Letterlijke tekst persmoment minister-president Rutte en minister De Jonge (12 juli 2021)
Minister-president Rutte en minister De Jonge bieden hun excuses aan voor de snelle versoepelingen van coronamaatregelen in juni 2021.
Toelichting minister-president Mark Rutte
Ja goedemiddag. Een paar dingen van mijn kant vooraf in de eerste plaats. In de eerste plaats dat we dit op deze manier ook de komende weken zullen doen. Dus wij hebben dan een overleg met de meest betrokken ministers en daarna zullen we op maandagen, als jullie daarvoor beschikbaar zijn natuurlijk, graag de pers te woord staan over hoe we ervoor staan qua covid-19 bestrijding. Vandaag doen wij dat samen. Volgende week en de week daarop is het in de planning ook voorzien en de weken daarna staat een van ons hier of Tamara van Ark of Ferd Grapperhaus. Dat bekijken we nog. Maar in ieder geval iedere maandag dat er bewindslieden beschikbaar zijn. Dus dat even over het ritme van de communicatie met jullie. Het tweede is ook in de eerste plaats naar jullie: namelijk excuses voor afgelopen vrijdag. Dat was geen goede persconferentie. Jullie vroegen terecht om reflectie van ons. Heel eerlijk: we waren die dagen zo druk bezig met na te denken over de maatregelen dat we dat niet goed hadden voorbereid. Maar het was natuurlijk een volkomen terechte vraag en die stellen jullie niet namens jezelf maar namens NL. Dat weet ik ook. Maar toch ook even in de verhouding met jullie: terecht dat jullie het vroegen. Onterecht dat wij het niet gaven. Dat was niet onze beste persconferentie in de reeks van de afgelopen, wat is het, 30-35 persconferenties waar we elkaar treffen. Dan over die reflectie, want we hebben daar dit weekend natuurlijk wel nader over kunnen nadenken. De ellende met dit virus is dat bij het bestrijden van zo’n pandemie je altijd risico’s neemt. Dat doe je op basis van de advisering. Maar we moeten gewoon heel reëel zijn: de maatregelen die we genomen hebben op 18 juni, die ingingen op 26 juni, die pakken niet goed uit. Dat is ook de reden waarom we afgelopen vrijdag besloten hebben heel gericht nog een aantal maatregelen te nemen. En die raken natuurlijk sectoren weer hevig. Dat weet ik, dat heb ik ook vrijdag gezegd, we zullen proberen ze zo goed mogelijk te ondersteunen, ook financieel. Maar het was wel noodzakelijk omdat toch gewoon bleek dat dat risico niet goed uitpakte. Dus wat eigenlijk aanvaardbaar leek, dat is niet goed uitgepakt. Dat wij dachten dat kon, dat bleek in de praktijk toch niet te kloppen. Daar is een inschattingsfout gemaakt. Daar balen we van, excuses daarvoor, maar de inschattingsfout is wel gemaakt en op basis daarvan moesten we natuurlijk afgelopen vrijdag dit doen. We zijn nu heel precies aan het kijken hoe we daarvan kunnen leren zodat we ook, de komende weken, weer kunnen bezien hoe we ook met het Testen voor Toegang weer dingen mogelijk maken, als dat op een gegeven moment zou kunnen. Maar ik wilde dat met jullie delen, of wij willen dat met jullie delen, Hugo zal ook nog iets zeggen. Maar nogmaals: terecht dat jullie maandag die vraag stelden, onterecht dat wij hem niet beantwoordde, vrijdag was dat, hem niet beantwoordde.
