Letterlijke tekst persconferentie na ministerraad 17 juni 2022
Letterlijke tekst van de persconferentie van minister-president Rutte na afloop van de ministerraad op 17 juni 2022. Bekijk de hele persconferentie via YouTube.
Inleidend statement minister-president Rutte
RUTTE
Goedemiddag. Staat u mij toe, en ook als u het mij niet toestaat, dat ik iets meer tijd neem, omdat wij vandaag in de ministerraad vrij uitvoerig hebben gesproken over de oorlog in Oekraïne, hebben gesproken over de militaire steun, over de sancties tegen Rusland, uiteraard over de rol van de Europese Unie en de NAVO. Maar we hebben ook lang gesproken over de gevolgen van de oorlog voor ons hier in Nederland. Over de opvang van Oekraïense vluchtelingen en natuurlijk ook over het feit dat het leven voor heel veel mensen, voor ons allemaal, aanzienlijk duurder wordt. Vanwege de hoge inflatie, vanwege de energierekening, de benzine aan de pomp, de dagelijkse boodschappen. Het hangt uiteraard allemaal met elkaar samen en het is ook niet iets wat zomaar weg is. Dat is helaas de realiteit. Dit blijft even onder ons. En ik begrijp dus volkomen, het hele kabinet, dat mensen zich natuurlijk zorgen maken in deze onzekere tijd en dat mensen ook in deze onzekere tijd zo veel mogelijk zekerheid proberen te zoeken. En ook dat ze daarvoor naar het kabinet kijken. En ik denk daarom dat het goed is dat ik vandaag nog eens in samenhang schets waar we staan, maar ook waar mensen rekening mee moeten houden. Maar daarvoor moet ik wel eerst terug naar het begin. Naar de brute Russische inval in Oekraïne. Een democratisch, Europees land waarvan Poetin blijkbaar dacht dat hij dat even snel onder de voet kon lopen. Een daad waarmee het ondenkbare en onmogelijke ineens denkbaar en mogelijk werd, tot een nucleaire dreiging aan toe. En dat brengt ons terug naar de kern, naar de belangrijkste taak van de regering, namelijk: het land veilig houden. En daarom is het zo belangrijk dat Nederland is ingebed in die Europese Unie, in de NAVO, in de trans-Atlantische relatie. We hebben elkaar nodig om ervoor te zorgen dat we allemaal veilig zijn. En dat besef zit volgens mij, na de Russische inval, extra tussen onze oren. En ook dat daar een leger voor nodig is, een krijgsmacht, die in staat is om de taken in alle opzichten goed uit te voeren met voldoende financiering.
Die strategie van internationale samenwerking met wapenleveranties en strenge sancties krijgt brede steun in Europa en Amerika. Net als overigens de ongekende investering in de krijgsmachten die overal plaatsvindt. Ook hier in Nederland. Er komt zo’n veertig procent bij inmiddels, sinds 1 januari, op de Defensie-uitgaven. En voor mij laat dat zien dat we ons met elkaar realiseren, ook in dit land, dat we een streep moeten trekken. Dat we dit met elkaar niet kunnen laten gebeuren en dat de internationale gemeenschap Poetin een halt moet toeroepen. Want als we dat niet doen, waar stopt dit dan? Hoe zit het dan met onze veiligheid? Onze eigen vrijheid? We zeggen heel gemakkelijk in allerlei toespraken, dat vrijheid eigenlijk niet vanzelfsprekend is. Maar dat houdt ook in dat, als het er ook echt op aankomt, dat die vrijheid dus ook niet gratis is. En dit is voor het eerst sinds de val van de muur in 1989, in november 1989, dat we ons opnieuw moeten afvragen: wat hebben wij ervoor over? Wat hebben wij ervoor over om onze manier van leven te verdedigen en te beschermen?
En het is duidelijk dat die vraag beantwoorden niet zonder gevolgen is voor onze welvaart. En we hebben het vaker gezegd: het is onontkoombaar dat, in deze tijd, met deze sancties, met het tegenhouden van de agressie van Poetin, dat we dat ook hier merken, dat we ook hier met elkaar iets armer worden. En nu we ervanuit moeten gaan dat die oorlog nog wel even duurt, dat die niet zomaar voorbij is, worden die vooruitzichten niet rooskleuriger. Onvermijdelijk gaan veel mensen dat voelen, en voelen dat al in de portemonnee. En ik ben het met iedereen eens die zegt dat dan van een kabinet verwacht mag worden dat wij Nederlanders helpen om die oplopende kosten enigszins onder controle te houden, te dempen, het draagbaar te houden. Zeker ook voor de mensen met een lager inkomen en voor de middengroepen. Vandaar het forse bedrag van achthonderd euro energietoeslag voor mensen met een lager inkomen. Dat begint nu tot uitkering te komen via de gemeente. Vandaar de verlaging van de energiebelasting. Vandaar ook de verlaging van de btw op de energierekening. En we hebben, zoals deze week besproken in eerste behandeling van de voorjaarsnota, die gaat nog verder, kijken wij de komende tijd, samen met fracties in de Tweede Kamer, wat er misschien nog meer nodig is en mogelijk is voor zowel de lagere als de middeninkomens. Maar ik wil hier ook, en het hele kabinet wil hier ook, nog een keer zeggen dat wij mensen geen rad voor ogen kunnen draaien. De overheid kan veel doen. De overheid doet ook veel. Maar het is onmogelijk om alle koopkrachttegenvallers als gevolg van deze oorlog, om die allemaal op te vangen. Dat is simpelweg onmogelijk.
Kortom, we zullen ons met elkaar schrap moeten zetten voor wat komen gaat, ook al weten we nog niet hoelang dat allemaal zal gaan duren. Dat is op dit moment onduidelijk. En dat is veel gevraagd van mensen. Ik realiseer mij dat zeer goed. En ik maak mij ook geen enkele illusie dat het politieke debat ook de komende tijd hierover zal gaan en ook over de gevolgen voor ons hier in Nederland, over de vraag of het wel genoeg is, of er misschien meer moet, of er misschien meer kan en wat we dan moeten doen. Dus dat debat zullen we voeren. In de wetenschap dat Nederland, ondanks alles wat er speelt, ondanks corona, ondanks het feit dat we voor corona, dat de grootste recessie sinds de Tweede Wereldoorlog kwamen, 2014, -15, maar nogmaals, ook ondanks corona en ondanks de oorlog in Oekraïne, nog altijd een van de welvarendste landen ter wereld is. Een land waar we uiteindelijk elkaar niet in de steek laten en altijd weer met elkaar proberen om tot oplossingen te komen.
Tot slot van mijn inleiding wil ik iets zeggen over de Europese Commissie, want die heeft vandaag een positief advies gegeven over het verlenen van de status van kandidaat-lid aan Oekraïne. En ik denk dat de Commissie er heel knap in geslaagd is om een compromis te vinden. Het compromis tussen wel ook dat kandidaat-lidmaatschap geven, tegelijkertijd zeggen: op zo’n zeven punten moet er nog heel veel gebeuren. En dat zal ook belangrijk zijn om daar voortgang te boeken voordat je ook werkelijk tot onderhandelingen kunt overgaan. Nederland zat meer aan de andere kant, namelijk: als er nog zoveel moet gebeuren, moet je dan al zover gaan dat je kandidaat-lidmaatschap verstrekt? Anderen zeiden: je moet kandidaat-lidmaatschap verstrekken verder zonder condities. Ik denk dat de Commissie een goed compromis heeft gevonden. Er zit veel huiswerk in op het terrein van de economie maar ook op het terrein van de rechtsstaat, op het terrein van het aanpakken van corruptie. Ik heb maandag lang gebeld met Zelenski, de president van Oekraïne, die realiseert zich dat ook, dat al deze randvoorwaarden er zijn. Ze zijn ermee bezig. Dit is dus een eerste stap van velen, maar Nederland heeft wel besloten, en dat doen wij uit volle overtuiging, om deze, om dit advies van de Commissie, om dat te volgen.
