Letterlijke tekst persconferentie coronavirus minister-president Rutte en minister De Jonge (23 februari 2021)
Minister-president Rutte en minister De Jonge geven een persconferentie over de maatregelen rondom het coronavirus.
Inleidend statement minister-president Rutte:
Goedenavond. Komende zaterdag, dat is 27 februari, is het op de kop af een jaar geleden dat de eerste officiële Nederlandse coronapatiënt bekend werd. Een jaar al. En achteraf weten we dat dit eerste geval een begin was van een bizarre periode, die nog altijd niet ten einde is. En nu, een jaar later. We zijn op weg naar betere tijden. We zijn op weg naar een stapsgewijze opening van de samenleving – onderwijs en horeca, sport en cultuur, winkels, werk en vakantie. Dat perspectief is er.
En daarover zo meer van Hugo de Jonge: Over de weg naar meer ruimte en minder beperkingen.
Maar voor nu zitten we nog in een ongelooflijk lastige fase. Met aan de ene kant al maandenlang een hoge druk op de ziekenhuizen en op de verpleeghuizen. Met de opmars van de Britse coronavariant, die besmettelijker is dan de klassieke variant. En met een derde golf die volgens deskundigen onvermijdelijk is. De cijfers, die stijgen alweer. Dat is de ene realiteit waarmee we om moeten gaan.
Maar er is ook een andere realiteit, die steeds meer aandacht vraagt. Want hoe langer deze crisis duurt, hoe zwaarder het ons valt. Dat geldt voor ons allemaal en voor sommige groepen in het bijzonder.
Daar moeten we gewoon eerlijk over zijn. We zijn het aardig zat aan het worden. Hoe dringend alle maatregelen ook nodig zijn, de economische, de sociale en de psychologische gevolgen die tellen op. Leerachterstanden, eenzaamheid en depressie onder ouderen én jongeren, horecaondernemers en winkeliers die het water aan de lippen staat – of daar al overheen. We kennen allemaal te veel voorbeelden. En we proberen als kabinet die negatieve gevolgen natuurlijk zo klein mogelijk te houden – met de economische steunpakketten, met extra aandacht en geld voor onderwijs en ook met extra steun voor heel veel sociale en maatschappelijke initiatieven. Maar toch… Het schuurt en het knelt. Het piept en het kraakt. Ik denk dat iedereen dat herkent in zijn eigen omgeving.
En het is ook wat belangrijke adviseurs als het Sociaal en Cultureel Planbureau, het Planbureau voor de Leefomgeving en het Centraal Planbureau ons vertellen, onderbouwd met stevige analyses en cijfers. Daar kunnen en daar willen we natuurlijk niet omheen. Op zijn Hollands gezegd: het moet wel vol te houden zijn.
Daarom denken we nu in een fase te komen waarin we bereid moeten zijn een klein beetje meer risico te nemen. Weliswaar beperkt en weloverwogen, maar met de Britse variant in het achterhoofd wel degelijk een risico. Dat betekent dat we onder voorwaarden weer een paar dingen mogelijk willen maken die maatschappelijk gezien hopelijk een positieve impact gaan hebben. Het gaat voor nu om vier dingen.
- De openstelling van het voortgezet onderwijs en de gedeeltelijke openstelling van het middelbaar beroepsonderwijs.
- Contactberoepen zoals de kapper weer mogelijk maken.
- Winkelen op afspraak.
- En een verruiming van het buitensporten voor jongeren en jongvolwassenen tot 27 jaar.
En ik zal deze punten zo apart toelichten. Maar eerst wil ik dit zeggen. We doen hiermee iets heel spannends – zo voel ik dat ook zelf. Verruiming is in deze fase niet gratis en ook niet onomkeerbaar.
We zullen er alles aan doen het onderwijs niet nog een keer te moeten sluiten. Het maatschappelijk belang daarvan is simpelweg te groot en dat kunnen we de kinderen, de jongeren, hun ouders en hun docenten eigenlijk niet aandoen.
Maar als over een paar weken de cijfers onverhoopt weer door het dak gaan, liggen alle andere opties van aanscherping wel weer op tafel.
En natuurlijk willen we dat niet. We willen juist stap voor stap meer ruimte geven aan alle sectoren, bijvoorbeeld ook het theater en de bioscopen, of sportscholen en horeca. En daarom wil ik vandaag met elke Nederlander persoonlijk de afspraak maken dat de extra risico’s die we nu nemen ook betekenen dat u en ik ons extra goed aan de basisregels gaan houden. Bij extra ruimte hoort extra verantwoordelijkheid voor ons allemaal. We weten dat de meeste mensen de regels nog steeds goed navolgen. En we weten ook dat het niet altijd vanzelf gaat. Maar ik zeg tegen iedereen die kijkt: uw gedrag doet ertoe. Het doet er echt toe dat u zo vaak mogelijk uw handen wast, dat u anderhalve meter afstand houdt, zoveel mogelijk thuiswerkt en in de trein of de supermarkt het mondkapje draagt. Het doet ertoe dat u thuisblijft bij klachten en dat u zich laat testen, ook bij milde klachten. Ook als je al 3 keer getest bent. Ga bij de minste twijfel naar de teststraat. En het doet er zeker toe dat u bij een positieve test thuisblijft en dat ook uw huisgenoten thuisblijven. We weten op dit moment dat 1 op de 4 mensen met een positieve testuitslag toch ‘even’ naar de supermarkt gaat of ‘even’ de hond uitlaat en dat is natuurlijk zonder meer echt gevaarlijk. Terwijl als iedereen zich aan de afspraken zou houden, we misschien best nog wat meer risico zouden kunnen nemen. Ons gedrag doet er dus toe.
Het tweede waar ik heel duidelijk over wil zijn, is dat we deze verruimingen, deze risico’s, vandaag alleen aandurven met de bestaande maatregelen, dus ook de avondklok en het dringende advies per dag maximaal 1 gast thuis te ontvangen, hoe lastig dat ook is. Alle maatregelen die we vandaag verlengen, gelden tot en met 15 maart, de avondklok tot half 5 in die ochtend. Op maandag 8 maart, dus een week eerder, is er dan een nieuwe persconferentie waarin we besluiten nemen over de periode na 15 maart.
In het coronabeleid gaat het steeds om een weging van ongelijksoortige belangen. En in die afweging vinden we, luisterend naar alle deskundigen, ook luisterend naar de burgemeesters in het veiligheidsberaad, dat het maatschappelijk belang van versoepeling voor jongeren en het welzijn van ons allemaal op dit moment zwaar weegt. En daarom vandaag de vier verruimingen, te beginnen met het voortgezet onderwijs en het mbo. Volgens het Outbreak Management Team is dit veilig en verantwoord voor leerlingen en docenten. School is voor jongeren om meerdere redenen heel belangrijk, voor hun toekomst, onderwijskundig, sociaal en emotioneel. Ik ben dus blij te kunnen zeggen dat per 1 maart de scholen voor het voortgezet onderwijs weer open kunnen, zij het wel onder voorwaarden, net zoals eerder bij het basisonderwijs. Ik noem de belangrijkste. Als regel geldt dat leerlingen minimaal 1 dag per week naar school gaan en zoveel meer als mogelijk is en verantwoord is. Als regel geldt de anderhalve meter afstand, met als belangrijkste uitzondering het voortgezet speciaal onderwijs. En als een leerling of docent positief wordt getest, dan gelden net als in het primair onderwijs duidelijke afspraken voor testen, voor quarantaine, voor mensen die nauw contact met deze persoon hebben gehad.
Ook het middelbaar beroepsonderwijs kan per 1 maart gedeeltelijk weer open. Hier geldt als regel dat alle leerlingen op alle niveaus vooralsnog 1 dag per week naar school gaan. Uiteraard ook onder vergelijkbare voorwaarden als in het voortgezet onderwijs. En voor alle duidelijkheid: alle eerder gemaakte uitzonderingen, zoals voor praktijkonderwijs en onderwijs aan examenklassen, blijven natuurlijk gewoon van kracht, zowel in het voortgezet onderwijs als in het mbo.
Ten tweede de contactberoepen. Die kunnen vanaf 3 maart de deuren weer openen. Dus niet alleen de kappers gaan weer open, maar ook de nagelstudio’s, schoonheidssalons, de massagepraktijken, rijscholen, de chiropractor en andere contactberoepen. Eén groep is uitgezonderd, namelijk de sekswerkers. Uiteraard is bij al deze contactberoepen reserveren en een checkgesprek vooraf verplicht om zeker te weten dat klanten geen klachten hebben. We denken dat het openstellen van deze beroepen belangrijk is, natuurlijk voor de ondernemers maar zeker ook voor het welzijn van al hun klanten – wij allemaal dus. En omdat het gaat om 1 op 1 contacten in een gecontroleerde omgeving die bovendien niet dagelijks plaatsvinden, zijn de risico’s op overdracht beperkt.
Het derde punt, winkelen op afspraak, komt bovenop de mogelijkheid van bestellen en afhalen in winkels. Concreet wordt het vanaf 3 maart mogelijk in de winkel klanten te ontvangen die zich minimaal 4 uur van tevoren hebben aangemeld. Per verdieping mogen maximaal twee klanten tegelijk naar binnen. Hoe vaak dat kan, is aan de winkelier, maar maximaal 6 keer per uur, dus in 'time slots' van minimaal 10 minuten. Uiteraard geldt de mondkapjesplicht en de anderhalve meter.
Vooral voor de kleinere winkelier leidt dit hopelijk weer tot iets meer lucht. Voor ons allemaal betekent het dat het weer mogelijk wordt die schoenen of jas te passen of die bank uit te proberen. We beseffen natuurlijk dat winkelen op afspraak voor het grootwinkelbedrijf weinig soelaas biedt, en daarom zijn we met deze bedrijven in gesprek over welke steun eventueel nodig is.
Tot slot: het verruimen van de mogelijkheden voor buitensport voor jongeren tot 27 jaar, vanaf 3 maart. Nu is dat nog tot 18 jaar. Dat betekent dat iedereen tot 27 bij zijn of haar eigen club, ook bij de studentensportverenigingen, weer buiten kan sporten – niet in competitieverband, maar wel met het eigen team binnen de eigen club. Zeker nu het voorjaar zich aandient, denken wij dat dit belangrijk is voor deze groep, die het gewoon al heel moeilijk heeft, en dat het hier ook echt kan helpen. Daarom doen we het en daarom durven we het.
Maar ik zeg nog een keer: het blijft ongelooflijk spannend wat we vandaag doen, ook al lijken het misschien kleine stappen. Dat moeten we ons heel goed realiseren. Juist daarom zijn die basisregels zo belangrijk. En juist daarom is het zo belangrijk dat we vol doorgaan op de weg waar Hugo de Jonge u nu over zal bij praten. De weg die via testen en vaccineren hopelijk leidt naar een zomer met veel minder beperkingen.
