Letterlijke tekst persconferentie minister-president Rutte en minister De Jonge (9 juli 2021)

Mediatekst | 09-07-2021

Minister-president Rutte en minister De Jonge leggen uit waarom op sommige punten de coronamaatregelen weer worden aangescherpt.

Inleidend statement minister-president Mark Rutte

Bij de laatste persconferentie, de vorige persconferentie op vrijdag 18 juni, stonden Hugo de Jonge en ik stil bij de gunstige ontwikkeling van de coronacijfers. Alles wees er toen op dat we ons konden opmaken voor een mooie zomer. En daar hopen we nog steeds op. Maar de afgelopen week heeft iedereen kunnen zien dat er toch een wolk voor de zon is geschoven. Want mede door de zeer besmettelijke deltavariant van het virus stijgen de besmettingscijfers momenteel erg hard. Vergeleken bij vorige week is er zelfs sprake van een verzevenvoudiging van het aantal besmettingen. En als we niets doen dan loopt dat tempo alleen maar verder op. 

Hugo de Jonge zal straks nader ingaan op de overwegingen en risico’s op het gebied van de volksgezondheid en de gevolgen van het oplopend aantal besmettingen voor bijvoorbeeld het reizen over de grens. Maar duidelijk is dat we de snelle verspreiding van het virus moeten afremmen. En daarom hebben we vandaag moeten besluiten op een beperkt aantal punten de geldende maatregelen aan te scherpen. Zo gericht mogelijk en met als doel het virus te beteugelen, de kwetsbaren te blijven beschermen en de druk op de zorg te blijven beheersen. En tegelijkertijd met zo min mogelijk schade voor onze economie en onze samenleving. Niet leuk, wel noodzakelijk. En ik snap dat het nieuws van vanavond een enorme teleurstelling is voor getroffen sectoren. De economische steunpakketten ademen mee en we houden nauwkeurig de vinger aan de pols of er meer moet gebeuren. Ik zal de aangescherpte maatregelen nu één voor één langslopen. Deze maatregelen gaan in vanaf morgenochtend 6 uur. En straks is alles ook weer terug te lezen op www.rijksoverheid.nl. 

Ten eerste hebben we uit de gegevens van onze experts kunnen zien dat er veel besmettingen plaatsvinden bij feestjes thuis, maar ook bij het uitgaan in cafés, discotheken en clubs. Sinds kort was het weer mogelijk om na het tonen van een negatieve toegangstest, een herstelbewijs of een vaccinatiebewijs de anderhalvemeter los te laten. Samen dansen kon dus weer. Maar de cijfers zijn duidelijk: ondanks alle voorzorgsmaatregelen heeft dit toch geleid tot grote uitbraken van besmettingen.
Daarom hebben we besloten dat in alle horeca ‘anderhalve meter afstand houden’ altijd weer de norm wordt. Met een vaste eigen zitplaats voor iedere gast. Overal en in elke situatie. Voor de horeca gaat het systeem van Testen voor Toegang, waarmee een uitzondering op de anderhalvemeterregel mogelijk was, op pauze tot zaterdag 14 augustus. Dus de anderhalve meter afstand moet weer in acht worden genomen en alle gasten moeten een eigen zitplaats hebben, zowel binnen als buiten.
Bovendien scherpen we een aantal andere maatregelen voor de horeca aan. Er gaat een sluitingstijd gelden van 12 uur middernacht tot 6 uur in de ochtend. En entertainment binnen of buiten is niet langer toegestaan. Dus geen beeldschermen met sportwedstrijden, geen live-optredens en alleen achtergrondmuziek. Alle overige voorwaarden blijven gelden en moeten ook worden gehandhaafd. 

Dan ten tweede de evenementen en de culturele sector. Dit zijn bij uitstek de plekken waar mensen elkaar opzoeken en dicht bij elkaar komen, bijvoorbeeld bij dancefestivals in de openlucht of in tenten. Maar ook bij poppodia en in concertzalen. Meerdaagse evenementen, dus evenementen met een overnachting, zijn nu niet mogelijk en dat blijft zo tot in elk geval zaterdag 14 augustus. Voor voorstellingen in de culturele sector en voor eendaagse evenementen die nu wel plaatsvinden, blijft een placeringsplicht gelden zodat iedereen altijd anderhalvemeter afstand kan houden. Zowel binnen als buiten. Ongeplaceerde evenementen zijn dus niet toegestaan. In de praktijk zal dit betekenen dat de capaciteit ongeveer voor een derde kan worden gebruikt. 

Organisatoren houden daarnaast wel de mogelijkheid te werken met het Testen voor Toegang-systeem. En als ze daarvoor kiezen, mogen bezoekers met een toegangstest, herstelbewijs of vaccinatiebewijs ter plaatse de anderhalve meter loslaten. Iedereen, en dit is een belangrijke verandering,  houdt wel een vaste eigen zitplaats.
Per ruimte, zaal of locatie wordt het aantal bezoekers in dat geval gesteld, en dat is een tweede aanscherping, op tweederde van de totale capaciteit. Ongeplaceerde evenementen zijn dus ook met toegangstest, herstelbewijs of vaccinatiebewijs niet toegestaan. Overigens zullen de toegangstesten met ingang van dinsdag niet meer voor 40 uur geldig zijn, maar voor 24 uur. Ook hier dus een aanscherping. 

Dit hele pakket gaat zaterdag 10 juli om 6 uur ’s ochtends in en vervalt na vrijdag 13 augustus. Op vrijdag 13 augustus zullen we natuurlijk de stand van zaken op dat moment in ogenschouw nemen en bepalen wat er op basis daarvan mogelijk is. 

Laat ik tot slot benadrukken dat het bij het afremmen van het virus niet alleen aankomt op aanscherpingen in de horeca, de evenementen en de culturele sector. Ja, de aanscherpingen in die sectoren zijn nodig om een belangrijke bron van de besmettingen weg te nemen of te voorkomen. 
Maar het gaat natuurlijk vooral om ons eigen gedrag. Op de plekken waar nu extra maatregelen gaan gelden, maar ook daarbuiten, in onze eigen omgeving dus. En dan heb ik het bijvoorbeeld over borrels met de buren, verjaardagsfeestjes in huis en barbecues in de tuin. Ik snap het, iedereen heeft enorm veel behoefte aan gezelligheid. Van de leesclubs tot aan de studentenvriendengroepen, we willen allemaal elkaar weer ontmoeten. En op zich kan dat ook. Maar onze oproep is en blijft: doe het verstandig, neem je verantwoordelijkheid. Daarom is ons dringende advies: houd je feestjes klein en beheersbaar, en houd anderhalve meter afstand. 

En vanzelfsprekend: blijf regelmatig je handen wassen, blijf thuis bij klachten en laat je testen, en ga in quarantaine als je in contact bent geweest met iemand die besmet is. Deze basisregels moeten we blijven volgen. Want als we dat doen, kunnen we met elkaar een hoop narigheid voorkomen. En maken we er met z’n allen toch een mooie zomer van. En dan geef ik nu graag het woord aan Hugo de Jonge. 
 

Inleidend statement minister De Jonge

Bij het bestrijden van deze crisis hebben we ons steeds gericht op het beschermen van kwetsbare mensen en het voorkomen dat de zorg overbelast raakt. En als je kijkt waar we nu staan, dan is dat grotendeels gelukt, vooral dankzij al die mensen die zich hebben laten vaccineren. Het aantal mensen dat in het ziekenhuis wordt opgenomen, is enorm gedaald. Eindelijk is er wat ademruimte voor de mensen in de zorg. En tijd om uitgestelde behandelingen in te halen. En het is gelukt om alle mensen met een kwetsbare gezondheid die dat wilden, te vaccineren. In totaal is nu zo’n 80 procent van de volwassen bevolking tenminste 1 keer geprikt, en ongeveer de helft is al volledig gevaccineerd.

En dat roept natuurlijk vragen op, want waarom drukken we dan nu toch met onze voet op de rem? En waren we te vroeg met versoepelen? En: het zijn toch de jongeren die nu massaal besmet raken? Die hadden toch geen last van het virus? Kunnen we dat niet gewoon lekker laten gaan?

En die vragen snap ik. Twee weken geleden stonden alle seinen op groen. Het aantal besmettingen per dag daalde hard, net als het aantal ziekenhuisopnames. En het vaccineren ging, en gaat, razendsnel. En dan is de keuze voor versoepelen logisch. En verantwoord, adviseerde ook het OMT. En natuurlijk mét de basisregels, zoals de anderhalve meter-afstand. En mét de onzekerheden waarmee we nu eenmaal te maken hebben in de fase waarin we zitten. En gelukkig zijn de meeste versoepelingen ook nu nog verantwoord. En toch is er reden om in te grijpen. Allereerst de snelheid waarmee de Deltavariant zich in heel Europa, en dus ook in Nederland verspreidt. We hadden een toename ingecalculeerd - want meer contact is meer besmettingen - maar dit is echt ongekend. Begin vorige week zaten we nog op zo’n 500-600 nieuwe besmettingen per dag. En vandaag zijn er 7000 nieuwe besmettingen gemeld. Het gaat razendsnel.
En ja, dat zijn nu nog vooral de jongeren tussen de 18 en 25 jaar. Maar jongeren hebben ouders en grootouders, jongeren hebben tantes, ooms en docenten. En als we het in dit tempo laten oplopen, dan is het onvermijdelijk dat mensen uit andere generaties besmet raken. En daar zitten ook mensen bij die een verminderde afweer hebben, waardoor het vaccin minder goed werkt. En bovendien: niet iedereen heeft zich laten vaccineren. Bij elkaar kan het toch op alle volwassen Nederlanders om zo’n 3 miljoen mensen gaan waar het virus kan huishouden en schade kan aanrichten.

En we maken ons daarbij vooral zorgen over de grote steden. Want juist daar wandelt het virus niet alleen door de generaties, maar ook door de wijk. En vooral in die wijken waar veel jongeren besmet zijn, terwijl veel ouders en grootouders zich nog niet hebben laten vaccineren. Daar ontstaat een reëel risico dat er weer mensen in het ziekenhuis belanden.

Iets anders dat we niet moeten onderschatten is dat ook jongeren flink ziek kunnen worden van het virus. Al is de kans kleiner. Als de groep maar groot genoeg is, loopt ook het aantal jongeren met ernstige klachten op. Ook zij kunnen in het ziekenhuis belanden. De kans is klein, maar zeker niet nul. Niet voor niets hebben we gekozen voor het vaccineren van jongeren tussen de 12 en de 17. En bovendien kunnen ook jongeren lang last houden van een covid-infectie. Ruim een kwart van de jongeren tussen 16 en 25 die een besmetting heeft doorgemaakt, zegt - volgens het RIVM - drie maanden na de besmetting nog klachten te hebben. En als we dat kunnen voorkomen door nu gas terug te nemen, dan moeten we dat doen. Kortom: als we niks doen, dan loopt de zorgvraag weer op. Niet in die mate dat we het niet aankunnen. Maar we hebben nog zo veel uitgestelde zorg in te halen. Laten we dat nou niet in de waagschaal stellen.