Oekraïne kandidaat-lid EU
BREEDVELD (NOS)
Premier Rutte, Nederland is altijd erg aarzelend geweest als het ging om het kandidaat-lidmaatschap van Oekraïne. Wat heeft nu de doorslag gegeven om nu wel in te stemmen?
RUTTE
Je moet een compromis sluiten. En ik denk dat de Commissie heel knap gedaan, is gezegd: er moet nog heel veel gebeuren op zo’n zeven terreinen moet er heel veel voortgang worden geboekt. En wat de Commissie eigenlijk voorstelt en dat volgen wij: geef wel dat kandidaat-lidmaatschap. Maar zegt ook tegen Oekraïne: je moet echt voortgang boeken op al die terreinen voordat we ook daadwerkelijk tot de onderhandelingen kunnen overgaan. Ik vind dat een verstandig compromis.
BREEDVELD
Bij Oekraïne is dus een andere route gevolgd dan normaal gesproken als landen kandidaat-lid worden van de EU. Waarom is dat dan? Waarom...
RUTTE
Daar moet ik u corrigeren. Dit is ook gebeurd met Albanië en Noord-Macedonië. Daar is op een gegeven moment ook tegen gezegd: dat kandidaat-lidmaatschap kunnen we geven. Maar je moet wel eerst voordat we hoofdstukken openen op een aantal punten nog voortgang boeken. Die voortgang is geboekt en vandaar dat is besloten dat of Albanië en Noord-Macedonië gesprekken ook kunnen beginnen. Die worden overigens nu geblokkeerd door Bulgarije. Maar goed, dat is een specifiek vraagstuk rond de Westelijke Balkan.
BREEDVELD
Maar er worden voorwaarden gesteld, toch is dat kandidaat-lidmaatschap in het vooruitzicht gesteld. Waarom is dat? Waarom is dat belangrijk?
RUTTE
Ik denk dat dit compromis slim is, goed is. Eerlijk gezegd, ook als politicus kan ik daar respect voor hebben hoe de Commissie heeft geprobeerd hier een middenweg te vinden. Ik zou bijna willen verwijzen naar de duiding in het NOS Journaal van gisteravond waar dat ook precies, vond ik, heel goed werd uitgelegd. Namelijk: aan de ene kant zijn er lidstaten die zeggen: wat er ook gebeurt, kandidaat-lidmaatschap verstrekken. Andere die zeggen: dan moet er eigenlijk eerst voortgang zijn op een aantal terreinen. En wat de Commissie zegt: compromis, je geeft wel kandidaat-lidmaatschap maar vervolgens is er een volgend besluit te nemen. Namelijk, ga je ook daadwerkelijk hoofdstukken openen. Dan moet je wel voortgang zien op een aantal terreinen.
BREEDVELD
Nederland was zo’n land met die aarzelende houding. Toch zegt u nu: het is goed dat Oekraïne nu toetreedt als kandidaat-lid. Waarom? Waarom vindt u dat een goed signaal?
RUTTE
Nou ja, kijk: sowieso heeft Oekraïne, dat geldt trouwens ook voor Moldavië wat ik net zeg en dat geldt voor elk land wat in Europa ligt, heeft per definitie een Europees perspectief if they wish so. Als ze dat willen. Oekraïne heeft die wens natuurlijk begin dit jaar opnieuw uitgesproken. Alleen komt dan dat proces op gang en in dat proces moet de Commissie die op een gegeven moment zeggen: wij geven dit advies op basis van de feiten en de Commissie doet daar twee dingen. De Commissie zegt: op zeven punten moet er echt nog behoorlijke voortgang worden geboekt. Maar ze zijn wel al zoveel verder dat wij denken dat die kandidaat-lid status kan worden gegeven. Maar vervolgens zeggen ze ook: er komt een volgend station, namelijk: ga je ook daadwerkelijk onderhandelen over hoofdstukken. Dan is het wel van belang dat je voldoende voortgang ziet.
BREEDVELD
Maar is hier nou sprake van een normale afweging voor het kandidaat-lidmaatschap? Of hebben we hier te maken met een kandidaat-lidmaatschap in het licht van de oorlog?
RUTTE
Nou ja, dat is natuurlijk waar ik en Nederland ook steeds voor waarschuwden: probeer wel het proces zo, ik heb wel eens gezegd zo saai mogelijk te houden, en het een beetje los te zien van de oorlog. Maar je zag daar natuurlijk in Europa de meningen sterk over verschillen. Er was een hele groep landen die dat ook vonden. Er was ook een hele groep landen die zei: wat er ook gebeurt, gegeven juist de oorlog moet je Oekraïne nu dat kandidaat-lidmaatschap geven. En ik denk, nogmaals, dat die Commissie hier precies de middenweg, het midden heeft gevonden.
BREEDVELD
Dus het is ook een signaal. Hoe moeten we dat signaal dan lezen in het licht van de oorlog?
RUTTE
Ik denk dat wat de Commissie gedaan heeft is gezegd: er is de ambitie van Oekraïne dat te doen. Er was een heel aantal landen wat zei: don’t rush. Zorg er nou voor dat je het proces precies afrondt. Waaronder Nederland. Ook een aantal landen die zei: het moet sowieso. En ze hebben eigenlijk het midden gevonden. Dat is natuurlijk een belangrijk signaal ook aan Oekraïne dat Europa nog eens een keer extra benadrukt, naast de wapenleveranties, naast de humanitaire steun dat wij hen steunen.
BREEDVELD
Oekraïne hoort dus bij Europa en niet bij Rusland, dat is het duidelijke signaal wat hiervan uit gaat?
RUTTE
Nou kijk, Oekraïne ligt waar het ligt. Het zal altijd een belangrijk buurland zijn van Rusland, hoe deze oorlog ook afloopt. Maar Oekraïne heeft de wens uitgesproken om gebruik te maken van de mogelijkheid die ieder land in Europa heeft. Namelijk, om te zeggen: wij zouden graag lid willen worden van de Europese Unie. En daar is dit de eerste reactie op.
BREEDVELD
Maar dit is dan weer toch... We kunnen dit toch niet los zien van wat daar gebeurt op dit moment? Er woedt een oorlog.
RUTTE
Nee, dat zeg ik. Er is een heel aantal landen wat zei: vanwege die oorlog moet je eigenlijk sowieso het kandidaat-lidmaatschap geven. Dat zijn vooral de landen in Oost-Europa...
BREEDVELD
En toen... Telt dat in uw afweging dan helemaal niet mee?
RUTTE
Het telt wel mee alleen we hebben steeds gezegd: je moet ook zorgen voor een zorgvuldig proces. Daar speelt ook weer mee dat de Westelijke Balkan een niet stabiele regio is op dit moment. Kijk naar de situatie in Bosnië, de situatie in Kosovo. De situatie met Servië en Rusland. De situatie Albanië en Noord-Macedonië die al een tijdje wachten op het openen daadwerkelijk van onderhandelingen. Nu nog geblokkeerd door Noord-Macedonië. Die zijn weer gekoppeld aan Albanië. Geblokkeerd door de Bulgaren vanwege een bilateraal conflict met Noord-Macedonië. Dus wij hebben met Duitsland en anderen steeds gewezen één, let op die situatie Westelijke Balkan. Het moet niet een besluit zijn wat daar verdere onrust veroorzaakt. Ik denk dat de Commissie erin geslaagd is een besluit te nemen wat dat niet doet. Dat zie je ook aan de reacties uit de Westelijke Balkan-landen. En tegelijkertijd geen sneltrein. Geen haastwerk. Ik denk door aan de ene kant te zeggen: er is zoveel voortgang, we kunnen dit kandidaat-lidmaatschap verlenen. Maar tegelijkertijd: er moet echt nog een hoop huiswerk worden verricht voordat je ook daadwerkelijk kan gaan onderhandelen. Dat vind ik een verstandig compromis.