Inleidend statement De Jonge
Bijna een jaar geleden alweer, dat het coronavirus ons leven ging bepalen. En inmiddels weten we steeds meer over dat virus. Maar iedere keer dat we denken dat we het wel in de smiezen hebben, moeten we toch constateren dat we ook heel veel nog niet weten. De enige zekerheid die we hebben, is dat dat blijft. En de onbekendheden van nu zijn: welke nieuwe mutaties we te verwachten hebben, hoe goed de vaccins ons daartegen beschermen, in welke mate de vaccins ook de verspreiding van het virus zullen remmen en het blijft telkens afwachten hoe snel de vaccins waarop we mogen rekenen ook echt geleverd worden.
Daarom is het lastig om stellig te zijn over de komende maanden en hoe die eruit gaan zien. We verlangen allemaal naar die omcirkelde datum op de kalender met daarop in grote letters: ‘einde van de crisis’. En onderweg daarnaartoe de data waarop ondernemers hun restaurant of café weer kunnen openen. Sportscholen weer aan de slag kunnen en we weer naar college of naar een museum mogen. We hebben dit jaar een oneindig groot beroep gedaan op ieders flexibiliteit en solidariteit. We verlangen allemaal terug naar hoe het was, naar ons oude leven. Maar het eerlijke verhaal is, dat het nog even duurt. En dat is lastig, voor iedereen. Met de start van het vaccineren is het einde van de crisis begonnen, maar het einde zelf, dat duurt nog even.
Die weg uit de crisis gaat over drie sporen. Tot er voldoende mensen zijn gevaccineerd, blijven maatregelen en intensief testen nodig. Dat we met de cijfers die langzaam oplopen toch weer meer mogelijk maken is, Mark zei het al, ongelooflijk spannend. En juist daarom kunnen we alleen versoepelen als we het behoedzaam doen. In kleine stappen. Want iedere versoepeling leidt tot meer bewegingen, tot meer ontmoetingen. En iedere ontmoeting kan leiden tot nieuwe besmettingen. Dus liever behoedzaam en stap-voor-stap, dan spijt achteraf, en weer terug naar af. Ondertussen gaat testen ons helpen om de samenleving eerder van het slot te halen – ook als de besmettingscijfers eigenlijk nog zeggen dat het niet kan.
Want naast testen om te weten of je besmet bent, kun je je straks ook vaker laten testen om te weten dat je níet besmet bent. Zo kun je straks met een testbewijs weer veilig naar voetbalwedstrijden, het theater of een concert. Sinds vorige week onderzoeken we met 'fieldlabs' hoe dat veilig en verantwoord kan.
Testen kan ook helpen om veiliger te kunnen werken of studeren. Werkgevers kunnen medewerkers testen om in bedrijven waar thuiswerken geen optie is, de werkvloer veiliger te maken. En we kunnen ook onderwijs veiliger maken door studenten uit voorzorg te testen. In het mbo, hbo en op de universiteit onderzoeken we nu in 8 regio’s hoe we dat zo goed mogelijk kunnen doen. Om dezelfde reden is gisteren een proef gestart waarin studenten van het mbo en het hbo bij zichzelf (thuis), onder digitale begeleiding, een test afnemen. Daarmee maken we in de toekomst meer onderwijs mogelijk.
Het vaccineren. Dat gaat steeds sneller. De miljoenste prik is gezet. De twee miljoenste verwachten we half maart te zetten. En eind maart, de grens van april, zitten we op 3 miljoen - als het meezit met de leveringen uiteraard. Want de snelheid waarmee de vaccins binnenkomen, bepaalt de snelheid waarmee we kunnen vaccineren. In het tweede kwartaal verwachten we flink meer vaccins. Met de GGD, de huisartsen en de ziekenhuizen kunnen we dan flink gaan versnellen. En dat moeten we dan ook in de besmettingscijfers en in de ziekenhuisopnames gaan merken. Nu al zien we de eerste voorzichtige effecten van vaccinatie. Onder de alleroudste mensen en in de verpleeghuizen neemt het aantal nieuwe besmettingen nu al af. En datzelfde geldt onder de covid-zorgmedewerkers in het ziekenhuis en dat is hoopvol.
Ook zijn er hoopvolle eerste signalen over hoe de vaccins beschermen tegen overdracht van het virus.
Op de drempel van de lente hopen we de meest kwetsbare mensen en de mensen die voor hen zorgen te hebben gevaccineerd. Op de drempel van de zomer zouden alle groepen met een verhoogd medisch risico ingeënt kunnen zijn, en meer. En op de drempel van de herfst zou iedereen geprikt moeten kunnen zijn. En hoe het dan verder zal gaan, dat weten we nog niet. Maar dan komen we wel in een andere fase terecht. Waarschijnlijk zal corona ook dan nog niet helemaal weg zijn, en waarschijnlijk kunnen we er dan nog steeds ziek van worden. Maar niet meer zó ziek en niet meer met zóveel mensen tegelijk als nu. En net als bij de griepprik zou een jaarlijkse vaccinatie nodig kunnen zijn, bijvoorbeeld voor de meest kwetsbare groepen. Ook daar zullen we ons op moeten voorbereiden.
Dit is nog niet het einde van de crisis. Maar het einde van de crisis is wel begonnen en komt met het langer worden van de dagen steeds iets dichterbij. Laten we waken voor een ‘we zijn er bijna gevoel’, want we zijn er nog niet en ook niet bijna. Maar zoals het er nu naar uit ziet, zijn in de zomer zoveel mensen gevaccineerd, dat het ook echt een mooie zomer kan worden. Met veel minder maatregelen en veel meer van wat het leven zo mooi maakt. En dat uitzicht geeft de komende maanden hopelijk wat lucht. Want we hebben het afgelopen jaar nogal wat meegemaakt. En het is niemand in de koude kleren gaan zien. Ik denk wel eens: het is maar goed dat we vorig jaar niet wisten wat ons allemaal te wachten stond. Maar we hebben het afgelopen jaar ook gezien dat als we zo op onszelf zijn teruggeworpen als nu, het de zorg voor elkaar is die blijft. Het is hartverwarmend dat mensen elkaar steeds met liefde uit de brand helpen. Ouders die elkaars kinderen opvangen nu de BSO dicht is. Of buren of kennissen die even aanbieden om boodschappen te doen als iemand de deur niet uit kan. En al die mensen die soms al voor de zesde keer iemand uit de straat naar de prikstraat rijden. Het zijn juist die waardevolle gebaren die laten zien dat we het ook de komende maanden met elkaar gaan redden. Dank.
STEMERDING (NOS)
Meneer Rutte, we zitten denk ik op een punt dat heel veel mensen die crisis, dat ze het amper meer volhouden. U zegt dat net zelf ook al. En u bent bereid om risico’s te nemen. Waarom dan niet wat meer risico’s voor meer mensen?
RUTTE
We moeten daar proberen een balans in te blijven zoeken. We nemen nu echt risico’s. We denken beheerst, maar we nemen ze. Dat hoort ook denk ik bij deze nieuwe fase. We zijn nu een jaar met het virus bezig. We hebben dat licht aan het eind van de tunnel van de combinatie van testen en vaccineren en tegelijkertijd kan het echt nog even duren voordat we daar zijn. Dus we moeten in die fasen dat doen. En we voelen allemaal aan dat het steeds lastiger wordt waar we mee zitten. Maar je kunt niet te ver gaan. Op dit moment zijn nog honderdduizend mensen in Nederland besmet. Er liggen er 550 op de intensive care en de reproductiefactor ligt rond de 1. Daarom moet je wel risico’s nemen met uiteraard het volle verstand dat je ze neemt, maar niet in onredelijke mate, want dan kan dat leiden tot grote problemen, bijvoorbeeld in de zorg.
STEMERDING
Toch denk ik dat heel veel mensen die nu zo diep in de put zitten bij het horen van de versoepelingen denken ‘het is zo willekeurig’.
RUTTE
Snap ik. Laat me uitleggen waarom we deze kiezen. De eerste die we kiezen is voor de jongeren dat sporten. Dat is buiten en we denken dat het voor jonge mensen heel belangrijk is dat te doen. En uiteraard de scholen open, VO, het voortgezet onderwijs en het mbo. Daarnaast hebben we gekeken, als je dan risico’s neemt, hoe kun je dat toch weer enigszins in de gaten houden met elkaar, dat je niet te grote risico’s neemt. Dan kijk je dus naar risico’s waarbij het gaat om 1 op 1 contact in de contactberoepen bijvoorbeeld speelt dat. Maar ook als het gaat om het winkelen is dat natuurlijk heel beperkt, dat winkelen op afspraak. Je kijkt naar activiteiten met een beperkt aantal herhalingen. Het is in herhaling beperkt. Je gaat niet iedere dag naar de kapper. En tot slot kijk je ook naar sectoren waar ook die triage, dus dat gesprek vooraf, ‘heeft u klachten of niet?’, kan plaatsvinden. Dus we hebben echt heel specifiek gekeken daarnaar, inclusief ‘leidt dat niet tot heel veel verplaatsingen weer tussen regio’s?’ Dat zal hier ook, denken we, meevallen. Dus vandaar dat we nu voor dit eerste blokje hiervoor kiezen. We hopen natuurlijk, bij een volgende stap verder te kunnen gaan, maar het kan ook zijn dat het virus ons toch in de rug aanvalt en te snel stijgt. En dan kan het ook zijn dat je weer een aantal verruimingen moet terugdraaien.
STEMERDING
Ja want in die lijn, u zei net zelf al ‘ik vind het heel spannend’. Eind januari zaten we ongeveer op hetzelfde aantal besmettingen als dat we nu zitten. Toen kwam u als kabinet met een avondklok. En nu met versoepelingen. Is het dan wel verantwoord?
RUTTE
We denken dat dit kan, maar het is een risico. We denken dat het kan, maar het is een risico. Die avondklok is er ook gekomen, mede omdat we op dat moment natuurlijk de grote zorg hadden, en die is er nog steeds, over het Engelse virus. We weten inmiddels dat het Engelse virus nog steeds een stuk besmettelijker is dan het klassieke virus en inmiddels is al de helft van het aantal mensen dat besmet is, heeft het, ongeveer honderdduizend mensen in Nederland besmet, de helft daarvan het Engelse virus wat dus besmettelijker is dan het klassieke virus en het zal het geleidelijk aan verder overnemen. Het is besmettelijker, zo tussen de 28 en 47%, zijn de laatste prognoses. En dan zitten we lager dan de Denen of veel andere landen die het zelfs op een hoger percentage zetten. Daarom die avondklok. En het is helaas nu ook niet mogelijk, omdat we dolgraag hadden gewild de avondklok te stoppen. We moeten dus ook nog even door, helaas, met die avondklok en die 1 bezoeker thuis regel.
