoe gaat u dit oplossen?
RUTTE
Doordat iedereen hier met man en macht mee bezig is die er iets vanaf weet en er iets aan kan doen, dit natuurlijk permanent de hoogste prioriteit heeft, vanzelfsprekend. Maar ik kan daar verder niets over zeggen.
BOS
Maar is dit iets van lange adem, of...
RUTTE
Ook die vraag beantwoorden, of wel of niet en hoe lang et cetera, geeft allemaal inzage in aard van de bedreiging en ook in aard van de te nemen maatregelen en daar gaan wij niets over zeggen.
BOS
Tot slot dan toch nog even: in hoeverre is dit niet ook gewoon een blamage dat we de Kroonprinses eigenlijk niet dusdanig kunnen beveiligen dat zij kan gaan en staan waar zij wil?
RUTTE
Dat is ernstig, ik gebruik die term niet, want dat zou ook weer inzage geven in wat er aan de hand is. Dus die term gebruik ik niet. Maar ik zeg u wel dat we er alles aan doen om, als het maar enigszins kan, haar leven te normaliseren.
DE WINTHER (DE TELEGRAAF)
Meneer Rutte, kunt u aan Nederland uitleggen in wat voor land we nou eigenlijk zijn beland, als zelfs de Kroonprinses bedreigd wordt en mensen het idee hebben dat eigenlijk de rechtsstaat zijn eigen burgers niet meer kan beschermen?
RUTTE
Ik kan u geen inzage geven in de aard van de dreiging en in de aard van de beveiligingsmaatregelen, dat gaat simpelweg niet. Ik kan u alleen maar zeggen dat ik het voor haar, voor haar ouders en voor haar zussen verschrikkelijk vind dat dit gebeurt, en dat we daarom met zijn allen er ontzettend hard aan werken om dit ook in goede banen te leiden. Maar ik kan ook op deze vragen niet ingaan. Ik kan u alleen maar zeggen dat we uiteraard tot het uiterste gemotiveerd zijn om dit in goede banen te leiden.
DE WINTHER
We hebben de moeder van de Prinses gisteren naar eigen zeggen geëmotioneerd meegemaakt. Zij maakt zich zorgen om haar kind, om het welzijn van haar kind ook. En hoewel er natuurlijk veel meer mensen in Nederland bedreigd worden, of jarenlang zelfs en voor hun leven moeten vrezen en niet zonder politiebegeleiding hun leven kunnen leiden, is het, denk ik, ook nu heel erg duidelijk geworden dat zelfs het Koninklijk Huis niet ontkomt aan een dreigingsbeeld. Want dat is de reden waarom de Koningin er gisteren iets over gezegd heeft. Dan is het toch ook een logische vraag om te vragen hoe het kabinet het zo ver heeft kunnen laten komen met de georganiseerde misdaad?
RUTTE
En die vraag, die vraag mag u stellen, maar het antwoord op die vraag, als ik ook maar het begin zou maken met u daarin mee te nemen, geef ik u inzage in zaken die ik niet hier met u ga delen. Omdat dat de tegenstander wijzer maakt, ik ga dat niet doen. Alles is er nu op gericht om die situatie in goede banen te leiden en de veiligheid niet verder in gevaar te brengen.
DE WINTHER
Maar is er dan wellicht in het kabinet wel sprake van een overweging om nog eens tegen het licht te houden of de middelen, die de rechtsstaat nu ter beschikking staat om de eigen burgers te beschermen, voldoende zijn nu we zien dat de georganiseerde misdaad dusdanig extreem handelt, dat een geëmotioneerde Koningin vreest voor het welzijn van haar dochter?
RUTTE
Ik kan alleen op die vraag in algemene zin antwoord geven dat dit kabinet zich ten doel heeft gesteld, en dat is een algemeen antwoord, los van de vreselijke situatie die wij gisteren zagen in Zweden, de mededeling van Koning en Koningin. Dus ik kan alleen iets zeggen in algemene zin op uw vraag, en dat is dat dit kabinet zich als doel stelt om de georganiseerde misdaad in Nederland het hoofd af te hakken. Maar daarmee zeg ik niets over de concrete dreiging die er is en de precieze beveiligingsmaatregelen. U legt daar een link, ik leg die niet, ik zeg daar niets over.