Toelichting minister De Jonge
Ja dus wat toen verantwoord leek, is een inschattingsfout gebleken. Ik denk dat we zo eerlijk gewoon moeten zijn. En dat is een optelsom van een aantal aspecten. Eerste is de component gedrag. Ik denk dat we die gewoon niet goed hebben ingeschat, wat het effect zou zijn op ons gedrag. En dat is geen verwijt in wiens richting dan ook. Maar we hebben het gedrag gewoon niet goed ingeschat. De versoepelingen tegelijkertijd met alle mogelijkheden die het werken met toegangsbewijzen bood, allemaal in één weekend samen nadat we al zo lang daar naar hadden uitgezien, dat heeft ertoe geleid dat die 1,5 meter eigenlijk op geen enkele plek meer op een goede manier werd nageleefd, werd gehandhaafd. Ja zeker in combinatie met de deltavariant van dat virus heeft dat natuurlijk een heel versnellend effect gehad, moet je achteraf helaas constateren. En dan tweede punt: we werken met toegangsbewijzen. Dat is natuurlijk in een hele gecontroleerde setting is dat uitgetest. Uitvoerig uitgetest in de fieldlabs. Maar vervolgens in één weekend, in een hele ongecontroleerde setting, toegepast. En ook daar hebben we al lessen van getrokken. Daarvoor hebben we de wachttijd na vaccinatie voordat je een vaccinatiebewijs uitgereikt krijgt, hebben we aangepast inmiddels. Maar er zijn echt nog wel meer lessen te trekken. En die lessen moeten we ook trekken de komende weken, voordat we weer een bredere toepassing van het werken met toegangsbewijzen, voordat we daar weer mee aan de slag kunnen. Dan tot slot: wat staat ons nu te doen? We zien dat we over het weekend heen zelfs die tienduizend hebben aangetikt. We weten ook niet zeker of dat zich, het lijkt nu ietsje af te vlakken, maar we weten niet zeker of dat zich in een daling gaat omzetten of dat we toch nog iets van een stijging zullen zien richting het einde van de week. En dat maakt we tegen iedereen die in de afgelopen week, een risicovol contact heeft gehad, bijvoorbeeld tijdens het uitgaan, of bij de buurtbarbecue, of in de horeca ergens, en dat weet je vaak wel van jezelf. Dat maakt dat we tegen iedereen zeggen: blijf zoveel mogelijk thuis en ontmoet zo min mogelijk mensen. Dat is één. En twee is: laat jezelf ook testen. Bij de GGD en doe dat via coronatest.nl, maak op die manier de afspraak zodat niet de telefoonlijnen overbelast raken. Maak een afspraak via coronatest.nl. En als je twijfelt: geldt dit ook voor mij? Dan geldt dit ook voor jou. Dus maak ook dan een afspraak.
Beantwoording van vragen
VRAAG
Meneer Rutte, een beetje vreemde setting om eigenlijk op de maandag na een persconferentie meteen weer een nieuw persmoment te geven om te vertellen wat je allemaal fout hebt gedaan bij de vorige persconferentie. Is dat niet een beetje het paard achter de wagen spannen? Er moet toch vooraf gedacht worden over hoe je met NL communiceert, zeker op live-televisie?
RUTTE
Ja, de maatregelen die we vrijdag hebben aangekondigd, daar staan we ook volledig voor. Daar hadden we ons helemaal ook op gericht. Het is in de snelheid onvoldoende gelukt om na te denken over: hoe kon het zo gebeuren? En daar zat de fout, en die zetten we hiermee recht. En overigens: dit is de eerste keer, ook als het vrijdag helemaal briljant was verlopen, dan nog hadden we hier gestaan. Omdat we hebben gezegd: we gaan vanaf deze maandag, iedere maandag, updates geven tijdens de vakantie.
VRAAG
Goed, u heeft een inschattingsfout gemaakt. Heeft u al een overzicht van wat die fout ons gekost heeft?
RUTTE
Nou wat ik zeg is: we werken op basis van advisering. Je neemt altijd risico’s bij het bestrijden van dit virus. Wat je ziet is dat wat toen verstandig leek, dat blijkt toch niet goed uit te pakken. Dat risico is er en daar balen we ongelooflijk van. Maar niettemin is dat wel een risico wat je loopt bij bestrijding van dit virus. Dan moet je ook maatregelen nemen. Die hebben we vrijdag genomen.
VRAAG
Meneer De Jonge, heeft u al spijt van de uitspraak ‘dansen met Janssen’?
DE JONGE
Nou ik denk dat je achteraf ook hiervan moet constateren dat wat toen verantwoord leek, een inschattingsfout is gebleken. Overigens zijn we hiervan natuurlijk heel snel teruggekomen omdat we na pak ‘m beet anderhalve week hebben gezegd: nee dat was wellicht verantwoord in de setting van een hele lage besmettingsgraad, maar die begon al vrij rap te stijgen. Dat is meteen ook de keuze geweest om overal toch die wachttijd te introduceren. Kijk misschien toch even terug naar toen: wat de reden was om Janssen ook op deze manier in te zetten, via informed consent, dat was omdat het heel veel jongeren sneller de gelegenheid zou kunnen bieden om zichzelf te laten vaccineren. We weten dat de belangrijkste drijfveer voor jongeren om zichzelf te laten vaccineren, is toch gewoon de weg naar de vrijheid. Dus het was ook niet helemaal onbewust gekozen. Dat was nou juist om daaraan te appelleren dat vaccineren onze weg naar de vrijheid is. Tegelijkertijd is het hanteren van een wachttijd wel degelijk verstandig en moeten we er ook van zeggen: dat is inschattingsfout geweest dat we zijn gestart om vaccinatiebewijzen af te geven zonder daar een wachttijd te introduceren.