De toename van het aantal besmettingen heeft helaas ook invloed op de regels die gelden voor ons Nederlanders als we op vakantie gaan. Als we door het hoge aantal besmettingen rood, of donkerrood gaan kleuren op de Europese kaart, kunnen andere landen extra eisen gaan stellen. Zoals testen of zelfs quarantaine bij aankomst. En dat is natuurlijk een extra stimulans om met elkaar die besmettingen omlaag te krijgen. Het is de komende tijd extra belangrijk dat je goed kijkt bij wijsopreis.nl als je vakantieplannen hebt. Want het kan per land verschillen aan welke eisen je moet voldoen. Zorg dus dat je goed voorbereid bent bij vertrek, én ook bij terugkomst.

Voor iedereen geldt: het is cruciaal dat je je gelijk test als je terug bent van vakantie. Alle jongeren tot 27 jaar zijn welkom bij de GGD – klachten of geen klachten. En anderen doen een zelftest. Zij gaan bij klachten of een positieve zelftest naar de GGD. Testen na de vakantie is een belangrijk onderdeel van onze verdedigingslinie tegen het virus, dus doe het vooral.

Tijdens de vorige persconferentie zeiden we: we zijn er bijna!, maar nog niet helemaal. Het “We zijn er bijna” – dat hebben we met elkaar goed gehoord. En ook omarmd. Maar dat tweede stukje  – het “maar nog niet helemaal” – dat blijkt nu helaas uit de cijfers. Die anderhalve meter die nog nodig was, de basisregels - we ervaren allemaal hoe moeilijk het is om dat vol te houden, juist als er weer van alles kan. Maar juist als er weer van alles kan, zijn die basisregels keihard nodig. Want ons gedrag maakt het verschil. We moeten daar met elkaar de discipline voor opbrengen. En weer even pas op de plaats maken. Totdat we er écht zijn. 

Tot slot. Het enige dat écht helpt om deze crisis definitief achter ons te laten, dat is vaccineren. 
Morgen mag iedereen die in 2008 is geboren een afspraak maken. Ergens de komende dagen iedereen die in 2009 is geboren en al 12 jaar is. Eind volgende week hebben alle volwassenen die dat willen in ieder geval hun eerste prik gehad, medio juli. En in de tweede helft van augustus hebben, alle volwassenen die dat willen, ook hun tweede prik gehad. Vóór het nieuwe schooljaar hebben alle jongeren tussen de 12 en de 17 die dat willen hun eerste prik gehad. En medio september ook hun tweede prik. En het gaat dus hard en dat is mooi. Want 1 ding is zeker: hoe hoger de vaccinatiegraad – in elke groep en in elke wijk - hoe hoger de dijk om ons te beschermen tegen een nieuwe golf in het najaar.

Maar. Niet iedereen heeft z’n kans gegrepen en een afspraak gemaakt. En als dat ook voor u geldt, dan komt u opnieuw voor de keuze te staan: neem ik die prik of neem ik het risico om ziek te worden? Want dit is het eerlijke verhaal: zeker nu die Delta-variant zo gretig om zich heen grijpt, is het risico om besmet te raken gewoon torenhoog. Dus: laat je informeren, en maak de afspraak via coronavaccinatie.nl. En je kunt snel terecht, dus haal die prik!
 

Beantwoording van vragen

VRAAG (NOS)
Premier Rutte, bent u drie weken geleden niet veel te hard van stapel gelopen?

RUTTE
Dat denken we niet, als je ziet hoe de situatie er toen voorstond, was dat het logische besluit om te nemen. Wat je wel ziet is dat we toen ook aannamen dat het aantal besmettingen zou toenemen, maar dat gaat wel sneller dan we toen hebben ingeschat, op basis van de modellen. Wat je ook ziet dat, dat je juist te maken hebt met niet alleen voortschrijdend inzicht, maar ook het risico dat je het zicht op het virus verliest. Dus dan moet je ook extra maatregelen nemen.

VRAAG
Ja, maar Toegang voor Testen was nog niet helemaal op de rit. Veel jongeren waren nog niet gevaccineerd, en toch was bijvoorbeeld uitgaan weer helemaal mogelijk. Is dat terugkijkend een wijs besluit geweest?

RUTTE
Nogmaals, dat zal altijd uit alle evaluaties moeten blijken. Wij denken wel, als je op dat moment zag hoe het met de cijfers stond, zowel de terugloop in het aantal besmettingen, de situatie ook in de ziekenhuizen, en ook de verwachtingen in alle modellen, dan was dat op dat moment een logische stap om te zetten. Het is wel zo dat je bij het virus altijd weer moet kijken wat moet je nader doen, als er nadere informatie komt. En er is nu nadere informatie, je ziet dat de snelheid van de delta-variant, de oploop van het aantal besmettingen, dat die sneller gaat dan wij dachten. Dat heeft op dit moment nog beperkte effecten op de ziekenhuizen, maar ook dat kan op een gegeven moment in beeld komen, maar het heeft wel gevolgen voor de mate waarin je het virus kunt volgen. Het heeft natuurlijk ook risico’s voor oudere generatie, waar nog steeds miljoenen mensen kwetsbaar zijn voor het virus, omdat het vaccin misschien niet genoeg werkt of omdat ze nog niet gevaccineerd zijn.

VRAAG
Ja, want tot nu toe waren de ziekenhuisopnames leidend, de vrees voor overbelasting van de zorg. Geldt dat nu niet meer?

RUTTE
Dat blijft zo. Nee, dus wij sturen op een paar belangrijke punten, namelijk: bescherm de zorg, zodat de zorg beschikbaar blijft, ook voor mensen die andere klachten hebben. Bescherm de kwetsbaren, dat is de tweede doelstelling. En het derde is: houd zicht op het virus. En wat je nu ziet, is dat bij dat derde een risico bestaat, ook omdat de modellen van het RIVM en van het OMT zeggen: er gebeuren nu zulke gekke dingen, dat we ook niet helemaal meer zeker weten of we dat virus goed kunnen volgen. De aantallen zijn nu zo hoog, dat er ook een risico is dat het ook door de generaties gaat rijzen en het is niet zo dat jonge mensen geen klachten krijgen. En de signalen over long-covid, ook bij jonge mensen, maar uiteraard bij dit soort hoge aantallen ook de risico’s zijn dat zij in het ziekenhuis komen is aanzienlijk.

VRAAG
Wat bedoelt u precies met er gebeuren gekke dingen? Betekent dat als mensen gevaccineerd zijn, dat dat misschien....

RUTTE
Nee, hoor. Wat je ziet is dat de modellen op dit moment het beloop onvoldoende kunnen inschatten. Dat heeft te maken met de snelheid waarin het aantal besmettingen nu oploopt. Dat heeft ook te maken met het feit dat het clusters zijn waar mega-uitbraken plaatsvinden, in discotheken of andere plekken. En waardoor die aantallen ook zo hoog zijn. En daarom zegt ook het OMT in zijn advisering naar ons: het is verstandig om nu, een, in die horeca deze maatregelen te nemen, dan praat je vooral over natuurlijk de nachtclubs, maar ook in de horeca breed, voorkomen, en daarom ook de vaste placering, dat mensen daar in gevaarlijke situaties terecht komen. Maar vervolgens ook, waar het raakt aan die festivals, de grote evenementen binnen en buiten, ook echt ook over te gaan tot placering. Niet om dat daar nu hele grote aantallen besmettingen plaatsvinden, maar omdat daar twee grote risico’s spelen. Een, dat als het verder beperkt wordt in de horeca, dat dan het zich gaat verplaatsen. En ten tweede, om dat je daar, als je niet nu maatregelen neemt, praat over zeer grote aantallen mensen.

VRAAG
In hoeverre spelen vakanties een rol bij dit besluit? Het feit dat misschien nu vreest dat Nederland rood of donkerrood komt?

RUTTE
Niet, speelt geen rol, maar het is wel een bijkomend effect. Als we dit nu doen vanwege de grote bezorgdheid over de oplopende cijfers, waarbij we dus precies kijken, waar moet je ingrijpen. Hoe doe je het zodanig dat je vooral de groep, waar het nu zulke aantallen betreft, in die groep tot en met 25 en iets daar voorbij, door dat te doen, dat heeft natuurlijk wel een effect, hoop je, op de mate waarin het virus zich verder verspreidt. Nou is het lastige in, met vakanties, dat je zou willen dat je stuurt op het aantal ziekenhuisopnames, dat je gaat kijken: dat is in Nederland heel laag, die zullen we wat stijgen, maar zullen niet ineens uit de hand lopen is de verwachting op dit moment. Dus waarom zou Nederland dan ineens op rood moeten? Maar zo werkt het niet, heel veel landen kijken toch in de Europese systematiek naar het aantal besmettingen. Dus er is absoluut een risico dat die situatie verslechtert en dat je naar een land op vakantie gaat en dat misschien op enige moment delen van Nederland wel naar rood gaan. Nou, dit gaat natuurlijk wel dat risico wat verminderen, maar gaat het ook niet wegnemen. Dus wijs op reis en check echt die websites, wat de situatie is in jouw vakantieland.

VRAAG (RTL)
Meneer Rutte, toch nog even heel concreet: wat is nou het belangrijkste doel van deze maatregelen?

RUTTE
Wat het altijd is, namelijk ervoor zorgen dat je de zorg beschermd en dat je de kwetsbaren beschermd. En dat je nu ziet dat er zulke grote groepen jongeren besmet zijn, dat gaat echt om zeer grote aantallen, met het risico dat het ook verder door de generaties gaat reizen, dat hebben we ook in het verleden gezien. En dan zijn er twee dingen die op elkaar inwerken: aan de ene kant veel meer mensen die gevaccineerd zijn, had je vorige zomer helemaal niet, had je alleen mensen die besmet waren geweest en daardoor wat immuniteit hadden opgebouwd. Je hebt nu zeer grote aantallen mensen die gevaccineerd zijn, maar daar staat tegenover dat de delta-variant bijna negentig procent besmettelijker is, dan het virus waar we vorig jaar maart mee begonnen. Dus die twee werken ook op elkaar. En we weten ook dat bij één prik de bescherming echt veel beperkter is dan bij twee prikken en nog niet alle mensen hebben twee prikken gehad. En niet bij iedereen werkt het vaccin. Dus om al die redenen, zowel voor de jongeren zelf, de grote aantallen, om zicht te houden op de verspreiding van het virus, het derde doel van ons beleid, naast de zorg en kwetsbaren beschermen, maar ook vanwege het risico dat het door de generaties gaat reizen, moeten we dit doen.

VRAAG
Maar ik vraag het ook een beetje, als we het omdraaien, wanneer kunnen de versoepelingen wel ingaan? Want die ziekenhuizen, daar gaat het al heel goed. De kwetsbaren die zijn al in overgrote deel beschermd.