DE WINTHER
Vindt het kabinet het wel wenselijk om op een gegeven moment te kijken of de huidige rechtsmiddelen nog voldoende zijn om de georganiseerde misdaad in den brede een halt toe te roepen?
RUTTE
Opnieuw een algemeen antwoord, los van de mededeling van gisteren: daar is het kabinet mee bezig. Dat is ook onderdeel van het coalitieakkoord. We hebben een speciale ministeriele commissie die zich daarmee bezig houdt: aanpak van ondermijnende criminaliteit. Die heeft een heel werkprogramma opgesteld die al dit soort vragen in kaart brengt. Maar nogmaals, dat staat los van wat we gisteren zagen.
DE WINTHER
En wanneer mag de bevolking kennis nemen van de uitkomst van het werkprogramma van de ministeriële commissie?
RUTTE
Het is niet dat we iets nieuws doen, dat is aanvullend op wat er al gebeurt. Het is niet dat er nu niets gebeurt, er gebeurt heel erg veel. Er zijn 60.000 politiemensen in Nederland die iedere dag bezig zijn om dit land voor u en mij veilig te houden. Er zijn heel veel mensen ook gespecialiseerd in dit type criminaliteit. Wat wij doen, is met elkaar kijken wat er verder nodig is om ervoor te zorgen dat je die georganiseerde criminaliteit kunt aanpakken. Nogmaals: los van wat we gisteren zagen in Zweden.
DE WINTHER
Wat een beetje ondergesneeuwd is geraakt, begrijpelijkerwijs misschien door wat er gisteren gebeurd is, is dat in de berichtgeving over die dreiging richting de Kroonprinses ook uw naam is genoemd. Ik vroeg me af of dat nog iets met u doet?
RUTTE
Ik zeg daar helemaal niets over. Ik zeg ook niets over dreigingen die naar politici gaan, ook niet naar mij en ook niet over beveiligingsmaatregelen.
DE WINTHER
Ik snap dat u niets over de beveiligingsmaatregelen wil zeggen. Maar ieder mens die genoemd wordt in dat circuit, hebben we kunnen zien aan de reactie van de Koningin hoe ernstig dat kennelijk is en welke impact dat heeft, kan mij doen voorstellen dat ook u, u bent toch ook een mens, dit soort dingen voor de kiezen krijgt en daar zelf ook iets van vindt?
RUTTE
Uiteraard en dat is ook zo, maar dat ga ik niet hier delen in een persconferentie. Maar de vraag is terecht en uiteraard doet het ook iets met mij, maar daar laat ik het echt bij.
DE WINTHER
Slaapt u er slecht van?
RUTTE
Ik zeg er verder helemaal niets over, nee.
HOEDEMAN (ALGEMEEN DAGBLAD)
Meneer Rutte, ik geloof u onmiddellijk als u zegt dat u op de hoogte was dat de Koning en de Koningin iets gingen zeggen over de veiligheidssituatie van Amalia. Hoe rijmt u dat met de Rijksvoorlichtingsdienst die ter plekke in Zweden heeft gezegd: stel geen vragen over Amalia?
RUTTE
Nee, wat ik zei is: ik zat gisteren in het verhoor voor de parlementaire enquêtecommissie Groningen, maar de ministeriële verantwoordelijkheid is volledig in acht genomen.
AHAROUAY (NRC)
Wat betekent dat dan?
RUTTE
Dat betekent dat de ministeriële verantwoordelijkheid, die is breder dan dat ik persoonlijk altijd tot op de laatste stap op de hoogte moet zijn van wat er gebeurt. Dat betekent dat ik die ministeriële verantwoordelijkheid volledig kon waarnemen, doordat mensen ter plekke de inschatting konden maken wat wel en niet verstandig is.
AHAROUAY
Maar oké, dat gebeurt dus dat gebeurt dan daar ter plekke, maar dan bent u er niet vooraf van op de hoogte?
RUTTE
Dat is heel vaak zo. Er gebeuren heel veel dingen gedelegeerd omdat wij met elkaar van tevoren hebben afgesproken binnen welke bandbreedte dingen mogelijk zijn. Dus ik hoef niet altijd precies te weten wat er concreet op een bepaald moment gebeurt. Soms is dat nodig, niet altijd.