STEMERDING
Over die avondklok, u neemt nog geen beslissing over hoe het verder moet met de avondklok tijdens de verkiezingen. Hoe ziet u dat voor zich?
RUTTE
Wat we nu doen is een pakket maken wat afloopt op maandag 15 maart en de avondklok loopt dan af om half 5 ’s morgens. Waarom doen we dat? Omdat er eigenlijk dan twee smaken zijn. We komen op maandag 8 maart bij jullie terug en bij Nederland terug met ‘hoe ziet het pakket eruit vanaf 15 maart?’ Dan hoop je natuurlijk dat die avondklok niet meer nodig is. Dan is de avondklok sowieso geen probleem in combinatie met verkiezingen, omdat die immers dan afloopt om half 5 op maandag 15 maart. Zou het onverhoopt nodig zijn de avondklok wel door te zetten, dan hebben we besloten dat de avondklok gewoon hebben in dat geval, helaas, vanaf maandag 15 maart doorlopend. Maar mensen die ’s avonds moeten stemmen of mensen die een rol hebben in dat stembureau of toezicht houden op de telling, voor hen geldt dan een uitzondering.
STEMERDING
Dus dan zegt u eigenlijk: die avonden gaan we niet handhaven op de avondklok.
RUTTE
Er wordt wel gehandhaafd, maar als je dan zegt tegen de politieman: ik heb moeten stemmen of ik heb bij een stembureau moeten meetellen of ik heb controle gehouden op de telling – als je tot één van die groepen behoort, dan gaan wij regelen dat dat beschouwd wordt als 'oké, dat accepteren we'.
STEMERDING
En moet je dan wel zo’n formulier bij je hebben?
RUTTE
Nee, dan hoef je in dat geval geen formulier. We kijken nog alleen naar de mensen die een rol hebben in het stembureau. Dus de ambtenaar, of het daarvoor zou moeten. Maar dat is alleen in het scenario waarin die avondklok verlengd zou worden. En vooralsnog is dit hele pakket aflopend op maandag 15 maart en de avondklok dus om half 5 ’s morgens. En als de avondklok niet verlengd zou worden, doet zich dat probleem niet voor. Zou het wel moeten, dan geldt voor de mensen die betrokken zijn bij het stemmen of die zijn gaan stemmen, dat die daar geen last van hebben in de handhaving.
STEMERDING
Want hoe realistisch denkt u dat die wordt afgeschaft? Als dit gaat oplopen zou het ook zomaar kunnen dat de komende weken weer die aanscherpingen komen.
RUTTE
Luister, wij doen dit, omdat wij denken – maar dat gaat wel hand in hand met de afspraak die ik net gemaakt heb, persoonlijk met iedere Nederlander: namelijk we houden ons gemiddeld goed aan de basisregels, maar we zien op dit moment, bijvoorbeeld zei ik net dat een kwart van de Nederlanders die uit een teststraat komt en die blijkt positief getest te zijn, dus die blijkt corona te hebben, dat een kwart ervan zegt ‘misschien even naar buiten de hond uitlaten, of even naar de supermarkt’. Dat is letterlijk gevaarlijk, potentieel letterlijk levensgevaarlijk. En als we dat niet zouden doen, als we ons wel zouden houden – ook die laatste 25% wat een hoog percentage is van mensen die dan toch naar buiten gaan, of mensen die bij klachten – ook nog een hoog percentage in Nederland – die bij klachten zich niet laten testen. Als we dat zouden kunnen terugbrengen tot een minimumpercentage, dan zou je heel snel veel meer kunnen verruimen. Een van de redenen natuurlijk waarom dit allemaal is, is omdat helaas heel veel mensen ja, positief, zich houden aan alle regels, maar helaas er toch ook een behoorlijke groep is die dan denkt ‘ja, het kan wel effe’. Dames en heren, het kan niet 'effe'. Als je klachten hebt: thuisblijven. En bij een positieve test ook.
DE ZILVER (RTL NIEUWS)
Meneer Rutte, u heeft het over extra risico’s nemen. Dat zijn dus risico’s op meer besmettingen, meer ziekenhuisopnames en wellicht ook meer doden. Wat zeggen de modellen van het OMT over wat deze versoepelingen wat dat betreft gaan doen?
RUTTE
Het lastige is dat het OMT niet ieder maatregeltje apart, exact kan moduleren. Wat het OMT zegt is ‘luister, het voortgezet onderwijs en het mbo, dat kan. Als je meer dingen doet, we snappen het, want je moet ook natuurlijk na zo’n jaar kijken hoe ga je als samenleving met elkaar met dat virus om en iets meer risico wordt begrepen’, maar natuurlijk neemt – als ik het woord risico gebruik – dat is ook een risico. Wij denken dat het beheersbaar is, maar het is een risico. Maar we hebben dat wel met zijn allen in de hand.
DE ZILVER
Waarom denkt u eigenlijk dat het beheersbaar is? Want we zien de afgelopen twee weken het aantal besmettingen al toenemen. Nu gaat u nog verder versoepelen. Wat is dan precies beheersbaar?
RUTTE
Wij denken als we dit doen dat het natuurlijk kan leiden, want elk contact kan leiden tot wat meer besmettingen. Dat is absoluut waar. Maar omdat je hier maatregelen neemt die ofwel in de buitenlucht, bij jongeren – sport, ofwel het 1 op 1 contact, bijvoorbeeld bij de kapper, met triage vooraf, dus de check ‘zijn er gezondheidsklachten?’. Bovendien niet een bezoek wat zich constant herhaalt. Wat anders dan als je de winkels helemaal zou opendoen of de cafés helemaal zou opendoen. Ja, dan leidt dat natuurlijk tot een veel grotere stroom mensen die veel vaker daarheen gaat. Dus je kunt die check doen. Er is een beperkt aantal herhalingen. Het gaat om 1 op 1 contact, denken wij dat dit, vanuit de gedachte dat we echt met elkaar een volgende stap moeten zetten als samenleving, dat dit kan, maar daar hoort wel dat volwassen gesprek – tegen mezelf zeg ik dat, tegen u, tegen iedereen die dit volgt, dat als we tegelijkertijd vaststellen dat toch nog een kwart van de mensen naar buiten gaat terwijl ze positief getest zijn, daar moeten we dan ook echt mee stoppen.
DE ZILVER
Maar medisch gezien, het OMT heeft dus over de andere versoepelingen, buiten die middelbare scholen, gezegd ‘beter maar niet doen’, als we naar de medische (onverstaanbaar, red.) kijken.
RUTTE
Nou wat ze zeggen is, ze zeggen hetzelfde als wij: daarmee neem je een beperkt risico, dat klopt, maar ook daar wordt natuurlijk gezien dat in deze fase waarin we al zo lang met het virus worstelen, het noodzakelijk is om ook iets meer beperkt weliswaar risico te nemen en met elkaar ook te kijken wat daarvan de effecten zullen zijn. Dat kan betekenen in combinatie met het Engelse virus dat er toch weer dingen moeten worden teruggedraaid. Dus dat hoort ook bij het volwassen gesprek. Dat als het dan toch oploopt, dat we een somber bericht moeten uitzenden. We hopen natuurlijk van harte dat het juist omgekeerd is, dat dit er ook toe leidt dat we met zijn allen nog meer ons aan de basisregels houden. Dat is ook mijn oproep aan Nederland. Dat is de persoonlijke afspraak die ik met iedereen wil maken. Over uw hoofd heen, via u, met de mensen thuis, en dat het zal leiden juist tot een verdere beheersing van het risico.
DE ZILVER
Meneer De Jonge, drie weken geleden presenteerde u een nieuwe versie van de routekaart. Die was heel uitgebreid, maar één ding was daar heel belangrijk; we gaan pas versoepelen als de drie signaalwaarden – het aantal ziekenhuisopnames, het aantal ic-opnames en de R – als die allemaal twee weken lang onder bepaalde signaalwaarden zijn. Twee van de drie, ziekenhuisopnames en de ic, zijn niet onder de signaalwaarden. Nu niet, en de afgelopen twee weken ook niet. En toch gaat u versoepelen. Kan die routekaart, is die daarmee gelijk weer de prullenbak ingegaan?
DE JONGE
Zeker niet. De stappen die we nu zetten, die passen binnen hetzelfde risiconiveau van de routekaart. Dus we nemen niet nu de maatregelen die passen bij het volgende risiconiveau. We zitten in ‘zeer ernstig’, risiconiveau 4, en alles wat we nu doen dat zijn kleine stapjes binnen de verzwaringen eigenlijk, de extra maatregelen die we hebben genomen in risiconiveau vier. En van die verzwaringen halen we een deeltje af. Omdat we zeggen; kijk we willen niet pas wachten, we willen niet wachten tot we echt daadwerkelijk in dat volgende risiconiveau zitten voordat we de samenleving weer iets van lucht en ruimte bieden, omdat we het nodig vinden, risico’s neem je toch. Niets doen is ook een risico, want als de naleving afneemt, dan nemen daarmee de besmettingen ook toe. Dus we hopen hiermee juist een behoedzame stap te zetten, behoedzame stappen te zetten, waardoor we iets meer lucht en ruimte hebben.
DE ZILVER
Er zijn nu een heel aantal landen in de wereld van waaruit een vliegverbod geldt. U was bezig met een quarantaineplicht, u heeft hem eigenlijk al twee keer aangekondigd, die die vliegverboden zouden opheffen. Hoe is het met die quarantaineplicht?
DE JONGE
Daar zijn we mee bezig.
DE ZILVER
En wanneer is die eindelijk een keer klaar?
DE JONGE
In maart.
DE ZILVER
In maart?
DE JONGE
Ja. Ja we zijn bezig met het wetsvoorstel. Het is razend ingewikkeld om dat op een goede manier te doen. Het zit heel complex in elkaar. Dus, en ik zal daar alles over toelichten op het moment dat we hem af hebben. Maar we zijn er hard mee bezig en willen in ieder geval voor inderdaad inkomende reizigers willen we die quarantaineplicht naleving – we hadden het zojuist over de naleving, die is 27% voor de quarantaineplicht, of quarantaineadvies, het dringende advies voor inreizende mensen, dat is natuurlijk wel heel erg laag. Dat is de quarantaineplicht voor mensen die een positieve testuitslag hebben, daar is de naleving ongeveer driekwart. Dat is ook laag, maar daar denken we met communicatie nog een heel eind te kunnen komen. Maar de naleving van de quarantaineplicht voor inkomende reizigers is een kwart. Dat is wel echt heel erg laag. Dus daar willen we de plicht in eerste instantie op van toepassing verklaren en vervolgens heb je een (onverstaanbaar, red.) van ingewikkeldheden die je mag uitzoeken. Dus daar zijn we druk mee bezig en daar komen we in maart op terug.