VRAAG
Heel veel jongeren, en andere mensen trouwens ook, hebben de boodschap van toen en ook van de persconferentie van 18 juni begrepen als: we kunnen weer van alles doen. Zo’n uitspraak helpt dan natuurlijk niet om mensen in toom te houden.
DE JONGE
Dat is waar hoor, zo’n uitspraak draagt daar aan bij. Ik denk dat het om die reden ook zo is dat wij zeggen: wat toen verantwoord leek is achteraf een inschattingsfout gebleken. Dat heeft ook echt hiermee te maken, dat door alles in één weekend samen te laten komen, al die nieuwe mogelijkheden samen te laten komen. Waar overigens toen een heel dringend appel was natuurlijk, want we zitten al zo lang op slot, en we moeten ook een keer weer wat. Wat dat doet met ons gedrag in één zo’n weekend, daar zit hem de inschattingsfout in, dat hebben we gewoon te positief ingeschat. Dat je dan niettemin die 1,5 meter dan wel zou kunnen handhaven, daar is niets van gebleken, zeker in de combinatie met die deltavariant heeft dat natuurlijk katalyserend gewerkt.
VRAAG
Heeft u het idee meneer Rutte dat de geest weer in de fles te krijgen is eigenlijk?
RUTTE
Dat denk ik wel. NL is een verstandig land. Heel belangrijk is de 1,5 meter. Heel belangrijk is de placering, vreselijk Nederlands voor dat je als je in een café of restaurant komt, of ergens anders, dat je een plek hebt en dat je ook daar de 1,5 meter houdt. Dat was ook de boodschap natuurlijk op 18 juni. Maar wat je ziet in de optelsom is dat toch teveel het gevoel is ontstaan, en dat verwijt ik helemaal niemand, dat moet ik natuurlijk in de eerste plaats onszelf aanrekenen, het gevoel is ontstaan van: dan is dat blijkbaar niet zo belangrijk meer. Volgens mij heb ik dat wel heel duidelijk gezegd, maar in de optelsom is dat onvoldoende doorgekomen. Ik denk dat iedereen schrikt van die cijfers. Je ziet gelukkig veel mensen zich laten vaccineren. Dus ik heb daar goede hoop.
VRAAG
De burgemeesters betwijfelen dat. Die denken: we hebben één keer nu alles losgelaten, het is nu niet meer te handhaven om het allemaal weer terug te draaien.
RUTTE
We draaien niet alles terug, we hebben geen lockdown gelukkig. Alleen er zijn twee sectoren waar dit wel stevig ingrijpt wat we vrijdag besloten hebben. Dat is natuurlijk in de horeca om 12 uur dicht en eigenlijk de nachthoreca niet mogelijk. En het tweede is natuurlijk voor de evenementen.
VRAAG
En u heeft het idee dat die burgemeesters, als zij zeggen ‘het is niet te handhaven’, dat dat dan niet terecht is?
RUTTE
De burgemeesters hebben vrijdag ook vergaderd over dat hele pakket en gezegd: wij snappen dat dit nodig is.
VRAAG
Hoe gaan we vanaf nu verder? Heeft u een plan al om te zeggen: vanaf dit moment kunnen we dan opnieuw weer gaan versoepelen. Of vanaf dit moment zullen we toch weer strengere maatregelen .. is er een plan?
RUTTE
Ja er is altijd een plan. Wat we nu doen is even heel goed monitoren de komende week: hoe ontwikkelen de cijfers zich. Dat is natuurlijk vreselijk belangrijk. Dat waren we al van plan, deze zomer anders dan vorige zomer, er bovenop te blijven zitten. En dat is nu dubbel nodig. Dat doen we uiteraard ook samen met het OMT, dus we gaan heel precies kijken wat de stap van afgelopen vrijdag betekent in de cijfers en wat het ook doet in de ziekenhuizen. Nog steeds goede hoop dat het daar mee kan vallen. Maar daar zal het natuurlijk wel een effect hebben en als het nodig is zetten we nadere stappen. We hadden al eerder aangekondigd dat we bij jullie terugkomen, waarschijnlijk op vrijdag 13 augustus, met het oog op: wat kan er dan wel of niet per 14 augustus of een week later. En dat is vooralsnog ook de planning.