AHAROUAY
Maar achteraf bent u er wel verantwoordelijk voor?
RUTTE
Ik ben altijd volledig ministerieel verantwoordelijk en hier kon ik hem ook volledig dragen, van A tot Z.
Groningen (1)
HAGENS (SBS)
Ander onderwerp: Groningen. Hopelijk komt daar wel antwoord op. Wat kwaad bloed heeft gezet daar in Groningen is dat ze eigenlijk jarenlang gehoord wilden worden door u. Het heeft jaren geduurd voordat u daar gedupeerden ook heeft ontmoet, terwijl uw vriend Van Beurden, de CEO van Shell, daar was u wel makkelijk bereikbaar voor. Is dat oneerlijk?
RUTTE
Ik ben vanaf 2015 regelmatig in gesprek geweest met de inwoners van Groningen. De verschrikkelijke aardbeving en de effecten vanaf 2013 op de gaswinning hebben we natuurlijk in het kabinet besproken. Vanaf ‘15 ben ik ook met bewoners in gesprek geweest, vanaf ‘17 regelmatig en heel intensief, ook met belangenorganisaties maar ook met mensen die het geraakt heeft. En dat is ook mijn taak. Ik hoor dat te doen. En ik heb daar gemerkt en gezien, niet alleen bij volwassenen maar ook bij kinderen, welke enorme impact het heeft als er onzekerheid is over je veiligheid, onzekerheid is over of je ouders zich veilig voelen, de spanning die dat in gezinnen geeft. En dat raakt mij diep.
HAGENS
Het heeft alleen te lang geduurd. Mijn vraag was: is het niet oneerlijk...
RUTTE
Nou maar ik ga daar toch met u over in discussie. In 2013 zijn wij begonnen de aardbevingen aan te pakken. Hebben wij met elkaar, ook in het kabinet natuurlijk heel breed over gesproken. Ik denk echt dat je kunt zeggen als je ziet: ik ben in geen regio zo vaak op pad geweest als in de regio Groningen behalve de stad Den Haag waar ik natuurlijk woon. En van af 2016, 2017...
HAGENS
Maar Huizingen was 2012, u heeft in 2015 pas gedupeerden gesproken.
RUTTE
Zeker. En vanaf dat moment...
HAGENS
Maar dat duurt dan te lang, drie jaar?
RUTTE
Ja. Dat heb ik ook gezegd gisteren...
HAGENS
Daarom is de vraag dus, dat duurt te lang, terwijl u wel...
RUTTE
Toch nog een keer, want ik vind het toch belangrijk, dat ik vanaf ‘15, en ik verdedig het verder niet...
HAGENS
Maar dat is het probleem. Het probleem is dat het te lang duurt.
RUTTE
Ik maak het toch even af. In 2015, en daarna vanaf ‘17 zeer regelmatig in de regio geweest. Dat is mijn baan. Ik hoor er te zijn. Of dat nou de slachtoffers zijn van de MH17, of de slachtoffers van de aardbeving, of de slachtoffers van andere rampen die Nederland overkomt, dan hoor ik daar te zijn. En het is absoluut waar, dat verwijt ik mezelf, dat heb ik ook gisteren gezegd, dat ik in die periode ’13-’14, had ik er ook moeten zijn. Heb ik niet gedaan. Vanaf ’15 wel.
HAGENS
En u was tegelijkertijd wel heel makkelijk bereikbaar voor de CEO van Shell. Snapt u wel dat dat gek overkomt voor mensen daar in Groningen die...
RUTTE
Ja. Snap ik.
HAGENS
...heel graag gehoord willen worden door u?
RUTTE
Ja absoluut.
HAGENS
Gaat u daar te ver in? Is uw focus niet te veel op dat bedrijfsleven en te weinig op de maatschappij?
