Letterlijke tekst persconferentie na ministerraad 18 februari 2022
Letterlijke tekst van de persconferentie van viceminister-president Kaag na afloop van de ministerraad op 18 februari 2022. Bekijk de hele persconferentie via YouTube.
Inleidend statement viceminister-president Kaag
Goedemiddag. Ik wil mijn inleiding beginnen met de ontwikkelingen in Oekraïne. De veiligheidssituatie zoals u weet, die blijft ondanks intensief internationaal diplomatiek en politiek overleg, uiterst gespannen. De Russische troepenmacht aan de grenzen met Oekraïne neemt nog steeds toe en er zijn vooralsnog geen signalen dat Rusland die troepen op grote schaal terugtrekt. De kern van de Nederlandse inzet, zowel in EU- en NAVO-verband, blijft om de situatie via dialoog en diplomatie te de-escaleren. Dat is in het belang van alle betrokken partijen. Tegelijkertijd moeten we concluderen dat de diplomatieke inspanningen tot op heden geen opening hebben opgeleverd. De kans op escalatie blijft vooralsnog reëel. Nederland houdt rekening met alle scenario’s. Het is belangrijk om voorbereid te zijn op het scenario dat de gesprekken niet slagen.
Oekraïne, zoals u weet, heeft een aantal weken geleden een bilateraal steunverzoek aan Nederland gedaan voor het leveren van militaire goederen en minister Hoekstra en minister Ollongren hebben daar een uitgebreide toelichting op gegeven. Afgelopen periode is daarom door Defensie aan de hand van het verzoek een zorgvuldige inventarisatie gemaakt welke militaire goederen aan Oekraïne kunnen worden geleverd. Na toetsing aan de EU-wapenexportcriteria heeft het kabinet vandaag besloten dat we op korte termijn voornemens zijn om over te gaan tot levering aan Oekraïne van onder meer gevechtshelmen, scherfvesten, scherpschuttersgeweren met munitie en metaaldetectoren, opsporingsrobots voor mijnen en enkele radarsystemen. Dit voornemen zullen wij volgende week bespreken met de Kamer. Levering van deze militaire goederen door Nederland past binnen een breder pakket van politieke, financiële en militaire steunmaatregelen aan Oekraïne. Deze worden bilateraal en via de EU en NAVO vormgegeven. Oekraïne is geen NAVO-lid, er zullen dan ook geen Nederlandse gevechtseenheden in Oekraïne worden ingezet.
In de ministerraad hebben wij ook verder gesproken over het onderzoek naar de dekolonisatie van Indonesië dat is gepresenteerd. De bevindingen in en de conclusies van het rapport zijn indringend en confronterend: Nederland voerde in de jaren 1945 tot 1949 een koloniale oorlog in Indonesië, waarin sprake was van stelselmatig en wijdverbreid gebruik van extreem geweld. Dit geweldsmisbruik werd niet of nauwelijks onderkend, laat staan bestraft. De heersende cultuur was er een van wegkijken, afschuiven en een misplaatst koloniaal superioriteitsgevoel. Dit is een pijnlijke constatering die ook vandaag, zo’n driekwart jaar <moet zijn "eeuw", red.> later, tot deemoed stemt. Minister-president Mark Rutte heeft gisteren in Brussel in een reactie op het rapport al gezegd dat wij die beschamende feiten onder ogen moeten zien. In een eerste schriftelijke reactie die gisteren aan de Kamer is gezonden heeft het kabinet de volle verantwoordelijkheid genomen voor het collectieve falen dat ten grondslag lag aan het excessieve geweld in de periode. Het kabinet zal met een uitgebreidere reactie komen als ook resterende delen van het onderzoek zijn verschenen. Deze deelstudies verschijnen naar verwachting in april en mei van dit jaar.