RUTTE
Zeker, dus wat je moet doen is nu heel snel verder vaccineren, dat gebeurt gelukkig. We zitten in de top van Europa in snelheid van vaccinatie en het lijkt ook dat Nederland bereidt is tot een zeer hoog percentage gevaccineerd te komen, veel hoger dan bijvoorbeeld in Frankrijk of in Duitsland, dus dat is heel goed nieuws. En ik ben het ook echt honderd procent, sowieso met Hugo zijn verhaal eens, maar zeker ook met dit onderdeel, dat mensen die nog twijfelen, het is een vrije keuze, het is geen dwangvaccinatie, maar alsjeblieft mensen, de kans dat je het krijgt is echt zeer aanzienlijk als je niet gevaccineerd bent, dus alsjeblieft, informeer je. Ga naar de autoriteiten en vraag je vaccin aan, het is zo ongelofelijk belangrijk.

VRAAG
Tegelijkertijd zal er altijd een groep mensen blijven die ervoor gaat kiezen zich niet te vaccineren. Er zal ook altijd een groep mensen blijven bij wie vaccins niet, of in minder mate, werken. Moeten we dan voor die mensen tot in de eeuwigheid omdat zij risico lopen, en die groep kan relatief groot zijn...

RUTTE
Nee, dat hoeft niet, zo is het niet. Want naarmate we nu natuurlijk verder met vaccinatie komen, ook in de groep 12 tot 17. Je ziet nu natuurlijk dat heel veel mensen onder een bepaalde leeftijd pas het eerste vaccin hebben gehad. Volgende week hopen we iedereen zijn eerste vaccin te hebben gegeven, en dan een tijdje later kom je op het punt dat, iedereen die dat wil, zijn tweede vaccin kan hebben gehad. Maar daar zitten we nog in. Wat je nu in Engeland ziet, dat die besmettingen zo oplopen, is ook mede omdat daar voor gekozen is om zoveel mogelijk mensen een eerste vaccin te geven, waar dat onvoldoende beschermd tegen deze delta-variant. 

VRAAG
Er zijn meer mensen in Engeland die hun 2e prik hebben gehad dan in Nederland, maar...

RUTTE
Nee, dat klopt omdat ze ook veel eerder begonnen zijn, en in veel grotere aantallen vanaf de start, in Engeland dan de rest van Europa, dat klopt. Maar je ziet wel wat het effect is tussen één vaccin en twee vaccins. 

VRAAG
Maar is dan half augustus, het moment dat iedereen die kans moet gehad hebben om twee prikken te hebben gehad, is dat dan het moment dat u kunt zeggen: vanaf nu gaan we het loslaten? Want iedereen die nu niet gevaccineerd is, dat is dan...

DE JONGE
Wat we hebben gezegd is dat we op 13 augustus een nieuwe weging willen maken, dat heb ik ook de vorige keer gezegd, en toen hebben we gezegd: we gaan heel veel dingen doen, maar we gaan ook een aantal maatregelen nog vasthouden. Die basismaatregelen, waaronder die anderhalve meter, en daar gaan we een nieuw weegmoment kiezen op 13 augustus. En waarom op 13 augustus? Als je gewoon de film vooruit spoelt en het vaccineren gaat zoals het gaat, dan verwachten we in ieder geval op dat moment zo’n 85 procent van de mensen te hebben gevaccineerd met die eerste prik en boven de 80 procent ook de tweede prik. En dan kom je natuurlijk echt in een andere situatie qua bescherming terecht. Tegelijkertijd weet je ook niet exact wat de epidemie doet. Dit is een fase van onzekerheden, niet alleen in Nederland, maar in heel Europa. En ook qua effect van vaccinatie hebben we nog niet zo heel veel lesmateriaal in de landen om ons heen meer, omdat we voorlopen met vaccineren, alleen Groot-Brittannië is nog ietsje verder en Israël is nog ietsje verder. Maar verder lopen we gewoon voor met vaccineren en hebben we dus ook niet zoveel lesmateriaal in de landen om ons heen. En dat betekent dat je telkens waakzaam en alert moet blijven. De hele zomer lang zullen we dat moeten doen. Daar waar we nu zagen dat het veel te hard omhoogging onder de jongere groep, waarvan je natuurlijk kunt zeggen dat vertaald zich niet onmiddellijk in ziekenhuisopnames, maar dat vertaald zich wel in mogelijk ook weer besmettingen ook van andere generaties die misschien óf nog niet gevaccineerd zijn óf waarbij het vaccin onvoldoende werkt, en die lopen wel degelijk de kans om in het ziekenhuis terecht te komen en dat is wel de reden om nu op de rem te trappen. Niet voor altijd, want die besmettingen onder jongeren die zullen natuurlijk afnemen naarmate jongeren zich in hoge mate laten vaccineren. Kortom, op 13 augustus hebben we de eerste Ministerraad na de zomer en dat is ook het nieuwe weegmoment, voorafgaand daar aan een OMT-advies, en dat gaat in ieder geval over die dingen die we nu op de rem trappen die we dan wellicht zouden willen gaan doen. En het gaat over die anderhalve meter.

VRAAG (SBS)
Nog een vraag hierop, meneer de Jonge. U trapt dus nu op de rem, omdat straks misschien de ziekenhuiscijfers omhoog gaan. Maar die gaan nu nog niet omhoog, die zijn nu nog laag. Dit is dan toch, u kunt toch niet ontkennen dat dit dan een verandering is in het beleid?

DE JONGE
Het is geen verandering in het beleid. Het beleid is namelijk altijd geweest kwetsbare mensen beschermen en te voorkomen dat de zorg overbelast raakt.

VRAAG
Maar die kwetsbaren zijn nu beschermd door vaccinaties?

DE JONGE
Ja, maar dan is het goed om daar even op in te zoomen. Dat is waar, die hebben de kans gehad om zich te laten vaccineren. De tweede helft van mei waren we daar, dat alle mensen die kwetsbaar zijn, de kans hebben gehad om zich te laten vaccineren. Niet iedereen heeft die kans gegrepen, dat is één. Twee is, niet bij iedereen werkt dat vaccin goed. Je hebt mensen met een zwakke immuunrespons, 5 tot 8 procent is de inschatting. En je hebt mensen die niet kiezen om zich te laten vaccineren, als je die groep over het totale volwassen populatie optelt, dan zou je nog steeds aan zo’n 3 miljoen mensen kunnen komen die daar uiteindelijk niet voor kiest of waarbij het vaccin niet werkt. Die groep moet natuurlijk kleiner worden, de groep mensen die niet kiest, we zullen alle dagen van het jaar zullen we mensen overtuigen om zich wel te laten vaccineren, maar toch heb je daar rekening mee te houden dat dat virus niet blijft bij die jongeren die nu nog niet gevaccineerd zijn, die dat virus, dat gaat natuurlijk op enig moment door die generaties wandelen, want die mensen, die jonge mensen, zijn wel op bezoek bij hun ouders, bij hun oom en tante, bij hun grootouders etc. Dus dat gaat door de generaties wandelen. En we zien ook dat in een aantal delen van Nederland die vaccinatiegraad zo achterblijft bij het gemiddelde, dat het onontkomelijk is dat die besmettingen ook door de wijk gaan lopen, vanwege de lage vaccinatiegraad in verschillende wijken. Dat is de reden dat we daar volop op inzetten. Kortom, we moeten overal een hoge vaccinatiegraad bereiken, overal een homogene vaccinatiegraad bereiken, en zolang dat niet het geval is, zijn we onvoldoende beschermd om ons te kunnen veroorloven: laat het maar oplopen. En ook al konden we ons dat wel veroorloven, het gaat nu zo rap, dat je dat om een aantal redenen niet moet doen, waaronder ook de gezondheidsschade onder jongeren zelf, want die is zeker niet nul, zeker niet nul.

VRAAG 
Het is een behoorlijke puinhoop, u bent verantwoordelijk minister. Vindt u dat u nog aan kan blijven?

DE JONGE
Nou, het lijkt me praktisch, want er moet een hoop gebeuren, dus daar heb je een minister voor nodig.

VRAAG
U lacht erom. Het is niet helemaal goed gegaan toch? De afgelopen weken? Welke fouten rekent u uzelf aan?

DE JONGE
Okay. Misschien even terug naar, want ik denk dat u de vraag bedoelt in de zin van: zijn die versoepelingen nou verantwoord geweest in de afgelopen paar weken? Even terug naar de dag van de versoepelingen. Dat was 26 juni en als je de foto maakt van die dag, dan zag je dat we op alle streefwaarden op het allerlaagste risiconiveau zaten, dus alle reden hadden om te zeggen: versoepelen nu is logisch, is gewoon logisch, versoepelen is ook verantwoord, zei ook het OMT. En dat hebben we dus ook gedaan. En daarbij hebben we gezegd: maar die basismaatregelen, die blijven wel gelden. We weten allemaal dat het echt niet altijd makkelijk is om op alle fronten die basismaatregelen ook te handhaven. En we weten ook dat inderdaad sindsdien het aantal besmettingen enorm is opgelopen. En dat maakt dat je al die tijd natuurlijk alert moet zijn en ook op de rem moet trappen als dat nodig is en dat dan we ook.

VRAAG
Maar nogmaals de vraag: welke fouten rekent u uzelf aan?

DE JONGE
Nou, joh, daar zul je over moeten evalueren. Evalueren moet je altijd na afloop doen.

RUTTE
Ik heb vanaf het begin gezegd: wij zullen in de hele epidemie fouten maken. Het is onmogelijk om altijd precies tijdens de vlucht te kijken welk metertje heb je net verkeerd of goed ingeschat. Je moet met uiteraard meer dan de 50 procent afhankelijk, maar nog steeds verre van volledige kennis, moet je varen in een epidemie die buitengewoon complex is. Met een delta-variant die bijna 90 procent besmettelijker is dan de oorspronkelijke variant. En wat je dan moet doen, is op basis van de cijfers die je hebt, alle adviezen, een verstandig besluit nemen. Ik denk dat we dat gedaan hebben. Vervolgens zie je dat de delta-variant sneller gaat, dat de effecten van, de oploop van de cijfers zeer aanzienlijk is, en dan moet je ook weer bijsturen. Moet je ook niet bang voor zijn. Het is niet zo dat er voor dit virus een precies vluchtplan ligt wat je helemaal kunt volgen.

VRAAG
Als ik nog een paar dingen mag noemen, er zijn ook deskundigen die zeggen: er is te vroeg verspoeld, er kon gesjoemeld worden met die QR-codes bij het testen. U riep op ‘ga dansen met Janssen, haal een prik, onbeschermd en ga lekker uit.’ Dat klinkt toch niet allemaal alsof u het allemaal goed heeft gedaan? Of staat u nog steeds achter deze punten?

