Letterlijke tekst persconferentie na ministerraad 25 maart 2022
Letterlijke tekst van de persconferentie van viceminister-president Kaag na afloop van de ministerraad op 25 maart 2022. Bekijk de hele persconferentie via YouTube.
Inleidend statement viceminister-president Kaag
Goedemiddag. Ik zal drie thema’s in de introductie benoemen, te beginnen uiteraard met Oekraïne. De oorlog in Oekraïne duurt nu al ruim een maand. En de meedogenloze agressie die het Rusland van Poetin, hierin toont, is ongekend. Dagelijks zien we afschuwelijke gevolgen ervan, grote aantallen onschuldige burgerslachtoffers, verwoeste steden en dorpen, en vele, vele mensen op de vlucht. Vier weken van oorlogsgeweld maken duidelijk dat de Russische inval niet volgens plan verloopt. De opmars vordert nauwelijks door het felle en dappere verzet van de Oekraïners. De keerzijde hiervan is dat het Russische optreden steeds gewelddadiger wordt. Hoe de situatie zich verder zal ontwikkelen is moeilijk te voorspellen, maar het valt niet uit te sluiten dat Rusland probeert om met verdere bombardementen, of nieuwe offensieven, alsnog door te stoten. Met nog meer menselijk leed ter gevolge. De gewelddadigheden en het bloedvergieten moeten stoppen. Daar zijn alle diplomatieke initiatieven nu op gericht. De NAVO is en blijft verenigd in het verzet tegen de Russische agressie tegen Oekraïne, en gisteren is dat nog eens onderstreept met de ingelaste NAVO-top in Brussel. De boodschap is en blijft helder. Als bondgenoten staan wij vastberaden tegen de Russische agressie en blijven wij onverzettelijke Oekraïners steunen. We doen dat als NAVO-landen onder meer door het steunen van militair materieel en hulp aan Oekraïne op het gebied van cyberveiligheid en bescherming tegen de dreigingen van chemische of nucleaire aard. Ook de Europese Unie blijft haar eensgezindheid tonen. Dat hebben we de afgelopen tijd laten zien met omvangrijke en stevige sanctiepakketten tegen het Russische regime. De Europese Raad heeft gister benadrukt dat het nu zaak is dat we er als EU in samenwerking met onze partners voor zorgen dat deze sancties hun uitwerking kunnen hebben. Over de uitkomsten van de EU-top zal minister-president Rutte later vandaag met uw Brusselse collega’s spreken.
Het tweede thema: Koopkracht. De oorlog in Oekraïne, die heeft ook een bredere weerslag op de economie. Door stijgende prijzen of zelfs door schaarste, voor voedsel, energie en grondstoffen. We merken daar allemaal de gevolgen van. Ook in Nederland. Dat zien we door de oplopende inflatie die de koopkracht ondergraaft. Daar zijn heel veel zorgen over. Terechte zorgen. En als kabinet hebben we daar ook alle begrip voor. En we doen wat binnen onze mogelijkheden ligt om hieraan tegemoet te komen. Maar onze mogelijkheden zijn niet onbegrensd. We zullen keuzes moeten maken. Volledig herstel zit er niet in. Hoe graag we dat ook zouden willen. Twee weken geleden hebben wij een pakket maatregelen bekend gemaakt, bovenop het pakket dat dan in het najaar van 2021 was getroffen om de impact van de hoge energieprijzen te dempen. Met nadruk op het werkwoord dempen.
Nu het laatste punt: de voorjaarsbesluitvorming. De komende periode praten wij als kabinet over de zogeheten voorjaarsbesluitvorming. Daar zal ook de koopkracht voor 2023 aan de orde komen. In het coalitieakkoord is een lastenverlichting pakket voorzien van 3 miljard. Daarnaast zullen we alle mee –en tegenvallers goed op een rij moeten zetten en op basis van dat totaalbeeld en feiten besluiten nemen. Tegelijkertijd zullen we rekening moeten houden met veel economische onzekerheid. Juist bij alle onzekerheid en stabiliteit is en blijft zorgvuldige besluitvorming nodig. Dank.
Vermogensongelijkheid
BORGMAN (NOS)
Mevrouw Kaag, mag ik het even met u hebben over het rapport van het Centraal Planbureau van vanochtend waarin zij over de belastingverdeling constateren dat de sterkste schouders niet de zwaarste lasten dragen. Welke conclusie trekt het kabinet uit dat rapport?