Vanmorgen, naar Nederland kijkend, hebben het CBS en PBL bekendgemaakt dat de prijzen voor gas en elektra voor huishoudens dit jaar bijna is verdubbeld ten opzichte van vorig jaar. Dit vertaalt zich ook door in de algehele inflatie, die fors is opgelopen. En ik snap dat veel mensen zich zorgen maken over de hoge energieprijzen – ook aan de benzinepomp – en in de supermarkt. De inflatie wordt deels veroorzaakt door tijdelijke factoren, zoals de hogere energieprijzen, maar er is nog veel onzeker en dat maakt het moeilijk te voorspellen hoe lang hoge inflatie aan zal houden. In Nederland zijn vooral geïmporteerde goederen zoals gas en olie duurder geworden, waardoor we er gezamenlijk economisch op achteruit gaan. Compensatie voor iedereen is niet mogelijk zonder dat anderen erop achteruitgaan of we de rekening doorschuiven naar onze kinderen en kleinkinderen. Dit is het eerlijke verhaal. Wel heeft het kabinet vorig jaar 3,2 miljard euro uitgetrokken voor een verlaging van de energiebelasting, om de gevolgen van de stijgende energieprijzen te dempen. Het kabinet kijkt bij de voorjaarsbesluitvorming naar de koopkracht op basis van de nieuwe CPB-raming, dan wordt er ook gekeken naar de invulling van de 3 miljard euro voor lastenverlichting.
Ik sluit mijn introductie af en ik wil u sowieso alvast een goede thuisreis wensen en ik hoop dat iedereen veilig is, zeker in deze tijden van grote storm.
Energieprijzen
BREEDVELD (NOS JOURNAAL)
Minister Kaag, wat heeft het kabinet besloten nu, naar aanleiding van die projecties van het CBS vanmorgen? Maant dit tot extra spoed?
KAAG
Het kabinet heeft hier vandaag geen besluiten over genomen. Zoals ik net zei wachten we op nieuwe macro-economische cijfers, de data die op 9 maart bekend zullen worden. Dan kunnen we een doorrekening hebben, dan kijken we naar de invulling van de lastenverlichting zoals die is overeengekomen in het coalitieakkoord. Maar we kijken natuurlijk ook naar een aantal andere delen van zorg, zoals die ook in de maatschappij leven. Er zijn zorgen rondom de jeugdzorg, de AOW is een groot maatschappelijk thema, de eenmalige ontkoppeling van de stijging van het wettelijk minimumloon. Als je kijkt natuurlijk naar het algehele inflatiebeeld, met name ook voor kwetsbare huishoudens. Er is geen besluit genomen, we gaan dit ordentelijk doen zoals we dat altijd plannen.
BREEDVELD
Ja, maar veel gezinnen kampen nu al met energierekeningen die ze soms niet kunnen betalen. Die hebben natuurlijk weinig aan een boodschap dat het kabinet dat ordentelijk wil doen, die willen het vooral snel.
KAAG
Dat begrijp ik heel goed, maar we zijn aan de start van het kabinet met het coalitieakkoord en de budgettaire kaders – uitgaven/inkomsten – hebben we gekeken waar de prioriteiten liggen. Die hoge inflatie is natuurlijk een enorme dreun en dat heeft natuurlijk, dat brengt schade toe aan koopkrachtcijfers. We moeten kijken wie natuurlijk het meest geraakt is. Zoals u zei: er zijn veel huishoudens die nu al de energierekening niet kunnen betalen. Maar als je kijkt naar de jaren waarover wij gaan, moeten we dit echt zorgvuldig doen. Ik begrijp dat iedereen nu graag een oplossing zou willen horen, maar het eerlijke verhaal is dat we alles moeten wegen: de invulling van de lastenverlichting voor lagere inkomens en middeninkomens zoals die is voorgelegd in de 3 miljard, maar ook de veranderingen die we nu zien, ook door geopolitieke spanningen. We moeten dat rustig wegen, want haast is hier een slechte raadgever.
BREEDVELD
Ja, u zei net al: compenseren, ja dat, iemand moet die rekening betalen. Maar kijkend naar de allerarmsten, dit kabinet heeft er natuurlijk wel, nou, wil werk maken van armoedebestrijding met een speciale minister. Maar gezien al die problemen met nou de energierekening, de oplopende inflatie, kan dan het nettoresultaat niet zijn dat juist die groepen die rekening krijgen?
KAAG
Ja uw vraag is heel terecht en daarom moeten we er ook gewoon goed naar kijken, op basis niet alleen van de doorrekening. De cao-onderhandelingen in veel sectoren voor mensen die werken, die moeten nu nog beginnen. Het kan ook zo zijn dat lonen zullen stijgen, voor sommigen is dat dan een goed bericht. Maar over de linie, als je nu kijkt naar de tijdelijk heel hoge inflatie, is het natuurlijk sowieso een punt van zorg. Maar oog voor de kwetsbaren en mensen die niet rond kunnen komen, zal dit kabinet natuurlijk hebben. Maar we moeten er echt over praten en we moeten kijken hoe in de verschillende sectoren en bevolkingsgroepen het plaatje eruit gaat zien. En we gaan niet over een nacht ijs, ofschoon er geen ijs ligt.