VRAAG
Dus voor die tijd sowieso geen versoepelingen en verstrengingen als het nog verder uit de hand loopt?
RUTTE
Dat is nu de verwachting ja.
VRAAG
Meneer Rutte kunt u misschien toch nog iets preciezer uitleggen, wat heeft er nu dit weekend toe geleid dat u hier nu meteen uw excuses aanbiedt?
RUTTE
Omdat ik vind dat jullie gelijk hadden. Jullie hadden vrijdag, het was een beetje een geïrriteerde persconferentie, vanuit ons naar jullie en daarna ook van jullie naar ons, en dat begrijp ik ook. Dus dan moet je ook even bij jezelf te rade gaan en zeggen joh waarom ontstaat er nou zo’n rotsfeer? Terecht natuurlijk kritische vragen stellen, dat doen jullie al meer dan 30 persconferenties. Maar er was echt een beetje verzuring in de lucht, en dat kwam door ons. En wij hebben in de week daarvoor, het is natuurlijk heel snel gegaan he, ik zeg het niet als excuses hoor, maar als verklaring. Het ging de week ervoor zo snel met die oploop dat we echt zeiden: spoedadvies OMT. Dat kregen we donderdagavond mondeling. Vrijdagochtend schriftelijk. We hebben toen heel snel alle besluiten genomen, de persconferentie voorbereid. Het deel over de besluiten stond ook als een huis naar mijn gevoel. Maar wat absoluut niet stond (onverstaanbaar, red) was de reactie op jullie vraag.
VRAAG
De excuses zijn nu aangeboden, wat gaat er nu dan, dat vraag ik dan aan u meneer De Jonge, wat gaat er nu dan verder gebeuren om dit recht te zetten?
RUTTE
Dat doen we toch hier? We zeggen tegen jullie: sorry dat we daar vrijdag niet goed op reageerden. En twee, heel belangrijk: wij gaan natuurlijk heel precies nu kijken nog verder van wat kun je nu leren van de 18 juni stap per 26 juni. Dat heeft Hugo net verteld.
DE JONGE
Je zult allereerst dat heel goed moeten doen. We hebben nu even een paar weken de tijd om de lessen te trekken ten aanzien van het functioneren van het systeem van het werken met toegangsbewijzen. We kwamen uit een hele gecontroleerde setting. We hebben dat in een ongecontroleerde setting toegepast, heel breed toegepast. Ook in de horeca, dus niet alleen in de evenementenscene maar ook in de horeca. En de vraag is: is het daar ook echt op een verantwoorde wijze vorm te geven? Nu zal de situatie half augustus anders zijn met een hogere vaccinatiegraad. Maar goed, op dat moment wel met een 100%, of dicht daarbij, voorkomen van de deltavariant. Die setting, dat moeten we echt goed op onszelf laten inwerken. Is dat überhaupt verantwoord mogelijk te maken? Die lessen moeten we trekken in de komende weken. En wat is daar dan voor nodig, onder welke condities kan dat dan. Dat is één. Twee is dat we natuurlijk ten aanzien van het hoge aantal besmettingen van dit moment moeten zeggen: die moeten we zo snel mogelijk terugdringen voordat het gaat wandelen door de generaties en voordat het gaat wandelen door de wijk. Want er zijn nog heel veel mensen niet gevaccineerd. Of omdat ze daar niet voor hebben gekozen, ja of mensen die wel gevaccineerd zijn, maar waarbij het vaccin gewoon onvoldoende immuunrespons heeft opgeleverd, dus die onvoldoende beschermd zijn. En dat is de reden dat we tegen iedereen die in de afgelopen week een risicovol contact heeft gehad, en dat weet je vaak zelf wel: een feestje, een buurtbarbecue, is wezen uitgaan, studentenfeest heeft gehad, nou iedereen die in zo’n setting is geweest, dan zeggen we: neem jezelf in acht en blijf de komende week zo veel mogelijk thuis en ontmoet zo min mogelijk mensen. En laat jezelf testen bij de GGD. Maak een afspraak op coronatest.nl.
VRAAG
En gaat u ook iets anders doen meneer Rutte dan in de communicatie, bijvoorbeeld op het vlak van zelfreflectie vanaf nu?