BREEDVELD
Ik probeer het nog een keer. U probeert het heel erg technisch te benaderen en dat begrijp ik ook wel in de ingewikkeldheid van dat hele proces. Maar tegelijkertijd, kunnen we dit niet gewoon zien als een signaal in de richting van Rusland en ook in de richting van Oekraïne: handen af van Oekraïne, die horen bij ons.
RUTTE
Ik denk dat je het absoluut ook zo moet interpreteren. Maar ik vind het knappe dat dat signaal nu gegeven wordt op een manier waarbij ook de systematiek van toetreding overeind blijft. En nogmaals, dan zeg ik ook als politiek professional: respect voor hoe de Commissie hier een middenweg heeft gevonden waarbij ook dat signaal gegeven worden. Daar heeft u helemaal gelijk in.
WESTER (RTL NIEUWS)
Premier Rutte, uw standpunt over het kandidaat-lidmaatschap van Oekraïne was de afgelopen jaren, maanden, ook de afgelopen weken nog heel erg duidelijk: dat moeten we op dit moment niet doen. Nu gaat u toch akkoord met het compromis van de Commissie. Voelt dat toch niet een beetje als zwichten voor het compromis?
RUTTE
Nee, ik vind het een slim compromis. En we hebben trouwens steeds gezegd: we wachten ook het oordeel van de Commissie af want we willen geen sneltrein. We willen het systeem van toetreding goed blijven volgen. En we hebben grote aarzeling of Oekraïne helemaal klaar is om kandidaat-lid te worden. En wat de Commissie eigenlijk doen is twee werelden verbinden. Een aantal mensen die zeggen: ze moeten kandidaat-lid worden. Maar ook de wereld van de mensen die zegt: er moet ook nog huiswerk worden verricht. Er is nu een volgend station in het proces, dat is het openen daadwerkelijk van de onderhandelingen. Dan is dus van belang dat een deel van het huiswerk ook uit de weg is.
WESTER
Maar snapt u dat mensen dit misschien toch als een draai zien?
RUTTE
In mijn leven moet ik daar altijd rekening mee houden, maar ik denk dat dit moet worden gezien als een verstandig compromis en dat is de politiek, zeker ook in Europa, waar alles bij unanimiteit gebeurt. Dat je probeert verschillende werelden van landen als Duitsland en Portugal, België, Denemarken, Nederland die zeiden: geen sneltrein. Een aantal landen in Oost-Europa die zeiden: wat er ook gebeurt, kandidaat-lid. Een aantal landen daartussen die zeiden: het moet wel op basis van de feiten. Ze hebben daar volgens mij het goeie compromis gevonden.
WESTER
Heeft u enig beeld, idee hoe lang dit allemaal gaat duren voordat ze daadwerkelijk toetreden tot de EU?
RUTTE
Nee, dat is niet te voorspellen. Turkije is sinds 2004 kandidaat-lid. Servië sinds 2010. Bij Albanië, Noord-Macedonië loopt dat proces sinds 2003. Dat kan lang duren, maar dat kan je niet voorspellen.
WESTER
Maar het kan ook zijn dat het wel decennia gaat duren?
RUTTE
Ja, alles kan. Dat hangt ook heel sterk natuurlijk af van hoe snel Oekraïne in staat is, en trouwens dat geldt ook voor Moldavië wat natuurlijk ook een land is wat onder dreiging staat. Het geldt niet voor Georgië, het derde land wat heeft gezegd: we willen graag toetreden. Daarvan is gezegd: er moet nog zoveel huiswerk worden verricht dat je niet dit compromis daar kunt toepassen van wel kandidaat-lid met huiswerk. Daar moet echt dat huiswerk eerst.
DE WINTHER (TELEGRAAF)
Meneer Rutte, ik hoor veel complimenten voor de Europese Commissie waarvan de voorzitter al een paar maanden geleden met de lidmaatschapspapieren in Kiev stond te wapperen. Daar was het kabinet toen volgens mij niet zo blij mee. Wat is nou eigenlijk het Nederlands belang van een EU-lidmaatschap voor de Oekraïne?
RUTTE
Dat is natuurlijk een andere vraag. Ik denk dat gezien de oorlog met Rusland het van belang is dat Oekraïne steun voelt vanuit de rest van Europa. Die hebben we ook op alle mogelijke manieren natuurlijk als Nederland overgebracht. Alleen wat Nederland zei: wij denken dat Oekraïne niet zover is vanwege de grote dingen die er nog moeten gebeuren op het terrein van rechtstaat, de economie, vrije verkiezingen, alles en nog wat, om zomaar kandidaat-lid te worden. En wij waren bevreesd dat de Commissie dat eigenlijk wel wilde. De Commissie heeft nu een soort middenweg gevonden waarvan ik zeg: ja weet je, Europa is ook een wereld van compromissen. Dit kunnen wij goed steunen.
DE WINTHER
Maar wat is het Nederlands belang voor een EU-lidmaatschap voor Oekraïne?
RUTTE
Het Nederlands belang is een sterke Europese Unie. De Europese Unie heeft het in zich dat iedereen die in Europa woont als land, elk land in Europa kan toetreding vragen maar dan moet je wel voldoen aan de eisen. En dat is natuurlijk nog wel een heel eind weg voor je zover bent. En dan moet je ook de vraag stellen: is het dan zover dat het ook in het Nederlands belang is? Maar op dit moment is het vooral in het Nederlands belang dat er een compromis is gevonden waarbij ook Oekraïne zich gesteund voelt.
DE WINTHER
Het lijkt toch een beetje op een rijdende trein hè? Want u zegt: we moeten allemaal nog maar zien of het uiteindelijk zover gaat komen. Maar we hebben natuurlijk ook eerst gehoord van het kabinet dat ze hier geen voorstander van waren. Nu moest er ineens een compromis gesloten worden. De volgende stap is dan dat we weer een compromis moeten sluiten voor daadwerkelijk lidmaatchap.
RUTTE
Nou, dan ben je jaren verder. En Nederland heeft nooit gezegd: ze mogen geen lid worden. Nederland heeft gezegd: wij aarzelen om te snel kandidaat-lidmaatschap te geven zoals een aantal landen in Oost-Europa zei. Roemenië, Polen, die zeiden: wat er ook gebeurt, als Zelenski nu vraagt kandidaat-lid, dan moeten we dat doen. En mijn vrees was dat de Commissie te veel in die hoek zat. Dat heb ik ook uitgestraald. Wij hebben ook gezegd: we wachten het oordeel van de Commissie af. Nou, wat de Commissie zegt: er is heel veel huiswerk voor Oekraïne vooral op zeven belangrijke punten. En eigenlijk moet daar echt behoorlijke voortgang zijn voor dat je daadwerkelijk kan onderhandelen. Maar het is wel zoveel beter in de afgelopen paar jaar sinds de nieuwe regering is aangetreden dat zij het aandurven om te zeggen: wordt kandidaat-lid. Maar voor je gaat openen, hoofdstukken, voor je gaat onderhandelen, wel eerst voortgang.