RUTTE
Mijn focus moet op beiden zijn. Het is mijn taak als premier om ervoor te zorgen dat die grote Nederlandse ondernemingen, die voor onze economie vitaal zijn, dat daar goede contacten mee zijn, waarbij ik altijd in de gaten houd, ik heb zelf in zo’n bedrijf gewerkt, dat zo’n bedrijf een doel heeft en dat is winst maken. Ze proberen het op een nette manier te doen, zonder twijfel, meestal ook rekening houdend met de maatschappelijke impact. Maar hun primaire doel is uiteraard winst maken. Continuïteit van ondernemen. Mijn primaire doel is het publieke belang. Maar ondanks dat spanningsveld tussen waar zij voor zijn en waar ik voor ben, dat geldt ook voor Greenpeace, het geldt voor VNO, het geldt voor FNV, het geldt voor de Vereniging van Nederlandse Gemeenten, met al die organisaties en maatschappelijke partijen heb ik als premier contact gehouden, dat is onvermijdelijk, waarbij ik altijd in de gaten heb te houden: de rolvastheid dat ik ga over publiek belang met het kabinet, en zij gaan over hun specifieke pressiegroep die ze willen zijn.
HAGENS
Bent u het er mee eens dat in de jaren dat die Groningers graag gehoord wilden worden door u, dat het bedrijfsleven meer op uw radar zat dan de mensen daar?
RUTTE
Vanaf, niet vanaf 2015, maar wel inderdaad in ’13-’14. Niet dat het bedrijfsleven meer op mijn radar was, maar toen had ik wel mijn contacten natuurlijk met bedrijven. Ook allerlei andere bedrijven. We zijn heel intensief met Groningen bezig geweest. Ik ben er ook in ‘13 geweest en ook gesproken over de aardbeving. Maar niet met slachtoffers. Dat is een terecht verwijt. Vanaf ’15 wel.
HAGENS
Hoeveel vrienden heeft u in het bedrijfsleven?
RUTTE
Over het begrip vriendschap en de definitie daarvan ga ik niet met u in gesprek.
HAGENS
Hij was daar heel helder over.
RUTTE
Ja. Ik vind het een nette vent, ik ben op hem gesteld. Het is ook een nette firma, Shell. Maar verder ga ik niet in op het karakter van die...
HAGENS
Is het ook niet heel logisch na twaalf jaar premierschap dat u vrienden opbouwt in het bedrijfsleven, u heeft een vriend in de talkshowwereld, u komt op internationale bijeenkomsten met politieke leiders, dat u eigenlijk na twaalf jaar premierschap wat verder van de maatschappij af komt te staan?
RUTTE
Nee. Zo ervaar ik het zelf niet. Maar als andere het zo ervaren heb ik...
HAGENS
Waar blijkt dat uit?
RUTTE
Het feit dat ik nog vanmorgen bij een rozenkweker op bezoek ben en probeer heel intensief in de samenleving mij te oriënteren. Met iedereen en alles, over alle vraagstukken die er spelen. Paar weken geleden met Karien van Gennip met mensen die nu slachtoffer zijn van hoge gasprijzen, een baan hebben en een laag inkomen en daardoor weliswaar buiten de regelingen vallen, of net binnen regelingen, maar met grote armoederisico’s te maken hebben. Ik hoor dat te doen. Ik hoor met al die mensen te praten. Zo vat ik mijn taak op. Dat heb ik ook gisteren bij die commissie uitgelegd. Dat is mijn taakopvatting.
HAGENS
Toch zien we heel vaak dat de problemen te laat aankomen. Problemen rond de energierekening, in de toeslagen, in Groningen. Het komt te laat in het torentje.
RUTTE
Nou, de toeslagen is bij iedereen te laat binnengekomen. Dat hebben we pas... En dus ook bij mij vanaf 2019, terwijl het al jaren aan de gang was. En we hadden het eerder kunnen zien. Daar is de parlementaire ondervragingscommissie mee bezig geweest. Met Groningen kun je moeilijk natuurlijk gemist hebben, want iedereen heeft die aardbeving in Huizingen meegekregen in de media. En de mensen in Groningen heel fysiek. En vanaf ‘13 natuurlijk ook alle politieke besluitvorming. Hoe gaan we om met die aarbevingswinning? Dus dat kun je niet gemist hebben.
HAGENS
U vindt dat u midden in de maatschappij staat?