KAAG
Nou ik denk niet dat ik hier sta om al een conclusie te trekken maar het rapport is natuurlijk een hele belangrijke. En terug naar het uitgangspunt van het kabinet is dat de sterke schouders de zwaarste lasten zouden moeten dragen en vroeger hield ons belastingstelsel, box 1, 2 en 3 voldoende rekening met het principe, maar we zien natuurlijk nu een nieuwe balans en de CPB-studie laat zien dat inkomen uit vermogen relatief laag belast wordt en dit thema zal onze volle aandacht moeten hebben. Staatssecretaris Van Rij natuurlijk kijkt al in de voorbereidende studie over de herziening van het belastingplan, of en wat daarmee moet gebeuren en verder zullen we ons daarop moeten beraden. Het is een hele belangrijke studie. Het is natuurlijk nieuw want het kijkt naar de verdelingseffecten over het hele belastingstelsel en het neemt inkomen uit vermogen dat normaal gesproken fiscaal niet genomen wordt als inkomen, neemt het nu wel mee. Dus het laat een ander beeld zien. Er komt ook nog een studie, geleid door Laura van Geest, ook over de vermogensongelijkheid in Nederland. Die komt in het voorjaar eraan en al die punten zullen wij, natuurlijk ook in gesprek met elkaar, moeten gaan, maar ook met de Tweede Kamer. Dit zijn, dit is een belangrijke spiegel.
BORGMAN
Maar u zegt: het uitgangspunt van het kabinet was nou juist wel dat die zwaarste lasten gedragen worden door de sterkste schouders. Als nu blijkt dat dat niet zo is, is dat dan een acceptabele situatie als het aan het kabinet ligt?
KAAG
Nou zult mij begrijpen dat ik er niet op vooruit wil lopen maar de studie is een hele heldere. Wij gaan met zijn allen praten op basis van de analyse die uit de studie voortkomt. We nemen ook de studie van Laura van Geest mee over vermogensongelijkheid en er zijn al tal van rapporten gepubliceerd. Dat werd ook eerder terecht door de heer Klaver in de Tweede Kamer benoemt. Zij zullen een totaalbeeld moeten maken en ik dat we dan, op basis daarvan gaan praten maar als het uitgangspunt is: de zwaarste schouders moeten de lasten dragen, dan moeten we nog wat stappen maken.
BORGMAN
En welke stappen zouden dat kunnen zijn?
KAAG
Daar ga ik niet op vooruit lopen. Dat zult u begrijpen.
BORGMAN
Maar vindt u, over welke groepen maakt u zich dan de meeste zorgen?
KAAG
Nou, het CPB laat natuurlijk ook zien dat de mensen die eigenlijk alleen maar afhankelijk zijn van inkomen door werken, wat de vroegere uitgangspositie was, dat die in feite het leeuwendeel van de belasting bijdragen, dus het is een grotere groep in Nederland. Iedereen, welk kabinet dan ook, maakt zich zorgen over de mensen die het meest kwetsbaar zijn. De laagste inkomens. Maar het is nu veel breder dus het thema vermogensongelijkheid zal denk ik heel centraal komen te staan. Maar staatssecretaris Van Rij zei vanochtend al bij de uitloop dat hij dit ook gaat meenemen natuurlijk in de herziening van het belastingplan.
BORGMAN
Maar als ik u zo beluister, u zegt: ‘Arbeid wordt eigenlijk te zwaar belast en geld dat je verdient omdat je nou eenmaal vermogen hebt, dat wordt eigenlijk te weinig belast’. Is het dan logisch om te denken dat de discussie verschuift naar meer belasten van vermogen en minder belasten van arbeid?
KAAG
Ik ga nu echt niet vooruitlopen op wat we met elkaar intern gaan bespreken en natuurlijk ook het gesprek met de Kamer erover voeren. Er zijn nog heel veel momenten waarop dat wel kan, maar het zou niet aan mij zijn op deze plek om dat vandaag te doen.
BORGMAN
Het is politiek natuurlijk ook een ingewikkelde discussie?
KAAG
Het is complex, maar daar zijn we voor. Daar zijn we, hebben we verantwoordelijkheid voor genomen.
BORGMAN
En is het politiek complex of is het ook inhoudelijk complex?
KAAG
Het is… politiek zijn er altijd dilemma’s en inhoudelijk is het ook complex. Omdat het natuurlijk nu gaat over verdelingseffecten die op een andere manier eventueel moet recht zetten.
BORGMAN
Dank u.
WESTER (RTL NIEUWS)
Nog even aanvullend, als het mag. Het gaat over een relatief kleine groep die echt weinig belasting betaalt over vermogen. En als dat als onrechtvaardig wordt gezien, dan kan er toch eigenlijk nog maar een conclusie mogelijk zijn: die groep, dat vermogen moet zwaarder worden belast want de rest naar beneden doen gaat toch niet gebeuren.