RUTTE
Nou ja nogmaals, de fout niet herhalen van afgelopen vrijdag. Kijk, het ging gewoon heel erg snel. En dat kan ik alleen maar als verklaring geven, daar hebben jullie verder niets aan, dat is ons probleem. Dus de volgende keer, wat we ook geprobeerd hebben in de vorige persconferenties, dat je voldoende tijd hebt, maar dat kon nu gewoon simpelweg even niet door de snel oplopende cijfers. En toen zag je toch dat we dat aspect, van waar zou het nou kunnen zitten en wat is de verklaring, onvoldoende hadden bedacht.
VRAAG
Is een van uw lessen misschien ook dat u vaart op de verkeerde informatie? Dat u zei: de voeren toen op de informatie die we toen hadden. Moet daar iets gebeuren? Moeten er recentere besmettingscijfers meegenomen worden of moeten er misschien gedragswetenschappers geconsulteerd worden?
DE JONGE
Dat gebeurt eigenlijk ook allemaal. En niettemin denk ik dat we ook moeten leren leven met het feit dat niet alles zich modelmatig laat voorspellen. Kijk wat hier in de optelsom van oorzaken is gebeurd is dat er in datzelfde weekend van die openstelling, waarbij we met elkaar het ‘we zijn er bijna’ heel goed hebben gehoord maar het ‘nog niet helemaal’ iets minder hadden geïncorporeerd, dat heeft tot zo veel contact geleid. En daarmee ook tot zo veel versnelling ook van de besmetting in combinatie met een variant die toch al besmettelijker was. En daar moet je natuurlijk goed naar kijken: vangen modellen dat soort dingen eigenlijk wel? Waarschijnlijk kun je ook niet alles vangen in modellen en dat betekent toch dat je bij iedere stap die je zet gewoon toch misschien aan de behoedzamer kant moet zitten. En dat zeg ik in de wetenschap hoe moeilijk dat is. Want ook even terug naar die twee weken terug. Die 26e juni, waarin werkelijk alle metertjes op groen stonden, waarin ook het OMT zegt: de stap die je nu zet die is veranderd, ook de modellen dat lieten zien. Dan moet je ook wel van goeden huize komen om op dat moment tegen NL te zeggen: alle metertjes staan op groen maar we kunnen die stap toch niet zetten.
VRAAG
Maar dat is wel uw les? Dat als alles op groen staat, misschien toch niet gas geven?
DE JONGE
De les is om als je in onbekend terrein bent toch het zekere voor het onzekere soms te nemen. En toch niet al te snel de berg af te hollen als je denkt dat het kan gegeven de getallen van dat moment.
RUTTE
Precies wat jij zegt. En dit blijft natuurlijk het spannende met deze pandemie, dat je weet dat je risico’s neemt. Je kunt niet zonder risico, als je geen risico’s zou nemen, dan zouden we NL helemaal in een lockdown houden tot de laatste besmetting weg is. Maar dat kan niet met een open economie, dat kan een eiland als Nieuw-Zeeland misschien nog doen, of Taiwan, maar dat kun je niet als Nederlandse open economie. Dus je weet dat je stuurt op de ziekenhuizen, je stuurt op mensen met een kwetsbare gezondheid, zicht op het virus houden. Dat betekent dat je op een gegeven moment ook risico’s neemt. Die hebben we eerder ook genomen, in maart, die hebben we eind april genomen. Die pakten toen gelukkig goed uit. Uiteraard verantwoorde risico’s. Dat dachten we ook hier. Maar hier zie je toch dat dat in een bepaalde hoek, en dat is niemand te verwijten, geen mensen althans in de samenleving te verwijten, maar het gebeurt.
VRAAG
Maar u zegt: alle metertjes staan op groen, maar vertrouwt u die metertjes dan wel? Want als het in het VK mis gaat met die deltavariant, moeten we dan niet iets aan die metertjes doen?
RUTTE
Je ziet in heel Europa interessant genoeg dat vanaf, we zagen net de cijfers he van het RIVM, dat vanaf 1 juli in alle Europese landen die deltavariant leidt tot toch snel stijgende, hier heel erg snel stijgend overigens hoor, wij zijn echt koploper stijging, maar ook in andere landen zie je nu stijging van het aantal besmettingen als gevolg van die deltavariant. En dat is een van de dingen waar wij nader naar gaan kijken. Die vraag werd ook vrijdag door de Volkskrant gesteld. De laatste vraag die we kregen, dat was een goede vraag, namelijk: hoe pakt dat ook uit op de eerdere testen die we gedaan hebben of proeven die we gedaan hebben met de toegangstesten? En heb je daar voldoende ook, een verdere oploop van die deltavariant in verdisconteerd? Dus dat gaan we nog eens even heel goed bekijken voor we weer versoepelingen doen.