RUTTE
Dat moeten anderen bepalen. Maar mijn poging is, die ik iedere dag doe, van Ben van Beurden tot en met de voorzitter van Greenpeace, met iedereen en alle andere maatschappelijke organisaties en partijen goed contact houden. Dat is mijn taakopvatting.
Piekbelaster
VAN DER GOOT (NU.NL)
Meneer Rutte, weet u al wat een piekbelaster is?
RUTTE
Nou, we weten niet wie het zijn. En we zijn ook heel precies in kaart aan het brengen wat het exact qua definitie is. Dat is een van de zaken die we uitzoeken. Maar feit is dat dat dus bedrijven zijn die zeer intensieve stikstofuitstoot hebben in de buurt van een natuurgebied.
VAN DER GOOT
U weet nog niet hoeveel iemand dan moet uitstoten om een piekbelaster te zijn?
RUTTE
Nee, dat zijn we precies in kaar aan het brengen.
VAN DER GOOT
Heeft u al een deadline voor de piekbelasters die hun keuze moeten maken, wat ze willen gaan doen?
RUTTE
Nee.
VAN DER GOOT
Er moet nog best wel veel gebeuren?
RUTTE
Zeker. En dat schrijf ik ook in de brief vandaag. Dat er, in opvolging ook van het advies van Remkes, nog heel veel moet gebeuren.
VAN DER GOOT
En Remkes zegt: er is helemaal geen tijd meer.
RUTTE
Nou, hij zegt: je hebt een jaar. En hij heeft ook terecht, denk ik, in het gesprek met de Tweede Kamer gezegd: ook dat is wel heel krap met meten. Wij vinden het jaar ook krap met meten. Dat is er op gericht om vijf- tot zeshonderd piekbelasters uit te kopen, te kijken of ze willen stoppen met regelingen. Daarvan... ook heel veel bedrijven willen misschien ook stoppen. We weten dat een heel aantal boerenbedrijven wil stoppen om te kijken of je daarmee ook ruimte kunt creëren voor het legaliseren van de PAS-melders.
VAN DER GOOT
Remkes schreef letterlijk: er is gewoon geen tijd meer.
RUTTE
Nou, nogmaals: hij heeft volgens mij dat iets genuanceerd ook in zijn gesprek met de Tweede Kamer afgelopen woensdag. En als kabinet zeggen wij ‘het jaar is krap met meten’.
VAN DER GOOT
Hij zei ook dat, tot de Raad van State uitspraak in 2019 heeft het kabinet te lang gewacht met het oplossen van het stikstofprobleem. En daarna heeft het kabinet te lang gewacht met het opvolgen van zijn adviezen.
RUTTE
Ik denk dat beiden waar is.
VAN DER GOOT
Ja beiden is waar. Dat schrijft hij en dat kunnen we ook wel zien. Hoe taxeert u dat dan?
RUTTE
Ja, dat ben ik met hem eens. Waarbij overigens denk ik een iemand niets te verwijten is, dat is Carola Schouten, want die heeft een hele grote poging gedaan en dat is ook in wetgeving neergelegd om een hap te halen uit die stikstofproblematiek, dat is de wetgeving van eind 2019. Daarna is door, in 2020, ook met verkiezingen in aantocht en corona, et cetera, is het te traag gegaan. Daar heeft ‘ie gewoon gelijk in.
VAN DER GROOT
U verwijt aan Carola Schouten niks, verwijt u uzelf dan wel wat?
RUTTE
Alles wat niet goed gaat, heb ik vaker gezegd, moet u mij verwijten en wat wel goed gaat, de individuele ministers, zo werkt dat en feit is dat wij dachten in 2015, met de PAS-regeling: zo kunnen we het doen, en dat we weten, vanaf 2019 in de Raad van State-uitspraak, dat dat niet ging. Toen is de wetgeving gekomen, in dat jaar, dankzij Carola Schouten, maar dat was niet genoeg. We wisten ook, er moet meer. Het is een eerste stap. Remkes heeft er ook over geadviseerd en in die fase zijn we nu om dat nu ook echt versneld...
VAN DER GROOT
Dan ontbreek het toch aan daadkracht, als u over een wet zegt: dat was een eerste stap? Een wet moet toch een soort van uitgangspunt zijn om beleid te maken?