KAAG
Ja, ik heb veel sympathie, ik begrijp dat u een conclusie zoekt, maar zoals ik net zei: staatssecretaris Van Rij is ermee bezig. U weet ook, door het arrest van de Hoge Raad over box 3 bijvoorbeeld, dat het kabinet bezig is met een weging en een mogelijke oplossing om ook te komen tot rechtsherstel. Dit zijn allemaal elementen die we bij elkaar moeten trekken en daar zal het kabinet met een besluit moeten komen. Maar dat doen we eerst intern.
WESTER
Dat begrijp ik, maar wat heeft uw voorkeur?
KAAG
Nou mijn voorkeuren, dat zijn er misschien velen, maar ik sta hier namens het kabinet en als minister van Financiën zeg ik echt dat we alles moeten meenemen en dan komen we met een voorstel en de staatssecretaris en ik zullen daarover overleggen natuurlijk, binnen het kabinet.
WESTER
Wat denkt u, als minister van Financiën, dat een begaanbare weg zou kunnen zijn?
KAAG
Nou een begaanbare weg is soms de saaie weg. Dat betekent dat we dus de stukken krijgen, dat we analyseren en dat we naar opties kijken. Er wordt nu gekeken natuurlijk aan bijvoorbeeld een richtingenbrief over box 3. Staatssecretaris Van Rij zal de Tweede Kamer informeren over mogelijke keuzes en opties. Dat gebeurt later in de maand april. Dat zullen we allemaal bij elkaar moeten trekken en dat is het besluitvormingsproces dat we ingaan met elkaar.
WESTER
Het kabinet heeft toch gezegd in het coalitieakkoord: het moet eenvoudiger zijn, het nieuwe belastingstelsel, althans de hervormingen die worden doorgevoerd. Het moet ook eerlijker worden. Ja, dat betekent toch het vermogen wat meer gaan belasten?
KAAG
Ik denk dat we op een heel gepast moment in een niet al te verre toekomst op terug zullen komen.
HAGENS (SBS)
U wilt nog niet te veel conclusies eraan verbinden, maar ik wil toch nog een cijfer aan u voorleggen. De rijksten zijn 21% kwijt aan belasting. De middeninkomens 40%. Vindt u dan ook dat Nederland een luilekkerland voor de rijken is?
KAAG
Hmm. Ik moet even nadenken over de term luilekkerland. Heel lang geleden voor mij, in mijn jeugd geloof ik.
HAGENS
Ze hebben het heel goed in ieder geval.
KAAG
Wat zegt u?
HAGENS
Ze hebben het heel goed.
KAAG
Nou ik denk dat de studie heel duidelijk is. Dat de verdelingseffecten, dat die heel anders lopen dan de bedoeling of de inzet is. Ik bedoel, in elke samenleving, zeker een land als Nederland zullen de sterkste schouders de zwaarste last moeten dragen. Dat ervaren, denk ik, de meeste mensen als evenredig en rechtvaardig. Maar nu zijn we op een moment gekomen, met discussies over herziening vanuit het belastingplan, in afwachting van de uitkomsten van de studie over vermogensongelijkheid van Laura van Geest, dat we dat bij elkaar trekken en moeten wegen. Luilekkerland is een zware term maar het is duidelijk dat internationaal Nederland vermogen veel minder belast dan andere landen.
HAGENS
Bent u verrast door dit rapport?
KAAG
Een praktisch ding, ik wist niet dat het rapport eraan zat te komen dus dat was de verrassing maar ik ben, ik denk dat weinig mensen hierover écht verrast zijn.
BEEKMAN (BNR)
Als u zegt: ‘Ik ben niet verrast over conclusies uit het rapport, maar u zegt wel, nu zie ik in, nu zien we als kabinet echt in dat er echt iets moet gaan gebeuren.’ Waarom dan nu pas?
KAAG
Nou als ik zeg, ik ben niet verrast. Het is natuurlijk, zoals al in het debat over de regeringsverklaring destijds was aangegeven: er zijn veel studies al gedaan over vermogensongelijkheid in Nederland. En er is ook dus een uitvraag gedaan over een IBO, een interdepartementaal beleidsonderzoek, geleid door Laura van Geest, die juist om dit belangrijke thema eruit te lichten, en om een rapport te hebben waarop het kabinet zich kan beraden. Tegelijkertijd is natuurlijk in het coalitieakkoord gesteld dat er een aantal stappen wat betreft herziening van het belastingplan moeten komen. Dus je moet die twee wel samentrekken en ik zeg, ik ben niet verrast omdat er al veel vaker over is geschreven en veel over gedebatteerd. Dat is het aspect waar ik niet verrast ben maar we zullen nog steeds rust bij de stukken moeten nemen en op basis van feiten en studies en natuurlijk ook het CPB-onderzoek moeten kijken hoe het kabinet zich daarover gaat beraden en ook natuurlijk in gesprek met de Tweede Kamer.