DE JONGE
Zeker. Laten we die punten gewoon even nalopen. Allereerst het werken met toegangstesten, dat testen we nu al vanaf februari in de praktijk, Fieldlabs. En daar hebben we heel zorgvuldig stap voor stap hebben we uitgeprobeerd in verschillende settings, met een besmettingsgraad die eigenlijk vergelijkbaar is met de huidige besmettingsgraad, wat er weer verantwoord kan. Ik ben zelf naar een van die Fieldlabs geweest, het Songfestival, een heel groot Fieldlab. Met toen ook nog een hogere besmettingsgraad dan op de dag dat we het daadwerkelijk gingen versoepelen. Dat ging hartstikke goed en weet je waarom dat hartstikke goed ging? Omdat het testen goed ging, maar ook omdat vervolgens de mensen niet aan de poort proberen naar binnen te rommelen via QR-codes die gekopieerd waren.

VRAAG
Het gaat om wat er in de afgelopen weken niet goed ging, en dat die mogelijkheid er ook was.

DE JONGE
Ik maak even mijn antwoord af, want u vroeg ernaar en ik denk dat het goed is om die even te beantwoorden. We hebben ook gezien, we hebben ook verhalen gehoord waarbij er aan de poort niet goed is gecontroleerd, en dat maakt dat dan de setting achter de poort niet zo veilig is als die hoort te zijn en ook kan zijn, dankzij Testen voor Toegang. Dat is één ding. Twee is, als je kijkt hoeveel er gebruik van is gemaakt in de afgelopen periode, dan denk ik dat je ook moet zeggen dat het ook heel veel fronten juist wel goed is gegaan.

RUTTE
Zeker.

DE JONGE
En waar we voor op moeten passen is dat we de goeie onder de kwade laten lijden. Dus wat wij nu doen is, daar waar het niet goed ging, en daar waar het echt tot teveel besmettingen heeft geleid in de horeca, in de nachthoreca zeggen: daar trappen we even op de pauzeknop. En dat betekent dat daar mensen ook de gelegenheid hebben om te kijken, als het nou straks allemaal weer kan vanaf half augustus, wat moet er dan voor gebeuren? En dat in die sectoren, waar dat wel goed kan, men gewoon door kan met Testen voor Toegang. En dit is gewoon een systeem wat moet werken, maar alleen kan werken als iedereen het daar ook goed in doet. Dansen met Janssen, nou, dat was verantwoord op het moment dat we een hele lage besmettingsgraad hadden, ik heb nooit gezegd dan ben je al volledig beschermd, maar wij hebben daarmee wel, denk ik, heel veel jongeren over de streep geholpen om dat te doen.

VRAAG
Dat is wel de beleving van mensen, dat ze beschermd waren op dat moment.

DE JONGE
Dat denk ik niet, want we hebben daar natuurlijk altijd de informatie ook bij verstrekt dat je niet volledig beschermd bent, zeker niet net nadat je gevaccineerd bent. Maar we hebben dat destijds gedaan in de context van een hele lage besmettingsgraad, en onmiddellijk aangepast toen die besmettingsgraad toenam. Kortom, natuurlijk heb je bij te sturen, maar je neemt altijd de besluiten in de context van dat moment. En die was, inderdaad, op 26 juni anders dan vandaag op 9 juli. 

VRAAG
U legt de schuld dus niet bij uzelf? U vindt dat u kan aanblijven?

DE JONGE
Ja, weet je...

RUTTE
Dat vind ik ook, maar laten we doorgaan met de volgende vraag. 

VRAAG
Ik mag hier toch wel gewoon een vraag over stellen?

RUTTE
Wacht nou even, ik was even aan het woord. Ik heb geen enkel bezwaar tegen die vraag. Je mag elke vraag stellen, echt elke, alleen om hier nu vanavond... Wij proberen zo goed mogelijk uit te leggen waarom we gegeven de situatie waar we inzitten, maatregelen moeten nemen. En ik vind, als je kijkt wat we gedaan hebben, we zullen altijd moeten evalueren, er zijn zeker fouten gemaakt. Maar er is echt geen enkel grond nu voor een minister om te gaan aftreden. Dat is echt een overdreven vraag. En ik wil ook door met de persconferentie, want u heeft de vraag nu drie keer gesteld en hij gaat niet aftreden. 

VRAAG
Ik heb nog geen antwoord gekregen.

RUTTE
Hij gaat het niet doen namelijk, omdat ik het niet nodig vind, verre van. 

VRAAG
Is het de schuld van het beleid of de schuld van de jongeren?

RUTTE
Het is niet de schuld van de jongeren, dat vind ik heel belangrijk om te zeggen, Hugo, daar kun jij ook nog even op ingaan. Heel veel jongeren houden zich ontzettend goed aan de regels. Heel veel nachtclubs houden zich goed aan de regels. De Fieldlabs hebben eigenlijk heel succesvol resultaat opgeleverd. Wat je alleen ziet is dat, een combinatie van feiten, dat niet iedereen zich eraan houdt, dat is wel waar. Het is niet een verwijt naar jongeren, maar niet iedereen houdt zich er helemaal aan. Dat je tegelijkertijd ziet dat de delta-variant toch nog weer veel sneller toeneemt, en dat zien we ook in andere landen, dan we al dachten. Het wijkt gewoon af van de prognoses die we gehad hebben. En de verwachtingen die we hadden. Dat kan, dat gebeurt gewoon. Het is niet zo dat elke model precies voorspellend blijkt te zijn, dat is ook onvermijdelijk in zo’n pandemie. En dan moet je ingrijpen en dat doen we dan ook. Maar het is niet een verwijt naar jongeren.

VRAAG (BNR)
Nog even over de lockdowns, wanneer gaat u daar nou mee stoppen en accepteren dat mensen ziek worden? En dan zeker die groep, misschien 3 miljoen bijna, die zich niet willen laten vaccineren?

DE JONGE
We hebben geen lockdown op dit moment. We hebben geen lockdown. 

VRAAG
Nou ja, gedeeltelijke beperkingen, zaken dichtgooien.

DE JONGE
Er was meer ruimte dan dat er nu is, omdat we op de rem trappen, dat is waar. En we moeten telkens in de context van dat moment kijken. Trouw aan de doelen die we onszelf gesteld hadden, de doelen waarop we ons hebben te richten. We moeten telkens in die context kijken wat er nodig om te doen. En die doelen veranderen niet, namelijk het beschermen van kwetsbare mensen, het beschermen van de zorg. En als we kijken hoe hard het nu oploopt bij de jongeren, dan kun je niet zeggen: dat is alleen maar onder jongeren, maar die worden daar toch niet zo heel erg ziek van, die komen niet in het ziekenhuis, dus laat maar waaien. Dat kunnen we niet doen, omdat we weten dat het vervolgens ook in andere generaties en in de rest van de wijk gewoon door kan gaan bij mensen die wel degelijk kwetsbaar zijn voor dat virus. Kortom, wat we moeten doen is vaccineren tot we een ons wegen, en wat we moeten doen is die vaccinatiegraad zo hoog mogelijk krijgen en ook zo homogeen mogelijk, dat wil zeggen in elke wijk en elke groep zo hoog mogelijk. En als we dat hebben bereikt, dan is het in mindere mate waar, dat inderdaad mensen weer in de ziekenhuizen terecht kunnen komen. Voor nu hebben we teveel onzekerheden om te zeggen, laat maar gaan. Omdat de jongeren er zelf er veel zieker van worden dan we vaak denken met elkaar, een flink deel van de mensen houdt klachten van de jonge mensen, blijkt uit het onderzoek van het RIVM van gisteren. Maar ook dat virus kan wel degelijk mensen blootstellen aan dat virus, die er wel degelijk ook het risico hebben om in het ziekenhuis te komen, dus op dit moment kun je dat niet veroorloven. Wat we hebben afgesproken is dat we half augustus opnieuw die weging maken: is dit dan het moment waarop we ons kunnen veroorloven om weer aan de slag te gaan in de horeca zoals we van plan waren te gaan doen? Dat we de rem los kunnen laten? En het moment om opnieuw te wegen: hoe kijken we aan tegen die anderhalve meter? En we zien dat andere landen ook andere keuzes maken. Groot-Brittannië bijvoorbeeld maakt de keuzes om gewoon alles los te laten. We zien ook dat heel veel expert daarvan zeggen, dat vinden we heel onverstandig om nu al te doen. En ik denk dat die experts gelijk hebben.

VRAAG
Maar Jaap van Dissel, ik sprak ook Tamara van Ark, uw collega, vandaag. Die maken zich eigenlijk geen zorgen over de ziekenhuizen. Van Dissel zegt ook: kun je niet in Europa sturen op het aantal bezettingen van de ziekenhuizen. Dus waarom pakt u dat niet als criteria?

DE JONGE
Dat zijn toch twee verschillende redeneringen denk ik. We baseren ons op het OMT-advies en de voorzitter van datzelfde OMT is Jaap van Dissel. Dus die zegt niet dat de zorg morgen in de problemen komt, dat zeggen wij ook niet, maar die zegt wel: het is geen rustig gegeven dat die besmettingen onder jongeren zo oplopen en ga er niet vanuit dat die niet alleen bij die groep, onder jongeren, blijft, want dat kan wel degelijk door de generaties en wijken gaan wandelen en dan zijn er wel degelijk een hoop kwetsbare mensen die blootgesteld kunnen worden aan dat virus, dat is één. Ons doel is om kwetsbare mensen te beschermen en dat doe je ook door nu die besmettingen naar beneden toe af te buigen onder jongeren, dat is een. Twee is, als we nou kijken hoe kunnen we internationaal het vrij verkeer weer mogelijk maken, hebben we natuurlijk wel een hele hoop geleerd. De besmettingscijfers die, pak ‘m beet een aantal maanden geleden, of zeg een jaar geleden, inderdaad vrij automatisch leidden tot hoge ziekenhuisopnames, dat is anders geworden. Dus daarom zeggen wij ook internationaal zou je meer moeten leunen op inderdaad ziekenhuiscijfer, vaccinatiegraad, en laten we het vrije verkeer mogelijk houden. En dat is natuurlijk ook mijn inzet, ook in de richting van de collega’s, om toch op een andere manier te kijken naar de manier waarop we internationaal die regels per land vaststellen van binnenkomst. Ieder land gaat daar zelf over, we hebben een soort systematiek afgesproken met die kleuren, de kleuren van ECDC, die komen elke donderdag. Landen vertalen die in hun maatregelen per land. En onze inzet is om daar inderdaad in toenemende mate naar de vaccinatiegraad te kijken en in afnemende mate naar de infectiegraad. Maar ik constateer ook dat collega’s daar nog wat huivering voor zijn om daar nu al voor te kiezen.

VRAAG
Nog een vraagje over de Fieldlabs. Die voelen zich eigenlijk een beetje belazerd. Die zeggen: we hebben alles getest en wij deden het wel veilig, maar de clubs en discotheken, daar is het eigenlijk misgegaan, en daar heeft u niet eens op getest.

