Letterlijke tekst persconferentie na ministerraad 19 augustus 2022
Letterlijke tekst van de persconferentie van minister-president Rutte na afloop van de ministerraad op 19 augustus 2022. Bekijk de hele persconferentie via YouTube.
Inleidend statement minister-president Rutte
RUTTE
Ja beste mensen, voor het eerst op deze nieuwe locatie, maar ik denk voor de kijkers thuis ziet het er volgens mij allemaal heel vertrouwd uit, behalve dat die lelijke plant verdwenen is. Want, zoals bekend, de verbouwing van het Binnenhof betekent dat we daar geen Nieuwspoort meer hebben. Ik hoop dat ook voor u geldt dat u de gelegenheid heeft gehad om deze zomer de zinnen te verzetten. Aandacht te besteden aan uw familie en vrienden. Ik heb meer gedaan dan alleen die dag op het balkon, maar ik houd het verder stil. En ook ik heb geprobeerd om de batterij weer op te laden, voor een nieuw politiek seizoen. Dat geldt ook voor mijn collega’s, maar uiteraard geldt ook voor de meeste collega’s, ook voor mij, dat ook tijdens deze zomer het bellen is doorgegaan, het werk is doorgegaan, ook vanaf vakantieadressen, want er is natuurlijk heel veel aan de hand. In Nederland, in de wereld en dat heeft uiteraard continu aandacht.
Allereerst is daar toch, helaas, nog steeds een verschrikkelijke oorlog in Oekraïne vanuit Rusland. De Russische agressie houdt aan en helaas ziet het er ook niet naar uit dat die strijd binnenkort gaat stoppen. Wij blijven met onze partners Oekraïne steunen, hoelang die oorlog ook duurt. Dat doen we militair, dat doen we humanitair, economisch, maar ook uiteraard door de sancties tegen Rusland. Dat heeft ook gevolgen voor ons, maar laat ik nog een keer zeggen: er is geen andere optie dan Oekraïne steunen in deze strijd. Die strijd is ook onze strijd en ik zeg er maar bij voor een paar fracties in de Tweede Kamer niet letterlijk dat we in strijd zijn met Rusland, maar het is wel onze strijd. Rusland mag deze oorlog simpelweg niet winnen, Rusland moet gestopt worden. Zo niet, dan zijn de gevolgen voor Oekraïne, maar ook voor andere buurlanden van Rusland, voor Europa als geheel, voor de NAVO, dus ook voor Nederland, nog veel ernstiger. Ik heb daarover de afgelopen weken ook contact gehouden, met internationale partners, over de stand van zaken. Onder meer met uiteraard de president van Oekraïne Volodymyr Zelensky en gisteren nog met NAVO secretaris-generaal Jens Stoltenberg en ook volgende week zal ik deelnemen aan een conferentie die door Zelensky wordt georganiseerd. Op afstand, ik ga er niet voor naar Oekraïne, maar op afstand zal ik daar met anderen aan deelnemen.
Ook in Nederland, zoals bekend, zijn er veel kwesties die de aandacht vragen. Bijvoorbeeld de stikstofproblematiek. Ik heb in de zomer een aantal bezoeken aan boeren gebracht en die bedrijven bekeken, prachtige bedrijven bekeken. Tegelijkertijd heb ik daar de gelegenheid gehad om in de tuin in gesprek te gaan met andere boeren en in alle rust, gedurende enige uren echt kunnen praten over wat zij meemaken, hoe zij aankijken tegen de veranderingen en wat er nodig is om die vorm te geven. Uiteraard is ook het proces begonnen deze zomer van Johan Remkes, de gespreksleider. Het begon met een gesprek met de boeren, ook andere gesprekken hebben plaatsgevonden. Collega’s van het kabinet, ikzelf, nemen daaraan deel. En dat gaat weer door aanstaande maandag als er een gesprek is met de zogenaamde medeoverheden, dus provincies en gemeenten.
Daarnaast zijn wij intensief bezig om met een en-en-en-aanpak eraan te werken om dit probleem onder controle te krijgen en dat raakt alle facetten, de instroom, het raakt aan de mensen die binnen zijn en hier niet zouden moeten zijn en een deel van de mensen die binnen is moet hier niet zijn. Het heeft ook te maken met de doorstroom van mensen die hier mogen blijven, statushouders naar woningen. En dat heeft ook te maken met de vraag of er voldoende opvangplekken zijn en daar is uiteraard in de eerste plaats Eric van den Burg intensief mee bezig. We zullen de komende dagen, weken, maar de komende dagen en week zullen daarbij ook heel belangrijk zijn, zullen we intensief in gesprek staan met gemeenten en met de veiligheidsregio’s om alles op alles te zetten om hier de zaken onder controle te krijgen.
Dan is er uiteraard ook in de zomer doorgewerkt aan Prinsjesdag, aan de begroting voor 2023. We baseren ons daarbij op de ramingen van het Centraal Planbureau die vanmorgen zijn verschenen en laat ik het maar ronduit zeggen: die ramingen vallen niet mee, integendeel. We hebben te maken met historisch slechte koopkrachtcijfers, vooral veroorzaakt door een uitzonderlijk hoge inflatie. Gemiddeld zien we nu dat de koopkracht van huishoudens er dit jaar met 6,8 procent, ik herhaal 6,8 procent op achteruit gaat. Waarbij de verschillen tussen de inkomensgroepen groot zijn. En uiteraard zijn dat koele cijfers, maar achter die koele cijfers gaat, dat realiseer ik mij zeer, veel persoonlijke zorg, persoonlijke onzekerheid van mensen, van gezinnen schuil. De lagere inkomensgroepen zien we er sterk op achteruit gaan, we zien nu ook de middengroepen geraakt worden. Ook zij merken uiteraard de gevolgen van de hoge inflatie in de portemonnee. Iedereen, mag ik wel zeggen, merkt dit. Je merkt het in de supermarkt, aan de pomp en inderdaad mensen maken zich daar terecht zorgen over. Het heeft ook gewoon gevolg voor hoe mensen hun leven leiden en kan zelfs leiden tot, ja, tot echt situaties van hele ingewikkelde situaties van armoede. Die zorgen kunnen wij niet volledig wegnemen. Ik blijf dat toch herhalen. Dat is niet mogelijk, het is niet mogelijk om het hele effect van de inflatie te compenseren. Wat we moeten doen is dempen. Maatregelen nemen om zo goed mogelijk mensen te ondersteunen, de gevolgen te dempen. Dat hebben we gedaan natuurlijk met een pakket van 7 miljard voor 2022 en de komende week bespreken we hoe we daarmee verder gaan ook in 2023. Ook hiervoor geldt: dit is niet alleen iets voor het kabinet. Dat zullen we breder in de samenleving moeten oplossen, niet alleen de politiek, maar ook het bedrijfsleven is daarvoor nodig. We zullen allemaal een steentje ... een steen moeten bijdragen om dit probleem zo goed mogelijk op te lossen. In ieder geval te dempen, zoals ik al zei. Dan kijk ik ook naar loonontwikkeling, maar uiteraard ook naar maatregelen die zelf kunnen nemen, als het gaat om energieverbruik. Al die zaken, de burger, de bedrijven, maar uiteraard ook de overheid. We zullen allemaal aan zet zijn om te proberen hier zo goed mogelijk mee om te gaan.