BEEKMAN
Nu hebben we deze week een debat gezien over koopkracht waar toch weinig knoppen nog zijn om aan te draaien. Ik snap dat het ook wat betreft vertrouwen in de politiek hè, van mensen die aan de onderkant van de samenleving leven, en die horen dat box 3, dat vermogenden geen belasting betalen, dat die nu om snelle actie vragen. Hier moet echt iets snel aan gebeuren.
KAAG
Nou ik snap het heel goed, ook zeker in de onzekere tijden waarin we leven en de kwetsbaarheid die veel mensen ervaren, met name door de hoge inflatie en de economische onzekerheid waar wij ons toch wel in bevinden. Dat mensen snel actie vragen en ik denk, op het gebied van demping van koopkrachtverlies, heeft het kabinet vorig jaar en twee weken geleden, snel gehandeld, maar dat is wat anders dan structurele veranderingen en wijzigingen. Die vragen gewoon veel meer tijd en daar gebruiken we ook de voorjaarsbesluitvorming voor. En als je dan kijkt naar koopkracht, dan is het voor later dit jaar of pas 2023 en dat gaan we nu doen. Maar dat zijn twee sporen die toevallig in de tijd een beetje bij elkaar komen maar eigenlijk lopen ze apart.
NIEUWENHUIS (AD)
U zegt van, we hebben natuurlijk snelle maatregelen genomen voor het dempen van die koopkracht, maar met dit rapport, daar laat je weer zien dat de rijkste mensen de minste belasting betalen. Met die maatregelen was juist ook de kritiek dat de compensatie voor een groot deel gaat naar de Tesla-bezitters, de mensen die veel tanken en veel rijden en niet naar de midden –en lage inkomens.
KAAG
Nou, ja, ik wil toch even uit elkaar halen. Een debat en een verandering van een stelstel wat mogelijkerwijs structurele vermogensongelijkheid in Nederland moet aanpakken, dat vraagt veel meer tijd. Het koopkrachtpakket heeft wat ons betreft, hebben we ook gezegd, dat verdient geen schoonheidsprijs maar het was wel vanuit het perspectief dat we snel wilden handelen en dat we geld beschikbaar wilden maken via de gemeentelijke regeling voor de minima, de mensen die echt nauwelijks kunnen rondkomen en tegelijkertijd ook de lagere –en middeninkomens wilden helpen en dat is natuurlijk de verlaging op de BTW op de energierekening en de verlaging van de accijnzen. Daar hebben ook mensen met een hoger inkomen profijt van en de kritiek is ook dat het niet gericht genoeg was, maar in ons stelsel was er weinig anders mogelijk om snel te handelen en juist ook de minima te helpen, tegelijkertijd zijn er ook heel veel mensen die in de lage/midden inkomens categorie vallen die ook nauwelijks kunnen rondkomen, maar ze zitten boven een bepaalde grens, rijden een auto, hebben een auto nodig om naar hun werk te gaan, kinderen naar school te brengen, er zijn allerlei redenen waarom zij ook baat erbij hebben en wij denken, als je het vergelijkt ook met andere landen, dat de besluiten die genomen zijn, wellicht niet gericht genoeg, was niet mogelijk, maar veel mensen zijn er wel mee geholpen. Alleen de vraag is natuurlijk bij de aanhoudende hoge inflatie en de onzekerheid, wat er nog op ons af gaat komen en die grote onzekerheid, die delen wij natuurlijk. Maar wij zijn ook aan zet om of met oplossingen te komen en als minister van Financiën zeg ik ‘ik moet ook op de staatskas letten’, want de ruimte die we hadden toen we de coronapandemie ingingen, die hebben we niet meer.
Mondkapjesdeal
DE WINTHER (TELEGRAAF)
Mevrouw Kaag, is er in de ministerraad vandaag nog gesproken over de commotie deze week die er ontstond over het app-verkeer van minister De Jonge over de mondkapjesdeal?