NIJS (HART VAN NEDERLAND)
Meneer De Jonge, u zegt ‘we kunnen alleen versoepelen als het behoedzaam is’. Hoe ziet dan verder versoepelen op een behoedzame manier eruit in praktijk?
DE JONGE
Wat we doen, en toen ik de routekaart een aantal weken geleden, en daar hadden we lang aan gewerkt, om te komen tot een update van de routekaart, heb ik meteen ook gezegd ‘dit zal niet de allerlaatste update zijn’. En daar is bijgekomen in het Kamerdebat dat een meerderheid van de Kamer heeft gezegd: eigenlijk zouden we liever kleine stapjes over verschillende sectoren zetten, dan deze sector wel open en die sector nog niet open. Daar zijn we op dit moment mee aan het werk en dat zal leiden tot een volgende update van de routekaart. Het besluit dat we vandaag nemen, dat volgende week ingaat, loopt daar eigenlijk een beetje op vooruit, omdat we over een aantal sectoren een kleine behoedzame stap zetten. Behoedzame stap, omdat we weten: risico’s zijn er sowieso. Zeker met het huidige aantal besmettingen. Zeker met het huidige R-getal wat zo ongeveer rond de 1 schommelt. Risico’s nemen we toch. Geen verruimingen bieden is ook niet zonder risico, omdat daarvan de naleving waarschijnlijk niet zal toenemen en met een afnemende naleving heb je ook een verhoogd aantal besmettingen. Kortom: wat wij proberen te doen hiermee, is in die enorme marathon die we aan het rennen zijn met elkaar, iets van zuurstof bieden, om daarmee het ook langer te kunnen volhouden, want we zullen het nog eventjes moeten volhouden.
NIJS
Ja dat is dus voor nu, maar hoe ziet het er dan in de toekomst uit, verdere versoepelingen?
DE JONGE
In de systematiek van de routekaart werkt het zo dat je de indicatoren moet hebben bereikt van het volgende risiconiveau, voordat je ook het maatregelenpakket van het volgende risico kunt nemen. En dat betekent dat je twee weken lang, nu vanuit het huidige risico, twee weken lang op de indicatoren van risiconiveau 3 zult moeten zitten. Maar daar hoeven we niet op te wachten. Dat moeten we dan wel behoedzaam doen, want wat we nu doen is kleine stapjes zetten binnen het huidige risiconiveau. En daar gaan de huidige versoepelingen zo je wilt, de huidige stapjes die we nu zetten, die zijn eigenlijk allemaal stappen in het risiconiveau 4 die we terugzetten.
NIJS
Juist. Maar we moeten dus iedere keer wachten totdat u heeft besloten ergens aan de achterkant van ‘we denken nu dat we zelfs binnen dat risiconiveau een klein tandje eraf kunnen doen’?
DE JONGE
Nou, wat we de komende weken natuurlijk doen is met verschillende sectoren kijken ‘wat zou je aan kleine stappen kunnen zetten?’. Neem het mbo bijvoorbeeld. Je zou kunnen zeggen ‘nou doe het mbo weer open’. Dat levert een enorme hoop aan ontmoetingen op. Ontmoetingen is besmettingen. Dat is de regel. Dat is altijd zo. Je kunt hooguit ontmoetingen veiliger maken, waardoor het iets minder het geval zou zijn, maar ontmoeten is besmetten. Altijd. Nou, dus hebben we niet gezegd ‘we doen het mbo’, maar we zeggen ‘we doen het mbo één dag per week open’. Het winkelen op afspraak: we zeggen niet ‘we doen de detailhandel open’. Nee, we zeggen ‘we gaan winkelen op afspraak’. Waarmee je de ontmoetingen die er zullen zijn heel veel veiliger organiseert en daarnaast gewoon minder ontmoetingen organiseert door de stappen die we zetten. En zo willen we eigenlijk met de sectoren in gesprek om te kijken ‘wat zou je binnen de routekaart, dus binnen de risiconiveaus zoals we die hebben vastgesteld aan kleinere stappen kunnen zetten over een breder front van sectoren’. Dus niet de ene sector wel en de andere sector niet, maar kleine stappen over een breder front van sectoren.
NIJS
Ja precies. Maar ik zoek even iets waarmee... Jullie zeggen ook de hele tijd van ‘we hebben ook de Nederlandse bevolking nodig om verder te komen'. Hebben jullie ook nagedacht over iets om ons te geven waar wij ons dan aan kunnen houden of waar we naartoe kunnen leven? Dus in de vorm van data. Net als dat u net zegt ‘als het goed is tegen de herfst iedereen gevaccineerd’. Kunnen we daar bijvoorbeeld extra vrijheden aan koppelen?
DE JONGE
Je zou zo graag zou je een kalender maken waarop je gewoon een vakje kon inkleuren; dan mag ik naar de sportschool en dan mag ik weer naar het restaurant. Dat zou je het liefste doen. Of ‘dan mag mijn zaak weer open’. Maar dat is zo moeilijk om te zeggen, omdat we natuurlijk niet heel goed weten waar we staan. Misschien even toch even de getallen. De getallen van waar we nu staan, dat is 4000 besmettingen, ongeveer. Dat is heel erg veel beter dan waar we anderhalve maand geleden stonden. Toen zaten we op dik 10.000 besmettingen. En dus de ruimte die we nu weer een beetje gaan gebruiken, die hebben we met elkaar verdiend in de afgelopen periode. Dat is het resultaat van waar we nu staan en ik denk dat dat iets heel moois is. Die avondklok, ik weet nog toen we hem instelden, die hebben we ingesteld voor het verbeteren van onze uitgangspositie, omdat we wisten dat die derde golf eraan zou komen. Het verbeteren van de uitgangspositie waarmee we starten aan de startstreep van die derde golf. Inmiddels hebben we die derde golf weten te verlagen met elkaar. We hebben hem weten te vertragen met elkaar. Dat zijn allemaal mooie resultaten, denk ik, van datgene dat we hebben gedaan. Maar, ondertussen is die R nog wel ongeveer rond de 1. Ondertussen is het aantal besmettelijken ongeveer rond de 95.000. We hebben een Britse variant waarvan de R nog niet onder de 1 is geweest, die is 1,13 op dit moment. Dus we zullen meer Britse variant gaan krijgen ten opzichte van de klassieke variant en we zullen een toename zien de komende tijd van het aantal besmettingen. Maar als we dat heel erg beheerst zien, is daar op zichzelf genomen nog niet heel veel aan de hand. Als de cijfers weer totaal uit de hand lopen, dan kan het niet anders dan dat je ingrijpt. Als we niets zouden doen, is onze verwachting, zal de naleving vanwege de coronamoeheid die we allemaal voelen, sowieso gaan afnemen. Dus wat wij willen doen is telkens kijken: wat kan er weer wel? Dat is de insteek van het kabinet. Op een verantwoorde manier, behoedzaam, stap voor stap. Want beter behoedzaam stap voor stap, dan 'rücksichtslos’ en terug naar af.
NIJS
Mag ik nog 1 vraag stellen aan meneer Rutte...? Ik vroeg me even af, volgens mij, maar misschien heb ik het verkeerd gehoord, dat in winkels er twee mensen per verdieping? Waar is dat op gebaseerd? Want de ene winkel heeft toch veel meer vierkante meters dan een andere?
RUTTE
Ja, het lastige, is naar gekeken. Dus een van de afwegingen was: zou je het per vierkante meter kunnen doen, per winkeloppervlak? En dat is niet te handhaven. Dat is echt niet te handhaven. Dan vragen we onze politie en boa’s iets onmogelijks. Dan moeten ze met een meetlint naar binnen. Dus wat we doen is zeggen ‘laten we nou deze stap zetten’, waarbij je in 'time slots' van minimaal 10 minuten 2 mensen per, nou, als je alleen een winkel beneden hebt, beneden, en als er ook etages zijn per etage, per verdieping. En dat betekent wel dat je moet realiseren dat dit natuurlijk werkt voor de kleine winkel, of de iets minder kleine winkel, maar voor de grote winkels gaat dit natuurlijk weinig doen. En vandaag ook dat wij werken aan een brief die dacht ik morgen naar de Kamer gaat, over hoe wij proberen ook te kijken wat er misschien nog aan steun nodig is voor die sector.
VRAAG (BNR)
Ja meneer Rutte, afgelopen week was er veel kritiek op de onderbouwing van de avondklok. Niet zozeer de juridische, maar de vraag ‘waarom hebben we die avondklok nodig?’. Je kan je voorstellen dat als je aan de ene kant allerlei maatregelen versoepelt, dat dan die onderbouwing nog zwakker wordt. Hoe kijkt u daarnaar?
RUTTE
Nou kijk, wat je ziet is dat die avondklok, en dat zal ook blijken uit de modeleringen die het RIVM zal laten zien de komende dagen, dat dat nog steeds zo ongeveer rond die 10% zit. En het bewijs daarvoor neemt ook toe. Je ziet het bijvoorbeeld in de opnames in de ziekenhuizen. De knik die ontstond na het invoeren van de avondklok. Weliswaar altijd in combinatie met de één bezoeker thuis regeling. Je kunt die twee lastig uit elkaar trekken. Daarvan weten we wel weer dat de avondklok veel meer wordt nageleefd, want die kun je echt afdwingen, dan de één bezoeker thuis regeling wordt nageleefd. Dus dat effect is er. Het OMT is er ook wel heel helder over. Die zegt: ja weet je, als je de avondklok er af haalt, dan is er eigenlijk niks meer mogelijk. Dan wordt het zelfs weer heel spannend. Dus we hebben hem echt nog wel even nodig.
VRAAG
Ja, u was er zelf ook ooit heel helder over. Toen zei u ‘we gaan hem gebruiken om een tik uit te delen en hij ligt bovenaan de stapel van maatregelen om weer af te schaffen’. Maar dat lijkt niet echt te lukken.
RUTTE
Nee, dat klopt. Omdat het Engelse virus en alle andere ontwikkelingen bij elkaar het nu noodzakelijk maken er nog mee door te gaan. Ik hoop van harte dat die kan vervallen per 15 maart. Geen garanties, ik hoop het van harte. Het is nog steeds de eerste waar je vanaf wilt van alle maatregelen. Maar op dit moment is het niet mogelijk. Dat klopt.
VRAAG
Ik wil even naar de persconferentie van 8 maart. Maandag. Dat is dan uit mijn hoofd een dag of 6 na de veranderingen van de maatregelen. Heeft dat wel zin? Want we kunnen dan toch eigenlijk nog niks zeggen over wat er dan veranderd is?