DE JONGE
En daar trappen we nu dus ook op de rem, dat is precies daar. Het is niet zo dat Testen voor Toegang daarmee geen doorgang vindt, het vindt juist wel doorgang om evenementen mogelijk te maken, zij het geplaceerd. Om sportwedstrijden mogelijk te maken, zij het geplaceerd. Zij het op tweederde van de capaciteit. Maar goed, we gebruiken juist het Testen voor Toegang of het werken met toegangsbewijzen, om nog heel veel mogelijk te maken. En we hebben juist op basis van al de lessen die inderdaad zijn getrokken, laten we nou niet doen alsof we dit overnight hebben ingevoerd, we hebben juist op basis van al die lessen die we hebben getrokken, hebben we de keuzes gemaakt zoals we die hebben gemaakt. Nogmaals, twee weken geleden in de context van dat moment, met alle streefwaarden op risiconiveau 1, waardoor dat ook mogelijk was. Logisch was, verantwoord was. Zei ook het OMT. Maar nu is dat echt anders, want we zien namelijk dat die besmettingsgraad heel veel hoger is en daarom moeten we het in die sectoren met de grootste risico’s eventjes afremmen, in de hoop daar half augustus weer mee te kunnen beginnen, als we veel verder zijn met vaccineren.

VRAAG
Maar festivals kunnen wel inpakken natuurlijk. Die kunnen we wel cancelen.

RUTTE
Mag ik daar iets over zeggen. Wat ik me kan voorstellen, als je natuurlijk een dance-achtig festival organiseert, laten we gewoon reëel, dan is de kans natuurlijk heel groot dat de organisaties moeten besluiten om daar niet mee door te gaan. Die zal zeggen: luister, als je zegt, Rutte en De Jonge, als dat niet kan, alleen geplaceerd, nou, een geplaceerd festival wordt een beetje ingewikkeld. Dus dan snap ik heel goed en ik vind het voor die groep ook ongelofelijk zuur, maar ik zei het net al: het risico is te groot, vanwege de grote aantallen daar en het feit dat als de nachtclubs en anderen dichtgaan, het zich ook gaat verspreiden, dat is onvermijdelijk, dan is het risico echt te groot om dat nu te doen. En daar is natuurlijk ook het garantiefonds voor en ik hou al helemaal de vinger aan de pols, ook met alle andere steunpakketten, om deze sector echt zo goed mogelijk overeind te houden, maar ik snap heel goed dat vooral ook in die hoek de klap heel hard aankomt, laten we daar gewoon reëel over zijn. Dat is echt zo.

VRAAG (NU.NL)
Meneer Rutte, vanaf 26 juni mocht vrijwel alles weer. Er was een minister die grappige liedjes stond te zingen over mondkapjes, dat duidt niet echt op een gevoel van urgentie. In hoeverre is het hameren op het gevoel van urgentie goed gegaan vanuit het kabinet?

RUTTE
Dat zal ook allemaal moeten blijken, dus ik loop absoluut niet weg voor kritiek ook op wat wij doen. Ik vind het altijd heel ingewikkeld als je midden in die film zit, om dat helemaal te evalueren. Ik kan alleen maar zeggen dat op grond van alle cijfers en de advisering dit echt het verstandige besluit was. We werken altijd in de achteruitkijkspiegel, je zit met weken vertraging met dit virus, met voortschrijdend inzicht. En ik vind ook, als dat er is, dan moet je daar weer besluiten op nemen. Wat we nu doen is heel precies, heel exact maatregelen nemen. Dat raakt sectoren nog steeds hard, maar je probeert daarmee de schade wel te beperken voor samenleving en economie. Maar ik denk dat het verstandig is wat we toen deden.

VRAAG
Had dat niet beter gekund, dat gevoel van urgentie?

RUTTE
Ongetwijfeld, nee luister alles kan altijd beter en wat Hugo ook net zei, Hugo de Jonge, is: we zijn er bijna maar nog niet helemaal. En het ‘nog niet helemaal’ is wat weggezakt en het ‘bijna’ is heel groot geworden. En ik reed die dagen ook zelf al een keer ’s avonds laat door Amsterdam en dan zie je hoe – en ook in Den Haag, mijn eigen stad – hoezeer het losging. En dat begrijp ik ook. Ik bedoel: we waren er allemaal helemaal klaar mee. Dus dat zul je altijd moeten bekijken weer: wat had je daar beter kunnen doen? Tegelijkertijd, heel veel jonge mensen houden zich er ook aan. Heel veel, ook nachtclubs en bars en discotheken hebben zich er keurig aan gehouden en doen ook de toegangstesten netjes. Niet overal, niet iedereen houdt zich eraan. En de optelsom, in combinatie met het feit dat die deltavariant natuurlijk zoveel besmettelijker is en zo razendsnel toeneemt, die combinatie van feiten brengt het met zich mee dat je dit moet doen. Dat is niet een verwijt per se naar een leeftijdsgroep of naar een sector, maar ja de optelsom is wel waar we staan.

VRAAG
Meneer De Jonge, u noemt net long-covid en de gevolgen die dat heeft voor jongeren. Jongeren zijn naar uitgaansgelegenheden geweest, waanden zich daar veilig, blijken dat toch niet te zijn want nou veel besmettingen: in hoeverre kunt u zich voorstellen dat zij zich in de maling genomen voelen?

DE JONGE
Nou ja, kijk dat is natuurlijk een optelsom van hoe die toepassing in een aantal gelegenheden is geweest. Maar ik wil wel benadrukken dat het in heel veel gevallen heel erg goed is gegaan. Laten we nou niet doen alsof het overal mis is gegaan, is gewoon niet waar. Dat doet ook geen recht aan hoe jongeren wel braaf die test gingen halen, braaf een QR-code lieten zien, goed gecontroleerd werden, ondernemers die dat heel erg zorgvuldig hebben opgepakt. Die zijn er namelijk ook. We zien ook, ja, andere dingen. We zien ook jongeren die inderdaad hebben staan sjoemelen aan de poort en we zien ook ondernemers die heel (onverstaanbaar, red.) hebben gecontroleerd aan de poort. Die zien we ook. En ik kan me heel goed voorstellen dat als je inderdaad als jongere je veilig hebt gewaand en je stond in die discotheek, nou in Enschede bijvoorbeeld, ja dat dat achteraf toch wel tegenvalt. Het punt is natuurlijk en dat is deze hele crisis is dat zo: je neemt niet, als je een risico neemt, nooit alleen een risico voor jezelf, je neemt ook een risico voor anderen. Dus dat is natuurlijk het punt. Hetzelfde als met vaccinatie: je kunt jezelf wel niet vaccineren, maar daarmee bescherm je dus ook niet anderen. En dat geldt ook voor rommelen met testen: ja, je neemt niet alleen een risico voor jezelf, maar ook voor een ander, ook voor een ondernemer. Want die neemt ook niet alleen een risico voor z’n eigen zaak, maar ook voor al z’n collega’s. En dat is het punt. Dus we kunnen dit systeem alleen maar goed laten werken als we het met elkaar goed doen. En natuurlijk, daar moet ook op gehandhaafd worden, burgemeesters hebben dat ook echt besproken op die manier met Ferd Grapperhaus. En nu er wat minder wordt getest voor toegang kan er ook wat beter worden gehandhaafd in de aantallen en in de setting waarin moet worden gehandhaafd, maar uiteindelijk: je kunt ook niet naast iedere jongere een agent zetten, dat willen we toch ook helemaal niet? Dus ja, het komt uiteindelijk ook wel aan op met elkaar die verantwoordelijkheid nemen. En dat is ongelofelijk belangrijk, om dit systeem op een goeie manier te laten werken.

VRAAG
U noemt net dat de evaluatie later komt, maar kunt u nu al iets zeggen waar u spijt van heeft van de afgelopen weken?

DE JONGE
Nee joh, maar ik constateer: jullie zijn heel erg bezig met ‘oeh, waar zouden we de schuld neer kunnen leggen of waar zou je misschien allemaal spijt van kunnen hebben?’. En natuurlijk, je moet iedere dag opnieuw kijken: wat zou je beter doen of wat zou je beter hebben kunnen doen? Natuurlijk. En we trappen toch vandaag op de rem in die sectoren waar we zien dat het niet goed gaat. En dat heeft consequenties voor die groep waar we nu juist de besmettingen zien oplopen. Maar we zijn niet alle dagen bezig met ‘wie zouden we nou eens de schuld kunnen geven?’. Dat is toch helemaal geen manier van doen in zo’n crisis?

VRAAG
U heeft dus geen moment gehad van de week dat u dacht: nou, ik had dit anders moeten doen.

DE JONGE
Nee, niet op die manier, omdat we de besluiten natuurlijk hebben genomen in de context van dat moment. En even terug, naar 26 juni. Dat is nog helemaal niet zo lang geleden, dat is eigenlijk heel kort geleden. De hele film was toen: alle cijfers die gierend aan het dalen waren. Behalve de vaccinatiegraad, die was heel erg aan het stijgen. Maar alle cijfers waren gierend aan het dalen: de ziekenhuisopnames, de besmettingscijfers, de IC-cijfers. En als je kijkt naar de finishfoto zeg maar van die 26e juni, dan zien we dat op alle cijfers op dat eerste risiconiveau zitten. En ten aanzien van de ziekenhuiscijfers, die zijn nog verder door gedaald: die zitten nu ongeveer op de helft van het eerste risiconiveau. En die zitten echt all-time low op dit moment. Maar we zien een enorme spike in de besmettingscijfers onder jongeren, echt op een manier die niemand had voorzien, echt niemand had voorzien. Wel dat het natuurlijk zou oplopen, maar niet zo ongekend. Dat was namelijk letterlijk ongekend, zo’n enorme stijging. En dat maakt natuurlijk dat je zegt: ja maar dan moeten we op de rem. En flink ook, want we trappen flink op de rem voor met name de nachthoreca, is dat echt ontzettend balen natuurlijk. Maar toch ook onvermijdelijk, dat zal men ook wel zien dat het niet anders kan. En zo ben je de hele tijd bezig, als je op onbekend terrein bent – want dat zijn we namelijk, met besmettingscijfers die wel hoog zijn maar de vaccinatiegraad die ook behoorlijk hoog is, met ziekenhuisopnames die heel erg laag zijn. Nou en wat moet je dan doen, wat is dan het meest verstandige om te doen? En als we toen, twee weken geleden, hier zouden hebben gestaan en hadden gezegd ‘ja we zien wel dat de cijfers supergoed gaan en toch houden we de maatregelen even zoals ze zijn’, dan had u toch gezegd: waar zijn we nou toch mee bezig, we zouden toch sturen op de ziekenhuiscapaciteit, we zouden toch sturen op de bescherming van de kwetsbare mensen, dan kan het toch niet dat je de maatregelen gewoon in stand houdt terwijl de cijfers zo goed gaan, wat is dat? Dat had u dan gezegd.

VRAAG
Maar er is natuurlijk een verschil tussen alles vrijgeven en...

RUTTE
Ja, maar wacht even: niet alles is vrijgeven.

VRAAG
Bijna alles.