Vandaag was er voor al deze discussies ook een eerste aftrap. Volgende week zijn er veel overleggen gepland over de begroting 2023, dus ook over koopkracht. Dan spreken we daarover verder in zogenaamde begrotingsraden, ook in coalitieverband zal er gesproken worden. En u zult dat wel of niet horen van tevoren, maar doorgaans, ook als we het niet melden, zien wij u daar toch. Dat was de aftrap.
Stikstof (1)
WESTER (RTL NIEUWS)
Meneer Rutte, u zei zojuist ‘de batterijen zijn weer opgeladen’. Dat zorgde meteen voor spanning in de coalitie, in het kabinet vanmorgen. Waarom heeft u minister Hoekstra, CDA-leider Hoekstra, vanmorgen zo’n draai om de oren gegeven?
RUTTE
Wat heb ik gedaan?
WESTER
Een draai om de oren gegeven. Dat zijn uitlatingen op het randje van wat staatsrechtelijk kan.
RUTTE
Ik laat die beschrijving van wat ik vanmorgen zei aan u. Wat ik heb gedaan is beschreven wat het volgens mij is, namelijk dat natuurlijk het leerstuk van eenheid van kabinetsbeleid belangrijk is. En nochtans daarbij ook geldt dat, denk ik, voor zij die ook leider zijn van een partij, de VVD kent zo’n iemand niet, maar het CDA wel, dat is Wopke Hoekstra, dat voor partijen die zo’n leider hebben die ook in het kabinet zit, denk ik, ietsjes meer ruimte is, maar dat moet geen gewoonte worden.
WESTER
Wat ergerde u precies aan die uitspraak?
RUTTE
Dat ga ik niet helemaal met u analyseren. Ik denk dat die uitspraak er ligt. Het Algemeen Dagblad-interview hebben we allemaal kunnen lezen en we hebben met elkaar afgesproken dat maar even terzijde te leggen en er eerst voor te zorgen dat we het maximale proberen om de gesprekken, die onder Johan Remkes plaatsvinden, een kans te geven.
WESTER
Minister Hoekstra laat weten dat hij op deze manier de discussie vooruit probeert te krijgen, open probeert te breken. Is hij daar volgens u in geslaagd?
RUTTE
Ik ga dat niet becommentariëren. Ik heb het interview gezien, we hebben daar van tevoren niet over gepraat, we zijn gisteravond daar om kwart voor 8, kort voor het Catshuisoverleg, over geïnformeerd. Maar toen was het interview denk ik al gegeven, de pap gestort, en vanmorgen het interview gelezen. Daar ook vanmorgen overleg over gehad, dat heb ik vanmorgen ook verteld bij de inloop bij Algemene Zaken, in coalitieverband, met fractievoorzitters en vicepremiers en met elkaar vastgesteld dat het belangrijk is dat nu maar even terzijde te leggen. Niet dat hij daarmee dat interview intrekt, dat mag ook helder zijn, hij vindt dit, maar wel terzijde te leggen in die zin dat het nu van belang is ons op de begroting te richten en er ook voor te zorgen dat de gesprekken die Johan Remkes nu begeleidt zo succesvol mogelijk zijn.
WESTER
Vind u dat Wopke Hoekstra hiermee met vuur speelt?
RUTTE
Ik was eigenlijk niet van plan er verder commentaar op te geven, anders dan dat het natuurlijk staatsrechtelijk een spannend moment is. Zoiets waarvan ik denk dat het, laten we zeggen, net aan de binnenkant van de lijn is gebleven, namelijk dat het kan. Ik heb geloof ik vanmorgen gezegd ‘ken net’, dat begrijp ik, betekent in het Fries: ‘het kan niet’. Ik bedoelde met ‘het ken niet’ dat het wel net kan.
WESTER
Maar toch dan even inhoudelijk. Denkt Wopke Hoekstra dat dit de uitweg kan zijn om uit de impasse te komen? Ziet u ook die mogelijkheid met hem?
RUTTE
Ik heb het interview gelezen, maar nogmaals: ik ga daar geen commentaar op geven. Ik heb het echt met collega’s en ook Hoekstra zelf even terzijde geschoven en gezegd ‘we gaan ons nu eerst richten op de gesprekken die gaande zijn, die Johan Remkes begeleidt.
BREEDVELD (NOS)
Om het even helder te krijgen voor buitenstaanders. Is het kabinet het nou eens over de stikstofaanpak?
RUTTE
Ja, er liggen ook geen verzoeken uit van één van de partijen die in het kabinet deelnemen om het regeerakkoord aan te passen. Wat hier gebeurt is dat de voorman van het CDA benoemt wat op een onderdeel van het beleid volgens hem noodzakelijk is.
BREEDVELD
De ene minister zegt ‘de doelen staan’, terwijl de andere minister zegt ‘je moet daar niet al te dogmatisch mee omgaan’. Hoe moeten we daar chocola van maken?
RUTTE
Dat is precies het staatsrechtelijke punt wat ik vanmorgen adresseerde bij de aankomst bij Algemene Zaken. Dat dat ook natuurlijk de reden is waarom wij het leerstuk hebben van de eenheid van het kabinetsbeleid. Die is natuurlijk altijd in verkiezingstijd wat rustiger, dan kan je wat meer doen. Maar het is geen verkiezingstijd, dat is pas volgend jaar februari, maart, rond de Statenverkiezingen. Dan kun je weer wat meer doen. Maar ik vind tegelijkertijd, dat moet ik ook erkennen, dat is anders dan in de vorige periode, dat als partijen partijleiders hebben en zo iemand ook in het kabinet zit, dat het ook vereist dat je bij hoge uitzondering daar iets meer ruimte voor laat.
BREEDVELD
Hij had het eigenlijk niet mogen zeggen, maar het kan net, zegt u. Maar het punt blijft dat de ene minister vindt dat er te dogmatisch wordt omgegaan met die stikstofdoelen en de andere minister die tegen heug en meug probeert iets in gang te zetten, zegt ‘ja, die doelen moeten we wel gaan halen’. Dus ja wat is het nu?
RUTTE
Het is het halen van die doelen. Dat is het kabinetsbeleid. En er ligt ook geen verzoek van één van de vier partijen om dat deel van het regeerakkoord aan te passen.
BREEDVELD
Dus Wopke Hoekstra zegt het wel, maar hij geeft gewoon uitvoering aan het kabinetsbeleid, namelijk het halen van die doelen?
RUTTE
In die zin dat wij hebben gezegd ‘dat interview, dat leggen we even gewoon terzijde en laten we eerst maar eens proberen het proces van Johan Remkes maximaal succesvol te laten zijn’.
BREEDVELD
Hij stipt ook een ander punt aan. Hij zegt ‘waar het mij eigenlijk omgaat is de verbinding met de samenleving, die dreigen we te verliezen en daarom moeten we niet al te dogmatisch zijn’. Snapt u zijn analyse? Gezien ook de onrust in de samenleving.
RUTTE
Ik deel natuurlijk... iedereen ziet, dat zie ik zelf ook, dat in de samenleving natuurlijk onrust is over het stikstofbeleid, ook over andere vraagstukken rondom koopkracht, asiel, maar zeker ook rondom stikstof. Dat zien we natuurlijk allemaal.
BREEDVELD
Maar denkt u ook de verbinding met die samenleving te verliezen?