RUTTE
Nee die wet was bedoeld om een eerste grote stap te zetten, wetend, hebben we ook besproken met de Kamer, dat er daarna meer nodig is. Het was de eerste grote stap om een stikstofprobleem aan te pakken, dus dat vind ik nog steeds verstandig, alleen wat niet goed ging, is de snelheid van de vervolgstappen. Het is uiterst complex en ook maatschappelijk zie je, ook dit jaar, welke enorme, maatschappelijke impact dit heeft, als je probeert dit met elkaar op te lossen.
VAN DER GROOT
Ja maar ontbrak het u aan daadkracht, vindt u?
RUTTE
Ik ga hier niet de afgelopen twee jaar evalueren, maar het is in ieder geval te traag gegaan en dat moet je dus mij in de eerste plaats verwijten.
VAN DER GROOT
Als we even kijken naar de afgelopen maanden, wat begon als een gesprek om de gemoederen te sussen tussen boeren en kabinet, is uiteindelijk, mondt uit in een opzet om een landbouwakkoord op te zetten. Hoe kijkt u daarop terug? Naar dat proces?
RUTTE
Ik vind het een heel goed proces met Johan Remkes, omdat je zag dat de maatschappelijke temperatuur enorm opliep en dat helpt ook niet om problemen op te lossen en er moeten twee dingen tegelijk gebeuren: We moeten die stikstofuitstoot naar beneden brengen, maar ook, en dat is niet alleen boeren, dat is ook de industrie, auto’s, vaarwegen, et cetera en tegelijkertijd moet je ervoor zorgen dat er voor boeren een toekomst is. Dat is deels overlappend maar deels ook iets wat al langer aan de gang is, want er zijn nu ook, helemaal los van stikstof, te veel boeren die moeten rondkomen van beneden een modaal inkomen en dat doen omdat ze liefde hebben voor het bedrijf, maar het is soms marginaal wat er verdiend wordt. Zeker ook in de melkveehouderij, in sommige delen, dus dat zijn zaken die al langer spelen en dat toekomstperspectief moet er ook komen.
VAN DER GROOT
Maar was het niet gewoon een knap staaltje van politiek onvermogen eigenlijk? Dat Remkes hiervoor nodig was?
RUTTE
Nou, dat vind ik te zwaar. Ik denk dat het verstandig was om een gespreksleider hierbij aan te stellen. Dat was ook een suggestie vanuit de Tweede Kamer, die ook steun had in de Tweede Kamer en dat heeft goed gewerkt en ik ben hem echt heel erkentelijk voor zijn goede werk.
Groningen (2)
SCHRAM (ANP)
Ik wil ook nog even vragen naar Groningen. Hebt u in dat kader de voorpagina van het Dagblad van het Noorden gezien vanmorgen?
RUTTE
Nee.
SCHRAM
Ze spreken in de regio over een deceptie van uw verhoor, terwijl het misschien toch een moment was voor u om te laten zien, van: ik wil met die regio de banden weer aanhalen. Baalt u daarvan?
RUTTE
Ja. Ik heb dat te accepteren, ik heb gisteren de parlementaire de enquêtecommissie naar eer en geweten geantwoord. Wat ik weet, wat ik heb gedaan en ik heb mij neer te leggen bij het oordeel daarover. Ik zou het anders willen maar als dat de voorpagina is, dan moet ik dat accepteren.
SCHRAM
De analyse, niet alleen daar, maar is ook best wel geweest, van: er zat altijd een vakminister tussen u en het probleem. U hebt, volgens mij, na de val van Rutte-III, was dat, wel eens gezegd: ik ga me actiever bemoeien met grote dossiers. Is dat sindsdien ook gebeurd?
RUTTE
Ja. Maar dat geldt ook wel voor Rutte-III, want met Groningen ben ik natuurlijk al veel langer ook actief betrokken, heb ik gisteren ook in het onderzoek laten zien: 2017, schadeprotocol, 2019, het versnellen van de versterkingsoperatie, ook op andere momenten. Dat is ook onderdeel van mijn taakopvatting, dat naast ervoor te zorgen dat in het kabinet zelf de besluitvorming tot stand komt, op alle grote onderwerpen, dat ik soms ook er dieper in moet om de vakminister te helpen en te zorgen dat we hoog op de agenda blijven staan. Wat ik niet kan doen, is het overnemen, past ook niet in onze staatsrechtelijke verhoudingen.