RUTTE
Dan kun je wel iets zeggen natuurlijk over de ontwikkelingen, niet zozeer over wat dit doet, maar je hebt natuurlijk wel nader inzichten over hoe verspreidt het Engelse virus zich. Je hebt nadere informatie over de stand van de epidemie. Dus je hebt wel degelijk meer informatie. Idealiter zou je het een week later doen in de drieweekse cyclus. Dat klopt. Maar dan zit je wel midden in de verkiezingstijd. Dat is ook wat onpraktisch. Dus het leek ons verstandig deze keer in een tweeweeks programma te zitten, in een tweeweeks ritme. Maar het liefst doe je het natuurlijk in een drieweeks ritme.
VRAAG
Ja. Bent u niet bang dat dat een beetje de schijn opwerpt dat u dat gebruikt als een campagnemoment?
RUTTE
Ik was juist bang dat een persconferentie op dinsdag 16 maart een campagnemoment zou zijn. Nee, dat is juist niet de bedoeling. Daarom is een van de redenen dat je niet de verkiezingen wilt verstoren met persconferenties van Hugo de Jonge en Mark Rutte.
VRAAG
Tot slot nog één vraag. Wat is het verschil tussen een sekswerker en een kapper?
RUTTE
Bij sekswerkers heb je te maken natuurlijk met het bijzondere karakter van dat beroep, namelijk dat je heel dicht bij elkaar bent, met ook alle risico’s van overdracht van het virus door het karakter van het werk.
VRAAG
Ik vraag het voor een vriend. Begrijpt u.
RUTTE
Begrijp ik.
VRAAG (TELEGRAAF)
De heer Rutte, de besmettingen lopen op en toch vindt u het verantwoord om enige versoepelingen door te voeren. Waarom was het niet verantwoord om die versoepelingen door te voeren op een moment dat de besmettingscijfers lager lagen?
RUTTE
Omdat wij natuurlijk geconfronteerd zijn sinds de... Eigenlijk zijn er drie momenten geweest dat we moesten verzwaren. Het eerste moment was in oktober. Toen hebben we toch een heel extra pakket moeten maken helaas, ongeveer half oktober, waaronder de horeca dicht. Het tweede moment was natuurlijk voor de Kerst, ook vanwege de Kerstdagen en de grote bezorgdheid over de oploop. En het derde moment dat we met elkaar geconfronteerd werden met weer een nieuwe ontwikkeling, was die Engelse variant die zo’n beetje in die Kerstvakantie zichtbaar werd en waarvan de volle ernst na de Kerst duidelijk werd, waardoor het niet mogelijk was om versoepelingen te doen, en zelfs nodig was om ook bijvoorbeeld zo’n avondklok in te voeren. We zitten nu in een fase dat je ziet, zoals Hugo de Jonge zei, dat het aantal besmettingen toch echt wel van een piek van boven de 10.000 weer terug is naar zo 4.000, 4100, 4200. Vandaag iets onder de 4.000. Ik dacht vandaag ruim 3800. Dus dat verschilt een tikje per dag. Dus we hebben dat met elkaar bereikt. Maar wel een R rond de 1, de Engelse variant zelfs boven de 1 en daarmee nog steeds ook reden voor zorg. Tegelijkertijd zie je ook in de samenleving natuurlijk na een jaar dat iedereen zegt ‘kunnen we toch niet kijken of er iets kan?’. Wij denken dat deze ‘ietsen’, dus deze verruimingen, even buiten het onderwijs, deze drie verruimingen in de economie en in het sporten, dat die verstandig zijn. Dat die ook een beetje lucht kunnen brengen. Dat het ook een begin kan zijn van meer, hopen we natuurlijk van harte. Maar daar hoort natuurlijk wel bij dat we met zijn allen ook ons weer nog meer houden aan die basisregels. Dat doen gelukkig heel veel mensen, maar dat blijft wel heel belangrijk.
VRAAG
U had nog een waarschuwing. U zei ‘mochten de cijfers onverhoopt weer door het dak schieten, dan draaien we die versoepelingen eigenlijk terug’. Hoe moet ik die uitspraak nou zien in uw belofte om geen jo-jo-beleid te voeren? Met andere woorden, om versoepelingen als ze eenmaal zijn doorgevoerd, niet meer terug te draaien?
RUTTE
Ja dat jo-jo-beleid had natuurlijk ook te maken met de avondklok, omdat de avondklok ook zeer nauw samenhangt ook met het vraagstuk van de handhaving. Natuurlijk heeft u gelijk, wil je ook breder in de hele aanpak van deze pandemie, wil je zo min mogelijk weer maatregelen moeten aanpassen. Maar ik vind dat ik ook eerlijk moet zijn naar Nederland. Wij nemen met dit pakket nemen we een, vind ik, acceptabel, maar we nemen wel een risico. En zou het zo zijn dat de cijfers, nou die kunnen best een klein beetje stijgen, dat zal misschien ook wel gebeuren hierdoor, dat is te hebben, omdat we nu met een wat lager aantal besmettingen zitten en ook in de ziekenhuizen weer ietsjes ruimte is, maar als dat aantal besmettingen verder echt zou oplopen weer in de hockeysticks zoals we hem eerder gezien hebben, dus echt omhoog piekend, dan kan het ook zijn dat je verruimingen moet terugdraaien. Ik denk dat dat ook eerlijk om dat tegen Nederland te zeggen.
VRAAG
Meneer De Jonge, u had het net over het uitbreiden van de teststrategie. Op het ministerie wordt ook gewerkt aan een soort paspoortapp die laat zien dat je negatief getest bent en dat je daarmee toegang kunt krijgen tot, nou, een schouwburg of voetbalwedstrijd. Hoe staat het daar eigenlijk mee? De vorige keer bij de coronamelder is dat in alle openheid gegaan, iedereen mocht meedenken, er was een appathon..
DE JONGE
(Onverstaanbaar, red.) succes.
VRAAG
Ja, waarom gebeurt dat nu niet?
DE JONGE
Nou omdat... we zijn, in alle openheid, aan het ontwikkelen, overigens. Er is wat minder aandacht voor, dat zie ik ook, we hebben geen appathon gedaan. We moesten dat ding gewoon bouwen. Hij is zo goed als af, hij is nog niet helemaal, maar wel zo goed als af en we gaan hem ook gewoon gebruiken. Kijk wat ik heel belangrijk vind is om duidelijk te maken dat we dat toegangstesten gaan gebruiken om dingen weer mogelijk te maken die eigenlijk, gegeven de stand van de epidemie, nog niet kunnen, nog net niet kunnen. En die fieldlabs van afgelopen week daar moet je aan denken eigenlijk, dus die zijn gestart, dat congres is gestart en ik begrijp dat de eerste ervaringen gewoon in zoverre heel erg positief zijn, daar zijn zes mensen met een besmettingen zijn dus buiten de deur gehouden, achter de toegangspoort, waar mensen dus met een negatieve testuitslag naar binnen zijn gegaan is het heel erg veilig geweest en dat is precies ook wat je wil. Nou daar gaan we dus een aantal fieldlabs mee uitvoeren nu om te testen. De volgende fase komen er meer fieldlabs en dan gaan we ze voor het eerst voor het echie doen, namelijk met de opgebouwde toegangstestcapaciteit, nu uit de grond wordt gestapt, en ook met gebruikmaken van die app. Dus voor half maart is de eerste keer zal die app daadwerkelijk in gebruik worden genomen. En daarnaast is het belangrijk om vervolgens de toepassingen te gaan bepalen waar we dat toegangstesten willen gaan doen. Er is een beetje mistverstand: De horeca zei van ‘waarom mogen wij eigenlijk niet’ en detailhandel zei ‘waarom mogen wij eigenlijk niet’. Nou, dat is geen punt van niet mogen, want ook de horeca en detailhandel zouden die toegangstestapp mogen gaan gebruiken en het toegangstesten mogen gaan gebruiken, maar daarvan zou je zeggen ‘ja, dat winkelen, de detailhandel of ook de horeca, dat zou je ook veilig moeten kunnen organiseren zonder toegangstesten’. Ben je eigenlijk niet van toegangstesten afhankelijk om weer stapjes, stappen, onderweg naar meer open te zetten. Dat geldt natuurlijk anders voor evenementen. Ja, als er heel veel mensen met elkaar zijn is het echt, gegeven de huidige stand van de epidemie, gewoon gevaarlijk om dat met grote groepen te doen. Daarom zou je toegangstesten eigenlijk met name daarop moeten richten en de detailhandel en de horeca eigenlijk op een andere manier weer stap-voor-stap veilig moeten openen. Dat was het misverstand wat het afgelopen weekend eventjes ontstond en nu heeft u mij bij deze vraag, u vroeg het, maar u heeft mij wel de gelegenheid geboden om het even recht te zetten.
VRAAG
Ik heb nog één vraag over vaccinatie. Onlangs liet u in een kranteninterview wat frustratie doorschemeren over hoe...
DE JONGE
Kan ik me nauwelijks voorstellen.
VRAAG
...de Europese Commissie die die inkoop aanpakt. Nederland liep afgelopen zomer eigenlijk voorop, in die alliantie met Duitsland en Italië. Toen kwam er kritiek van de Europese Commissie. Even terugkijkend: was het nou verstandig als Nederland aan te sluiten bij de inkoopstrategie van de Europese Commissie of heeft u daar achteraf spijt van?
DE JONGE
Nee, zo zou ik het niet willen zeggen. Het is nog iets anders gegaan. Wat wij... wij krijgen signalen op dat moment, dat was denk ik april, dat onze productiecapaciteit, dus we hebben productiecapaciteit op Nederlandse bodem, maar ook in Duitsland is veel productiecapaciteit, Frankrijk, Italië, fill and finish-capaciteit. Wij krijgen signalen dat de productiecapaciteit op Europese bodem werd gecontracteerd door vaccinontwikkelaars op basis van contracten van Amerikanen, Engelsen, aantal Aziatische landen was toen ook in beeld en op dat moment, ja, waren we nog aan het wachten totdat de Europese Commissie zou starten met een eigen vaccinatieaankoopbeleid, die advanced purchased agreement. Die contracten met vaccinontwikkelaars, terwijl er op dat moment eigenlijk nog niks te contracteren viel. Dat was het moment dat ik contact heb gehad met Jens Spahn en vervolgens mijn Franse collega, mijn Italiaanse collega om te zeggen ‘laten we nou die stap naar voren zetten’ en vervolgens heeft de Europese Commissie gezegd ‘laat ons het nou doen’. Toen hebben we gezegd ‘oké dan, maar dan wel tempo maken in het afsluiten van die contracten’. Nou, dat is gelukt...