KAAG
Ik heb in de jaren dat ik in de ministerraad zat begrepen dat we nooit uitspraken doen over wat er nou echt besproken is, maar het coronabeleid van het verleden is niet aan de orde gekomen, alleen is besproken de brief, de aankondiging, het advies, wat minister Kuipers heeft gekregen van de Raad van State over de extra boosterprik voor 60 tot, mensen in de leeftijdscategorie 60 tot 69.
DE WINTHER
Ik snap dat u niet kan vertellen wat er precies besproken is, maar het is wel iets natuurlijk wat misschien bij het kopje actualiteit de revue kan passeren. Veel mensen hebben zich er ook over verbaasd en ik vroeg me af wat u daar eigenlijk van vindt, toen u las wat er is gewisseld daar?
KAAG
Nou ik denk dat het belangrijk is dat we uit alle onderzoeken die lopen de juiste lessen trekken, en ook dat het gepast is dat we de onderzoeken afwachten en dan op basis van de afronding en de conclusies dan een debat voeren. Zowel in de ministerraad als natuurlijk met de TK.
DE WINTHER
Heeft u nu het idee dat de heer De Jonge iets verkeerd heeft gedaan?
KAAG
Ik doe verder geen uitspraken, ik wacht gewoon echt het onderzoek af.
DE WINTHER
Nu komt er een mogelijk debat aan waarin dan de Kamer ook graag zou willen dat de voormalig minister van Volksgezondheid daarbij aanwezig is. Gaat dat gebeuren?
KAAG
Naar mijn inschatting is er nog geen debat aangevraagd, dat zal natuurlijk heel goed kunnen en daar kan ik niet op vooruitlopen.
DE WINTHER
Hoe gaat dit kabinet om met de toch wat bijzondere situatie, dat we nu een minister hebben van Volkshuisvesting die de afgelopen jaren een hele onorthodoxe tijd als coronaminister heeft doorgemaakt, allerlei omstreden besluiten ook heeft moeten nemen, waar nu en de komende maanden waarschijnlijk nog heel vaak onthullingen over naar boven zullen komen, en daar elke keer dan over zou moeten zwijgen, dat lijkt me een hele moeilijke praktisch hele onmogelijke manier van werken bijna?
KAAG
Ja, het mooie van onderzoek is, onafhankelijk onderzoek is dat ze buiten de betrokken personen om worden gevoerd, of de ministerraad in dit geval, en dat we op het gepaste moment dat gepresenteerd krijgen en dan lessen trekken en daarover communiceren. En ik wil daar echt niet op vooruitlopen.
DE WINTHER
Dat snap ik maar het gaat mij erom: gaan wij van minister De Jonge reacties horen over wat er onder zijn verantwoordelijkheid is gebeurd of laat u dat over aan zijn opvolgers? Want hij zegt wel in de publiciteit, de portee van het verhaal klopt niet, en dan heb je toch het idee dat hij kennelijk er wel iets van vindt, maar we mogen niet weten wat.
KAAG
Ja, ik kan daar verder geen uitspraken over doen.
DE WINTHER
Maar dat is wel wat wonderlijk, want u vertegenwoordigt toch vandaag het kabinet? Dus dan mogen wij toch wel weten of we iets van minister De Jonge gaan horen over alles wat er nu en de komende tijd over zijn beleid in de publiciteit zal komen?
KAAG
Nou ik denk dat het belangrijk is dat we allemaal, het gehele kabinet, echt de resultaten van onderzoeken en de corona-enquête afwachten. Maar ik geloof dat het onderzoeksbureau heeft laten weten, Deloitte in ieder geval, dat een eerste deelrapport rond het zomerreces wordt afgeleverd, dat lijkt me dan een gepast moment en tot die tijd moeten wij denk ik allemaal in afwachting blijven.
DE WINTHER
Oké, maar horen wij dan bij die presentatie wel iets van minister De Jonge?
KAAG
Kan ik echt niet op vooruitlopen, dus ik denk dat we eerst binnen de ministerraad een appreciatie krijgen en dan daarover zullen spreken met elkaar, en daarna bespreken hoe communicatie zal verlopen.
DE WINTHER
Dank u wel.
HAGENS (SBS)
Heeft u wel een mening over wat Sywert van Lienden met die miljoenen op de bank moet doen?
KAAG
Ik denk dat de zaak nu bij het OM ligt en u weet dat zo lang het onderzoek wordt verricht en er nog geen rechterlijke uitspraken zijn, er verder geen commentaar wordt geleverd van de zijde van het kabinet, dat lijkt me gepast.