DE WINTHER
Toevallig heeft vandaag Nederland instemming onthouden van financiële steun voor Polen vanwege zorgen over de rechtstaat daar. Is het niet, begrijpt u dat mensen niet begrijpen dat ook de Nederlandse regering keer op keer meewerkt aan het uitbreiden van de Europese Unie terwijl we nu door schade en schande wijzer worden dat mensen, of landen die zich bij de Unie voegen uiteindelijk zich niet houden aan de normen, waarden en de rechtstatelijke inrichting van de Europese Unie zoals ook Nederland die voorstaat?
RUTTE
Daarom hebben we ook met Frankrijk samen, precies om die reden in 2019 voor elkaar gekregen dat het hele toetredingsproces is veranderd. Dat geldt nu ook voor Albanië en Noord-Macedonië als die gesprekken beginnen. Namelijk, dat precies die hoofdstukken, dat zijn inmiddels heel veel dingen waar je aan moet voldoen, een enorm pak papier. Dat je begint met de onderhandelingen over de rechtstaat. Dat pas als die zijn afgesloten je over andere dingen kunt praten. En dat als terwijl je over andere dingen praat op de rechtstaat stappen terug worden gezet dat je ook weer terug kunt naar hé, jongens we stoppen nu over dit te praten, we gaan terug naar die rechtstaat. Want daar gaat nu wat fout. Dat was een Frans-Nederlandse wens. Die is een paar jaar geleden gerealiseerd. En daarom hebben wij toen ook gezegd: wij kunnen leven met het beginnen van gesprekken met Albanië en Noord-Macedonië, ook wetend dat het dan inderdaad altijd jaren duurt, je kunt niet precies voorstellen hoeveel jaar, voordat je zover bent dat er toetreding kan zijn. Ik ben nu ruim elf jaar in deze baan. En er is één land bijgekomen, Kroatië. Het is dus ook niet dat die Unie heel snel uitbreidt.
DE WINTHER
Ja, tot slot ook over dit onderwerp dan. Hoe weegt de Nederlandse regering het feit dat kandidaat-lidstaat Oekraïne in oorlog verkeert met de Russische Federatie en welke veiligheidsrisico’s levert dat ook op voor de Europese Unie als geheel en Nederland in het bijzonder?
RUTTE
Dat is een vraag die je natuurlijk opnieuw aan de orde moet hebben vanwege één van de artikelen dat de Europese Unie over gezamenlijke bijstand gaat als er sprake zou zijn van daadwerkelijke toetreding. Maar dan ben je natuurlijk jaren verder. Ik ga niet de vraag beantwoorden...
DE WINTHER
Denkt u dat Poetin een beetje een onderscheid maakt tussen daadwerkelijk lidmaatschap en deze vrijage?
RUTTE
Nee, ik heb niet over Poetin waarin hij onderscheid tussen maakt. Dat laat ons werkelijk Siberisch. Maar het gaat erom of je uiteindelijk als Europa bepaalde verplichtingen verdragsrechtelijk hebt richting Oekraïne vanwege het lidmaatschap. En dat speelt nog niet.
DE WINTHER
Maar het zou toch best kunnen zijn dat we langzaam maar zeker steeds meer een oorlog in gerommeld worden die niet perse de onze is?
RUTTE
Die oorlog daar is de onze. Laten we het daar nou wel even met elkaar eens over worden. Als wij niet bereid zijn om ervoor te zorgen dat Oekraïne de overwinning kan boeken, daar alles aan te doen, waarbij we gezegd hebben de grens, de rooie lijn is dat we niet de NAVO in rechtstreeks conflict brengen met Rusland. Maar verder doen we alles wat we kunnen met financiële steun, militaire steun maar ook met hele zware wapensystemen. Nederland loopt daar redelijk in voorop. Dat is ook van de week weer bevestigd. Nu nog weer met de pantserhouwitser 2000 samen met de Duitsers. Nou, veel zwaardere systemen zijn er niet. Dat doen we omdat dit onze oorlog is. Als dit fout gaat en wij zouden laten gebeuren dat Poetin Oekraïne kan bezetten, wat is het volgende? Eigenlijk is dat dus een directe bedreiging voor onze veiligheid. Daarom heb ik net ook in mijn betoog nog een keer tegen Nederland gezegd hoe belangrijk het is dat we bereid zijn ook de gevolgen daarvan te dragen. Die gevolgen zijn er ook in onze portemonnee. Maar dat moeten we doen voor onze veiligheid en onze vrijheid.
WARNAR (SBS)
U heeft het steeds over die zeven randvoorwaarden. Hoe realistisch is het dat Oekraïne lid wordt met deze zeven randvoorwaarden?
RUTTE
Zij moeten dus echt heel veel huiswerk doen, überhaupt voordat je eigenlijk kunt beginnen met gesprekken. En als de gesprekken beginnen duurt het nog jaren voordat het land toetreedt. Maar dat is aan Oekraïne. Zij moeten dat doen. En in ieder geval is het nu zover dat de Commissie zegt: je kunt een combinatie doen. Dat is ook eigenlijk het compromis, wel kandidaat-lid, maar voor je begint met onderhandelen moet er echt nog huiswerk worden verricht.
WARNAR
Ja, en hoe zwaar is dat huiswerk? Hoe makkelijk of moeilijk kunnen zij dat uitvoeren?
RUTTE
Ja, dat is op sommige onderdelen wat makkelijker, dan gaat het vaak om instituties die moeten worden opgericht. Dat kan wat sneller. Maar er zitten ook dingen die meer zitten, fundamenteel, in hoe de rechtsstaat functioneert. Dan zal het wat langer duren.
WARNAR
Dus er is ook kans dat dat niet tijdens de oorlog nog gaat lukken.
RUTTE
Weten we niet, is niet te voorspellen. Nee.
WARNAR
En wat betekent dit kandidaat-lidmaatschap direct voor de Nederlandse burger?
RUTTE
Nou, niks, niks verder, behalve dat dat natuurlijk een belangrijk signaal is aan Oekraïne dat Europa erin geslaagd is à 27 een compromis te vinden waarbij we wel een signaal kunnen geven aan Oekraïne. Dat vind ik de grote meerwaarde van vandaag, dat wij achter hen staan. En dat we...
WARNAR
Natuurlijk een signaal tegenover Oekraïne, maar ook tegenover Rusland?
RUTTE
Zeker.
WARNAR
Kan me voorstellen dat veel mensen daar toch bang van worden. Is die angst terecht?
RUTTE
Ik snap heel goed dat mensen bang zijn voor wat daar gebeurt, maar het is echt in het belang van ons allemaal, heel Europa en zeker ook Nederland, wij zijn zo’n beetje het rijkste land van Europa, is het cruciaal dat Poetin wordt tegengehouden, dat Oekraïne dit wint, en dat wij er alles aan doen om ze daarin te ondersteunen omdat wij anders zelf in gevaar komen. En het is echt ook mijn en onze taak het land veilig te houden. En daarom moeten we dit doen. En ik realiseer me dat dat veel vraagt ook van de Nederlandse bevolking, ook in financiële zin, oplopende energieprijzen, et cetera. Wij moeten met elkaar bereid zijn die prijs te dragen, anders kunnen wij onze manier van leven in deze vorm mogelijk niet voortzetten. En dat zou ik verschrikkelijk vinden, dat zou een gigantische nederlaag zijn.
WARNAR
Ja, u zegt: we moeten dit doen om ons uit gevaar te houden. Maar brengen we onszelf niet juist eigenlijk het gevaar dichter naar ons toe?