RUTTE
Dat denk ik niet. Maar het vraagt wel natuurlijk intensieve gesprekken, wat ik gedaan heb in de zomer. Daarmee los je het probleem niet op. De gesprekken die Johan Remkes begeleidt zijn daarbij van belang om het echt te proberen, breed hè, in de hele keten. Het gaat hier om de boeren in de eerste plaats, overigens later ook industrie en waterwegen en het (onverstaanbaar, red.) vervoer zullen allemaal moeten leveren op die stikstof. Maar het gaat nu heel sterk over de boeren omdat dat daar die gesprekken, die provincies, afgerond moeten zijn voor de zomer van volgend jaar. Vandaar dat die vooruitgaan, maar dat betekent niet dat de rest niet ook gaat, dat moet ook allemaal. En daarom zijn die gesprekken zo belangrijk, Omdat het denk ik ook gaat helpen in het terugvinden van draagvlak hiervoor, dat het van belang is dat boeren ook zien, zoals ook Remkes gisteren zei, dat het niet gaat over alleen stoppen of gedwongen stoppen zelfs, maar dat het gaat over de vraag: hoe krijg je én dat stikstofprobleem onder controle, overigens ook het waterkwaliteitsprobleem en het luchtkwaliteitsprobleem, plus, aan de andere kant, het verdienvermogen, dus de mate waarin boeren in staat zijn een eerlijk inkomen te verdienen. Daar ging bijvoorbeeld het gesprek gisteren over.
Oekraïne, energiecrisis, asielcrisis
BREEDVELD
Er spelen zoveel problemen, u benoemde het zelf net ook al: de oorlog in Oekraïne, energiecrisis, asielcrisis. Mensen hebben grote problemen om rond te komen elke maand en nu gaan minister rollenbollend over straat. Wat geeft dat voor beeld en hoe gaat u dat herstellen?
RUTTE
Ik vind niet... ja, dat beeld kunnen we oproepen. We kunnen ook zeggen: we hebben in Nederland een systeem van coalitiekabinetten, waarbij deze keer, anders dan in het vorige kabinet, er een paar partijleiders, in het geval van D66 en het CDA, ook partijen met zo’n positie, ook degene op die positie in het kabinet hebben zitten. En dan is het onvermijdelijk dat een heel enkele keer zo iemand wat meer ruimte om ook, laten we zeggen, het eigen geluid, wat sterker te laten horen en daar moet ook enige ruimte voor zijn, maar uiteraard beperkt, niet iedere dag.
BREEDVELD
Maar mensen kijken toch naar de politiek en verwachten een oplossing voor al die problemen.
RUTTE
Zeker. Nou, ik heb heel veel mensen gesproken deze zomer, ik was ook grotendeels in Nederland op vakantie, voor zo ver ik weg was, maar dan was ik ook in Den Haag. Ook een tijdje vanuit huis gewerkt en ook gewoon buiten, met veel mensen gesproken. En ik denk dat de meeste mensen snappen dat dit grote vraagstukken zijn die het politiek niet allemaal met een toverstokje kan oplossen, maar wel verwachten dat de politiek het maximale doet om onze bijdrage te leveren aan de oplossing. Het enige wat ik hier kan zeggen is dat we daar keihard aan werken. Of het nou gaat om koopkracht of stikstof, een asielvraagstuk, om die verschillende vraagstukken ook in goede banen te leiden.
BREEDVELD
En helpt het dan dat de ene coalitiepartner zegt ‘ja, we gaan het zo doen’ en de ander het tegelijkertijd in twijfel trekt?
RUTTE
Dat is natuurlijk in de politiek niet helemaal te vermijden. Het is niet zo dat deze vier partijen een fusie zijn aangegaan. Het zijn vier partijen die een kabinet zijn aangegaan. Het zijn wel aparte partijen en er moet enige ruimte zijn, denk ik, voor ieder van die partijen om af en toe ook wat kleur op de eigen wangen even te laten zien.
Stikstof (2)
VAN SOEST (ALGEMEEN DAGBLAD)
Ja meneer Rutte, u benadrukt nu al een paar keer: ‘meneer Remkes moet nu de ruimte krijgen om zijn werk af te krijgen’. Vindt u dat minister Hoekstra nu het werk van Remkes heeft bemoeilijkt?
RUTTE
Dat denk ik niet. Nee, dat denk ik niet en daarom is het ook probleem dat we vanmorgen met elkaar hebben afgesproken dat dat werk ook ongestoord door moet kunnen gaan, omdat ik daar niet negatief over ben. Dat zijn ingewikkelde gesprekken, maar ik denk dat er nog steeds ook perspectief kan zijn in die gesprekken op voortgang, die ook helpt om het stikstofvraagstuk weer in rustige banen te leiden.
VAN SOEST
Tegelijkertijd als je dan puur kijkt naar de inhoud. Wettelijk zitten we vast aan een aantal doelen inderdaad om te halen, maar dat geldt niet voor de deadline van 2030. Dan is het toch niet zo heel onlogisch dat daar de ruimte zit om eruit te komen met de boeren?
RUTTE
Er zijn natuurlijk afspraken gemaakt bij de formatie tussen alle partijen over vraagstukken rondom het doel, rondom tijdpad, het instrumentarium. En daar zit ook een samenhang, daar moet ik ook wel op wijzen, op een aantal andere vraagstukken, rondom water, de kaderrichtlijn water speelt per 2027. We hebben natuurlijk ook de vraagstukken rondom het terugdringen van de CO2-uitstoot, die ook voor een deel een samenloop hebben met stikstof. Zeker buiten de landbouw speelt het natuurlijk in grote mate als het gaat om bijvoorbeeld de industrie. Dus er is goede reden, denk ik, dat deze keuzes in de formatie zijn gemaakt en dat is ook het vertrekpunt waaruit we werken.
VAN SOEST
Nou is Hoekstra, zegt u weliswaar, nu als minister, maar ook Kamerleden vanuit de coalitie, ook vanuit uw eigen partij de VVD, hintten er al op dat misschien die deadline van 2030 maar op de helling moet.
RUTTE
Ik ben gewend in die 12 jaar dat er vanuit allerlei partijen, ook coalitiepartijen gehint wordt op mogelijke richtingen. Dat kan ook vanuit mijn eigen partij, vanuit andere partijen zijn, maar ik heb geen verzoek gehad van iemand om het regeerakkoord aan te passen.
Mona Keijzer
VAN SOEST
Dan nog even over eenheid van het regeringsbeleid. Kunt u nog eens uitleggen wat dan precies het verschil is met Mona Keijzer, die vorig jaar moest vertrekken omdat ze iets zei wat in strijd was met het kabinetsbeleid?
RUTTE
Ik vind dat er enige ruimte moet zijn voor... als een partij zo’n partijleider heeft, nogmaals dat vinden we in de VVD een wat merkwaardige constructie, die kennen wij niet. Maar als je die hebt, het CDA en D66, ik dacht ook CU, maar die zit dan in de Kamer, die kennen wel zo’n persoon. Dan vind ik ook dat er op zich enig begrip moet zijn voor het feit dat zo’n partijleider dan ook de gelegenheid moet hebben om, op een beperkt aantal momenten, een enkele keer, het liefst zo goed mogelijk onder controle houdend met zijn allen, wat kleur op de wangen te creëren.
VAN EK (SBS)
Ja meneer Rutte, toch nog even door op Mona Keijzer, want de uitkomst is natuurlijk hetzelfde. Of zij nou partijleider was of niet of Hoekstra nou partijleider is of niet, er wordt een bepaald beeld gewekt dat het kabinet niet eensgezind is. Of dat nou Mona Keijzer is of Wopke Hoekstra?