Asielzoekers
DE KOSTER (ANP)
Twee vragen over asielzoekers, is het u ter ore gekomen dat Ter Apel de deuren voorlopig even dicht gaat doen omdat ze nieuw instroom niet meer kunnen behappen?
KAAG
Ja, de staatssecretaris voor Asiel en Migratie houdt ons op de hoogte, we hebben natuurlijk vanochtend ook weer bij gesproken. Ik weet, ik heb het ook gelezen in de krant, maar los daarvan, dat de krapte enorm toeneemt en dat er zorgen zijn dat er dus een aantal asielzoekers dus geen plek, geen onderdak meer zullen krijgen op korte termijn.
DE KOSTER
Maar vindt u dat koste wat kost we de deuren wel open moeten houden? Of moeten andere AZC’s gaan inspringen voor de eerste opvang?
KAAG
Nou ik weet niet wat de laatste besluiten zijn van de staatssecretaris Eric van der Burg, dus ik wil niet hem voor de voeten gaan lopen. Hij is in gesprek met het COA, hij is in gesprek met de gemeenten, hij werkt als geen ander om opvangplekken te kunnen regelen. Dat de druk heel hoog is dat blijkt natuurlijk uit alles en het is altijd zaak natuurlijk dat er wel onderdak geboden kan worden.
DE KOSTER
Nog een andere vraag, de rechtbank van Gelderland heeft vandaag een boete opgelegd aan het kabinet omdat het te laat een besluit heeft genomen over een asielaanvraag. Is dat een tegenvaller voor het kabinet? Want dit gaat dus vaker gebeuren?
KAAG
Ik ben niet bekend met die uitspraak of met die casus.
DE KOSTER
Maar kunt u er wel iets over zeggen?
KAAG
Nou het is moeilijk voor mij om iets te zeggen over iets waar ik niet mee bekend ben.
VAN GRONINGEN (OP1)
700 mensen in een ruimte die bedoeld is voor 275 asielzoekers. De burgemeester noemt dat beschamend en ook gevaarlijk, deelt u die mening?
KAAG
U heeft het over de burgemeester van Ter Apel?
VAN GRONINGEN
Ja, Westerwolde.
KAAG
Nou het is natuurlijk altijd zo, als mensen die of gevlucht zijn of asiel hebben aangevraagd, die in een procedure lopen, ontheemd zijn, lange tijd in beperkte ruimtes met elkaar moeten doorbrengen, dan loopt sowieso natuurlijk de stress op, en het is ook heel moeilijk om goede en veilige opvang te blijven garanderen. Maar ik kan niet ingaan op de details van de opvang, ik weet dat de staatssecretaris echt dag en nacht werkt en telefoneert en plekken probeert te regelen en hij heeft daarbij de volle steun van het kabinet. En er wordt ook in de Veiligheidsregio’s regelmatig over gesproken met de minister van Justitie en Veiligheid. Het is natuurlijk altijd zo dat de druk op de keten zogezegd alleen maar is toegenomen, maar gelukkig laat Nederland weer zien dat wij zeer ter wille willen zijn en ruimhartig opvang willen bieden. Het is natuurlijk ook zo dat plaatsen, de beperking daarin is een enorme handicap. Maar de heer De Jonge heeft het denk ik ook zo toegelicht, hoe hij bijvoorbeeld plekken via het Rijksvastgoedbedrijf, 15.000 extra opvangplekken wil kunnen regelen, dit met name voor mensen uit Oekraïne, maar er is ook een oproep gedaan, ook door de staatssecretaris om vooral ook opvang te kunnen blijven bieden aan mensen uit andere landen die ook opvang nodig hebben.
VAN GRONINGEN
Ja, dit gaat om asielzoekers, mensen uit Oekraïne zijn niet per definitie asielzoekers.
KAAG
Met tijdelijke verblijfstatus. Ja.
VAN GRONINGEN
Wat natuurlijk interessant is, is dat dan lange tijd ook tegen de burgemeester van Ter Apel en ook tegen meer burgemeesters is gezegd: ja, het lukt niet om meer plekken te vinden om asielzoekers op te vangen. En als nu blijkt dat als er dan ineens veel Oekraïners komen dat allerlei gemeenten wel allerlei plekken hebben en dat het kabinet ook ineens leegstaande gebouwen van het Rijksvastgoedbedrijf kan vinden waar mensen opgevangen kunnen worden. Waar waren die plekken dan al die tijd?