RUTTE
De anderhalve meter is ontzettend belangrijk. En dat moeten we met z’n allen doen. En ik realiseer me ook wel natuurlijk dat iedereen er ook wel klaar mee is en dat dus heel veel mensen ook – en soms ook mensen die gevaccineerd zijn – denken ‘ach’. Ik sprak vandaag nog een vrouw die een selfie maakte, die zei – ik zei ‘joh even anderhalve meter’ – en ze zegt ‘ja joh maar jij bent toch gevaccineerd, ik ben gevaccineerd’. Ik zei: ja, maar we kunnen nog steeds elkaar aansteken, we kunnen anderen nog aansteken. Je wordt misschien niet ziek, hoop je, maar – nou ook nog een beperkte kans dat je wel ziek wordt – maar je kunt nog wel iemand anders aansteken. Dus het is zo ontzettend belangrijk om dat te doen en we hopen natuurlijk ook een keer van die anderhalve meter af te kunnen, we hopen deze pauzeknop weer af te kunnen zetten en weer gewoon op start te kunnen drukken, maar wij moeten iedere keer kijken bij dat virus: hoe ontwikkelt dat zich, wat zijn de risico’s en hoe moet je bijsturen? En dat is, ja, het is echt onvermijdelijk.

VRAAG (TELEGRAAF)
Meneer De Jonge, u stuurt steeds op een hoge vaccinatiegraad, maar bij welke vaccinatiegraad is het afgelopen?

DE JONGE
Afgelopen is het wat mij betreft niet. U zult me nog heel vaak horen zeggen dat het gewoon echt nodig is om jezelf te laten vaccineren. We hebben nu als streefcijfer die 85 procent onder volwassenen en we hebben als streefcijfer 75 procent onder de jongeren van 12 tot 17, maar eigenlijk geldt in toenemende mate: als je ziet, de besmettelijkheid van die deltavariant, die weer 51 procent besmettelijker blijkt te zijn dan de alfavariant zoals we die hadden vanaf de kerst, zie je dat natuurlijk ook de vaccinatiegraad weer hoger moet zijn – of je zou kunnen zeggen de beschermingsgraad, dus de vaccinatiegraad plus het aantal mensen dat een infectie heeft doorgemaakt – om daadwerkelijk tot groepsimmuniteit te komen. En eigenlijk is het eerlijke verhaal om tegen mensen te zeggen: de komende tijd hebben we te maken met een virus dat niet weg is in Nederland, dat eigenlijk alleen maar besmettelijker aan het worden is en dat betekent dat als je nog niet gevaccineerd bent, dat je gewoon de keuze hebt – dat is het eerlijke verhaal – de keuze ‘accepteer ik dat ik ziek word en misschien wel ernstig ziek word of neem ik toch dat vaccin waar ik eigenlijk liever niet die keuze zou willen maken om me te laten vaccineren?’. Want dat is gewoon het eerlijke verhaal: het is de keuze tussen ziek worden of je laten vaccineren.

VRAAG
Maar dan is het in zekere zin ook goed nieuws dat er heel veel jongeren nu besmet raken toch?

DE JONGE
Nou, dat vind ik te cynisch. Omdat daar natuurlijk ook... Ik snap wat u zegt en laten we zeggen: epidemiologisch heeft u denk ik ook wel gewoon een punt. Alleen ik vind dat toch te cynisch, omdat daar natuurlijk ook een ziektegevolg uit naar voren komt, in termen van long-covid, waar een deel van die jongeren – we hebben niet voor niks, hebben we gekozen om die jongeren van 12 tot 17 te laten vaccineren, daar hadden we een aantal argumenten voor maar ook het directe gezondheidsargument. En daarnaast: ja, die geïnfecteerde jongeren, die kunnen natuurlijk ook weer een ander besmetten bijvoorbeeld bij wie het vaccin niet werkt. En daarmee kunnen we niet zeggen: nou ja, onder jongeren is het allemaal niet zo’n punt, laat het daar maar gebeuren. Dat kunnen we niet doen.

VRAAG
Nee, maar zou wel kunnen zeggen voor de immuniteit dat het wat sneller gaat, als ik cynisch mag zijn.

DE JONGE
Het draagt bij, ja dat is inderdaad een blessing in disguise, laten we het dan zo noemen. Het draagt ook nog bij aan de immuniteit inderdaad dat dan een deel van die jongeren nu die infectie doormaakt. Maar liever hadden ze die immuniteit opgebouwd via vaccinatie natuurlijk, ja.

VRAAG
En als ik even mag vooruitblikken op augustus, want meneer Rutte u zegt net over dancefestivals dat dus eigenlijk ‘gaat niet meer gebeuren’, Lowlands?

RUTTE
Ja wat ik zeg is, ja, weet je, alles wat je kunt doen geplaceerd en met toegangstesten. Maar ja, hoe gaat dat bij Lowlands? Ja, ik weet het niet. Maar dat moeten zij beslissen.

DE JONGE
Half augustus.

RUTTE
Ja, dat is half augustus, maar laten we zeggen een iets wat, een eendaags evenement of een klein dancefestival ergens eind juli/begin augustus van één dag – meerdaags is sowieso pas na de 14e augustus – en dan hopen we natuurlijk hier weer vanaf te zijn. 

VRAAG
En als ze zelf mogen beslissen, dan is dat dus geplaceerd en met al die voorwaarden enzo? Maar dan kunnen ze wel nog aanspraak maken op het garantiefonds toch?

RUTTE
Nee. Nee, als ze zeggen... Maar zij zijn dacht ik inderdaad na 14 augustus, Lowlands. Een paar jaar geleden was ik er, dat was tweede helft augustus, ik neem aan weer. 

VRAAG
20 augustus.

RUTTE
20e augustus, je gaat erheen. Oké, nou we gaan hopen dat je erheen kan. 14 augustus, dat is in ieder geval na de 14e en dan hoop je natuurlijk dat dit weer allemaal door kan gaan. En ook meerdaagse, kunnen sowieso niet voor 14 augustus. Maar het werkt nu zo: in de periode tussen nu en 14 augustus, onder een aantal voorwaarden die ik niet contractueel nu allemaal ga oplezen, maar even grofweg werkt het zo – maar nogmaals check de fine print op alle websites – vergunnigsplichtige evenementen die nu niet door kunnen gaan omdat ze zeggen ‘we kunnen onszelf niet organiseren geplaceerd, het moet ongeplaceerd’, die kunnen in principe gebruikmaken van het garantiefonds. En als dat niet kan heb je natuurlijk de andere regelingen waar je mogelijk een beroep op kunt doen. En wij zullen als kabinet sowieso heel goed kijken, ook voor de nachthoreca, want dit geldt natuurlijk niet voor clubs en discotheken, als die weer extra in de problemen komen en dat het onvoldoende gedekt wordt door de regelingen, wat we extra moeten doen.

VRAAG
We gaan nu een redelijk milde verscherping zien de komend periode, daar moeten we dan een maand mee vooruit, terwijl we de vorige versoepelingen deden op basis van informatie die achter naïef bleek te zijn. Wie zegt dat dit wel genoeg helpt eigenlijk, wat er nu gebeurt?

DE JONGE
We zullen alle dagen waakzaam en alert moeten zijn en dat blijven we ook over de hele zomer, dus we blijven gewoon in ons crisiskabinet gewoon hetzelfde vergaderritme aanhouden gedurende de zomer. Dus als het noodzakelijk is om aanvullende maatregelen te nemen, dan doen we dat. Maar, zeg ik erbij, je moet ook proportioneel blijven in de maatregelen die je treft. Dus laten we zeggen, twee weken geleden was het gegeven de cijfers van dat moment, was het logisch en verantwoord wat we deden op dat moment. En als we nu kijken naar diezelfde cijfers dan zien we ten aanzien van de ziekenhuiscijfers dat ze zijn door gedaald, maar ten aanzien van de besmettingen dat ze heel veel hoger zijn. Vervolgens kijken we ‘waar vinden die dan plaats en hoe vinden die dan plaats?’ en nemen we maatregelen op dat punt? En als over een week of twee de cijfers weer anders blijken te zijn en dat betekent dan toch weer een andere ingreep, natuurlijk nemen we die dan. Maar die kunnen we nu niet nemen, omdat we daar nu niet op vooruit kunnen lopen. Dus wat we telkens doen is handelen naar de situatie van dat moment, handelen met de beste kennis  van dat moment. Maar we moeten ook eerlijk zijn tegen elkaar: er zijn gewoon een hoop onzekerheden. Dus al vragen we het aan onze beste experts, die zullen altijd tegen ons blijven zeggen: jongens, we zien gewoon een hele hoop onzekerheden. We komen in toenemende mate ook in een onbekend terrein terecht, omdat we namelijk zo ver zijn al met vaccineren, ja moeten we heel goed kijken wat daarvan het effect is op de bescherming van kwetsbare mensen en op de bescherming van onze zorgcapaciteit.

VRAAG
Ja, maar u heeft het aan de experts gevraagd.

DE JONGE
Zeker.

VRAAG
U heeft het OMT gevraagd, dat advies deelt u niet met ons voor deze persconferentie dus we weten niet wat daarin staat. 

DE JONGE
Dat delen we altijd eerst met de Kamer.

VRAAG
Maar hebben ze uitgerekend dat dit voldoende is? Is dat gebleken uit een berekening of hopen we gewoon een beetje dat het nu goedkomt?

DE JONGE
Dat is, er is zeker gemodelleerd overigens, maar ook daarvan, daar kan alleen maar worden gemodelleerd naar een aantal scenario’s. Als we even gewoon de onzekerheden voor dit najaar, als we ze even op een rijtje zetten, over het aantal mutaties en de mate van besmettelijkheid van de mutaties, de mate waarin die mutaties bijvoorbeeld door de beschermingswal van die vaccins heen kunnen breken of niet of gewoon daar maar een paar procentjes vanaf knabbelen, de mate van de transmissieremming na vaccinatie: maakt alles uit in de mate van verspreiding en de snelheid van verspreiding. De mate waarin de immuniteit die is opgebouwd afneemt, over de gehele bevolking, onder deeldoelgroepen, de hoogte van de vaccinatiegraad, de homogeniteit van de vaccinatiegraad: er is zo’n duizelingwekkend aantal onzekerheden voor dit najaar en die moet je allemaal optellen en in een model stoppen en daar komt natuurlijk nooit één getal uit, daar komen verschillende scenario’s uit. En op al die scenario’s hebben wij al voorbereid te zijn en in al die onzekerheden hebben we ook te kiezen. En dat maakt ons vak heel moeilijk, maar dat maakt ons vak ook heel mooi. En zo doen wij ons werk en zo doen wij ons werk op basis van de adviezen van de beste deskundigen. Maar niemand zal je met zekerheid kunnen zeggen waar we over een maand staan, niemand.

VRAAG
Dus het kan best zijn dat we nog een keer zo overvallen worden als de afgelopen dagen gebeurd is?

DE JONGE
Het virus is al anderhalf jaar heel grillig, voor alle, voor alle landen in de hele wereld. Echt waar.