VRAAG
De kritiek van de Europese Commissie vond u destijds raar en u zei ‘ze hadden ook gewoon dankjewel kunnen zeggen’.
DE JONGE
Dat vond ik inderdaad en dat vind ik nog steeds. Nou, goed dat hebben ze uiteindelijk ook wel gezegd, maar het gaat vervolgens om de vraag: wat zijn nou de grote verschillen. Er wordt veel vergeleken natuurlijk, het lijkt wel een wedstrijd dat vaccineren. Wat zijn nou de grote verschillen tussen de VS en het VK, bijvoorbeeld, en Europa. Ik denk dat in Europa er vrij weinig verschillen zijn, daar vaccineren we ongeveer allemaal even snel, want je vaccineert gewoon wat je krijgt, wat je geleverd krijgt en dat zit heel erg dicht bij mekaar. Maar er zijn wel grote verschillen, bijvoorbeeld bij het VK. Wat heeft het VK of de VS nou anders gedaan: ze hebben zich daar in het contracteren veel dichter tegen de productie aangegooid. Dat is niet per se kritiek op Europa, maar het is gewoon een constatering dat men op een andere manier heeft gecontracteerd. Europa heeft met name de vaccinontwikkelaars gecontracteerd en het VS heeft zich veel dichter tegen de productie aan bemoeid. Nou dat gaan wij dus ook doen met onze speciale envoy op vaccins, dat is Hans Schikan, die is daar mee bezig. En ook Europa is daar mee bezig om te kijken ‘wat zou je nou in de productie kunnen versnellen?', want productie bepaald de snelheid waarmee je kunt vaccineren.
VRAAG (ALGEMEEN DAGBLAD)
Meneer De Jonge, nu u toch in een openhartige bui lijkt te zijn...
DE JONGE
De hele tijd hoor.
VRAAG
Ja, is dat zo. Wat vindt u nou als minister van Volksgezondheid echt van het feit dat we meer doen dan eigenlijk mogelijk is, gezien de besmettingscijfers?
DE JONGE
Dat is een risico, maar dat voelen we denk ik allemaal zo. Je neemt daarmee een risico. Dat is onmiskenbaar is dat waar en dat is daarmee dus ook een politieke weging die je maakt. Als je nu kijkt naar de nalevingscijfers dan zie je ze vrij hard achteruitgaan. Als je kijkt naar het aantal besmettelijken op dit moment, 95.000, een R die zo’n beetje op de 1 zit, dan is dit niet zonder risico. De stap die je zet kan bijvoorbeeld leiden tot een R van 1,1. Nou als je een R hebt van 1,1, je hebt weer 4.000 besmettingen, dan zou je in een generatietijd van 4, 5 dagen zou je in een rondje of 5 zit je op 6500 besmettingen. 6500 besmettingen komen meer ziekenhuisopnames uit naar voren dan uit 4.000 besmettingen. Kortom: dit is niet zonder risico. De vraag is alleen: welk risico is eigenlijk groter? Dit risico nemen, waarbij je de samenleving weer net wat meer lucht en ruimte biedt of dat niet doen en stap-voor-stap die nalevingscijfers naar beneden zien gaan omdat mensen het gewoon niet meer volhouden en dan neemt het aantal besmettelijken en het aantal besmettingen en aantal ziekenhuisopnames ook toe.
VRAAG
Dus u zat niet als een boer met kiespijn bij de MCC?
DE JONGE
Nee, als ik het onverantwoord zou vinden zou ik ‘nee’ hebben gezegd. En zo zie ik het niet. Het is een risico wat je neemt, maar niets doen is evengoed een risico. En ik denk dat wat wij nu doen verstandig is om daarmee juist wat meer, ja, wat zuurstof te bieden daar waar we die marathon met elkaar nog eventjes vol moeten houden. Ik denk dat dat een verstandige zet is en we houden natuurlijk ook vinger aan de pols, we zetten behoedzame stappen, stap-voor-stap en dat is beter dan 'rücksichtslos' en terug naar af. Dit is verantwoord om te doen, zo houd je vinger aan de pols. Als je, want ik heb natuurlijk ook allerlei andere pleidooien gehoord de afgelopen week. Het plan van Herstel NL. Nou vind ik het altijd heel boeiend als mensen meedenken van ‘hoe zou je het anders kunnen doen, hoe zou je het beleid beter kunnen inrichten’. Ik verslind al die plannen, natuurlijk,
alleen hier had ik wel moeite mee om de reden dat, vind ik als er verwachtingen zijn gewekt, dus het idee dat je de samenleving eventjes in twee groepen kunt splitsen. Nou, kwetsbaren op een eiland en dan de rest vrolijk zijn gang gaan, ja dat is niet werkbaar, dat kan niet en al kon het moet je het niet willen om zo de ene helft van de samenleving achter de geraniums te zetten zodat de rest weer vrolijk de bloementjes buiten kan zetten. Dat kan niet. Daarnaast... het was niet echt een plan, maar het was ook geen herstel, integendeel. Het zou hebben betekent dat je het herstel nog maandenlang uitstelt. Het zou gewoon levensgevaarlijk zijn geweest. En dus je moet het behoedzaam doen wil ik maar zeggen, je moet het echt stap-voor-stap doen zodat je ook kunt zien, als het de verkeerde kant op gaat, dat je het ook weer kunt terugdraaien.
VRAAG
Meneer Rutte. Interessant u lijkt altijd een soort social contract te willen sluiten met de Nederlander vandaag. U zegt ‘laten we elkaar de hand geven, wij gaan ons best doen zoveel mogelijk te doen, als u uw best doet om aan de maatregelen te houden’. Hoe kijkt u in dat licht naar bijvoorbeeld wat er in het Vondelpark gebeurde enkele dagen geleden of Thierry Baudet die vanmiddag op Urk honderden handen schudde en zonder mondkapje rondliep. Hoe ziet u dat soort uitingen?
RUTTE
Liep hij binnen zonder mondkapje of buiten?
VRAAG
Het was buiten.
RUTTE
Nou goed oké, maar dat handen schudden is natuurlijk uitermate onverstandig. Want we weten dat handen schudden, ik heb dat zelf nog een keer gedaan hier in dit zaaltje nadat ik een jaar geleden zei: stop daarmee. Dat is een risico van het overdragen van het virus. Dus dat moet je helaas even nu niet doen.
VRAAG
Maar het Vondelpark als je daarnaar kijkt lijkt wel een circus. Hoe mensen dicht op elkaar staan.
RUTTE
Zeker. Nou ja ik wil even oppassen, want dat laat ik ook even, ik moet oppassen dat ik niet vanuit het Torentje probeer ook over de schouder van de burgemeesters mee te kijken. En burgemeester Halsema vind ik in Amsterdam, gaat daar heel verstandig om met haar taken. En je moet ook weer, kijk ik weet het niet voor het Vondelpark, maar soms zie je wel eens bijvoorbeeld foto’s van het strand dat je denkt: er zijn veel mensen en als je dan de foto van bovenaf ziet, dan blijkt dat mensen vaak toch lopen in tweetallen of in het gezinsbubbeltje. Als dat het geval is is dat geen probleem. Maar als je maar oplet bij de strandopgang en afgang. Dus bij de trappen dat je niet daar met elkaar gaat opbotsen. Want dat is natuurlijk het risico toch weer van grote groepen bij elkaar. Dus mijn vraag aan Nederland, u formuleert dat correct, dat is inderdaad wat ik wil bereiken, dat we elkaar niet de hand geven, dat gaat nu niet, maar wel die afspraak maken. Namelijk, we zien gewoon toch dat die naleving niet goed is nog. Wel heel veel mensen dat doen, maar niet goed genoeg. En echt, mensen als we het zouden doen, dus als die laatste 25% ook thuisblijft na een positieve test en al die andere mensen die bijvoorbeeld met klachten zitten en zich niet laten testen dat wel zouden doen, dan kun je heel snel versoepelen. Nou dat in combinatie met wat we nu doen met het vaccineren en het testen, dan ben je heel snel in een heel andere film dan we nu in zitten. Dus vandaar wel dit punt. Wij besluiten nu na zorgvuldige weging tot een aantal beperkte risico’s, maar het zijn wel risico’s. Daar hoort dit allemaal bij.
VRAAG
Nog een korte vraag: waarom wel deels het MBO, maar niet deels het HBO?
RUTTE
Ook weer de keuzes. Het lastige is natuurlijk dat alles wat je meer doet leidt ook weer tot meer beweging, meer besmetting. We denken dat het nu van groot belang is om in ieder geval in dat MBO die ruimte te maken, ook omdat zowel in het middelbaar onderwijs, dus ook in het MBO daar zit natuurlijk ook toch soms wat meer kwetsbare leerlingen. Niet uitsluitend, integendeel, de meesten zijn natuurlijk met een opleiding bezig, maar er zitten ook kwetsbare leerlingen tussen. Dus het is in het belang om daar nu ruimte te kunnen maken, beperkt, een dag in de week. En natuurlijk willen we op een gegeven moment dat ook weer kunnen doen voor het HBO en de universiteit, maar ja dat gaat nu nog niet.
BHIKHIE (NU.nl)
In hoeverre hangt het nemen van meer risico nou samen met het vaccineren?
RUTTE
Nu nog niet. Maar dan moeten we even naar Hugo de Jonge. Ik denk, Hugo, met 1 miljoen mensen gevaccineerd dat dat nog te vroeg is. Maar op een gegeven moment ga je daar natuurlijk wel ruimte voor krijgen.