DE JONGE
Ik snap je vraag heel erg goed hoor, en ik denk ook, de modelleurs passen natuurlijk, ongeveer wekelijks de modellen aan op grond van de lessen die je leert. Dus dat is ook wat het RIVM nu zelf doet. Maar wat het bijvoorbeeld in die modellen bemoeilijkt, is als je in één weekend een hoop spreading events hebt, dat leidt tot heel erg veel versnelling ook van de verspreiding, maar die laten zich toch in modellen moeilijk vangen. Want dan ga je toch uit van gemiddeld gedrag. En dat kan gewoon niet, je kan niet modelmatig jezelf voorbereiden op tientallen spreading events in één weekend. Die hadden er ook nooit mogen zijn natuurlijk. Hoe kan het dan eigenlijk dat die er toch waren? Dat kwam omdat het systeem van Testen voor Toegang was uitgeprobeerd in een gecontroleerde setting, maar in ongecontroleerde setting was toegepast. Kortom: daar zullen we lessen uit moeten trekken: wat is er überhaupt verantwoord om te doen. Tegen de achtergrond van de vaccinatiegraad, tegen de achtergrond van de besmettelijker variant, die deltavariant. En in welke setting is het wel en in welke setting is het ook gewoon niet toepasbaar? Die lessen zullen we echt de komende weken moeten leren.
VRAAG
Kunt u ook een les trekken uit Israël? Overweegt u ook zo’n derde prik?
DE JONGE
Zeker. Die adviesaanvraag ligt al een tijdje bij de Gezondheidsraad. En ook bij het OMT overigens. Over de booster verwachten we advies net na de zomer zodat we die in het najaar zouden kunnen toepassen. Daar gaat het vooral eigenlijk over de vraag: voor wie dan wel? En is dat de hele gemeenschap of is dat een deel van de gemeenschap? Zijn dat de meest kwetsbare mensen of zijn het mensen die een bepaald vaccin hebben gehad bijvoorbeeld waardoor het nodig is om die booster prik te geven? En sowieso: het advies over het jaarlijkse vaccinatieprogramma dat loopt natuurlijk ook. Dus daar bereiden we ons sowieso op voor. In de uitvoering zijn we ons daar al op aan het voorbereiden en in de inkoop, we hebben de vaccins al voorhanden. Dus als dat noodzakelijk wordt geacht dan zijn we daartoe in staat.
VRAAG
Is dit niet gewoon het resultaat van de bereidheid om meer risico’s te nemen, zoals u in februari zei?
RUTTE
Heel precies he, wat we in februari zeiden en in maart en april hebben gedaan, is dat we iets vooruit lopend op het OMT zeiden: laten we toch een voorzichtige stap zetten. Omdat je in de modellen van het RIVM zag dat er een afvlakking ontstond en daarna een daling. Dat was toen. Deze keer waren we eigenlijk in sync met het advies. Dus in die zin was het niet een risico ten opzichte van het advies wat er lag zozeer. Wat ik alleen beweer en hier stel is dat bij zo’n pandemie bestrijden, hoe goed de advisering ook is, en het feit dat het RIVM beschikt over de beste modelleur ter wereld zo’n beetje, die wereldwijd ook de modellen gemaakt heeft en ons steeds heel goed bedient. Daarin laat dan, blijkt toch, onvoldoende zich verdisconteren, dit soort spreading events bijvoorbeeld, en bepaalde gedragselementen, dus daar moeten we weer van leren. Dus ik denk dat dit risico toch weer net iets anders is, sorry voor de nuance, dan het risico eind april en begin maart.
VRAAG
Risico nemen is toch dat je van tevoren niet weet wat er gaat gebeuren en met dit virus kunnen we toch eigenlijk geen risico nemen? We hebben het nu toch gezien? Bent u daarvan ook op de hoogte?
RUTTE
Nee dat gaat niet. Daar zou ik echt tegen zijn, want dan zou je moeten wachten inderdaad tot de laatste besmetting NL uit is.
VRAAG
Dat is op zich toch helemaal geen gekke strategie?
RUTTE
Nee de strategie in heel Europa, anders dan bijvoorbeeld sommige grote eilandstaten, is zorg ervoor dat de zorg niet overbelast raakt, zorg ervoor dat kwetsbaren niet te grote schade oplopen. Schade is onvermijdelijk maar dat je dat beperkt. En zorg ervoor dat je zicht houdt op het virus, hoe het zich verspreidt. Dat zijn de drie dingen waar wij op sturen, vanaf het begin van de crisis. En dat is eigenlijk hetzelfde als alle Europese landen.