KAAG
Ja, dat is een goede vraag. Ik denk dan wel dat we nu te maken hebben met een ongekende crisis, op het eigen continent. Wij spreken altijd, het kabinet Rutte-III en dit kabinet ook spreekt ook van het belang van opvang in de regio. Vanaf dag 1 is gezegd: dit is de regio, Europa moet dit doen. Polen neemt bijvoorbeeld miljoenen Oekraïense vluchtelingen, conform de UHCR, maar in ons geval met een tijdelijke status, nemen ze op en Nederland draagt ook haar steentje bij en ik denk dat het mooi en belangrijk is om te zien en tegelijkertijd vraagt de staatssecretaris namens het kabinet natuurlijk ook continue aandacht voor de opvang van andere mensen uit andere landen die recht hebben op asiel.
VAN GRONINGEN
Ja, maar goed, vorig jaar toen de oorlog in Oekraïne er nog niet was, was het ook een crisis in Ter Apel, was het ook te vol, moesten mensen op de grond slapen en we kunnen wel zeggen dat het kabinet nu voor de vluchtelingen uit Oekraïne iets harder loopt dan voor die mensen die vorig jaar op de grond sliepen?
KAAG
Ik denk dat we als heel Europa krachtig handelen, duidelijk handelen en snel willen handelen, vanwege de grote omvang en de ongekende aard van deze crisis en daar zijn snel besluiten over genomen. Tegelijkertijd blijft het belangrijk om natuurlijk ook de asielketen te kunnen laten opereren en gebrek aan opvangplekken is daar natuurlijk een groot punt van zorg. Veel burgemeesters spreken daarover en zoals ik zei, de staatssecretaris werkt daar heel hard aan.
VAN GRONINGEN
Nog een vraag over die ruimtes in het Rijksvastgoedbedrijf, er zullen misschien ook wel andere vastgoedondernemers denken: ‘Hey, ik heb ook nog wel leegstaande vierkante meters. Kan ik die aanbieden aan het kabinet tegen betaling?’
KAAG
Ik denk dat het goed is dat mensen vanuit maatschappelijke motieven laten zien dat ze bereid zijn een bijdrage te leveren en dan volgt er een regulier gesprek met de Rijksvastgoed.
Oekraïne
ORNSTEIN (BUITENHOF)
U begon met een geëngageerde verklaring over Oekraïne en daar heb ik een vraag over, want we hebben nog steeds een ambassadeur van Nederland in Moskou zitten. De Russische ambassadeur zit ook nog in Den Haag. Over Marioepol weet u dat er 2300 doden zijn, 80% van de woningen zijn vernietigd, er zijn vandaag 300 doden in het theater, waarschijnlijk, naar boven gekomen. Er is een blokkade van de hulpgoederen. Zou u dit als een oorlogsmisdaad willen kwalificeren? Wordt de Nederlandse ambassadeur in Moskou gevraagd om ook met de Russen dit te communiceren dat we hier echt zit die niks meer met militaire oorlogsvoering te maken heeft.
KAAG
Nou als ik u, ja uw vraag is tweeledig. A: wat doet Nederland binnen Europees kader, in feite, want dat doe je samen. U stelt eigenlijk een demarche voor om aan de Russen onze positie kenbaar te maken. Ik denk eigenlijk dat de Russen al weten, vanuit het hoogste niveau, premier Rutte en ook de minister van Buitenlandse Zaken, minister van Defensie en alle raden waar we samen optrekken met andere landen wat de positie is. Nederland gaat ook door, zojuist nog bevestigd door minister Hoekstra, met bewijsvergaring voor een mogelijk toekomstig internationaal strafhof bijvoorbeeld, hoe moeilijk dat ook zal zijn, of dat er ooit komt. Dus op alle fronten zet Nederland het buitenlands beleid voort wat betreft wat het tegengaan van straffeloosheid, maar verder zijn er heel veel diplomatieke en politieke contacten en daar wil ik van voorstellen dat u die nog stelt aan minister Hoekstra.
ORNSTEIN
Ja, maar als ik kijk naar wat Nederland dan kan doen, want u signaleert zelf de machteloosheid waar u de verklaring mee begon en als je ziet wat er in Marioepol gebeurt, dan zou je toch moeten zeggen van: ‘Daar wordt het wel tijd dat daar een diplomatieke demarche mee is.’?
KAAG
Nou het zou heel goed kunnen dat die continue plaatsvinden, dat weet ik gewoon niet. Dat is niet zo uitzonderlijk. Wat veel belangrijker is, wat er gebeurt in Brussel, wat er gebeurt in de NAVO-raad, wat er op de G7 is besproken en wat er op de EU-top wordt besproken. Dat is veel relevanter.
NIEUWENHUIS (AD)
Houdt het kabinet rekening met nucleaire dreiging van Rusland?