BREEDVELD
Nee, ik snap uw verhaal volledig vanuit het oogpunt van, nou, overheidsbeleid: dat je dat goed wil doen. Maar dan blijft het punt overeind: er zijn gewoon groepen in de samenleving die gewoon echt met nijpende tekorten te maken hebben, nu.
KAAG
Ja.
BREEDVELD
Die zitten te wachten nog op bijvoorbeeld de beloofde 200 euro via de gemeenten, waar dan een wetswijziging voor moet komen. Gaat het niet... kan het niet sneller?
KAAG
Het besluitvormingsproces, als je kijkt naar het toekomstbeeld, omdat we sowieso weinig kunnen betekenen voor de koopkrachtcijfers voor dit jaar – dat is ook het eerlijke verhaal. Als we het hebben over koopkracht, dan gaat het vaak over het jaar 2023, er zijn nog weinig knoppen waar het kabinet traditioneel gezien aan kan draaien. Maar het is echt heel belangrijk dat we een doorrekening hebben, dan weet je ook wie het meest geraakt wordt. Daarbovenop komen natuurlijk de ontzettend hoge energieprijzen, omdat we ook weten dat 45 procent van de huishoudens een variabel energiecontract heeft. Sommige mensen zijn nog niet geraakt, niet zo hard als anderen. En anderen, die afhankelijk zijn van de eenjarige verlenging of gewend zijn van energieleverancier te wisselen, die zijn nu extra hard getroffen. Dus ik begrijp het helemaal, we zijn er absoluut niet blind, laat staan doof voor, maar we moeten dit wel zorgvuldig doen. En ik zeg dat even ook juist met mijn pet als de minister van Financiën. We staan voor grote uitgaven, grote investeringen, we zeilen heel scherp aan de wind als het gaat om schuldhoudbaarheid en de keuzes die we maken, maar uiteindelijk doen we dit voor Nederland, nu en in de toekomst. We moeten daar met z’n allen een weging in maken, het kabinet, maar we hebben data nodig.
DE WINTHER (DE TELEGRAAF)
Ja, ik wil nog even met u terug naar de inleiding die u gaf, omdat u zei: compensatie voor iedereen gaat ten koste, als ik het tenminste goed heb gehoord, gaat ten koste van bepaalde groepen en eventuele generaties na ons. Wat bedoelt u met die tegenstelling tussen ‘compensatie voor iedereen gaat ten koste van bepaalde groepen’? Welke groepen zijn dat dan?
KAAG
Nou, het is denk ik een algemene opmerking ook, omdat we natuurlijk in deze twee jaar coronatijden, door de gedwongen sluitingen, door lockdowns ... Er zijn natuurlijk heel veel mensen, veel sectoren zijn getroffen. De overheid heeft terecht op compensatie ingezet, we kijken nu met de versoepeling van de maatregelen en hopelijk de totale afbouw, dat we de steunpakketten: daar moet ook een transitie in komen. Er is vaak een roep in de samenleving, valt mij op – ik heb het overigens ook in uw krant gelezen vorige week – over hoe we met compensatie om moeten gaan. En dat is natuurlijk altijd een gevoelig thema. Hier hebben we natuurlijk een onmiddellijk, een begrijpelijke maatschappelijke druk om te zeggen: de energieprijzen zijn zo hoog, niet te betalen, nu nu nu moet het opgelost worden. En de keuzes die je maakt moeten weloverwogen zijn, zodat je niet de rekening voor je keuzes – snelle koopkrachtcompensatie, wellicht ondoordacht – neerlegt bij toekomstige generaties. Je moet schuiven, je moet herprioriteren. Het gaat om investeringen, dat gaat om andere keuzes.
DE WINTHER
Ja, ik snap het van die toekomstige generatie, maar ik snap nog niet de tegenstelling met bepaalde groepen nu. Het lijkt net alsof er dan, ja, andere groepen dan, of bepaalde groepen minder geld zouden krijgen als iedereen zou worden gecompenseerd. Ik snap dat niet helemaal.