RUTTE
Als wij Poetin, zonder tegenstand te bieden, laten doen wat hij nu doet in Oekraïne, het is een groot land met bijna 40 miljoen inwoners die niet onder zijn invloed wil komen, gewoon te laten usurperen, te laten bezetten, te laten koloniseren, als we bereid zijn dat te doen en daar niks tegen te doen, dan is dat signaal dat wij geven, dat wij dus niet opstaan voor onze waarden, niet terugvechten, dat wij gewoon laten gebeuren. En dan moet je je echt afvragen wat de... wie het volgende slachtoffer is van deze man.
KLAASSEN (AD)
Ik zat toch nog even te kauwen op uw woorden wat u net zei: dit is onze oorlog. Maar misschien een beetje semantische discussie, maar is Nederland dan in oorlog op dit moment?
RUTTE
Nee, nee, is niet in oorlog.
KLAASSEN
Maar hoe moet ik dat scheiden? Is het een morele...
RUTTE
Het is praktisch ook onze oorlog. Oekraïne moet winnen, is echt van groot belang. In ieder geval moeten wij ervoor zorgen dat we er alles aan doen om voor hen die overwinning dichterbij te brengen.
KLAASSEN
Dat is moreel, materieel...
RUTTE
Maar het is niet formeel dat wij in oorlog met Rusland zijn, dat zijn we niet.
Crisis opvang asielzoekers
MEIJER (DE VOLKSKRANT)
Meneer Rutte, over de asielcrisis. Wat kan de NCTV wel wat het COA niet kan?
RUTTE
MCCb.
MEIJER
NCTV.
RUTTE
NCTV weet ik niet. Ja die coördineert de crisis natuurlijk...
MEIJER
De NCTV, die een coördinerende rol vervullen, waarom is dat nodig? Want wat kan dat NCTV wel wat het COA niet kan?
RUTTE
Ja maar dan moet ik even... sorry, dan is het een misverstand. We hebben vandaag besloten: de crisisstructuur in werking te zetten. Hebben we eerder gedaan voor de opvang voor Oekraïense vluchtelingen. Dat doen we tijdelijk. Dat is de Ministeriële Commissie Crisisbestrijding. Die staat of onder leiding van mij of van Dilan Yeşilgöz. Hij staat onder leiding van Dilan Yeşilgöz, maar ik ben natuurlijk nauw aangesloten. En dat doen we omdat, door die structuur te triggeren. En de NCTV die coördineert dat helemaal.
MEIJER
Dat staat in dat briefje aan de Kamer.
RUTTE
Zeker, die coördineert dat. Dus die zijn... zij voeren zeg maar het secretariaat van de MCCb. Maar de NCTV zelf kan niet extra opvangplekken of het doorzetten van asielzoekers regelen. Dat doen we doordat zij bij elkaar brengen alle departementen, de gemeenten, de provincies, het Veiligheidsberaad. Hebben we vanmorgen overigens ook overleg gehad, erg goed, met de vicevoorzitter van het veiligheidsberaad, de vertegenwoordiger van VNG, de rijksheer die zich bezighoudt, Jetta Klijnsma, commissaris van de Koning in Drenthe, als rijksheer op het terrein van asiel en migratie om ervoor te zorgen dat we twee dingen bereiken. Eén: dat die constante dagelijkse crisis rond Ter Apel, dat we die oplossen. Maar nog belangrijker, dat we de komende maanden ervoor zorgen dat die duizenden mensen die allang weg hadden gemoeten uit die asielzoekerscentra, dat die daar ook weggaan. Dat die naar iets van huisvesting gaan, dat zal allemaal heel bescheiden worden, vrees ik, zodat ze ook snel aan de slag kunnen. En waarom is dat nou zo belangrijk? Dan heb je én dat probleem opgelost in die AZC’s, maar die mensen kunnen dan tenminste ook echt aan het werk. En we hebben ook gewoon die mensen nodig in de arbeidsmarkt omdat we natuurlijk enorm veel mensen tekort komen. En dan kunnen ze vervolgens zelf naar een normaal huis doorstromen als ze geld verdienen.
MEIJER
Tot nu toe zei het kabinet steeds: de opvang van Oekraïners, dat is een crisis, want die zijn met heel veel tegelijk gekomen. En asiel is geen crisis, want asielzoekers zijn er altijd. En dat is dus nu veranderd. Nu is ook asiel en crisis?
RUTTE
Ja, tijdelijk omdat de situatie in Ter Apel onhoudbaar is, je kunt op deze manier niet verder. En dat zit ‘m niet zozeer in de hoge instroom. De instroom is wel hoger, maar die lijkt niet heel veel hoger. Dat wordt overigens precies geanalyseerd nu. Wel natuurlijk als je de Oekraïners erbij neemt. Maar als je de optelsom noemt van Oekraïne en de gewone asielzoekers, dan staan we op plek twintig in Europa. Als je kijkt naar de normale asielinstroom, daar zijn we precies naar aan het kijken hoe hoog die is in relatie tot andere jaren. Maar wat je ziet is dat men uit Ter Apel ze niet kan doorzetten naar andere plekken omdat die weer vol zitten met asielzoekers die inmiddels statushouder zijn.
MEIJER
Dus de verstopping is de crisis?
RUTTE
Ja, zo is het. Zo is het, ja. Vat u goed samen.
VULLINGS (EENVANDAAG)
Ja, premier Rutte, maar het is mij nog steeds niet duidelijk dat... er is natuurlijk crisisstructuur is in werking getreden. Hoe gaat dat helpen?
RUTTE
Dat gaat helpen omdat je door die crisisstructuur meer doorzettingsbevoegdheden hebt, richting gemeenten en provincies, maar belangrijker nog: ook die gemeenten en provincies aan tafel zitten, gewoon in een soort dagelijks ambtelijk overleg en heel regelmatig ook op politiek niveau zodat alle problemen die er zijn eruit kunnen worden gehaald. En dat zit ‘m op het vraagstuk van: hoe zorg ik ervoor dat mensen snel aan de slag komen als ze inmiddels statushouder zijn? Hoe zorgen we ervoor dat er voldoende crisisopvang is om Ter Apel te helpen? Hoe zorgen we ervoor dat mensen ook naar een vorm, dat zal heel bescheiden zijn, van woonruimte gaan als ze nog in een asielzoekerscentrum zitten en eigenlijk dus allang hadden moeten integreren in dit land, omdat ze mogen blijven. Al dat soort vraagstukken en nog veel meer worden daar besproken in samenhang. En ik merkte vanmorgen al, toen hadden we een soort miniversie van zo’n crisisvergadering met VNG, IPO en de rijksheer, en dan zie je gewoon dat je heel snel kunt schakelen, dat je meteen kunt zeggen: er is een probleem over drie maanden, er is een probleem van twee weken, maar er is ook een probleem van vandaag, morgen en maandag, zondag en maandag, in Ter Apel.
VULLINGS
U zegt: meer doorzettingsmacht. Betekent dat gewoon dat, dat het kabinet, die crisiscommissie gemeenten kan dwingen van: en nu nemen jullie gewoon vluchtelingen op?
RUTTE
Nou, wettelijk kun je dat soms doen. Maar je wilt het voorkomen. En wat je hiermee bereikt, is dat, omdat iedereen samen in een kamer zit, alles...
VULLINGS
Ja, maar u had het zelf over doorzettingsmacht. Dus waar zit dan die extra doorzettingsmacht?
RUTTE
Ja, we hebben ervoor gekozen om eigenlijk te proberen om het gewoon in goed overleg te doen en zo min mogelijk te...
VULLINGS
Te proberen, dus er is, er is wel een stok achter de deur?