RUTTE
Nogmaals, ik denk dat we gewoon echt dat onderscheid goed moeten maken tussen het kabinet, wij varen op het kompas van het regeerakkoord, coalitieakkoord, gesloten door de vier fracties, en eigendom van de vier fractievoorzitters, dat is onze instructie. Op basis daarvan functioneren wij. En tegelijkertijd ook enige ruimte laten, niet helemaal onredelijk maar nogmaals wel binnen allerlei grenzen en niet te vaak, om ook ruimte te laten voor partijen in een zeer versplinterd politiek landschap, om ook een enkele keer eens even te zeggen: joh hier staan wij nou voor als we het helemaal in ons eentje voor het zeggen hadden.
EK
Ja maar dat is dan toch hetzelfde principe als met Mona Keijzer?
RUTTE
Dat denk ik niet. Ik vind het verschil hier echt wel dat je, sowieso in verkiezingstijd is er iets meer ruimte voor, maar dat is het nu niet, dat is pas volgend jaar februari weer denk ik als de Statenverkiezingen komen, ik zou willen zeggen dat het niet onredelijk is om, als een partij zo’n partijleider heeft en die zit in het kabinet, dat die persoon ook de gelegenheid heeft om los van het eigen werk af en toe eens even te zeggen: als wij het nou allemaal zelf hadden kunnen bepalen, dan had de wereld er toch net even anders uit gezien.
Regeerakkoord/coalitieakkoord
EK
Maar wat ik bedoel is dat het effect hetzelfde is. Mensen zien een inconsequent kabinet dat dus een andere kant op wil.
RUTTE
Nou ik denk dat mensen ook zien dat het kabinet vaart op het kompas van het regeerakkoord en dat er ook enige ruimte moet worden gelaten voor een partijleider als ze zo iemand hebben in zo’n partij om ook een eigen profiel op te bouwen. Ik denk dat mensen dat verschil kunnen zien.
EK
Sigrid Kaag wilde dat duidelijk niet, wilde niet van pet wisselen toen we ernaar vroegen net.
RUTTE
Nee niet vandaag, maar misschien doet zich misschien een keer moment voor dat ...
EK
Maar u zet nu eigenlijk de deur open voor iedereen om dus dit misschien toch vaker ...
RUTTE
Dat zijn er twee in het kabinet, dat zijn die twee, maar ik geloof niet dat Sigrid Kaag dat nu voornemens is inderdaad, die indruk heb ik ook niet.
BEEKMAN (BNR)
Meneer Rutte, u zegt: er moet enige ruimte zijn voor een partijleider om ook zijn eigen lijn te vertellen. Wanneer moeten wij nou weten of de partijleider spreekt of de minister?
RUTTE
Dat is natuurlijk aan hem of haar. Ik vind dat Hoekstra dat op zichzelf duidelijk benoemt in het interview vanochtend in het AD.
BEEKMAN
Maar net hebben we de heer Hoekstra na afloop van de ministerraad, op een ministerie, we moesten het interview ook even aanvragen bij zijn persvoorlichter die vanuit het ministerie aangeleverd is, u snapt waar ik naartoe ga, spreekt hij de pers toe en herhaalt hij dit nog eens een keertje.
RUTTE
Ik heb ook wel begrip voor het feit dat, goed in mijn geval als laatstgekozen lijsttrekker van de VVD of zij als partijleiders hebben geen kantoor in die rol. Ik ontvang ook partijgenoten op Algemene Zaken. We hebben ook af en toe een bewindspersonenoverleg, hebben we sowieso iedere week op Algemene Zaken, maar enkele keren ook in het Catshuis. Dat is niet te voorkomen voor partijleiders.
BEEKMAN
Nou toen mevrouw Kaag problemen had binnen D66, de integriteitskwestie binnen D66, ging zij naar het partijbureau toe.
RUTTE
Ja maar dat was natuurlijk een wat uitgebreidere toelichting. Hier was het natuurlijk de uitloop na de ministerraad, waarbij het ook wat ingewikkeld was geweest wellicht voor hem om te zeggen: alleen vragen over Oekraïne of andere internationale vraagstukken en als u nog vragen zou hebben over mijn interview in het AD dan ziet u mij dadelijk apart weer bij het CDA. Dat stel ik mij nog wel voor, dat vind ik niet zo erg.
BEEKMAN
Maar u vindt het niet zo erg dat een minister in bijzijn van collega’s op het ministerie uitspraken die hij gedaan heeft in het AD die in strijd zijn met het coalitieakkoord gaat staan verdedigen als partijleider?
RUTTE
Wat ik zeg: dat moet je uitermate spaarzaam doen, maar ik vind dat er iets aan ruimte moet zijn voor voorlieden van partijen om ook wat profiel te zoeken. En dan is het ook onvermijdelijk als ze dat doen, dat ze daar nog wat follow-up vragen over beantwoorden. Het zou ook gek zijn als Hoekstra zo’n interview geeft in het AD en iemand daar vragen over stelt vanuit andere media-outlets en dat hij dan zegt: ik ben niet beschikbaar. Dat is ook gek.
BEEKMAN
Dus u zegt: doe het maar gewoon op het ministerie van Algemene Zaken in bijzijn van collega’s? Want dat is net gebeurd.
RUTTE
Nee nee, dat is door de samenloop ook dat vandaag de ministerraad is en dat interview in het AD had er ook morgen in kunnen staan en dan was Algemene Zaken niet voor hem beschikbaar geweest. Maar nu hebben we daar ministerraad gehad, ja dan is het ook gek bij de uitloop ...
BEEKMAN
Maar snapt u dat het misschien verwarrend is voor de lezers, kijkers, luisteraars? Die zien bij de uitloop van de ministerraad een minister staan die iets anders vertelt dan wat in het coalitieakkoord staat, op een ministerie.
RUTTE
Ik denk dat die kijkers, luisteraars, lezers, zich realiseren dat er geen fusiepartij regeert, dat er onderscheiden tussen partijen zijn, met ook voorlieden, die ook nog een taak hebben om af en toe eens even te werken aan het eigen partijprofiel, en ook wel begrip hebben dat daar enige ruimte voor moet zijn. Maar nogmaals, ik zeg dat met enige strengheid, dat moet echt wel uiterst beperkt blijven.
Stikstof (3)
HENDRICKX (DE VOLKSKRANT)
Even een klein vraagje over het proces Remkes, want dat is nu eigenlijk waar alle verlossing vandaan moet komen. Komt hij nou echt met een soort aanbeveling straks?
RUTTE
Dat is natuurlijk aan de gespreksleider, hoe hij daarmee omgaat, dus dat weet ik niet precies. Ik hoor weleens wat, maar volgens mij is dat ook in zijn denken nog niet uitgetrild. En het is niet zo dat alles daaraan is opgehangen. Het is een processtap, een belangrijke processtap, waar ook de Kamer zelf van zei bij een debat, ik dacht in juni, dat het dienstig zou zijn om zo’n gespreksleider ook de kans te geven om eens even breed, met boerenorganisaties maar ook met anderen, die te maken hebben met de vraag: wat verdient de boer uiteindelijk voor zijn melk en zijn andere producten en het vlees en wat ‘ie verbouwt, krijgt hij daar een eerlijke prijs voor in relatie tot ook de duurzaamheidseisen die er leven en die stap zijn we nu aan het afwikkelen. Ik ben daar ook wel hoopvol over, dat daar iets goeds uit zou kunnen komen, gegeven mijn kennis van de gesprekken. Maar niet zeker. En ook als dat niet helemaal zou lukken, is het niet zo dat we alles daaraan opgehangen hebben. Dat is niet zo.