KAAG
Nou, als je bijvoorbeeld ziet bij het compensatiepakket vorig jaar voor de energierekening, wat het besluit van toen was, ik geloof dat ik ook een korting heb, zal krijgen op mijn energierekening via de belastingbetaler, de Belastingdienst: dat heb ik niet nodig. Er zijn anderen die het wel keihard nodig hebben. Dan heb je gezien dat kerken acties organiseren en zeggen: kunt u uw bijdrage aan ons doneren om de echte kwetsbaren te organiseren. Ik denk: daar komt dus de zorgvuldige weging, wie is het meest getroffen, wat zijn de maatregelen die we zouden kunnen treffen? Maar op dit moment hebben we noch inzicht – we kunnen het een beetje anticiperen – maar je moet wel met zorgvuldigheid en data werken en dan ook hoe je mensen snel zou kunnen bereiken. Maar we hebben een groot aantal tegenvallers: inflatie, natuurlijk de deuk in de koopkracht, we hebben natuurlijk ook box 3 waarover staatssecretaris Van Rij begin april de Tweede Kamer zal informeren op basis van richtsnoeren – daar moeten oplossingen voor komen. Er zijn heel veel debatten waarover nog besluiten moeten worden genomen en de wensen kan ik begrijpen, maar de oplossing – zeg ik dan ook weer als minister van Financiën, ik sta hier namens de premier – maar de oplossing zal wel moeten zijn: binnen de kaders die we met elkaar hebben vastgesteld. Dat is de enige manier waarop we weer een prudent overheidsbeleid kunnen voeren.
DE WINTHER
Oké oké. Ik hoor u zeggen: de motivatie waarom u nu daar nog geen duidelijkheid over kan geven. Wat u denk ik wel kan doen, ook als de vicepremier, is misschien aan Nederland uitleggen hoe logisch of te rechtvaardigen het is dat als het kabinet een enorm uitgavenpakket heeft voor de eigen prioriteiten, dat dat betekent dat er wellicht niet geld is voor de mensen in de portemonnee. Begrijpt u mijn vraag?
KAAG
Ja ik begrijp het heel goed. Ja, dat is inderdaad het lastige want de uitgaven die we hebben gesteld, zeker als het gaat om de klimaatopgave of investeren in onderwijs maar ook investeren in veiligheid, nou kijk maar naar de situatie in Oekraïne, dat zijn zaken die je niet van vandaag op morgen geregeld hebt maar het zijn belangrijke investeringen. Want als we het niet doen, dan lopen we achter en dan doen we toekomstige generaties tekort. We krijgen ook vaak te horen dat we juist in Nederland te weinig hebben geïnvesteerd, juist ook deze terreinen, om bij te blijven, om concurrerend te blijven, om de banen van de toekomst te kunnen creëren. Maar eenmalige compensatie voor koopkracht, haal je niet uit de geplande uitgaven die investeringen zijn. Dat moet van binnen de prioriteiten die we gesteld hebben. Daar moeten we eerst het gesprek over voeren, als het al mogelijk is.
DE WINTHER
Dus u sluit eigenlijk al uit dat er niet geld wordt geschoven tussen de, ja, grote miljardenuitgaven die het kabinet doet, bijvoorbeeld voor stikstof of klimaat of woningbouw, richting de portemonnee van de burger?
KAAG
Ik ga niet vooruitlopen op het gesprek wat we in het kabinet hebben. Maar u stelde mij een verduidelijkende vraag en ik zei dat het belangrijk is dat we blijven investeren in de toekomst en dat we tegelijkertijd binnen de budgettaire kaders die we met elkaar hebben vastgesteld, in zowel de startnota en de discussie die we gaan hebben op basis van de laatste cijfers die 9 maart zullen uitkomen, de macro-economische doorrekeningen, dat we dan kijken hoe we eventuele acute problemen of we die kunnen oplossen en op welke manier.
DE WINTHER
Ik heb nog één andere vraag, maar die doe ik straks.
SCHREINEMACHERS (RTL)
U zei daarnet dat de mogelijkheden om dit jaar nog iets te doen dat die beperkt zijn. Zijn er nog mogelijkheden of is de boodschap aan iedereen, die zit met een rekening die die niet meer kan betalen, ‘helaas, maar daar kunnen we niks meer aan doen’?