DE JONGE
We hebben nu een jaar na dato, hebben we 1 miljoen positieve testuitslagen. En we weten dat veel meer mensen besmettingen hebben doorgemaakt, dat weten we uit serologisch onderzoek. En daaruit bleek dat waarschijnlijk zo’n drie miljoen mensen de besmetting hebben doorgemaakt, antistoffen hebben opgebouwd. Inmiddels hebben we ruim een miljoen mensen gevaccineerd. Nou, in de optelsom zou je dus kunnen zeggen vier miljoen mensen zijn beschermd. Maar in geen enkele leeftijdsgroep is het aantal vaccinaties al zo hoog dat daarmee de sterfte nihil is of de ziekte nihil is. Dat kun je nog niet zeggen. Je ziet wel, dat is wel echt heel interessant, uit buitenlands onderzoek zie je sowieso, met name Israël, maar ook het VK, laat echt wel hele interessante ontwikkelingen ziet. Je ziet eigenlijk in Nederland met name onder de groep oudste ouderen, dus de verpleeghuisbewoners, de 90-plussers thuis, daar zie je echt een vrij overtuigende afname. Het aantal besmette locaties bijvoorbeeld in de verpleeghuizen was ruim 800 toen we begonnen met vaccineren, is nu zo’n 450 ongeveer. Dat is bijna gehalveerd, dat is echt wel heel bijzonder. Dus je ziet dat de opgebouwde vaccinatie wel degelijk al bescherming biedt. Maar echt nog wel onvoldoende om te grote stappen te kunnen nemen. Dus ik denk dat je dat nog niet zo kunt zeggen. We zullen het echt de komende maanden nog wel behoorlijk van maatregelen moeten hebben. Ik denk dat dat omslagpunt eigenlijk pas in het tweede kwartaal komt. We hebben het eerste kwartaal naar verwachting zo’n drie miljoen vaccinaties te zetten. En in het tweede kwartaal verwachten we zo’n 20 miljoen vaccinaties te zetten, waarvan drie van die twintig miljoen, althans zoals we daar nu van uit mogen gaan op basis van de cijfers, namelijk die van Jansen, hebben maar één prik nodig en de anderen hebben dan twee prikken nodig. Nou daarvan weten we dat dan echt alle groepjes die de gezondheidsraad heeft kunnen bedenken als zijnde groepjes met een verhoogd risico echt sowieso hebben gevaccineerd. Dat wil zeggen alle 60-plussers bijvoorbeeld, alle mensen met een medisch risico bijvoorbeeld en meer. En al een deel van de gezonde 18 tot 60-jarigen. Nou als je dat hebt gedaan, zo op de drempel van de zomer, ja dan heb je daarmee echt wel dusdanige bescherming opgebouwd dat je echt wel afscheid kunt nemen van een deel van de beperkende maatregelen, zoals we dat nu kunnen inschatten. Maar, grote onbekende is de mate waarin vaccinatie ook transmissie tegengaat. Grote onbekende is de mate waarin de mutaties zich gaan versnellen naarmate we harder blijven drukken op dat virus, gewoon via escape-mutaties. Dus dat mutaties zich gaan versnellen. En in hoeverre die mutaties vervolgens vatbaar blijken te zijn voor de vaccins die we hebben. En als dat niet zo is, hoe snel we vervolgens die vaccins kunnen aanpassen zodat die wel vatbaar zijn. Kortom, we hebben met elkaar best een aantal spannende maanden te gaan waarin het niet helemaal makkelijk te zeggen is nu op welk moment in de tijd die omslag gaat komen. Maar als je het me nu zou vragen, dan zou ik verwachten ergens in dat tweede kwartaal, ergens in de tweede helft van dat tweede kwartaal heb je dusdanig veel mensen gevaccineerd zodat je echt heel veel minder maatregelen nodig hebt om toch het risico van het virus beheersbaar te houden. En op de drempel van de herfst, om nog even verder te gaan, dan verwacht ik echt een behoorlijke vaccinatiegraad te hebben opgebouwd. En we weten gelukkig bij alle groepen waarmee we zijn begonnen dat we in de Koreaanse cijfers zitten, dus die bescherming die zal hoog zijn en dan ben je eigenlijk... ga je de stap maken van de epidemiologische fase naar meer de endemische fase en dan zal je moeten gaan leven met het virus en dat is eigenlijk meer wat je voor het vierde kwartaal op het netvlies zal hebben. En dan zal heus niet zo zijn dat corona helemaal weg is, we worden er wel heel veel minder ziek van, want dan is er voldoende bescherming opgebouwd onder de bevolking. En waarschijnlijk zal je naar een soort van jaarlijkse vaccinatieprogramma toe moeten voor de meest kwetsbare groepen.
BHIKHIE
(Onverstaanbaar, red.) net het bericht binnenkrijgen dat AstraZeneca-vaccin voor de EU waarschijnlijk wordt gehalveerd, het aantal vaccins. Ze kunnen maar de helft leveren in het tweede kwartaal. Dat soort berichten hè...
DE JONGE
Aan de lopende band, ja.
BHIKHIE
Ja, heeft dat nog invloed eigenlijk op de maatregelen die vanavond zijn aangekondigd?
DE JONGE
Ja natuurlijk. Nou, niet die we vandaag hebben aangekondigd, maar natuurlijk. Aan de lopende band. De leveringen bepalen de snelheid waarmee je kunt vaccineren. Minder leveringen is minder vaccineren, dat is gewoon een-op-een is dat zo. En inderdaad Astra is, nou ja, sowieso een buitengewoon ingewikkeld bedrijf om 'steady' afspraken mee te maken. En er is werkelijk nog nooit een leveringsprognose uitgekomen. Echt nog nooit. Sterker nog: de wisselingen zijn ongeveer eens in de drie, vier dagen. Het is om gek van de worden bij het plannen van de vaccinatieoperatie überhaupt, van de operatie. Maar helemaal om gek van te worden als je iets van de prognose probeert af te geven: wat zou je weer kunnen in mei, bijvoorbeeld. Het is gewoon niet te doen. Dus we moeten het echt doen met de dagelijks wisselende gegevens als het gaat over de leveringen van de vaccins. Wat we inmiddels zien bijvoorbeeld bij BioNTech/Pfizer, nou dat is, begint echt gewoon een betrouwbare levering te worden. Nou en dus kan je daar gewoon wat meer van uitgaan. We hebben trouwens enorm grote aantallen extra BioNTech/Pfizer kunnen bestellen, ook al voor het tweede kwartaal. Voor Moderna ook heel veel extra, dat is nu nog heel weinig en ook niet zo heel erg leveringszeker. Daar zitten de extra leveringen met name op het derde en het vierde kwartaal. We hebben behoorlijk wat extra vaccins natuurlijk besteld, in totaal 84,5 miljoen. Dus ook als er een paar leveringen niet doorgaan komen we nog een heel eind, maar een halvering van de leveringen, ja dat hakt er wel heel hard in.
BHIKHIE
Tot slot ook nog een politieke vraag: wat vindt u ervan, meneer De Jonge, dat de VVD eigenlijk de coronabestrijding heeft gebombardeerd als campagnethema? En niet heel ontoevallig staat natuurlijk de VVD-lijsttrekker naast u. Is dat ingewikkeld als coronaminister?
DE JONGE
Nou ik weet niet of dit helemaal het moment is of de plaats is om de campagnes van andere partijen te recenseren en ik weet ook niet of dat mijn rol is. Ik ben namelijk gewoon bezig met mijn werk en als wij hier in deze hoedanigheid staan, zijn we samen bezig met ons werk om voor Nederland zo goed als mogelijk dat virus onder controle zien te krijgen, om die maatregelen te nemen die nodig zijn. En ik denk dat Nederland van ons mag verwachten dat we dat gewoon schouder aan schouder doen, ook al zijn we van verschillende partijen. Dat doen we gewoon schouder aan schouder, dat mag Nederland echt van ons verwachten.
SCHRAM (ANP)
Meneer Rutte, u heeft het steeds over de kleine stappen die u wilt nemen in bepaalde sectoren in plaats van één sector helemaal opengooien. Geldt dat bijvoorbeeld ook voor de horeca? Ik kan wel verwachten dat dat dan misschien de volgende sector is waar een stapje mogelijk voor is.
RUTTE
Ik wil daar nu niet 'ja' op zeggen, omdat we het niet zeker weten. Maar je hoopt natuurlijk in een volgende stap ook voor de horeca wat mogelijk te maken, bijvoorbeeld voor de terrassen. Maar ja, weet je, als we dat nu zeggen dat dat in de volgende stap is; eerst moeten we kijken ‘wat kan er überhaupt, is er ruimte in een volgende stap?’. Dat weten we echt niet. En als die er is, dan moeten we ook kijken natuurlijk naar als je maatregelen neemt, wat betekenen die voor het risicoprofiel zal ik maar zeggen? Dus dat kan ik niet zeggen. Ik wil niet nu die belofte doen of die verwachting wekken.
SCHRAM
Nee, maar u heeft het inderdaad over de terrassen, dat zou dan misschien een logische stap zijn om alleen de terrassen te openen. Klopt het dat daar al contact mee is geweest, over is geweest met bijvoorbeeld de burgemeesters?
RUTTE
Niet dat ik weet met de burgemeesters. Wat ik weet is dat de burgemeesters volgens mij gisteren zeiden: terrassen helpen ons om mensen te spreiden. Dat begrijp ik, ik zou ook dolgraag weer naar het terras willen, maar het risico van terrassen open – anders dan de kapper – is dat het terras natuurlijk ook een aanzuigende werking heeft. Dus ik snap dat spreidingspunt. Vilnius, de hoofdstad van Litouwen, was een mooi voorbeeld vorig jaar: heel veel terrassen waardoor mensen goed gespreid door die stad zijn. Dat snap ik, maar het leidt ook tot verkeer: mensen gaan naar de terrassen toe en doen dat misschien meerdere keren per week of meerdere avonden per week. En dat is natuurlijk anders dan wat we nu doen met bijvoorbeeld kappers of met winkels op afspraak en die aantallen en met de triage die daar kan plaatsvinden, dat is toch anders. Dus dolgraag ook de terrassen en ook weer de horeca überhaupt en ook al die andere mooie sectoren en ook de musea en de theaters, maar ik wil niet nu daar een verwachting wekken. We moeten het echt stap voor stap bekijken, zo hebben we het gezegd.
VRAAG
Dan nog even, ik weet niet wie dat het beste kan beantwoorden, maar u heeft het de hele tijd over deze maatregelen nemen we nu met een risico dat acceptabel is. En de collega van SBS die raakte er al een beetje aan, plakt u daar nou een cijfer op of is het alleen maar die...?
RUTTE
Nou, dat is niet mogelijk, nee.
VRAAG
Maar dan klinkt het toch best wel als nattevingerwerk?
RUTTE
Nou ook niet, maar het is niet mogelijk om precies dat te zeggen. Wij denken, omdat we dus een aantal maatregelen hebben gekozen die leiden tot afweging ‘is iemand ziek of niet?’, ‘heeft iemand klachten?’, om een-op-een-contact gaat het, niet zal leiden tot grote vervoersstromen, want we gaan, de meeste mensen gaan niet dagelijks naar de kapper, en daarnaast inderdaad dat gesprek kan plaatsvinden denken wij dat dit in deze fase wel een risico, maar beheersbaar is. En het is niet mogelijk om precies op elke maatregel een stickertje te plakken. Als je dat vraagt aan het RIVM/het OMT, dan zegt men: ja, dat is bijna niet precies te berekenen. Maar natuurlijk is het een toenemend risico, want elke verplaatsing, iedereen die naar buiten gaat en mensen tegenkomt is een risico voor het overspringen van het virus. Dat is nu eenmaal zo.
VRAAG (Trouw)
Meneer Rutte, die Britse variant is al een tijdje in opkomst, de R zit al een tijdje boven de 1. Toch voert u nu versoepelingen door, wat gaat de komende tijd die R weer onder de 1 krijgen en zorgen dat die Britse variant ook ingeperkt wordt?