VRAAG
Tot slot nog even over de reflectie van u beiden. Want vrijdag werd ook regelmatig de vraag gesteld van: of u eigenlijk nog wel de juiste personen bent op deze plek. Kunt u daar nu wel antwoord op geven? Want dat wilde u vrijdag eigenlijk niet.
RUTTE
Ja hoor zeker. Ik wil graag door in deze baan, helder. Anders zou ik hier niet staan. Dat is natuurlijk nooit aan mij, dat is altijd aan anderen. Maar ik ga graag door in deze baan en het geeft ontzettend veel energie om deze crisis te mogen bestrijden. Maar als er dingen niet goed gaan dan moeten we daar ook volstrekt open over zijn en ook laten zien hoe we dat repareren.
VRAAG
Wat is de consequentie als u het niet goed doet?
RUTTE
De consequentie moet zijn dat we dan laten zien hoe (onverstaanbaar, red) repareren. En de vertrouwensregel werkt zo dat je vertrouwen hebt zolang het er is. Dat is altijd zo, bij de kiezer, bij de Kamer. Maar ik vind dat als wij vinden dat er iets niet goed gaat, als er een inschattingsfout is gemaakt, op iets wat aanvankelijk verstandig leek, maar toch achteraf een inschattingsfout blijkt te zijn. Dan horen we dat ook natuurlijk gewoon te bespreken.
VRAAG
Een vraag daarover: dit weekend werd namelijk al gesproken van een jojo-beleid. Bent u niet heel bang dat dit funest is voor het draagvlak van de maatregelen?
RUTTE
Als wij het hadden gelaten bij de persconferentie van vrijdag wel. Ik vond de kritiek dit weekend, van columnisten, journalisten, ook in de samenleving, terecht, dat wij vrijdag te weinig hadden gedaan aan ook de reflectiekant. En daarom vinden we het zo belangrijk om met jullie te praten. Ook iets te laten zien van die reflectie, want die is niet af he, want we zijn heel veel dingen aan het uitzoeken, en die worden ook weer richtinggevend voor verdere besluiten. Maar ik denk dat NL ook zo werkt dat als je vindt dat iets niet goed gaat, dat je het ook moet rechtzetten. En dat proberen wij vandaag te doen.
VRAAG
En zo kunt u ook het vertrouwen van de bevolking terugwinnen?
RUTTE
Ja dat is niet aan mij om dat te bepalen. Dat zal de bevolking altijd moeten beslissen in volle soevereiniteit.
VRAAG
U biedt uw excuses aan, betekent dat ook dat u schuld bekent?
RUTTE
Nee want wij kunnen geen schuld bekennen voor iets wat aanvankelijk goed leek op basis van alle modellering en vervolgens toch een inschattingsfout was. Dus wij balen ervan, ik zeg daarvoor: excuses. Maar het is niet zo dat wij een paar weken geleden tegen alle adviezen in iets heel onverstandigs deden.
VRAAG
(Onverstaanbaar , red) Testen voor Toegang, dat daar, richting minister De Jonge, dat daar heel goed naar gekeken wordt. Ik vroeg een beetje van, voor de nachthoreca en voor de nachtclubs, is het helemaal niet zeker dat ze over een maand wel open kunnen?
DE JONGE
Zullen we moeten bezien. En echt door de lessen willen leren, niet alleen uit de fiedlabs die we, daar hebben we er tientallen van gedaan. Waarbij dus eigenlijk bleek dat al die settings die we hebben uitgeprobeerd, ongeplaceerd, geplaceerd, etcetera, in al die settings was in zo’n gecontroleerde omgeving werken met toegangsbewijzen verantwoord. Maar in die eerste twee weekenden van die ongecontroleerde omgeving, is het toch geen verstandige zet gebleken. En het heeft heel veel oorzaken. Op al die schakels in de ketens gingen dingen niet goed. Dus die lessen zal je sowieso moeten trekken. Maar je zal ook de les daarbij moeten betrekken van de deltavariant die veel besmettelijker is. En als je altijd, gegeven een bepaalde besmettingsgraad, een X-percentage vals negatieven kunt accepteren, en het niettemin veilig zou kunnen houden, dan is dat misschien met die deltavariant die veel besmettelijker is, is dat misschien wel juist niet het geval. Dat kan he. Dus ik wil niet vooruit lopen op de conclusies van die lessen maar ik vind wel dat we ze moeten leren voordat we de stap weer zetten. Dat is ook wat ik bedoel met, ik denk daarbij ten aanzien van het werken met die toegangsbewijzen, even aan de voorzichtige kant moeten gaan zitten. Tegen de tijd van half augustus zijn we natuurlijk in heel veel hogere mate gevaccineerd, dat geldt sowieso, en toch vind ik dat we al die lessen moeten leren. Ik kan nog niet vooruit lopen op het antwoord op uw vraag.