KAAG
Dat is niet de boodschap, maar het is wel natuurlijk... ik kan moeilijk zeggen ‘alles is mogelijk en dat gaan we doen’. Normaal gesproken kijk je bijvoorbeeld naar de belasting, de inningen, om je uitgaven natuurlijk in balans te krijgen. Voor dit jaar ligt heel veel vast. Dus je zult moeten kijken aan welke knoppen je wel kunt draaien als je dat politieke besluit zou hebben genomen. Maar dit is allemaal vooruitlopend op de brede weging en dat doen we echt pas na 9 maart.
SCHREINEMACHERS
Ja, maar goed, die hoge energierekening treft natuurlijk vooral mensen met een kleine portemonnee. Dat is misschien ook de eerste prioriteit van het kabinet, kan ik me voorstellen, als je nog dit jaar iets zou willen doen. Kunt u voor die groep, voor mensen met de laagste inkomens, kunt u nog iets doen om hen te compenseren voor die energierekening die nu veel harder stijgt dan ook u had voorzien?
KAAG
Zoals ik al eerder zei: ik begrijp echt, en het hele kabinet, dat veel mensen zich grote zorgen maken. Dat is heel legitiem en dat is heel beangstigend. Als je nu al weet dat je bijna niet meer rond kan komen en dat een groot deel van je inkomsten of je loon dat het opgaat opeens aan energierekening, iets wat je totaal niet kunt controleren. Vaak leven mensen ook nog eens in slecht geïsoleerde huizen, huurwoningen, huurflats. Allemaal buiten hun eigen controle. Natuurlijk moeten we daar heel zorgvuldig naar kijken, maar ik kan alleen zeggen: dit moeten we echt in het proces doorlopen. Dat klinkt heel...
SCHREINEMACHERS
Maar kunt u dan een klein beetje geruststellen dat er in ieder geval iets van een oplossing zal komen, met name voor die groep die het zwaarst wordt getroffen door die hoge energierekening?
KAAG
Ik denk dat we er heel zorgvuldig naar gaan kijken, maar als u zegt ‘geeft u een geruststelling’ dan is dat al meteen dat ik zeg: ‘ja, er komt een oplossing’. We moeten eerst kijken, praten, wegen, want het gaat over de hele breedte.
SCHREINEMACHERS
U zei ook het ‘eerlijke verhaal is dat we niet iedereen kunnen compenseren’. Is dat een winstwaarschuwing zodat iedereen al weet dat de compensatie, als ie er komt, niet voor alle inkomens zal zijn, maar alleen voor de mensen die het hardst nodig hebben?
KAAG
Ik denk dat het heel belangrijk is dat we kijken wie het hardst nodig heeft inderdaad. En als je kijkt naar het hele inflatieverhaal. Op dit moment is een groot deel, de verhoogde kosten, waaronder door de energievoorziening, maar niet alleen, het is ook in de productieketen. Ik denk dat het eerlijke verhaal is dat inderdaad compensatie niet voor iedereen mogelijk zal zijn. Maar nogmaals, laten we er eerst goed naar kijken, met de juiste gegevens, over de breedte. Er zijn heel veel andere sectoren die ook nog aankloppen. Ik las vanochtend bijvoorbeeld ook MKB-voorman Jacco Vonhof die uitte de zorgen namens veel ondernemers die de belastingschulden niet meer kunnen betalen. Met een verzoek om bijvoorbeeld met opties, om te kijken... kan het kabinet daarnaar kijken. Dus er komt heel veel in de vroege periode van het kabinet op ons af. Ik denk dat we daar klaar voor zijn, maar dat vraagt wel dat je goed nadenkt. Juist ook over de langetermijngevolgen, direct of indirect. En ja, bij het debat over de regeringsverklaring heeft premier Rutte gezegd dat we willen kijken naar een positieve en evenwichtig koopkrachtbeeld. De probleem is natuurlijk wel de uitvoering.
NIEUWENHUIS (ALGEMEEN DAGBLAD)
U zegt van ‘we hebben data nodig’, maar het CBS heeft toch vandaag juist ook heel veel data gegeven. En die 86 procent is toch al voor heel veel mensen duidelijk? Die moeten voor volgende maand of de maand daarop die rekening gaan betalen.
KAAG
Ja, maar ik had het niet alleen over de gegevens van de energierekening, die zijn inderdaad heel shockerend. Daar schrikken we, denk ik, echt allemaal van, met name natuurlijk de mensen die die rekening nog moeten gaan betalen. Ik had het over de macro-economische doorrekening.