VRAAG
Dus u weet dat niet zeker?

DE JONGE
Niemand weet dat zeker.

VRAAG
U heeft dat niet kunnen uitrekenen?

DE JONGE
Niemand weet het.

RUTTE
Je kunt niet alles uitrekenen, nee.

DE JONGE
Nee.

RUTTE
Nee jongens er is geen spoorboekje, nee helaas. Was het er maar.

AHAROUAY (NRC HANDELSBLAD)
Die zorgen die ik hier hoor over long-covid, speelden die drie weken geleden ook al mee toen u besloot vervroegd te versoepelen, meer te versoepelen? De cijfers in Nederland sloegen al, in vergelijking met andere Europese landen, hoog uit en toch gingen we sneller en vroeger dan anderen.

DE JONGE
Hmm, nee dat is niet juist.

RUTTE
Nee.

DE JONGE
Wat we hebben gedaan is niet zozeer vroeger versoepelen, maar we zijn eerder op het punt gekomen waarop we konden versoepelen. Dus we hadden altijd gezegd: met een besmettingsgraad en met een aantal ziekenhuisopnames op het niveau van het risiconiveau 1, dat is het moment waarop je deze versoepelingen zou kunnen doen. En dat was precies waar we stonden vorige keer, toen we die keuzes maakten. Dus op 26 juni waren we gewoon op risiconiveau 1, waarop we de versoepelingen inderdaad hebben kunnen doen die we hebben gedaan.

AHAROUAY
Maar de context was wel veranderd.

DE JONGE
In die context was dat verantwoord. En in die context was het inderdaad veranderd. Namelijk: wat was er dan veranderd? We hadden inmiddels, daar waar die hele routekaart was gemaakt in februari toen we nog helemaal niet zo’n hoge vaccinatiegraad hadden, hadden we inmiddels een hele hoge opgebouwde vaccinatiegraad. Dus het was de combinatie van én op de streefwaarde laag, op dat eerste risiconiveau, en op de vaccinatiegraad al heel hoog. En in die context hebben we de versoepelingen gedaan en hebben we de versoepelingen niet alleen logisch geacht maar ook verantwoord geacht, op basis van het advies van het OMT. Heeft long-covid daar een rol bij gespeeld? Nou long-covid heeft een rol te spelen op het moment dat het gaat over het aantal jongeren dat inmiddels besmet raakt. En wij zijn natuurlijk nooit van een aantal uitgegaan wat je nu ziet. We zitten inmiddels op 7000 besmettingen. Het gros daarvan is tussen de 18 en de 25, met een enorme, enorme steile toename. In Amsterdam geloof ik een toename van zo’n 700 procent en in Groningen zelfs een toename van ruim 900 procent. Dat is echt bizar hoog in een week tijd. En zo’n snelle toename hadden we natuurlijk nooit gedacht. En dat maakt dat het, ja, de covid-gerelateerde klachten, dat die zwaarder moeten wegen die je daaruit kan destilleren. Maar zwaarder weegt het beschermen van de kwetsbaren, het beschermen van de zorg en zwaarder weegt dus ook de mogelijkheid dat die jongeren, ja, ook weer hun ouders besmetten en anderen in de wijk.

AHAROUAY
Ja, u somt de cijfers op he. Ik doel eigenlijk zelf meer op de context van de deltavariant, want in die periode zagen we al in het Verenigd Koninkrijk hoe snel het om zich heen greep en wat de gevolgen daarvan waren. Ik doel eigenlijk op die context. Het is dan best gek om te horen dat het desondanks verstandig wordt gevonden wat toen is gedaan of dat het logisch wordt genoemd. En meneer De Jonge ik hoor u zeggen ‘het is de schuld, de schuld en jullie zijn maar op zoek naar wie heeft de schuld?’, nee eigenlijk zijn we op zoek naar: zijn er lessen getrokken ten opzichte van vorig jaar?

RUTTE
Ja, maar die snap ik, want dat vind ik een hele reële vraag en die lessen moeten we ook...

AHAROUAY
Ja, maar u weigert erop te antwoorden.

RUTTE
Nee, daar weiger ik niet op... Ik zei alleen: het is onmogelijk als je zo in die weken bezig bent om een crisis te bestrijden om nu heel gewogen je lessen te trekken. Dat moet je niet doen. Dus dat gaan we allemaal doen. We evalueren alles en we trekken lessen en er zijn absoluut fouten gemaakt, ongetwijfeld, ook in de recente geschiedenis en zeker ook eerder in de crisis.

AHAROUAY
Ja, meneer Rutte...

RUTTE
Ik maak hem toch even af. Daar loop ik nooit voor weg. Het is alleen nu niet te beantwoorden. Als ik nu kijk, gewoon probeer objectief te kijken ‘wat hebben we 26 juni gedaan op basis van alle adviezen die er lagen, op basis van de cijfers zoals ze er lagen?’, dan denk ik dat we toen een verstandig besluit hebben genomen. Vervolgens heb je met een virus te maken wat grillig kan zijn, er kunnen ook ontwikkelingen zijn in de bevolking waarvan je zegt ‘oké, dat is anders dan we hadden aangenomen’ en die combinatie leidt er op een gegeven moment toe dat je inderdaad dit soort sterk stijgende cijfers kunt krijgen. En dan moet je daar weer op ingrijpen. Dat is natuurlijk ook wat met zo’n pandemie aan de orde is. Dat betekent niet dat ik wegloop voor een fout die gemaakt is in de communicatie of in de inschatting van de cijfers, het kan best zijn dat je over een tijdje zegt: ja, weet je, er nog eens naar kijkend hadden we dat misschien anders moeten doen. Alleen ik ga hier ook niet zeggen ‘ik vind dat nu’ als ik dat nu nog niet vind. Maar dat kun je ook niet zo in die weken, terwijl je bezig bent met elkaar vanuit een crisisteam de stappen te zetten die verstandig zijn, al die evaluaties tegelijkertijd doen, dat gaat niet joh.

AHAROUAY
Maar niemand vraagt hier ook om een hele doorwrochte evaluatie ofzo, maar we zaten hier precies een jaar geleden, precies dezelfde situatie, namelijk met een persconferentie vlak voor het reces waarin alle cijfers – waren uw woorden toen – groen uitsloegen, een paar weken later...

RUTTE
Was een andere situatie.

AHAROUAY
Een paar weken later stond Grapperhaus er en die moest toen ook gaan waarschuwen, dat het misging. Datzelfde zie ik nu gebeuren.

RUTTE
Een hele andere situatie nu. De situatie nu is dat... Toen waren mensen natuurlijk immuun door ziekte, maar was een beperkte groep, nu hebben we natuurlijk miljoenen, miljoenen Nederlanders die gevaccineerd zijn. Is echt anders. Tegelijkertijd, en dat pleit weer voor uw argument, is natuurlijk die deltavariant, is veel besmettelijker dan het oorspronkelijke virus. Maar in de combinatie nog steeds geldt, en dat waren alle modellen nog steeds, je ziet ook de impact op de zorg nog heel beperkt zijn, ook van de sterk stijgende cijfers nu – kijk dat is een risico op wat langere termijn – maar is echt een andere situatie dan vorig jaar zomer. En twee is dat we nu, nou laten we dan in ieder geval die les getrokken hebben uit vorig jaar zomer, toen zijn we nog lang aan het (onverstaanbaar, red.) geweest – regionale maatregelen, zus en zo en het laatste rondje schrappen – dat we nu zeggen: ja, maar je ziet nu toch wel dat je met een hele gerichte interventie, die nog steeds daar echt raakt de bedrijven, eendaagse festivals, is natuurlijk verschrikkelijk wat die vanavond te horen krijgen en ook de nachthoreca, maar niettemin met een hele gerichte interventie dat je iets kunt doen.

AHAROUAY
Tot slot: als Nederland straks als enige land in West-Europa rood zal kleuren of kleurt, hoe komt dat dan, hoe verklaren jullie dat dan? Is dat dan een...

RUTTE
Spanje is nu al op rood, dus die hebben...

AHAROUAY
Ja, ik heb het over West-Europa.

RUTTE
Oh sorry, ja.

AHAROUAY
Ligt dat dan aan beleid of ligt dat dan aan dat verantwoordelijkheidsgevoel dat jullie de afgelopen tijd...

RUTTE
Dat zullen we goed moeten bekijken. Ongetwijfeld ook beleid, daar moet je echt naar kijken, moet je echt lessen uit trekken als dat zo zou zijn. Ik denk overigens als je nu de cijfers in een aantal andere landen ziet in West-Europa, dat we nog eens moeten kijken hoe zich dat ontwikkelt, maar dat moet je ook dan weer bekijken.

BHIKHIE (VOLKSKRANT)
Meneer Rutte, wanneer kreeg u door dat de deltavariant zo ontzettend veel besmettelijker was?

RUTTE
Nou dat weten we toch al een hele tijd? Alleen wat we zagen natuurlijk was dat het aantal mensen dat besmet werd heel laag was.

BHIKHIE
Maar u had dus niet kunnen voorzien dat het zo zou lopen, ook met deze kennis?

RUTTE
Nee op basis van alle modellering die we gekregen hadden, de modellen, is - vind ik nog steeds en nogmaals, dat moet je evalueren en lessen uit trekken, maar wat wij op 26 juni hebben gedaan, op basis van een gewogen advies van het OMT - een verstandig besluit.

BHIKHIE
Vindt u dat met de kennis van nu dat het een inschattingsfout is geweest?

RUTTE
Dat kun je nu niet zeggen. Ik denk dat we toen de...

BHIKHIE
Waarom niet?

RUTTE
Ja, omdat je dan echt meer cijfers moet hebben en ook moet zien hoe het zich verder ontwikkelt en ook die cijfers nader moet analyseren. Maar als je zag hoe op 26 juni de plaat erbij lag, vond ik dat een verstandig besluit.

BHIKHIE
Meneer De Jonge, wanneer kreeg u door dat Testen voor Toegang lekte?

DE JONGE
Dat er altijd iets van een lekkage in zit, dat hebben we natuurlijk vanaf het begin af aan geweten. Dat kan ook niet anders, want als je werkt met antigeentesten, dan zit er altijd iets van een lekkage in. Met PCR-testen natuurlijk minder, alleen dat is moeilijker uitvoerbaar. Met antigeentesten zit er altijd iets van lekkage in. Dat heeft gewoon te maken met de kans op fout negatieve of vals positieve uitslagen. En dat maakt dat je die kans moet in calculeren. En die kans calculeer je in en wanneer vind je dat dan toch nog veilig? Nou dat is op het moment dat er een lage besmettingsgraad is. En daarom kun je het alleen maar grootschalig inzetten met een hele lage besmettingsgraad. En dat is de reden dat we daar toe pas hebben besloten toen we echt op risiconiveau 1 stonden. Wat we hebben gezien is dat bij dat eerste weekend dat de lekkage niet kwam door vals negatieve uitslagen die altijd bij antigeentesten horen, maar dat die lekkage natuurlijk ook kwam door rommelen bij de voordeur. Niet overal, zeker niet, en dat moeten we er ook niet van maken, want er hebben heel veel ondernemers heel gewetensvol gecontroleerd. Maar dat was wel degelijk op een aantal plekken het geval. En dat leidt dan inderdaad tot gevaarlijke situaties achter de voordeur.