HENDRICKX
Maar hij mag zelf bepalen of hij met een aanbeveling komt of met...
RUTTE
Hij is onafhankelijk gespreksleider. Dus hij zal uiteindelijk... u zou hem dat nog eens moeten vragen, volgens mij is ook bij hem dat denken nog niet helemaal uitgetrild.
HENDRICKX
En dan nog even over dat proces Remkes. De natuurorganisaties waren een beetje verbolgen dat u niet aanwezig was toen zij er waren en nu vanochtend in onze krant zei Agractie-voorzitter Kemp zei dat hij rechtstreeks contact met u heeft, met u telefoneert. Hoe zit dat dan? Want Remkes is gespreksleider, maar u belt rechtstreeks...
RUTTE
Nou ik heb natuurlijk veel contact met mensen en met boeren, met boerenorganisaties en ook met aderen, met bankiers. Dat is onvermijdelijk in mijn werk, omdat ik natuurlijk probeer met mijn inmiddels iPhone, die vindt inmiddels zijn weg, maar met de iPhone toch probeer in contact te staan met allerlei relevante partijen.
HENDRICKX
Maar dat stoort niet het proces Remkes, dan?
RUTTE
Dat is niet mijn bedoeling in ieder geval. En uiteraard is mijn opdracht om niet dingen te verstoren.
HENDRICKX
Want heeft u ook contact met de natuurorganisaties, bijvoorbeeld?
RUTTE
Ik ga hier niet bespreken met wie ik allemaal contact heb. Maar het staat iedereen vrij om, als er contact is, daarover te melden. Daar heb ik geen bezwaar tegen.
VRAAG (NEDERLANDS DAGBLAD)
Ik heb even gehoord nu hoe u reageert op de vragen en wat uw uitleg is van wat er nu gebeurt. Is het ook niet een beetje bijna toneel? Want we hebben nu CDA-leider en minister die een forse uitspraak doet, een forse koerswijziging eigenlijk voorstelt voor het hele stikstofprobleem. Een van de grootste crises op dit moment. Zijn achterban reageert enthousiast en denkt dat dit nu de inzet wordt van de partij. U zegt vervolgens dat het staatsrechtelijk dan weer net kan en met welke pet hij dat allemaal wel en niet heeft gezegd en dat er aan de coalitiedoelen nog niets is veranderd. Wat is nou onderaan de streep waar je als boer mee verder kunt? Wat is hier nou gebeurd?
RUTTE
Dat het voor het kabinet belangrijk is om de gesprekken die Remkes nu leidt, om daar nu echt alle ruimte voor te geven. En verder klopt uw samenvatting ongeveer.
VRAAG
Maar dat is dan toch een freakshow? Want dat was al zo, dat die gesprekken, dat jullie die wilden voeren. En nu is er een steen in de vijver gegooid, die eigenlijk volgens u helemaal geen rimpelingen veroorzaakt.
RUTTE
Nee uiteraard veroorzaakt zoiets rimpelingen. Ik heb van Diederik Samsom geleerd dat zelfs het kijken naar een natuurkundig systeem al leidt tot het beïnvloeden van het systeem. En ik ben natuurlijk historicus, dus ik snap daar helemaal niets van, maar ik vond het een mooie zin die ik hier eindelijk eens een keer kan herhalen. En dat geldt natuurlijk ook voor als je een politieke uitspraak doet. De vraag is alleen: laat je ruimte aan een partijvoorman of voorvrouw om een enkele keer, als die ook in het kabinet zit, eens even wat meer de eigen...
VRAAG
Dat is de staatsrechtelijke vraag. Maar dat hij dat dan als voorman...
Halvering stikstof in 2030
RUTTE
Ja nee kijk. Uiteindelijk denk ik dat de meeste mensen in Nederland nog echt wel het verschil kunnen maken tussen een kabinet en het feit dat in die kabinetten partijen zitten, en wat dan belangrijk is, is dat ik als voorman van dat kabinet hier uitleg dat er geen voornemens zijn om het regeerakkoord aan te passen...
VRAAG
In theorie.
RUTTE
... althans, er geen verzoeken daarvoor zijn.
VRAAG
In theorie is dat misschien helder, maar het gaat hier om dezelfde persoon. Een persoon die als CDA-leider zegt: we moeten het veranderen, en dan bij de ministerraad zit ‘ie, en dan is vervolgens de uitkomst dat de coalitiedoelen nog vaststaan, dat er eigenlijk niets verandert. Het gaat om dezelfde persoon.
RUTTE
Dat is natuurlijk ook waarom ik ertoe zou willen aanmoedigen om dit maar heel zelden te doen.
VRAAG (NIEUWSUUR)
Meneer Rutte, bent u het eens met Hoekstra, dat die doelen niet heilig zijn, van 2030?
RUTTE
Ik ben het eens met het regeerakkoord, op basis daarvan werk ik. En op basis daarvan voeren wij ook de gesprekken.
VRAAG
Maar Hoekstra zegt: deze doelen zijn niet heilig, we moeten er niet te dogmatisch naar kijken. Deelt u dat?
RUTTE
Nou, ik weet niet helemaal wat hij dan met die zin precies bedoelt. Ik denk dat het belangrijk is om klare wijn te blijven schenken, en dat doet het regeerakkoord. Dat zegt: de vijftig procent reductie overall, en dat heeft natuurlijk een behoorlijk effect in gebieden waar die stikstof vooral neerslaat, in combinatie met het jaar 2030. Dat is van belang om daarmee én toekomst te kunnen creëren voor de boerensector, om er ook voor te zorgen dat er nog weer eens een weg kan worden aangelegd en niet alles geblokkeerd blijft vanwege het stikstofprobleem. Overigens ook industrie, zeevaart, rivierschepen en auto’s een bijdrage moeten leveren. En uiteraard er milieudoelen zijn. En dat alles in samenhang maakt dit beleid, en ik sta daarachter.
VRAAG
Ja, maar zijn die onderhandelbaar, die doelen? Halvering stikstof in 2030?
RUTTE
Halveren stikstof 2030 is wat we hebben gezegd wat wij als kabinet willen.
VRAAG
Ja willen, maar zijn die onderhandelbaar?
RUTTE
Alleen als een partij zegt: ik wil het regeerakkoord wijzigen. Maar dat heb ik niet gehoord.
VRAAG
Vandaag niet gehoord?
RUTTE
Nee. Überhaupt niet gehoord, nee.
VRAAG
Maar u heeft, zoals u zegt, gesprekken gehad met boeren, een paar keer aangeschoten door Johan Remkes. Is dat iets waarvan u nu denkt: nou, misschien moeten we daar inderdaad niet te dogmatisch naar kijken?
RUTTE
Op basis van al die gesprekken denk ik dat de oplossing van dit hele vraagstuk iets op andere terreinen ligt die ik hier niet ga toelichten, omdat ik daarmee de kans dat we tot iets komen, verklein. Maar ik denk dat er een paar andere aspecten in het hele stikstofvraagstuk zitten waaraan ontzettend hard gewerkt wordt achter de schermen. Die niet raken aan 2030 of de vijftig procent, maar die wel van belang zijn om die verder met elkaar te verkennen, die ook kunnen leiden tot een groter draagvlak met boerenorganisaties. En ik weet niet zeker of dat lukt, maar ik sluit het ook niet uit.