NIEUWENHUIS
En u zegt we kunnen waarschijnlijk alleen iets doen voor de lagere inkomens. Maar ik kan me voorstellen dat dit ook heel veel middeninkomens treft. Want die hebben ook een bepaald uitgavenpatroon en daar gaat het ook ineens van 68 naar 209 euro per maand. Dat kan daar ook... Sluit u uit dat die groep compensatie krijgt?
KAAG
Op dit moment... ik zegt niets toe, ik sluit niets uit. Wat ik doe is te zeggen dat we vanuit de startnota, bij het coalitieakkoord is er ingezet op 3 miljard lastenverlichting voor de lage- en middeninkomens. Dus dat sluit ten delen aan bij uw vraag. Alleen dat was nog voor deze hoge inflatiecijfers. Dus er zijn een aantal factoren die we mee zullen moeten wegen, om te kijken hoe het beeld eruit ziet. Dus daarom, nogmaals, we moeten gewoon echt met zijn allen goed bespreken, de juiste gegevens, en dan kijken hoe de besluiten die je neemt hoe zich die verhouden en wat voor effect dat zal gaan krijgen. Uiteindelijk is nog steeds de inzet om natuurlijk mensen er op vooruit te laten gaan. En het moet tijdelijk de aard van inflatie is.
NIEUWENHUIS
En als die data op 9 maart er zijn. Hoe lang duurt het dan nog voordat u daar wel antwoord op kan geven?
KAAG
Nou dat is... dit begrotingsproces is gelukkig al, nou niet zo oud als ik ben misschien, maar toch wel tamelijk een paar decennia. Daar nemen we gewoon zorgvuldige stappen in. De verschillende departementen die komen in gesprek met het ministerie van Financiën om te zeggen wat hun... te bevestigen wat de prioriteiten zijn en of ze misschien moeten schuiven. Er worden gesprekken over gevoerd. Wij gebruiken de macro-economische gegevens om te kijken hoe we er nou uitzien en hoe we de periode van deze kabinetsjaren, hoe we de gelden kunnen inzetten. En ja, het geld moet ook verdient worden.
NIEUWENHUIS
Dus niet eerder dan april?
KAAG
Zeker niet, nee. Daar is een periode voor van april - mei. We beginnen in maart, maar het is best een complex proces. Het is niets nieuws, niet verzonnen door dit kabinet, we passen dat jaarlijks toe.
VULLINGS (EENVANDAAG)
Ik hoor dat u laat maar zeggen niet heel snel van plan bent om miljarden uit te geven aan koopkrachtreparatie. Dan wil ik even terug naar het debat over de regeringsverklaring in de senaat deze week. Dat was ook best een duur debat voor het kabinet en voor u als minister van Financiën. Er zijn een aantal moties aangenomen, waaronder de ontkoppeling, het minimumloon - AOW, dat mag niet, wil de Eerste Kamer. Hoge compensatie voor het leenstelselgeneratie. Zijn dat motie waarvan het kabinet zegt van ‘die gaan we dan maar niet uitvoeren’?
KAAG
Nou er wordt dinsdag over gestemd inderdaad. Ik ken de moties natuurlijk, ik was daarbij, waaraan u refereert. In het debat zelf zijn de moties door de minister-president ontraden namens het kabinet, omdat natuurlijk de dekking nog ontbrak. Ja, als ze zullen worden aangenomen, zullen we daarover eerst met het kabinet over komen te spreken, voor we een reactie sturen naar de Eerste Kamer. Dit is wat ik op dit moment erover kan zeggen.
VULLINGS
Dat is een vrij formeel antwoord, hoe het doorgaans werkt. Maar we weten dat die moties op een meerderheid kunnen rekenen. Dus u komt gewoon als kabinet voor de vraag te staan van: ja, wat doen we met die moties?
KAAG
Nou ik ga er niet op vooruitlopen.
VULLINGS
Ja, dat hoor ik. Maar heeft u nog een spaarpotje ergens voor deze wensen van het senaat?
KAAG
Nou het zit niet in Box 3 kan ik u zeggen.
VULLINGS
Oké, dat is een begin van een antwoord.
Benoemingen
AHAROUAY (NRC)
Is er tijdens de ministerraad vandaag ook gesproken over de benoeming van een nieuwe Directeur-Generaal Politieke Zaken op Buitenlandse Zaken?