KAAG
Nou we hebben natuurlijk met zorg gehoord al een tijd dat Poetin ook binnen het oorlogsvoeren door Rusland tactisch nucleaire wapens nooit uitsluit. Tegelijkertijd is er vroeg besloten door de ministers maar ook in Brussel dat we niet op alles gaan reageren om zo niet onbedoeld te escaleren maar het is duidelijk, dat is ook gister weer gebleken dat, President Biden en anderen ook zeggen, de waarschuwingen afgeven, maar bij een arsenaal van beïnvloeding hoort ook dat je niet precies zegt of en wat je eventueel zou overwegen.
NIEUWENHUIS
Het RIVM rekent de gevolgen door. Waarom is dat?
KAAG
Wat zegt u?
NIEUWENHUIS
Het RIVM rekent aan de gevolgen van, stel dat er wel nucleair gehandeld zou worden. Waarom is dat?
KAAG
Nou ik denk, dat moet u aan het RIVM vragen, maar het is niet verstandig om publiekelijk verder uitspraken te doen.
NIEUWENHUIS
Helder. En hoe serieus zijn die speculaties van het Kremlin over die bio-nucleair chemische wapens?
KAAG
Ik ben niet bekend met de details van het Kremlin. U weet dat Rusland expert is in het voeren van psychologische oorlogsvoering en ik denk dat dit een onderdeel is van oorlogsvoering door het Kremlin.
NIEUWENHUIS
En hoe gaat het met de sancties voor Rusland? Die 400 miljoen, kunnen we daar nog een extra… Is Nederland voldoende in staat om die bezittingen van de Russen ook hier te identificeren, als die allemaal via de Maagdeneilanden, andere belastingaantrekkelijke paradijzen zijn geregistreerd. Komen we daar…? Zit uw, u bent natuurlijk ook minister van Financiën, komt het FIOD daar doorheen?
KAAG
Nou u stelt volgens mij. Er zijn een paar aannames, laten we even terug het stapje sanctiepakketten. Er zijn vier sanctiepakketten aangenomen en die hebben natuurlijk de financiële reserves van Rusland heel krachtig geraakt. De laatste sancties, verbod op investeringen in de energiesector, importverbod ijzer en staal, verdere exportbeperkingen op financieringsregelingen voor Russische staatsbedrijven, verbod op kredietbeoordelingen, dus het net sluit zich. Er zijn nog een aantal andere stappen: exportverbod op luxegoederen, maar dat is eigenlijk niet zo navenant. Wat er gebeurt met sanctiemaatregelen in Nederland is dat wij via de toezichthouders, de Nederlandsche Bank en AFM, die krijgen meldingen. Dat wordt gemeld aan het ministerie van Financiën, maar dat ziet tegoed op financiële tegoeden. Als u vraagt bijvoorbeeld naar investeringen in huizen of in boten of geld wat via aandelen geregistreerd staat, via een brievenbusmaatschappij in Nederland, maar vaststaat in een ander land, dan hebben we vanuit Nederland niet de mogelijkheid om dat te bevriezen. Dat moet dan het land doen waar die tegoeden daadwerkelijk op de bankrekening staan en dat is de complexiteit als het gaat om het naleven en het verder verstrakken van sanctiebeleid. En zo zie je dus ook verschillen tussen landen. Nederland heeft gelukkig nu al meldingen: 188 klantrelaties en bijna 400 miljoen aan financiële tegoeden is bevroren en als je het vergelijkt met Frankrijk: daar is ongeveer 850 miljoen bevroren en dus wat er is, wat er wordt gemeld, dat wordt ook bevroren en verder als je niet meldt, als je niet bevriest en of niet meldt, dan maakt die instelling die dat niet doet zich schuldig aan een strafbaar feit dus er wordt keihard aan gewerkt en er is nu een interdepartementale werkgroep, onder leiding van het ministerie van Buitenlandse Zaken, want daar valt de sanctiewet onder, om te kijken hoe we nog meer capaciteit… moeten we er meer capaciteit erop zetten en waar zijn mogelijk lacunes in de sanctiewetgeving die nu ook nog moeten worden aangepakt en elk land pakt het op eenzelfde manier aan.
NIEUWENHUIS
En wordt daar ook al op gehandhaafd dan? Op het niet melden van Russische tegoeden?
KAAG
Dat is aan de FIOD maar daar wordt over naar gekeken inderdaad. Er wordt continue contact gelegd met banken, met financiële instellingen om informatie te achterhalen. Het ministerie van JenV, andere ministeries zijn daarbij betrokken.
Veel dank.