RUTTE
Ja, wettelijk zijn er wel mogelijkheden, maar die zijn best beperkt. Alleen wat je ziet, is dat het Huis van Thorbecke, dat zag ik ook vanmorgen, de gemeenten, de provincies en wij zeggen: dit is echt om je te schamen. Als we nu niks doen, dan liggen mensen dadelijk in het grasveld voor Ter Apel, kunnen ze niet naar binnen.
VULLINGS
Het Rode Kruis moest...
RUTTE
Nou, tenten, et cetera.
VULLINGS
... moest al voedsel uitdelen gisteravond. Maar, als u zegt: we gaan... dan is de conclusie: we gaan meer overleggen met elkaar.
RUTTE
Weet u, ik heb in 2015 gezien wat er gebeurde, dat was toen met de Syrische instroom. Die was toen heel hoog. En toen kwamen... Gelukkig heb je dat soort cijfers nu niet. Het probleem toen was een enorm hoge instroom. Het probleem nu is dat er geen doorstroom is. Mogelijk is de instroom wel hoger, dat wordt geanalyseerd. Maar toen was het probleem vooral de zeer hoge instroom. En ik kwam toen terug van een vergadering in Amerika en toen hebben we op een vrijdagochtend bij elkaar gezeten met hetzelfde groepje als vanmorgen eigenlijk, niet dezelfde mensen, deels trouwens wel, maar wel dezelfde organisaties en dan is de kracht van Nederland, dat als je bij elkaar zit met de meest betrokken ministers, mensen die de gemeente vertegenwoordigen, de veiligheidsregio’s en de provincie, dat gewoon iedereen in dit land zegt: luister, dit laten we niet gebeuren. Wij zijn samen het Huis van Thorbecke, dus gemeente, provincie, het rijk, wij lossen deze problemen op. Maar dan moet je het ook allemaal oplossen. Dus wat zij vanmorgen zeiden, is: luister, als je wilt dat wij voor de komende twee weken structureel Ter Apel ontlasten en ook de komende dagen een oplossing vinden, dan moet je er ook voor zorgen dat over drie maanden de eerste mensen ook echt door kunnen naar iets van tijdelijke huisvesting.
VULLINGS
Ja. Dus meer praten is de oplossing?
RUTTE
Ja, nou meer praten... Alle... All systems in the room, iedereen bij elkaar brengen en dat is het Nederland. Ik heb in elf jaar dat ik dit nu doe, gemerkt dat dat de snelste route is naar oplossingen.
VULLINGS
Ja. En desnoods dwingen?
RUTTE
In de wet zitten mogelijkheden, maar dat wil je zo... eigenlijk... ik geloof niet dat iemand dat wil. Dat zou iedereen, volgens mij, echt een nederlaag vinden.
VULLINGS
Soms moet het.
RUTTE
Ja, maar waarom zou je dat doen als het niet nodig is? Ik merkte vanmorgen gewoon the spirit, zowel bij het Veiligheidsberaad, de provincie en de gemeente, die zeiden: wij gaan dit met elkaar oplossen met het kabinet. Maar, kabinet, dan moeten jullie ook geen stukken meer schrijven waarin staat: we zouden nog eens moeten kijken naar, te denken valt aan... Dan komen er alleen nog maar teksten, ook uit het kabinet: we gaan dit doen, we regelen zus, daar is het geld, et cetera. Dus dat vraagt ook van ons dat wij ook alles doen om dat voor elkaar te krijgen.
VAN GRONINGEN (OP1)
Ja, meneer Rutte, ik wil toch nog even terug naar die situatie die daar is ontstaan. Mensen die op stoelen moeten, op de grond, moeten slapen. Het Rode Kruis, die overal ter wereld humanitaire hulp biedt, die over deze situatie zegt: zo kunnen wij niet werken. Wat voelt u daarbij, als u dat hoort?
RUTTE
Nou, dan voel ik noodzaak om de meest betrokken mensen bij elkaar te halen en daarom vanmorgen besloten met Dilan Yeşilgöz en Eric van der Burg om die crisisstructuren te triggeren.
VAN GRONINGEN
Ja. Als je een beetje cynisch bent, dan zou je kunnen denken: nou, op zich is het ook niet zo erg als dat niet al te goed geregeld is daar omdat, als je dat heel goed regelt, dan heeft dat een aanzuigende werking. Zit dat hierachter?
RUTTE
Nee. Nee, dan zouden we dit niet geregeld hebben. Dan zouden we dat zo laten.
VAN GRONINGEN
Nou ja, omdat het nu uit de hand loopt. Omdat er allerlei organisaties de media opzoeken om ze te zeggen dat zo vreselijk is daar.
RUTTE
Nee. Als uw cynische aanname, niet dat u dat vindt hoor, maar stel dat wij zouden denken: nou, dat komt wel goed uit, want dan komen er geen asielzoekers meer, dan was het juist fijn dat de media erover schrijven, want dan komen er geen asielzoekers meer. Dat zou de theorie zijn. Maar zo werkt het niet.
VAN GRONINGEN
Nee. Maar hoe... ik begrijp nog steeds niet... want we gaan meer praten zo... de hele bureaucratische molen, heb ik net gehoord, dat snap ik, maar hoe moeilijk is het nou om het te regelen?
RUTTE
Nou, juist niet de bureaucratische molen. Het mooie is dat je hier met mensen aan een tafel zit die allemaal zeer doelgericht werken, die ook allemaal tegen elkaar gezegd hebben vanmorgen: dit zal geen tien worden, je hebt geen tijd voor perfectie, hier is een zes of zeven genoeg, want heel snel extra opvang, heel snel mensen doorzetten en ervoor zorgen dat mensen ook aan de slag komen. We hebben een enorm tekort aan mensen in Nederland in de arbeidsmarkt en er zitten nu duizenden mensen in die asielzoekerscentra die allang aan het werk hadden gekund.
VAN GRONINGEN
Ja, maar toch, ik kan niet... ik begrijp niet, u geeft leiding aan deze overheid waarbij er dus een situatie kan ontstaan dat tussen tien uur ’s avonds en één uur ’s middags de volgende dag er mensen in een opvang zitten die geen eten of drinken kunnen krijgen. Hoe kan dat nou?
RUTTE
Nou, dat komt omdat er dus veel te veel mensen in de asielzoekerscentra blijven zitten die niet kunnen worden doorgezet naar iets van tijdelijke huisvesting waardoor ze ook aan het werk kunnen. En daar moet je dat oplossen. Je moet er ook voor zorgen, zolang dat nog niet opgelost is, dat je op korte termijn meer opvang hebt.
VAN GRONINGEN
Maar is er dan niemand bij de overheid die dan even een belletje doet naar een andere dienst, van: joh, er zitten hier wat mensen die...
RUTTE
Permanent. Alleen het probleem dan is dat, als je dat niet doet zoals we dat nu gaan organiseren in zo’n crisisstructuur, iedereen bij elkaar in één kamer, all systems in the room, dus iedereen gezamenlijk aan tafel. En dat is echt in Nederland hoe wij problemen oplossen. Dat heb ik gezien in 2015, ik heb het gezien met MH17, ik heb het gezien met alle crises waarbij de MCCB-structuur functioneert, recentelijk met de Oekraïners. Dan lossen wij dingen op in dit land.
VAN GRONINGEN
Ja. Wat zegt u tegen burgermeesters die wel Oekraïners willen opvangen maar deze asielzoekers liever niet hebben?
RUTTE
Ik zeg even helemaal niks. Ik ben heel blij dat we nu deze structuur hebben en ik heb er heel veel vertrouwen in.
VAN GRONINGEN
Maar die burgermeesters zijn er, toch?
RUTTE
Ik ga daar even geen commentaar op geven. Want dan wordt dat weer het nieuws dat Rutte met het vingertje wijst. Heeft allemaal geen zin, we moeten de problemen nu oplossen. Vingers wijzen heeft geen nut.