KAAG
Nee.
AHAROUAY
Afgelopen dagen hebben een aantal, nou een aantal, honderden vrouwen op het ministerie van Buitenlandse Zaken, een brief gestuurd omdat zij vinden dat het niet helemaal eerlijk verloopt op dat departement. Heeft u daar eigenlijk een opvatting over? Het is uw oud-departement toch?
KAAG
Nou er is niet over gesproken in het kabinet en ik denk in de brede zin is er een Rijksbrede agenda, voor alle ministeries om te kijken dat gender – de man/vrouw-diversiteit, het beleid – dat dat wordt uitgevoerd. Ik denk dat het goed is dat we daar altijd naar blijven kijken en dat is een Rijksbrede opdracht.
AHAROUAY
Ja. ‘Ernaar blijven kijken’, in dit geval was het voor het eerst eigenlijk ooit dat er een vrouw op die functie terecht zou komen. Daar is op het laatste moment op ingegrepen. Ja, wat vindt u van die gang van zaken?
KAAG
Ik ga niet over individuele benoemingen spreken. Ik denk dat het belangrijk is dat we met z’n allen oog hebben voor de balans, dat we promotie en kansen geven aan eenieder. En ik denk dat er een bredere vraag is die we onszelf binnen Nederland ook moeten stellen: dat het op heel veel terreinen nog is dat er voor het eerst een vrouw een post bekleedt of iemand met een migratieachtergrond of iemand van kleur. Dus er is nog een grote maatschappelijke opdracht bij de overheid en bij bedrijven om te kijken hoe we dat nou waar kunnen maken. Maar op individuele ambtelijke benoemingen of ambtelijke processen spreek ik mij niet uit.
AHAROUAY
Nee, dat snap ik. Deze vrouwen hebben wel – ik weet niet of u die brief heeft gelezen of erover heeft gelezen – maar hebben het nogal onderbouwd met behoorlijk wat cijfers. Laat ik het anders vragen: deelt u hun zorg?
KAAG
Ik deel in het algemeen, zoals ik denk ik al net heb gezegd, ik deel de zorg als er nog niet voldoende voortgang wordt geboekt binnen de overheid of binnen het bedrijfsleven als het gaat om benoemingen en de doorstroom van vrouwen. Want het zijn niet alleen maar de vrouwen en de mannen met een migratieachtergrond of van kleur aan de top, het moet beginnen bij de rekrutering, het moet komen bij de ondersteuning en de doorstroming zodat de breedte van de maatschappij, alle mensen die die post verdienen, dat die kunnen doorstromen.
AHAROUAY
Ik snap dat u het ingewikkeld vindt om erover te praten, over een ander departement. Maar dan nog tot slot een vraag over uw eigen departement: als dit bij u gaat spelen, als u straks op topfuncties nieuwe mensen moet gaan benoemen, zijn dit dan criteria waar u op gaat letten?
KAAG
Zeer zeker, maar dat geef ik altijd mee en dat heb ik ook in het verleden gedaan. Als je geconsulteerd wordt over topbenoemingen, dan kun je dat meegeven. Maar de ABD is daar zelf ook heel waakzaam in, want die voeren als het gaat om de topbenoemingen van ambtenaren, die kijken daar natuurlijk, kijken daar natuurlijk op mee. Het is een taak van de ABD. Ik heb de gewoonte mij niet te mengen in de benoemingen, omdat er een proces is wat is afgerond.
AHAROUAY
Ja, het is de taak van de ABD maar de bewindspersoon op een departement heeft – dat zien we nu bij Buitenlandse Zaken – de doorslaggevende stem, uiteraard, na zo’n klikgesprek. Dus mijn vraag is eigenlijk: als dit bij u gebeurt, ja heeft u zoiets van ‘ik wil eigenlijk alleen maar vrouwen of, in uw woorden, mensen met een biculturele achtergrond op die plek hebben’?
KAAG
Je kijkt naar het proces. Er is een selectieproces met normen en de Rijksoverheid heeft een breed benoemingsbeleid. Ik heb zelf een aantal vrouwen op topplaatsen laten benoemen, in mijn vorige kabinetsperiode en ik denk dat eenieder de opdracht heeft – van hoog tot laag – om te kijken of we een vertegenwoordiging zijn van de samenleving. Maar verder is het wel zo dat formeel gezien de ambtelijke top gaat over de benoemingen, bij elk departement.