SCHRAM
Maar u zegt: ik deed het al. Wat is er dan sindsdien veranderd? Bent u dat toch meer gaan doen of toch niet echt in de praktijk?
RUTTE
Nee, wat ik heb gezegd, is, zeker ook daarna, dat heeft ook te maken met de afwikkeling van Groningen maar ook van de kinderopvangtoeslagaffaire en als het gaat om het rapport van de periodieke, van de parlementaire ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag, ook het uitvoeren van alle afspraken over de veranderingen in transparantie bijvoorbeeld, dat zijn allemaal thema’s waar ik natuurlijk zeer nauw bij betrokken ben, maar nog wel steeds binnen mijn taakopvatting van het premierschap en dat is niet dat je het hele dossier kunt overnemen naar Algemene Zaken. Daar zijn de mensen daar niet voor, dat is te klein bezet, het is ook niet mogelijk omdat te veel andere dossiers ook aandacht vragen. Europa et cetera.
SCHRAM
Dus zie ik het goed als het misschien over onderwerpen van de relatie tussen overheid en burger gaat, dat u zich daar meer actief mee bent gaan bemoeien?
RUTTE
Nee het is ook de uitvoering. Ik ben de afgelopen weken op bezoek geweest bij zo’n beetje alle grote uitvoeringsorganisaties.
SCHRAM
Dat gaat toch ook over waar de overheid de burger ontmoet?
RUTTE
Ja, zeker, maar dat is niet de rode draad voor mij geweest, want alles wat wij doen in Den Haag is uiteindelijk, de Nederlander raakt dat, dus je kunt dat onderscheid niet maken.
SCHRAM
Ik wil ook wat vragen over de energiesteun aan het MKB. Dat komt er, maar waarschijnlijk pas vanaf april. In de tussentijd stelt de fiscus zich coulanter op en hebt u afspraken gemaakt met banken. Is dat genoeg om de winter door te komen?
RUTTE
In ieder geval is dat de overtuiging dat we daarmee nu het maximale doen voor de energie-intensieve MKB-bedrijven.
SCHRAM
Het maximale?
RUTTE
Ja, nou ja, je kan altijd nog meer doen, maar je kunt niet die regeling sneller doen, dat kost echt vier tot zes maanden om hem waar te maken omdat je ook staatssteundiscussie moet afronden en er ook nog in de uitvoering vraagstukken zijn. Dat was ook bij corona. Alleen is er een tussenliggende fase waarin je liquiditeitsvraagstukken hebt en bedrijven gewoon zeggen: ja, luister eens eventjes, ik heb nu acuut een probleem. En daartoe is het zo belangrijk dat ook de afspraken zijn gemaakt met banken en Belastingdienst.
SCHRAM
Het is wel een opmerkelijk verschil. Vanaf april is er een best gerichte regeling met veel randvoorwaarden, maximale bedragen, wanneer kom je ervoor in aanmerking, waar moet je je melden. En daarvoor is het: de fiscus is wat soepel en de banken zijn wat soepel. Ziet u niet een probleem in dat contrast? Enerzijds met mogelijk misbruik en anderzijds ook met of de steun op de juiste plek...
RUTTE
Zeker, dat is ook in het belang van bedrijven zelf om natuurlijk te kijken: kom ik dadelijk wel of niet in aanmerking voor die regeling, die TEK? Dus dat is ook echt een zaak van bedrijven om op te letten. Voor ons om erop te letten dat je natuurlijk probeert het zo te doen dat het tot minimaal misbruik leidt. Maar tegelijkertijd wil je ook heel veel mooie bedrijven in Nederland die nu er niks aan kunnen doen dat ze geraakt worden door die enorm hoge gasprijzen, proberen te helpen. Maar wel in combinatie met: wat kunnen we eraan doen om geleidelijk aan die prijzen ook door te gaan rekenen? Je kunt niet dit jarenlang blijven doen, dit soort enorme steunoperaties. Alleen al wat er we nu voor u en mij doen, de individuele Nederlandse gezinnen, is al ongeveer acht keer de hele politiebegroting in een keer extra uitgeven. Dat kan omdat we er financieel goed voor staan, maar dat heeft natuurlijk ook zijn grenzen. Als je daar te lang mee doorgaat, gaat dat ten koste van de vraag of je langer termijn je gezondheidszorg en je sociale zekerheid kunt financieren?