VRAAG
Ok, maar ook Hoekstra, geeft ook aan als argument: in mijn achterban is daar onrust over. Ook binnen uw partij is er onrust over die stikstofaanpak. Dus...
RUTTE
Zeker.
VRAAG
... ziet u dan ook ruimte om toch de kabinetsdoelen dan wat aan te passen?
RUTTE
Dat is natuurlijk een gekke vraag. De vraag is niet gek, sorry, maar het zou gek zijn als ik daar ja op zou zeggen. Want wij hebben toch met elkaar een coalitieakkoord gesloten. Daarbinnen is heel veel ruimte in de detaillering. Bijvoorbeeld, wat ik ook zei na het eerste gesprek met de boeren, kijk je naar depositie of emissies? Dat heeft te maken met het hele grote vraagstuk van de kritische depositiewaarde, KDW. Boeren zijn daar terecht, begrijp ik, geïrriteerd over zijn. Die zeggen: ja weet je, ik snap ook wel dat die erg neerslaat. Maar hoe kun je mij daar dan verantwoordelijk voor houden? Je kunt me verantwoordelijk houden voor emissie, voor uitstoot, daar kan ik daadwerkelijk iets aan doen. Maar hoe dat uiteindelijk ergens in een natuurgebied neerslaat ... . Daar zegt Hoekstra ook iets over in dat interview, en dat is overigens ook in lijn met hoe we daar als kabinet naar kijken. Zie ook de brief van Van der Wal van vlak voor de zomer, hoe je uiteindelijk ook die KDW kan laten overgaan in een autoriteit die breder kijkt naar allerlei vraagstukken rondom de instandhouding van de natuur, die ook weer noodzakelijk is voor de vergunningverlening. Nou, dat zijn allerlei vraagstukken, en daar ga ik verder niet op in, want dan schaad ik ook het proces. Maar allerlei vraagstukken die in die gesprekken natuurlijk aan de orde zijn. Het is niet zo dat we alleen maar kijken naar 2030 of vijftig procent.
VRAAG
Heeft het interview of deze uitspraken, want u moet in meerdere crises nu kijken wat u kunt doen, en in overleg met alle partijen, maakt zo’n artikel, zo’n interview, het nou moeilijker om samen een oplossing voor die crises te vinden?
RUTTE
Ik denk uiteindelijk niet. Maar het was wel belangrijk om daar natuurlijk even met elkaar lang over te telefoneren.
VRAAG
Ja, dat was een pittig gesprek?
RUTTE
Ja, openhartig, laat ik het nou maar zo zeggen.
Koopkracht
DE WINTHER (TELEGRAAF)
Meneer Rutte, ik wil het graag met u hebben over de koopkracht van de Nederlanders. Het koopkrachtplaatje over dit jaar, wat het CPB vanochtend heeft gepresenteerd, is dat voor het kabinet acceptabel?
RUTTE
Het lastige is: u praat over dit jaar, hè?
DE WINTHER
Dit jaar.
RUTTE
Het lastige is, als ik daar nee op zou zeggen, dat het aantal mogelijkheden dat wij hebben om dit jaar nog meer te doen dan we doen, heel erg beperkt is, zo niet afwezig. We sluiten het niet helemaal uit, maar het is toch wel zo dat we vooral kijken naar 2023.
DE WINTHER
Maar mensen willen nu langzamerhand weleens van het kabinet horen, ook na deze hele zomervakantie, waar ze aan toe zijn. En ze horen van het kabinet daar de afgelopen maanden ook verschillende signalen over. Dan wordt er weer naar gekeken, dan kan het weer niet. Nu zien we 6,8 procent, zelfs voor de allerlaagste inkomens. Kinderen die in de armoede geraken, die niet kunnen wachten tot januari. Gaat u voor die mensen nog iets doen?
RUTTE
Nou wat ik zeg, daar ben ik eerlijk over, dat heb ik ook voor de zomer al gezegd: daarvoor is het aantal mogelijkheden uitermate beperkt, zo niet afwezig. Wat we natuurlijk nog voor de zomer gedaan hebben, is vijfhonderd euro extra gezet op die energiecompensatie van 800 euro die via de gemeenten loopt. Die is nu 1300 euro. Dat is voor de mensen die, laten we zeggen, het sociaal minimum, dus echt alle mensen met de allerlaagste inkomens. Ik denk: het grote vraagstuk wat we nu hebben, is: hoe ga je met dat hele pakket van 7 miljard verder, ook na 1 januari. Wat werkt daar wel en niet goed van en wat is de omvang? Plus: wat kun je verder doen als je praat over het bereiken van mensen met een laag inkomen? Dat is ook een punt, die hebben we niet bereikt met die 1300 euro. En de middengroepen.
DE WINTHER
Blijft er niet eigenlijk alleen nog maar een generieke aanpak nodig, waardoor niet alleen de mensen die het het aller moeilijkst hebben, maar ook de rest van Nederland ook iets extra’s krijgt, omdat anders juist die kwetsbare groep niet bereikt kan worden?
RUTTE
Nee, er zijn, zeker ook vanaf 2023, weer mogelijkheden om...
DE WINTHER
Nee, dit jaar, dit jaar.
RUTTE
Ja, maar dit jaar hebben we natuurlijk wel heel veel gedaan, 7 miljard.
DE WINTHER
Ja, maar 6,8 procent. Dat zit er al in verdisconteerd, hè?
RUTTE
Ik snap het, en dat is ook heftig, en we kijken er natuurlijk ook nog wel een keer naar. Ik zeg ook heel eerlijk: het aantal mogelijkheden voor dit jaar is heel beperkt, zo niet praktisch afwezig. Dus daar ga ik geen verwachtingen wekken. En we hebben een enorm pakket gedaan van 7 miljard. We hebben te maken met een...
DE WINTHER
Maar dat is niet genoeg. 6,8 procent.
RUTTE
Tegelijkertijd, heb ik eerder gezegd, we kunnen niet het probleem helemaal weghalen. We kunnen dempen. Dat doen we voor een heel fors bedrag, wat ook internationaal echt overeind blijft. De Duitsers doen 30 miljard, wij doen nu 7 miljard. Ja, dat is in de verhoudingen meer dan de Duitsers.
DE WINTHER
Maar de prijzen zijn hier ook heel hoog, hè?
RUTTE
Mmh?
DE WINTHER
De prijzen zijn hier het hoogste in vergelijking met de rest van Europa.
RUTTE
Dat is waar, de inflatie is hier ook weer hoog, zeker. En het enige lichtpuntje in die cijfers is dat natuurlijk inmiddels sneller groeien als economie dan China. Dus dat geeft in ieder geval weer gelukkig het vermoeden dat we niet onmiddellijk in een recessie komen en mensen hun baan behouden. Dat ziet er positief uit. Maar de directe koopkrachteffecten, u heeft daar gelijk in, die zijn heftig.
DE WINTHER
Maar dan nog steeds eigenlijk weinig goed nieuws voor mensen die nu al hun rekeningen niet kunnen betalen, en die moeten het dan maar tot januari uitzingen.
RUTTE
Nee, nogmaals, we kijken uiteraard ook nog wel weer naar dit jaar, maar daar zijn de mogelijkheden heel beperkt.
DE WINTHER
Maar wat zijn dan de mogelijkheden? Als die zo beperkt zijn, dan kun je ze waarschijnlijk nu alle vijf opnoemen.
RUTTE
Dat ga ik niet doen, want daarmee zou ik het proces ook schaden van de gesprekken in het kabinet. En daar komen we natuurlijk bij Prinsjesdag mee, zo hoort dat ook.