Ministerraad
DE WINTHER (DE TELEGRAAF)
Mevrouw Kaag, het was natuurlijk vandaag de eerste keer dat u de ministerraad voorzat. Hoe beviel het?
KAAG
Nou ik heb het geprobeerd naar eer en geweten te doen, maar ik heb natuurlijk wel gezegd tegen de collega’s: bear with me. Ik heb in mijn hele leven veel vergaderingen voorgezeten, maar dit is de eerste keer dat je een ministerraad voorzit, dus het voelt heel eervol maar ik ben maar de invaller.
DE WINTHER
Maar u heeft het ook erg geambieerd en u heeft het in de campagne natuurlijk ook veel over nieuw leiderschap gehad. En ik vroeg me af of u nou vandaag dingen anders heeft gedaan dan de minister-president de afgelopen twaalf jaar.
KAAG
We doen nooit uitspraken over wat zich in de ministerraad afspeelt, maar ik heb geprobeerd naar eer en geweten de heer Rutte, de minister-president, te vervangen.
DE WINTHER
Ja, u was vroeg klaar vandaag. In de voorgaande kabinetten, begin van deze eeuw, was het nog weleens gebruikelijk dat de agenda werd leeg geveegd zodra de viceminister-president de ministerraad ging voorzitten, heeft u daar nog iets van gemerkt? Ik zie de RVD ‘nee’ schudden, maar...
KAAG
Nou ik geloof het niet. We hebben gewoon zakelijk de agenda afgewerkt en er is een storm, dus ik denk dat het belangrijk dat iedereen vanuit de ministerraad en de ambtenaren die ons daar ondersteunen op tijd naar huis kunnen, net zoals u.
DE WINTHER
Ja, smaakte het wel naar meer wat u vandaag heeft gedaan?
KAAG
Ik ben gewoon de invaller, wanneer, mits gevraagd.
DE WINTHER
Dank u wel.
Aanpak coronacrisis
NIEUWENHUIS (ALGEMEEN DAGBLAD)
Over de OVV: het was natuurlijk de week ook wel van het rapport van de OVV, wat vindt u van de bevindingen?
KAAG
Nou ik denk dat de heer Kuipers, minister Kuipers, die zal nog formeel met een reactie namens het kabinet komen. En het is natuurlijk zaak dat we altijd leren van de enorme lessen die getrokken zijn. Ik denk dat dat heel belangrijk is.
NIEUWENHUIS
Ja, het gaat om een ‘stille ramp’ in de verpleeghuizen, constateert de OVV. Trekt u zich dat aan?
KAAG
Ik denk dat we ons dat allemaal aantrekken. Als er stil leed is en als zich een stille ramp heeft voltrokken voor de bewoners zelf, maar ook de familieleden – de schrijnende verhalen dat men geen afscheid heeft kunnen nemen, pas op het laatste moment, dat er misschien mensen eerder zijn overleden dan normaal de levensverwachting zou zijn geweest, dat is natuurlijk ontzettend zorgelijk.
NIEUWENHUIS
En als u nou vandaag een nieuwe crisisstructuur zou kunnen bouwen, zou het dan weer zo doen met een dominante rol voor het RIVM, Van Dissel en de 25 GGD-eilanden die niet direct aangestuurd worden door de minister?
KAAG
Nou ik denk dat de OVV terecht met een aantal hele scherpe aanbevelingen komt. Het is zaak dat we ons als kabinet, dat we daarover spreken en volgende maand komen we met een reactie. Maar we zijn niet het enige land dat voor het eerst, overal ter wereld of de meeste plekken waarin we met een acute crisis van ongekende omvang, een gezondheidscrisis te maken hebben gehad en dat we daar helaas hebben moeten leren in het midden van de crisis, dat is denk ik iets wat we moeten aanvaarden. Dat we er enorme lessen uit zullen trekken, dat is denk ik de volgende stap. En dat moeten we zelf doen, binnen het kabinet, maar ook natuurlijk in de bredere samenleving met sectoren. Hoe zijn we op een volgende pandemie voorbereid? Wat zou het vragen? Welke structuren passen daarbij? Hoe zit je in je zogeheten pandemische paraatheid? Hoe ziet dat eruit? Kijk het volgende virus kennen we nog niet.