Miljardengat begroting
SCHRAM
Ja, of dat kan? Er zit alsnog echt een miljardengat in de begroting natuurlijk. Is het ook het risico dat... we lopen steeds eigenlijk tegen crises aan. Het kabinet heeft al vaker gezegd: we moeten uitkijken dat we niet een soort compensatiemaatschappij worden. Wordt daar ook een fundamenteel over gevoerd?
RUTTE
Zeker, dat doen we zeer fundamenteel. En wat je niet kunt doen, is de Nederlander, en ieder Nederlands bedrijf, tegen iedere tegenslag beschermen. Dat gaat niet. Dat geld is er niet en we zullen ook allemaal als Nederlanders moeten kijken, opnieuw, naar: hoe gaan we om met energievoorziening, ons energiegebruik? Dat zie je overigens al gebeuren. Ik zag vandaag ook weer berichten dat het gasgebruik enorm terugloopt omdat mensen ook de thermostaat lager zetten en een extra trui aandoen. Dat is allemaal niet leuk, maar goed, dat hoeft allemaal ook niet per se rampzalig te zijn. Wat je wilt voorkomen, is dat er echt energiearmoede ontstaat, dat mensen helemaal geen energie kunnen afnemen omdat ze het gewoon simpelweg niet kunnen betalen. Daarom is dat prijsplafond ingevoerd, ook omdat je ziet dat het niet alleen de mensen met een laag inkomen raakt, maar ook de middengroepen. Vandaar.
SCHRAM
Een laatste vraag over dat miljardengat in de begroting. Wat zegt u tegen mensen die nu heel erg bang zijn dat er volgend jaar wordt bezuinigd?
RUTTE
Dat we volgend jaar bij de Voorjaarsnota gaan kijken naar de hele situatie, dat het voor een deel ook wel gedekt is. Vandaag met de maatregel die we nemen op de grote oliemaatschappijen, de maatregel die we nog gaan nemen en verder invullen op de inframarginale heffing op de groene energievoorziening. We schrappen natuurlijk de verlaging van de energiebelasting uit het pakket van Prinsjesdag, dat is ook tussen de vijf en de zes miljard, dus we doen al heel veel. Maar er¢Ð blijft een gat, en dat zullen we bij de Voorjaarsnota opnieuw hebben te bezien hoe we daarmee omgaan.
SCHRAM
Dus de boodschap is: wacht even tot de Voorjaarsnota?
RUTTE
Ja.
VAN DEN BERGH (REUTERS)
Het begrotingsgat, daar wilde we ook naar vragen, dan ga ik nu heel even overschakelen naar internationale politiek en uw internationale vrienden. Een week geleden, of twee weken geleden was u nog zeer onder de indruk van Liz Truss. Heeft u nog tips voor Liz Truss, want u heeft wel meer ervaring?
RUTTE
Nee, nee, is ook niet nodig volgens mij. Nee, nee, nee. Ik vond het een heel plezierig gesprek. Ik vond het ook echt stoer dat ze er was, want er is altijd kritiek in Engeland op: oh, Europa. Nou wat zij zei: we liggen ook in Europa, alleen niet meer in de Europese Unie. Dit was een bijeenkomst van het nieuwe instituut Europese Politieke Gemeenschap, een Frans initiatief met 44 landen en ik had haar ook gebeld, ik zei: joh, kom nou. Ook de Fransen erop aangedrongen. Nou dat ligt politiek natuurlijk best gevoelig in Engeland maar ze is gekomen en ik vond de gesprekken heel plezierig.
VAN DEN BERGH
Denkt u dat u nog vaker met haar gaat spreken?
RUTTE
Ja, daar ga ik wel vanuit, ja.
VAN DEN BERGH
Oké, dankuwel.
RUTTE
Dank jullie wel. Goed weekend!