VAN GRONINGEN
Nou ja, maar die burgermeesters zijn onderdeel van het probleem, toch?
RUTTE
Volgens mij moet ik het probleem oplossen. En ik begrijp uw vraag, maar als ik die nu ga beantwoorden en daarover ga lopen filosoferen terwijl het een puinhoop in Ter Apel is, volgens mij is dat niet gepast.
Koopkracht
DE KOSTER (ANP)
Ik vond wel interessant wat u in uw inleiding zei, namelijk over: de oorlog heeft gevolgen voor ons allemaal en het kabinet moet daar ook duidelijk over zijn. Toch als we het hebben over de maatregelen om de pijn voor mensen, die mensen voelen in hun portemonnee te verzachten is de status nu dat het kabinet nog niet weet of er voor dit jaar nog iets extra’s gaat gebeuren en er allemaal voorstellen uit de Kamer nu worden geanalyseerd. Moet u daar dan niet ook duidelijkheid over geven?
RUTTE
Nou, het kabinet meent dat wij, ook als je het in Europese vergelijking ziet, bovengemiddeld veel doen. Wij niet, dat doen we natuurlijk namens Nederland, het is niet ons geld, het is geld van de belastingbetaler dat je herverdeelt naar de mensen die het nodig hebben, door alle regelingen die ik in mijn inleiding ook kort opsomde en waarbij je natuurlijk vooral ook oog hebt voor de mensen met de kleinste beurs en de middengroepen die op een gegeven moment ook geraakt gaan worden. Dat doet ze volgens een rechtvaardig debatvorm, namelijk: is dat dan voor dit jaar voldoende? Nou, op zichzelf zou het kabinet vanuit hun voorjaarsnota redenerend zeggen: ja, wij denken, zoals we er nu naar kijken, dat dat genoeg is. Maar we hebben ook gezegd: we gaan in augustus opnieuw kijken, als we de begroting voor 2023 maken, of er meer nodig is. Nou, in het Kamerdebat deze week zei: ja, ok, 2023, maar misschien moeten we ook nog meer in 2022. En het kabinet zoekt naar breed draagvlak, heeft op dat punt een andere analyse gemaakt maar wij stikken niet in het eigen gelijk, dus die analyse, onder anderen van Klaver en Kuiken vanuit GroenLinks, PvdA, maar ook anderen, heeft ertoe geleid dat het debat geschorst is en het kabinet nog eens een keer heel goed kijkt naar een aantal van die voorstellen.
DE KOSTER
Ja precies. Maar dat betekent dat die voorstellen nu bekeken worden, dat dan gekeken moet worden: welke richtingen zijn er die uitvoerbaar zijn, en dan moet nog eens... moet u nog eigenlijk als kabinet gaan bedenken: gaan we dat inderdaad doen? Dan is toch die oproep die u eigenlijk aan uzelf gaf, van: laten we snel en veilig duidelijkheid geven over situaties, die gaat dan toch niet helemaal op?
RUTTE
Jawel. Want het kabinet heeft snel en duidelijk... ik vind dat wij dat snel gedaan hebben. Toen in...
DE KOSTER
Nee, maar ik heb het nu over wat dus extra in dit jaar nog gaat gebeuren, bovenop de maatregelen.
RUTTE
Maar daar heeft het kabinet initieel een andere analyse gemaakt en gezegd: luister, wij vinden dit pakket van 6 miljard nu voldoende, maar we kijken in augustus opnieuw naar het hele koopkrachtbeeld en de Kamer zegt, dat is natuurlijk ook het gesprek wat je dan met de Kamer hebt, daar zeggen coalitiepartijen enigszins en oppositiepartijen wat steviger: je zou ook in 2022 wat meer moeten doen. Nou, en dat analyseren we.
DE KOSTER
Hoe groot acht u de kans dat er voor dit jaar nog wat extra’s wordt gedaan voor mensen?
RUTTE
Voor dat soort dingen geldt dat ik er pas iets over zeg als we besloten hebben tot wel of niet iets doen.
DE KOSTER
En wanneer kunt u dat zeggen? Want dat is het punt van duidelijkheid ook natuurlijk.
RUTTE
Nee, maar daarvan hebben wij ook gezegd: die duidelijkheid wil je altijd zo snel mogelijk geven, politiek gesproken. Maar naar de samenleving geldt dat die 800 euro nu tot uitkering komt. Dus wat je ook bij Centraal Planbureau ziet, is ultimo 2023 forse impact op de koopkracht. Dat is eind ‘23 en ze gaan ervanuit dat 1 januari ‘23 alle maatregelen vervallen. Dat weten we natuurlijk nog niet, dat is allemaal onderdeel van de besluitvorming begroting 2023 en augustus. Dus dat is één deel van de discussie. Het andere deel van de discussie is: moet je dit jaar bovenop die 800 euro en de verlaging van de energiebelasting, btw, accijnzen en de toch al plaatsvindende verhoging van het minimumloon, gewoon de jaarlijkse correctie op 1 juli, moet je daarbovenop nog wat extra’s doen voor dit jaar? Nou, dat was eigenlijk waar de discussie in de Kamer zich op concentreerde. Dat vind ik een relevante discussie en dan, ja, dan kan je als kabinet naar de Kamer gaan en zeggen: wij hebben 77 zetels, wij vinden dit wel zat. Maar we hebben natuurlijk steeds gezegd als kabinet: we zoeken breed draagvlak. Dus dan ga je ook serieus kijken naar dat soort suggesties.
DE KOSTER
Ja precies. Dus mijn vraag was: van die tweede discussie, wanneer gaat u daar duidelijkheid geven?
RUTTE
Nou ja, u wekt de indruk, en dat respecteer ik hoor, maar ik ben het daar niet helemaal mee eens dat dat per se heel snel moet omdat er dan duidelijkheid is.
DE KOSTER
Nou ja, ik vraag wanneer.
RUTTE
Ja, dat hebben we ook in het Kamerdebat gezegd, dat hangt af van hoe snel wij een aantal dingen kunnen uitzoeken. Bijvoorbeeld, één van de suggesties die gedaan is, is via de groep mensen die bepaalde toeslagen krijgt, dat je diezelfde groep ook nog een extra tegemoetkoming geeft. Dat brengt een heel aantal technische vragen met zich mee. Het hangt er even vanaf hoe snel je dat in beeld hebt, dat hoop je natuurlijk snel te weten. Maar vervolgens moet er ook een politieke besluitvorming over plaatsvinden, is er ook nog een dekkingsvraagstuk, daar is ook vanuit de Kamer suggesties gedaan, maar die ook allemaal consequenties hebben. Dus dat is nog niet rond. Maar ik vond de grote winst van het debat dat er volgens mij een sfeer ontstond, breder dan alleen de coalitie, om te zien: zou je elkaar hier kunnen vinden? En in die spirit proberen we de komende weken verder te gaan.
Brexit
VRAAG (BLOOMBERG)
Ik heb weer eens een vraag over de Brexit. Ik vroeg me af: wat vindt u van het plan van Boris Johnson om eenzijdig de Brexitdeal weer helemaal te gaan herschrijven?