BHIKHIE
Heeft u met het testen voor toegang rekening gehouden met de besmettelijkheid van de deltavariant?

DE JONGE
Dat is een hele terechte vraag. En ik vind dat we die vraag nog niet goed genoeg kunnen beantwoorden op dit moment. U heeft helemaal gelijk. Toen wij vanaf februari in tientallen fieldlabs het testen voor toegang hebben uitgeprobeerd, in toenemende mate van spannendheid eigenlijk qua setting, aantallen mensen en de besmettingsgraad et cetera, toen hebben we natuurlijk heel erg te maken gehad met die alfavariant. 

BHIKHIE
Is dat een inschattingsfout?

DE JONGE
Nee, dat is wel een verandering van de context en die verandering van de context vind ik dat we goed moeten evalueren.

BHIKHIE
Waarom is daar geen rekening mee gehouden?

DE JONGE
Daar is geen rekening mee gehouden omdat de besmettingsgraad in algemene zin natuurlijk heel erg laag was. Dus wat maakt het risico achter de voordeur? Het risico achter de voordeur maakt de kans op vals negatieve uitslagen, maakt de context van de besmettingsgraad en maakt de integriteit van het systeem als geheel doordat mensen goed hun werk doen op al die plekken waar ze hun werk moeten doen. Aan de voordeur controleren bijvoorbeeld. Dat maakt natuurlijk gigantisch uit in wie je binnen laat. En als je besmette mensen zonder testuitslag binnen laat, dan weet je zeker dat het daarmee niet de veiligheid kan waarborgen die het in de fieldlabs wel had. En dat is de reden dat we in die hoek waar we dat zagen gebeuren, dat we daar nu op de rem trappen en daar hebben we dus ook echt de tijd om, vier weken de tijd, om te kijken: hoe zouden we dat daar nou beter kunnen laten werken?

BHIKHIE
Meneer Rutte, waarom kiest het demissionair kabinet er niet voor om de mondkapjes weer opnieuw in te voeren? Ik denk dat u zelf misschien ook wel in de supermarkt heeft gezien dat het ontzettend druk is nog steeds. Winkelwagentjes zijn niet meer verplicht.

RUTTE
We hebben het OMT advies gevraagd deze week. En die komen ter analyse waar het probleem zit. Ook hoe je met een hele gerichte ingreep de zaak weer zo goed mogelijk in goede banen kunt leiden. Dus dat was een hele gerichte ingreep in, wat ik maar even samenvattend noem, de nachthoreca, maar ook het risico dat natuurlijk het probleem zich dan verspreidt, en vandaar ook de ingreep bij de culturele sector en evenementen. Er is helemaal geen aanleiding nu voor een mondkapjesplicht.

BHIKHIE
Geldt dat ook voor het thuiswerkadvies?

RUTTE
Al het overige blijft zoals het is. Dit is een hele gerichte ingreep. Wel ingrijpend en zeker voor de sectoren die het betreft en ook natuurlijk voor grote groepen jonge mensen, dat erken ik, maar het is een hele gerichte ingreep. Op basis van de cijfers en wat daar het beste antwoord op is.

VRAAG (NIEUWSUUR)
Meneer De Jonge, wat is nou precies de nieuwe aanleiding die basis bieden om deze beperkingen weer op te leggen?

DE JONGE
De nieuwe aanleiding is een gierende stijging. Als je kijkt naar 26 juni stonden we op 569 positieve testuitslagen. En dat is eigenlijk de week, de eerste juli week, is dat eigenlijk ongeveer zo gebleven. 500, 600 daar kabbelt het een beetje. En we staan vandaag op 7000 positieve testuitslagen. Als je kijkt in de regio Amsterdam keer 700% ofzo in de afgelopen 7 dagen. En Groningen heeft gewonnen met ruim 900% aan groei over 7 dagen tijd. Dat is natuurlijk gigantisch. Als je kijkt in Amsterdam waar men stond op 1 juli, toen stond men nog op een krimp. Dus daar kromp de epidemie, de aantal positieve testuitslagen, zo moet ik het zeggen. Want je weet natuurlijk alleen wat er in de teststraat komt, maar daar hadden we dus minder nog. Dus het kromp daar op 1 juli. En inmiddels zitten ze dus op een groei van 700%. Nou dat is wel nieuw.

VRAAG
Maar Van Dissel heeft ook eerder gezegd: we moeten rekening houden met een opleving. Waarom is deze dan nu anders en moeten er beperkingen op worden gelegd?

DE JONGE
Omdat je ziet dat het heel snel gaat. En ik denk dat je daar ook van moet zeggen, kijk, op die 26e juni was het aantal ziekenhuisopnames, was helemaal op het niveau van risiconiveau 1. Het aantal besmettingen was helemaal op het niveau van risiconiveau 1 en ondertussen hadden we al wel een hele hoge vaccinatiegraad. Dat gaf natuurlijk het vertrouwen dat dat kon. En daarmee maakt het ook gewoon logisch dat we die versoepelingen troffen op dat moment, en ook verantwoord, zei ook het OMT. Op dat moment. Nou is eigenlijk ten aanzien van die ziekenhuisopnames is het eigenlijk nog verder gedaald. Is het eigenlijk gehalveerd ten opzichte van toen. Maar, moeten we denk ik tegen elkaar zeggen, dat is geen rustig bezit als je ziet dat het onder 1 generatie, onder de groep jongeren, het aantal positieve testuitslagen zo aan het spiken is. Dat gaat zich op enig moment best wel weer doorvertalen in een toename ook van ziekenhuisopnames. Dat gaat niet onmiddellijk die zorg weer in het gedrang brengen, dat is het niet. Maar als je weet dat dat kan, als je weet dat dat virus weer door de generaties heen kan gaan wandelen. Als je weet dat dat virus weer door de wijk heen kan gaan wandelen, en ook die mensen treft die, omdat ze zich niet konden laten vaccineren of hebben gekozen om zich niet te laten vaccineren of die zich wel hebben laten vaccineren, maar waarbij dat vaccin niet werkt. Dat het die dan weer blootstelt op een manier dat het hen ook echt ‘at risk’ brengt, dan moet je natuurlijk op de rem trappen.

VRAAG
Maar heeft u als kabinet eind juni eigenlijk ook niet te veel risico genomen, of misschien wel extra risico genomen door zoveel maatregelen los te laten, terwijl een groot deel – jongeren – nog niet gevaccineerd waren? De testtijd, zo noem ik dat maar even, voor toegangstesten op te rekken: niet 24 uur maar 40 uur. Zelf zei u: dansen met Janssen. Dat je gelijk beschermd zou zijn. Heeft het kabinet daar niet veel te veel risico genomen of extra risico?

DE JONGE
Allemaal in de context van een laag aantal ziekenhuisopnames en een laag aantal besmettingen.

VRAAG
Maar het had niet gehoeven. U heeft toch toen gekozen om die toegangstesttijd op te rekken. Dan neemt u dan toch een risico?

DE JONGE
Nee, allemaal in de context van dat moment. Je neemt altijd risico’s. Een risicoloos leven kan niet. En dan moet je dusdanig drastische maatregelen nemen dat je andere mensen weer heel erg pijn doet. Dus je hebt mensen die lijden onder het virus, maar je hebt inmiddels veel meer mensen die lijden onder de maatregelen tegen dat virus. Dat evenwicht heb je ook altijd te betrachten in ons vak. En mijn stelling is echt, als ik daar nu op terug kijk, dat de versoepelingen van dat moment, logisch waren in die context. Verantwoord waren in die context, zei ook het OMT. En als we even de film ook van de dagbladen even terugdraaien van dat moment, misschien aardig om nog ’s even te doen vanavond, dan zie je ook dat dat ook wel volgens mij de ‘communis opinio’ was in die periode.

VRAAG
Maar waarom heeft u toen toch die extra risico’s genomen, want dat had toch niet gehoeven? Want het had toch ook even kunnen wachten met die...

DE JONGE
Nou bijvoorbeeld heel praktisch, dus wat je bij Janssen, wat heel erg hielp, wat heel veel jongeren over de streep heeft getrokken, trouwens dat gold niet alleen voor Janssen, we hebben bij alle vaccins hebben we dat gedaan, dat we dat meteen ook als een toegangsbewijs zagen onmiddellijk na het zetten van de laatste vaccinatie. Dus bij Janssen is dat één, en bij de rest is dat twee. Ja, dat trekt meer mensen en meer jongeren over de streep om zich te laten vaccineren, want dan zijn ze van het ellendige testen af.

VRAAG
Uiteindelijk lopen ze misschien ook long-covid op, dus...

DE JONGE
Het is altijd een risicoafweging, maar je maakt risicoafwegingen altijd in de context van dat moment. En omdat die context van dat moment veranderde, heb ik al vrij snel gezegd, nou dan gaan we dus wel die wachttijd inbouwen: niet alleen voor Janssen, maar dat doen we voor alle vaccins. Bij die 40 uur, dat is gewoon een praktische afweging geweest, ook een risicoafweging overigens, maar ook een praktische, als je 24 uur...

VRAAG
Ja, maar dat krijg je niet meer terug...

DE JONGE
Exact en dat kunnen we nu ook terugdraaien. Want ik wilde namelijk zeggen: dat heeft te maken met gewoon de totale capaciteit die nodig is voor een gemiddelde zaterdagavond. Als we naar 24 uur gaan en net zo’n breed toepassingsbereik doen van toegangstesten, dan is de piek op vrijdagavond om voor zaterdag te testen is ongeveer het dubbele qua testcapaciteit. Dus dat maakt dat het gewoon beter hanteerbaar is. Overigens ook helemaal consistent ook met het buitenland. In bijna alle Europese landen wordt 48 uur gehanteerd. Wij hanteren 40 uur, omdat we zeggen: dat evenement kan misschien nog een tijdje duren. Dus vandaar dat wij die 40 uur hanteren. Het OMT zegt 24 en daar kunnen we nu ook naar terug, omdat we in een deel van de plekken waar we de toegangstesten deden dat nu niet meer doen en daarom is de capaciteit nu voldoende om naar 24 uur te gaan. En zo ben je telkens weer aan het wikken en aan het wegen. En neem je telkens ook weer maatregelen in de context van dat moment en ook met de risicoweging die daarbij past. En daarbij heb je voor- en nadelen tegen elkaar af te wegen.

VRAAG
Tot slot, ja het OMT-advies. Vanuit het OMT nog iets geadviseerd om nog extra maatregelen achter de hand te houden?

DE JONGE
Nee, niet op dit moment, nee.

RUTTE
Goed weekend, ja.

DE JONGE
Goed weekend.