DE WINTHER
Is het bespreekbaar voor het kabinet om wellicht de btw op de boodschappenkar te verlagen of misschien helemaal af te schaffen tijdelijk, om het volgende jaar te redden?
RUTTE
Sowieso red je dat dit jaar niet meer.
DE WINTHER
Nee? 1 oktober?
RUTTE
Volgens mij moet je dat op de helft van het jaar doen. Maar het tweede grote bezwaar tegen een btw-maatregel is dat ‘ie verschrikkelijk duur is, de inflatie zal aanjagen, we hebben al een hoge inflatie, het zal enorm de inflatie aanjagen. En dat zal sowieso een zoektocht worden naar een pakket, hoe maak je een pakket dat zo goed mogelijk de mensen ondersteunt in die verschillende groepen van midden- en lage inkomens, werkend, niet-werkend en tegelijkertijd het op een manier te doen dat we niet nog weer eens een keer zelf, daar heeft ook DNB voor gewaarschuwd en ook het CPB, dat we niet ook weer als overheid de inflatie verder aanjagen. Dat risico loop je.
DE WINTHER
Tot slot, meneer Rutte, er zijn natuurlijk begrotingsregels. We hebben natuurlijk gezien dat daar in de coronacrisis wat soepeler mee werd omgegaan, om het maar op z’n zachtst gezegd uit te drukken. Is het voor het kabinet bespreekbaar om de grote belastingmeevallers die er komen vanwege de inkomsten op de btw en het feit dat er veel wordt uitgegeven, terug te sluizen naar mensen onmiddellijk?
RUTTE
Het hele probleem is natuurlijk altijd dat belastingmeevallers niet eeuwig zijn. Dat worden op een gegeven moment ook belastingtegenvallers. We hebben natuurlijk een hele forse staatsschuld in Nederland. Als je naar de cijfers kijkt, naar die hele goede cijfers van de economie, dan mag je aannemen dat die niet aan het stijgen is, die staatsschuld. Maar die is nog steeds hoog. Niet zo hoog als in Italië of Frankrijk. Dus het is niet zo dat we daar een zorgeloos bezit hebben aan die staatsschuld. Dus je moet dat ook echt wel allemaal in balans blijven zien. En er zijn natuurlijk ook, sinds Gerrit Zalm, goede afspraken gemaakt over hoe je die begroting vormgeeft.
DE WINTHER
Dus het kabinet is niet van plan om daarmee te gaan schuiven en dus om al dat extra geld dat er binnenkomt, u zei tijdelijk, ik heb het niet over wat je in de komende jaren allemaal... maar wat je juist in deze moeilijke periode inzet om in deze onorthodoxe tijd mensen te helpen die nu in de goot belanden.
RUTTE
Ja het heeft natuurlijk te maken met een scheiding van inkomsten en uitgaven. Dus er zijn ook altijd mogelijkheden om, als er meevallers zijn in een van de kaders, om daarnaar te kijken. Ik heb daar helemaal geen zicht op, of die er zijn. Maar als u mij vraagt: zijn wij op dit moment van plan om de begrotingsregels los te laten, daar zijn geen voornemens voor. Maar we gaan al die gesprekken voeren, maar dat zou mijn nulpositie zijn. Dat is tot nu toe ook wat wij steeds gedaan hebben.
EK
Meneer Rutte, waarom is het zo moeilijk om dit jaar nog iets te doen voor de mensen die het echt nodig hebben?
RUTTE
Omdat eigenlijk de enigen die die mensen kunnen bereiken, de mensen met de allerlaagste inkomens, dat zijn de gemeenten, want die kennen die groep. Dat zijn de mensen op het sociaal minimum. En daar gaat natuurlijk dit jaar een fors bedrag naartoe van 1300 euro.
EK
Maar er zijn nog meer mensen die daar net boven zitten en alsnog de mensen die 1300 euro hebben gekregen, daarvan hebben verschillende organisaties al gezegd: dat is niet genoeg, mensen hebben nog meer nodig. Waarom blijft het dan toch zo moeilijk?
RUTTE
De mensen daarboven kan de gemeente niet bereiken, dat is het lastige.
EK
Daar kunt u toch wat aan doen?
RUTTE
Nee, wij hebben daar geen instrumenten voor zomaar, om die te bereiken. En zeker niet ergens in de komende weken of maanden. Dat is echt beperkt, wat je kan doen.
EK
Maar u bent natuurlijk al maanden geleden gewaarschuwd hiervoor. Verschillende partijen in de Kamer hebben ook gezegd: ga daar nou nu al mee aan de gang. Zelfs bij de Voorjaarsnota hebben mensen u al gewaarschuwd. En dan zegt u nu: ja we hebben nog maar heel kort de tijd.
RUTTE
Heb ik ook toen gezegd. We hebben bij de Voorjaarsnota ook uitgelegd dat we in Nederland natuurlijk ook een groot vraagstuk hebben rondom de publieke dienstverlening, waar de mensen het probleem niet zijn, maar er zijn wel grote vraagstukken bij die organisaties van de publieke dienstverlening. En de mate waarin zij in staat zijn om uiteindelijk, ook vanwege allerlei processen die daar lopen, hier goed uitvoering aan te geven, is gewoon beperkt. En daar moet je reëel in zijn, dat hebben we ook allemaal in kaart gebracht. Ik hou het toch echt staande hoor, dat de 7 miljard die wij doen, ook in Europese vergelijking, is aanzienlijk. En nogmaals, de Duitsers 30 miljard, wij 7, we zitten 5 miljard boven de Duitsers. Daar ga ik niet trots op zijn, maar het is niet zo dat wij niks doen. Duitsland is vijf keer zo groot, dus dan zou je, 6 miljard is 30 en 5 keer 7 is 35. Dus per saldo v5 miljard meer. Dus dan is de vraag: wat kun je doen? Nou dat hebben we natuurlijk gedaan voor de zomer, toen hebben we uiteindelijk gezegd: we doen een 500 euro extra op de maatregel rondom de mensen die een energietoeslag krijgen, dus de mensen op het sociaal minimum. En per 1 juli is natuurlijk ook de belasting op energie verlaagd. Dus we hebben natuurlijk een heel aantal maatregelen genomen. Opgeteld 7 miljard. Het is dus niet zo dat we niks doen. En het is onmogelijk, ik ga dat toch nog maar weer opnieuw zeggen, ook voor 2023, om alles te compenseren. Maar dempen moet. En dat moet ook echt serieus.
EK
Ja, dit doet u natuurlijk de hele tijd, alles weer opnoemen wat u al heeft gedaan. Dan ga ik ook weer doen wat ik al de hele tijd doe, het blijft steeds niet genoeg voor deze mensen. Er zijn mensen die nu gewoon niet meer rondkomen. Er zijn mensen die koken op waxinelichtjes om gas te besparen. Dan kan toch niet de boodschap zijn vanuit de overheid: omdat we bij onze eigen instanties de boel niet op orde hebben, kunnen we jullie nu niet meer helpen dit jaar?
RUTTE
Maar dat is ook niet de boodschap. De boodschap die ik heb, is dat we heel veel doen. 1300 euro voor mensen op het sociaal minimum...
EK
Maar het is niet genoeg.
RUTTE
Wilt u het antwoord horen?
EK
Ja, maar u gaat weer opnoemen wat u al heeft gedaan.