RUTTE
Ik vind het onverstandig, dat plan. Het is overigens nog een wetsvoorstel, dus we moeten maar kijken of dat ooit ook iets wordt in Engeland, politiek. Er is natuurlijk heel veel kritiek op, ook in zijn eigen partij en in het Hogerhuis. Maar ik vind het onverstandig. Hij heeft getekend voor dat protocol, het Noord-Ierlandprotocol en dat zegt eigenlijk: ja, weet je? Als je spullen exporteert naar Noord-Ierland dan moet je ze echt even checken. En dan zijn er al heel veel uitzonderingen op gemaakt. Er is al gekeken: zou je nou als spullen naar een supermarkt in Noord-Ierland gaan. Nou, dan hoef je ze misschien niet te checken want die gaan dan niet de grens over naar Ierland. Medicijnen, nog een aantal categorieën. Je hebt ook nog eten wat verder niemand in de wereld eet, alleen de Britten. Bijvoorbeeld biefstuk in een cake, geloof ik. Nou, dat soort dingen, stel dat ze die naar Noord-Ierland exporteren, dat gaan we toch in de rest van Europa niet eten. Nou, dan blijven er veel dingen over, zoals dairy-producten die natuurlijk wel naar de rest van Europa kunnen worden geëxporteerd en dan zou dat over die Ierse grens kunnen gaan. Nou, daarom is dat protocol gemaakt, om dat dan te checken aan de Engelse kant. En eigenlijk zegt ‘ie: ja, ik wil er eigenlijk onderuit. Dat is gewoon een verdrag dat hij gesloten heeft. Dat is ook niet verstandig, omdat dat protocol en die, in die situatie op het Ierse eiland zo stabiel moet blijven, dat heeft te maken met allerlei redenen. Je wil daar geen harde grens hebben. Het heeft ook te maken met het beschermen van het Goedvrijdagakkoord. Maar het heeft natuurlijk ook te maken met het beschermen van de interne markt van de Europese Unie, omdat daar nou eenmaal, ja, een toegang is eventueel van producten uit Engeland, wat een niet-EU-land is, tot de interne markt zonder dat ze gecheckt zijn.
VRAAG
Wat Johnson nu doet, is dat gewoon een onderdeel van het onderhandelingsspel? Of is hij echt aan het escaleren en...?
RUTTE
Ja, dat kan ik niet helemaal inschatten. Daar... laten we daar niet op speculeren. We hebben... ik heb in september nog in Downing Street hadden we gesproken en had daarvoor heel lang contact gehad met de Commissie en ik zei: ja, volgens mij is er een compromis, namelijk dat je heel veel producten uitzondert van die export, van die exportbepalingen. Nogmaals, ik schetste net een paar. En je kunt nog een paar praktische dingen verzinnen. Maar er zaten twee problemen: ja, we moeten toch nog dingen controleren en twee: als er een conflict is, is in uiterste instanties het hof van Luxemburg de rechtssprekende macht. Ja, ja, dat is nou eenmaal zo, omdat je daarvoor getekend hebt, ja, maar ik ben soeverein. Ja, je bent nog steeds soeverein, maar je hebt als soeverein land er wel voor getekend dat als het gaat om die Noord-Ierse handel, dat het European Court of Justice in Luxemburg ultimo, ultimo, ultimo de laatste rechtsinstantie is. En dan kun je nog kijken: kun je er nog een paar rechtsinstanties tussen zetten aan Britse zijde zodat je daar heel weinig terechtkomt. Maar in een laatste instantie kun je dat niet uitsluiten omdat, voor de interne markt het cruciaal is dat die integriteit behouden blijft. En, nou goed, dit is een voorstel gedaan door het Britse kabinet, dat moet nog helemaal behandeld worden en als je zo de eerste reacties ziet ook uit zijn eigen partij, moeten we nog maar kijken hoe het afloopt en ook hoe het in het Hogerhuis gaat. Dus het heeft ook niet zo veel zin om nu daar een hele oorlog over te beginnen. Althans, sorry, een handelsoorlog. Maar ik vind het niet verstandig. En dat creëert natuurlijk onrust.
VRAAG
Er hoeft nog geen reactie te komen vanuit de EU volgens u, je moet gewoon rustig afwachten?
RUTTE
Nou, de EU heeft gereageerd dat wij dat niet verstandig vinden.
VRAAG
Nee, oké, maar om echt acties te ondernemen en...
RUTTE
Nee, ja, het is een wetsvoorstel en het stelt natuurlijk vraagtekens bij de vraag of een groot land als Engeland wel bereid is internationale verplichtingen na te komen, maar vooralsnog komen ze ze na, want het is nog maar een voorstel en nog geen wet.
VRAAG
Maar is het een optie om gewoon weer te gaan heronderhandelen of is het wel een keer mooi geweest?
RUTTE
Er is binnen het Noord-Ierlandprotocol en binnen alle Brexitafspraken is er eindeloos onderhandeld over de precieze invulling. Nou, dat was een van de redenen dat ik zelf in Downing Street was in september, om te kijken: hoe kun je nou met maximale redelijkheid the hassle, het probleem, aan Britse zijde verminderen. Je kunt het niet wegnemen. Je kunt ook niet wegnemen dat dat hof van Luxemburg uiteindelijk in laatste instantie bij een conflict daar iets van mag vinden. En dat is dan zo ingekaderd. Ja, zegt hij, maar ik ben nu soeverein. Ik ben uit de Europese Unie. Ja, dat weet ik wel, zei ik, maar je hebt ook getekend voor dat protocol. Dat heb je gewoon willens en wetens gedaan.
VRAAG
Is het klaar met onderhandelen, of komt er weer een volgende fase en moet er toch weer...
RUTTE
Ja, ik... je mag altijd verder onderhandelen, maar ik moet je eerlijk zeggen: als ik kijk naar wat de Commissie heeft voorgesteld, dat ik niet zou weten hoe je nou nog verder binnen de protocollen het nog verder kunt vereenvoudigen. Dat is nog een hele... dat is nog wel even een zoektocht. Kijk, als je iets slims kunt verzinnen, prima. Maar het moet wel binnen het protocol passen. Dat is niet zozeer een onderhandeling, het is meer een zoektocht naar een technisch zo simpel mogelijke oplossing.
DE WINTHER (DE TELEGRAAF)
Ik werd toch een beetje geïnspireerd door de naam van het persbureau Bloomberg. Is het Nederlandse kabinet bereid om de aandelen ABN Amro te verkopen aan de buitenlandse banken?
RUTTE
Ik heb iets van een bericht gezien wat ik überhaupt niet weet of het waar is. Dus ik weet niet meer dan een uitloopberichtje wat ik zag vanuit de hal, dus daar...
DE WINTHER
Maar ik neem aan dat als u, als de Nederlandse staat wordt benaderd voor de verkoop van het Nederlandse aandelenpakket, dat u dat wel zou hebben gehoord, toch? De afgelopen weken, dagen.
RUTTE
Nogmaals, ik weet er nu niet meer van dan dat ik teruglas in een Tweet van een van jullie of een berichtje wat ik van RVD kreeg over wat er in de hal was besproken. Dus ik weet daar niks van, moet ik uitzoeken.
DE WINTHER
Oké. Maar is het dan zo dat Nederland... want uw verre voorganger heeft, nou, niet eens verre, heeft...
RUTTE
Is het nu zo lang al?
DE WINTHER
... over de inlijving van Fortis toen en het terugkopen van ABN gefaciliteerd. Is het voor Nederland bespreekbaar dat er weer een Nederlandse bank in buitenlandse handen gaat komen?
RUTTE
U stelt nou een vraag over...
DE WINTHER
Ja een vraag over, het is toch kabinetsbeleid gewoon?
RUTTE
Nou, u stelt nu een vraag over iets dat in de hal bij AZ aan een minister is gevraagd, waarvan ik alleen een flintertje gezien heb, waarvan ik niet de context ken. Dus ik kan daar nu niet op ingaan. U stelt die vraag toch in de context, moet ik niet doen, moet ik niet op ingaan. Goed weekend, bedankt.