VRAAG
U kunt nog niet zeggen van: is Testen voor Toegang überhaupt wel verantwoord?
DE JONGE
Nee dat vind ik te vroeg. Maar ik vind wel dat je de lessen ook moet willen leren. Dat mag ook van ons verwacht worden denk ik. We zitten in een overgangsfase, we zitten in onbekend terrein, waar we nu zijn heeft nog niemand meegemaakt. En het maakt dat het onvermijdelijk is dat je risico’s neemt, die risico’s moeten wel verantwoord zijn. Die zijn nu, dat was de inschattingsfout, eigenlijk toch niet verantwoord gebleken. Hoewel ze toen wel verantwoord leken. En die lessen moet je gewoon leren, dat mogen mensen van ons verwachten.
VRAAG
(Onverstaanbaar, red) schadeloosstelling voor die branche, maar ook voor de evenementenbranche ...
RUTTE
Daarvoor geldt in algemene zin wat ik ook vrijdag zei: we hebben steunpakketten, die (onverstaanbaar , red) we mee. Als het nodig is doen we meer. Daar kijken we permanent naar. Dus dat is niet anders dan de eerdere momenten dat we iets moesten aanscherpen.
VRAAG
Wordt er nog gekeken of de tweede prik sneller gezet kan worden?
DE JONGE
Ja. We gaan nog niet onmiddellijk de GGD bellen. Want het stond in een Kamerbrief dat we daarover met de GGD in gesprek gingen en kennelijk worden Kamerbrieven zo goed gelezen. Niet alleen door Kamerleden of door journalisten maar kennelijk ook door heel veel mensen. Die vervolgens naar de GGD gaan bellen waardoor de telefoon daar plat gaat. We kijken hoe we dat het beste kunnen inregelen. Want kijk, wij verwachten dat we ergens in de komende weken toch weer iets van ruimte gaan krijgen in de slots. Dat kan zijn omdat bijvoorbeeld jongeren wat langer aarzelen of ze wel of niet die prik gaan nemen. We zien overigens dat we leeftijdsgroepen die zijn uitgenodigd in toenemende mate die afspraken wel degelijk gaan maken. Die kijken natuurlijk ook naar de besmettingscijfers en denken: nou ja, beter het zekere voor het onzekere, en dat is een heel verstandige keuze. Maar als er tijdslots vrij vallen dan is het natuurlijk zonde om die niet te benutten. Dus we moeten kijken hoe we die kunnen benutten om mensen eerder volledig te beschermen. Natuurlijk altijd binnen de bandbreedte van de bijsluiter. Dus je kan nooit sneller dan die drie weken, bijvoorbeeld bij Pfizer, dat gaat natuurlijk nooit. Maar je kunt misschien wel, van net voorafgaand aan de zesde week naar bijvoorbeeld de vijfde of de vierde week terug, en dat helpt natuurlijk. Dat helpt bijvoorbeeld voor mensen om vervolgens volledig beschermd op vakantie te gaan. Of in ieder geval met die tweede prik, en daarmee volledig beschermd te zijn op het moment dat ze terugkomen van vakantie. Dus dat zou voor heel veel mensen een uitkomst zijn. Maar hoe we dat gaan inregelen, daar kom ik later op terug. Want anders wordt het een rommeltje.
VRAAG
Een vraag over een ander onderwerp: een tv-programma kan al een paar dagen niet uitgezonden worden ...
RUTTE
Daar heeft Ferd Grapperhaus volgens mij op gereageerd en ik wil daar niet doorheen lopen. Nee ik laat het echt even bij Ferd en ik sta 100%, ik heb gezien wat hij daarover gezegd heeft, daar sta ik meer dan 100% achter. Als ik dat nu weer ga herhalen, ik probeer met het kabinet steeds, op onderwerpen met één stem te opereren en Ferd zit daar bovenop. Hij heeft heel intensief contact met RTL, Ferd Grapperhaus en ik hebben heel intensief contact, maar ik wil even die woordvoering bij hem laten. Maar wat hij er over gezegd heeft is exact wat ik er anders over gezegd zou hebben. Ik dank jullie, ik dank jullie zeer.