RUTTE
Ja, ik ga proberen uw vraag te beantwoorden. Mensen op het sociaal minimum, daar doen we 500 euro extra, dat bedrag is enorm. 1300 euro. Er is altijd ruimte bij gemeenten om individueel te kijken als mensen in de problemen zitten, wat daar mogelijk is, want de gemeenten hebben die mogelijkheid van maatwerk. Dat doen ze ook, via de bijzondere bijstand. Het is dus niet zo dat gemeenten helemaal zonder instrumenten zijn. De gemeentelijke sociale diensten behoren tot de crème de la crème van onze uitvoeringsorganisaties, van onze publieke dienstverlening. Daar wordt ontzettend hard gewerkt, ook om te kijken: wat kun je individueel doen? Maar het is onmogelijk om het helemaal weg te werken, dat gaat niet.
EK
Nee, maar er is dus wel wat mogelijk, zoals Wouter de Winther ook al aangaf: u laat een deur, een kier open, dat het toch mogelijk is, eigenlijk is de vraag: haalt u daadwerkelijk alles uit de kast om wel te kijken of er dit jaar nog...
RUTTE
Ik ben daar heel erg niet hoopvol over. Maar ik kan natuurlijk niet, hier staande vanuit mijn positie, garanties geven op hoe het pakket eruitziet, omdat we daar nog helemaal over moeten gaan praten. Maar ik acht die kans klein.
EK
Maar wat zijn dan de kleine kansen waar mensen nog wel op kunnen hopen? Want mensen, die komen niet meer rond, die kunnen hun rekening niet betalen, die hebben dan toch recht om te weten waar u in ieder geval aan denkt?
RUTTE
Nogmaals, die vraag wekt de veronderstelling, u gaat nu heel geïrriteerd raken door mijn antwoord, dat wij niets doen. Dat is dus niet zo. We doen heel veel. En terecht, en ik denk dat we voor volgend jaar ook weer fors moeten helpen. Maar het zal dempen zijn. Je kunt het niet compenseren. Dat gaat niet. En als er mensen individueel in grote problemen komen, is er altijd ruimte voor maatwerk. Er zijn ook budgetten voor bij de gemeenten.
EK
Ja, maar mijn vraag wekt niet de insinuatie dat u niks doet, de vraag is nu alleen: waar denkt u nu aan, wat misschien dan toch dit jaar nog kan om deze (onverstaanbaar, red.) te helpen?
RUTTE
Dat heb ik net bij Wouter de Winther beantwoord, daar ga ik niet op in omdat ik niet nu inga op wat er dan eventueel nog wel zou kunnen, omdat dan...
EK
Daar hebben mensen toch recht op, om dat te weten?
RUTTE
Nee, want dat zou een oneerlijke boodschap zijn. Want dan denken mensen: dan gaat dat dus gebeuren, als hij dat zegt in zo’n persconferentie.
EK
Als mensen het verschil tussen Wopke Hoekstra als minister en partijleider kunnen onderscheiden, kunnen ze ook wel dit onderscheiden.
RUTTE
Nogmaals, ik ben daar voorzichtig in, want het gaat hier natuurlijk echt over mensen die heel bezorgd zijn over hun inkomen en ik wil daar geen verwachtingen wekken.
VAN SOEST
Ja dan toch nog één vraag over de mensen op het sociaal minimum. U zegt: we hebben al veel gedaan, we hebben die 800 euro verhoogd naar 1300 euro. Desalniettemin blijkt uit de CPB-berekeningen dat het aantal mensen dat door de armoedegrens heenzakt, echt met honderdduizenden mensen stijgt. Dan moet er toch meer gebeuren voor die groep?
RUTTE
Ook daarvoor geldt dat de uitvoering zijn grenzen kent. Het was een heel ingewikkeld proces, ook al voor de zomer, om die 500 euro extra te doen. Dat vraagt natuurlijk ook van de gemeentelijke uitvoering heel veel. Dat komt neer op 18.000 mensen die werken bij de sociale diensten die dat allemaal moeten doen. En daar is uiteindelijk ook een grens aan wat je kan doen. Dus ook onze publieke dienstverlening proberen we met zijn allen weer op niveau te brengen, uiteindelijk zijn er grenzen aan wat je nog kan doen. En het is niet zo dat de gemeenten niet het instrumentarium hebben om, als mensen individueel door een stapeling van problemen in grote ellende zitten, dan is er alle ruimte voor maatwerk. En dat doen gemeenten ook.
VAN SOEST
Maar komt er dan extra geld voor de bijzondere bijstand?
RUTTE
Dat is natuurlijk al gebeurd. Ik kan dat echt niet voorspellen, dat weet ik gewoon niet. Wij moeten die gesprekken gaan voeren, hoe dan zo’n pakket voor 2023 eruitziet.
ORNSTEIN
Is het niet eens tijd om met de sociale partners rond de tafel te gaan zitten voordat ook dit dossier ontploft, wat je nu met die andere twee zaken ziet rond vluchtelingen en natuurlijk de crisis met de boeren. Want we lezen en horen toch wel dat er eigenlijk niet heel veel overleg is. Er komen volgende week stakingen aan begrijp ik al, bij het spoorwegpersoneel. Er is nu ontzettend veel onrust en u kunt wel iets doen door daar misschien regie en leiding aan te geven en in ieder geval te laten naar de samenleving dat er enorme zorg is.
RUTTE
Maar dat is niet iets wat helpt, is mijn ervaring in 20 jaar, ik ben ook nog staatssecretaris van Sociale Zaken geweest, wat je allemaal doet heel zichtbaar, dat werkt nooit.
ORNSTEIN
Maar hoe werkt het dan wel? Er wordt vanuit sociale partners geklaagd dat er zo weinig vanuit het kabinet gebeurt.
RUTTE
Sowieso geldt natuurlijk dat sociale partners zelf een hele belangrijk instrument in handen hebben, dat zijn de cao-lonen. Dus het is altijd en-en-en. De overheid kan dingen doen. Sociale partners, dat gebeurt overigens ook, we zien toch wel behoorlijke loonstijgingen, maar ik denk als je kijkt naar wat nou de kerninflatie is in Nederland, dat daar nog wel een plusje op kan.
ORNSTEIN
Zou je ook bijvoorbeeld het cao-overleg voor 2023 niet al wat naar voren kunnen halen?
RUTTE
Dat is de vrije loonvorming tussen werkgevers en werknemers. Mijn ervaring is, als de overheid daar meer over zegt dan ‘wees ruimhartig’, dat is al een gevoelige uitspraak, maar die doen wij denk ik heel welbewust, en dat gebeurt ook in heel veel gevallen. Wat niet zou werken is natuurlijk dat ik mij verder ermee ga bemoeien hier heel openlijk in een persconferentie, dat heeft meestal een averechts effect.
ORNSTEIN
Heeft u ook weleens over grote bedrijven gezegd dat ze meer moeten doen om de lonen te laten stijgen? Op dit moment zijn er een aantal bedrijven die hele hoge winsten halen. O.a. Unilever, Shell. Zouden die winsten niet iets afgeroomd kunnen worden om meer te doen voor mensen?
RUTTE
Eén van de dingen waar we natuurlijk naar gekeken hebben, is overigens heel erg lastig, is zo’n mijnbouwheffing. Dus dat je een heffing doet op bedrijven die grote overwinsten boeken als gevolg van de sterk gestegen energieprijzen, maar dat is nog niet zo makkelijk. Dat hebben we natuurlijk laten zien in de brief aan de Kamer uit juni of juli. Goed weekend!