RUTTE
Ons gedrag. En bij de Britse variant is dat lastig, want we moeten reëel zijn: ook met goeie naleving is er gewoon een hoger risico op besmetting. Nou ik zei het net, de laatste cijfers van de modelleurs is dat het ergens tussen de 28 procent en de 47 procent besmettelijker ligt. En als je kijkt naar de cijfers uit Denemarken of andere landen, dan ligt het zelfs nog wat hoger. Maar de aller- allerbelangrijkste verklaring voor het terugdringen van het virus en waarom het in landen als Japan en andere landen, of Taiwan, zo beperkt is, is toch in de allereerste plaats dat mensen zich houden aan de basisafspraken. En nou zijn wij natuurlijk een heel liberaal land waarbij mensen zeggen: interessant dat u mij vraagt te springen, mijn vervolgvraag is niet ‘hoe hoog?’, mijn vervolgvraag is ‘waarom moet ik springen?’. Snap ik, daarom ben ik ook heel blij Nederlander te zijn, maar met een pandemie bestrijden moeten we echt met elkaar ons realiseren dat het naleven van al die afspraken ontzettend belangrijk is. Want als we dat doen, ja dan zouden we hier een hele andere, wat ik net zei, dan zouden we in een heel andere film zitten.
DE JONGE
Dat culturele verschil zie je al tussen Nederland en Duitsland, is heel interessant.
RUTTE
Ja.
DE JONGE
Duitsland heeft helemaal geen strenger maatregelenpakket dan wij en ze doen het, nou, vijf keer beter.
VRAAG
Nou ja, het was een beetje uw oproep ook in het begin van de crisis, tot u in het najaar erachter kwam dat dat hameren op gedrag niet meer werkte. Toen kwamen de bottere maatregelen. Houdt u die nu ook weer achter de hand? Dat als uw oproep nu niet werkt, dat het de komende tijd nog strenger moet misschien dan waar we nu op zitten?
RUTTE
Nou kijk het eerst wat, als het echt verkeerd zou gaan, is natuurlijk dat je weer een versoepeling moet terugdraaien, dat we weer niet naar de kapper kunnen. Ja heel simpel, ja zo is het. Ik bedoel, ik ga het ook niet mooier maken. We hebben hier geen volumeknop die we kunnen opendraaien of dichtdraaien van het virus, we hebben alleen de volumeknop van: hoe reageren we op het virus? En de belangrijkste volumeknop die we hebben, hebben u en ik zelf in handen: houden we ons aan de afspraken?
DE JONGE
De basis is altijd gedrag, dat is altijd de basis. En die maatregelen helpen om het gedrag te sturen en vandaar dat de meest ruige maatregelen ook het meest ingrijpen. Namelijk als je een hele sector sluit, ja dan kan een ontmoeting daar überhaupt niet meer plaatsvinden en zo stuurt zo’n soort maatregel ons gedrag. De basis is altijd gedrag. De facto zou je eigenlijk helemaal geen aanvullende maatregelen nodig hebben als iedereen zich naadloos, maar we weten dat de menselijke natuur en zeker de Hollandse natuur anders in mekaar zit, maar als iedereen zich naadloos aan de maatregelen zou houden.
VRAAG
Nog een vraag over de verkiezingen. Mensen zijn nu al bang om naar de stembus te gaan, een aanzienlijk deel van de kiezers. Maar nu gaat u versoepelen. Als dan de cijfers weer gaan stijgen, kan dat die angst nog vergroten. Is dat iets waar u het ook over gehad heeft de afgelopen dagen? Is dat een risico dat u ook welbewust neemt?
RUTTE
We denken echt dat de verkiezingen zoals die nu zijn vormgegeven, met de briefstemmogelijkheid voor ouderen, het verspreid over dagen stemmen, dat dat echt veilig kan. Dat zou echt mijn oproep aan Nederland ook zijn: maak gebruik van je democratisch recht. Is ontzettend belangrijk. En echt, we willen graag allemaal, denk ik, dat de verkiezingen doorgaan op die geplande dagen, veilig.
VRAAG (REFORMATORISCH DAGBLAD)
Een vraag aan meneer De Jonge. U spreekt over fieldlabs, experimenten met testbewijzen om grotere bijeenkomsten weer mogelijk te maken en dan noemde u geloof ik voetbalwedstrijden wellicht of theatervoorstellingen. Zijn daarbij, bij die fieldlabs, ook kerkdiensten of buurthuizen in beeld die ook een grote sociale functie in onze samenleving hebben, om te kijken of je daar weer dingen kunt? En zo nee, zou dat een gedachte kunnen zijn waar ook aan gedacht kan worden?
DE JONGE
Nou op dit moment zijn bij die fieldlabs geen kerken betrokken. Ik zou er niet tegen zijn overigens, om als kerken zouden denken ‘wij willen eigenlijk ook wel een keer zoiets proberen om te kijken of we met toegangstesten weer meer mogelijk maken’. Waar ik wel tegen zou zijn, is zomaar weer met grotere groepen nu, want dat is echt toch wel heel riskant. Even de fieldlab van afgelopen maandag, ik begrijp dat daar dus de poort zes mensen zijn tegengehouden die besmet waren. Moet je eens voorstellen, 500 man in de zaal die gewoon weer als vanouds in een clubje bij mekaar gaan staan bij de koffie, dat daar dus inderdaad zes mensen tussen lopen die besmet zijn, dan heb je zomaar 500 mensen besmet op zo’n bijeenkomst. Nou dat kan natuurlijk in een kerkdienst ook heel makkelijk, hebben we ook best wel regelmatig voorbeelden van gezien. Dus ik zou er zeker niet tegen zijn als een kerk zou zeggen ‘ik zou m’n vinger wel op willen steken om te kijken hoe we dat mogelijk zouden kunnen maken?’, op dit moment is er geen fieldlab die door een kerk wordt georganiseerd. Vergt wel behoorlijk wat organisatie kracht, maar er zullen best kerken zijn die dat zouden kunnen.
VRAAG
Als ze zich melden bij u, als er een zich meldt zou u daar bereid toe zijn?
DE JONGE
Ja, zou ik daar graag met ze over in gesprek gaan of collega Grapperhaus, de minister van Eredienst die zou dat doen. Maar ik zou dat, ik zou daar graag voor open staan, zeker.
RUTTE
Ja.
VRAAG (NIEUWSUUR)
Ik heb nog even een vraag over de toegangstesten meneer De Jonge, hoe ziet u...?
DE JONGE
Waar wilt u heen?
VRAAG
Ja, dat. En hoe ziet u dat precies voor zich? Is het bijvoorbeeld denkbaar dat we voor de zomer alweer gewoon naar het theater gaan, evenementen, dankzij die toegangstest?
DE JONGE
Het hangt er een beetje vanaf wat je 'gewoon' noemt. Kijk ik denk dat we in toenemende mate zullen durven daar risico’s te nemen. Daarom doen we nu die fieldlabs, om dat goed uit te proberen. We hebben een X aantal nu gepland zijn, er is een cabaretvoorstelling geweest van Guido Weijers, er is een zakelijk congres geweest, er is een voetbalwedstrijd inmiddels geweest met overigens niet een heel stadion vol, maar een klein clubje in het stadion. En zo probeer je telkens uit wat werkt. En wat we willen gaan doen is een tweede ronde van fieldlabs, half maart willen we veel meer fieldlabs gaan doen en ook gebruikmaken voor het eerst, voor het echie, voor de dan inmiddels opgebouwde toegangstestcapaciteit. Dat zal zo’n 25.000 testen zijn die we een beetje willen verdelen 'grosso modo' over een derde economie, een derde cultuur en een derde sport. Nou we hebben gezegd: in maart gaan we dat herijken hoe we dat exact moeten verdelen, misschien moet we de verdeling ietsje anders maken, de economische sector is natuurlijk toch wat groter dan de cultuur of de sport. Dus daar gaan we dan in april mee aan de slag, dan zullen we zo’n 100.000 toegangstesten hebben en dat bouwt dan op naar eind mei zo’n 400.000, is nu de verwachting. Zo willen we dat doen.
VRAAG
Maar u wilt eerst economische evenementen dan gaan doen?
DE JONGE
Nee hoor. We zullen het ongeveer verdelen in maart: een derde economie, een derde sport en een derde cultuur. In maart willen we ook die verhoudingen weer een beetje herijken, voor als we de stap naar 100.000 maken. Nou misschien moet die verhouding dan iets anders zijn omdat de economische sector is natuurlijk gewoon wat groter en binnen de economie valt natuurlijk ook evenementen. Nou, zo willen we dat doen, zo willen we dat opbouwen. En we willen telkens wat meer risico nemen, maar dat zal ook afhangen van het epidemiologisch beeld. Kijk met 100.000 besmettelijken is het risico van een vals-negatieve uitslag bij een 1000 man in de zaal groter dan als het aantal besmettelijken net zo laag is als bijvoorbeeld vlak voor de zomer vorig jaar. Vlak voor de zomer vorig jaar hadden we 3000 besmettingen, nou dan moet je bijna je best doen om besmet te raken. Nou dat is ons vervolgens toch nog flink gelukt, dankzij de import van virus uit met name Zuid-Europa via vakantie, maar als dus het aantal besmettelijken daalt kun je meer risico nemen met dit type evenementen, met toegangstesten om dat vals-negatieven dan een minder groot risico vormen. Dus we zullen dat telkens op een vrij rekenkundige manier, zullen we dat benaderen en het risico nemen dat we kunnen nemen.
VRAAG
Ja. Dit zijn grote evenementen, hoe zit het met kleinere theaters, kleinere evenementen? Dat probeer ik ook een beetje uit te vinden. Voor de zomer is het...?
DE JONGE
Ja, de komende maand zullen... Collega Van Engelshoven zal met de cultuur aan de slag gaan om te prioriteren. Kijk het punt is: zoveel toegangstesten in een keer heb je ook niet en zoveel organisatiegraad heb je ook niet in een keer. Dus wat we moeten doen is telkens de ruimte goed verdelen, dat is eigenlijk wat we gaan doen. En Bas van ’t Wout en Mona Keijzer zullen dat samen met de ondernemers doen, de economische ruimte verdelen. Collega Van Ark zal dat doen met de sport en collega Van Engelshoven zal dat doen met de cultuur. En zo zullen we het verdelen. Dat is het spoor 2A, voor wie de testbrief vanavond nog gaat lezen. Hij komt wat later op de avond, voorspel ik, want ik moet er nog aan beginnen, maar hij komt eraan en dat is spoor 2A. Spoor 2B is: veiliger werken mogelijk maken. Ook dat gaan we doen natuurlijk door op de werkvloer die contactmomenten die er gewoon zijn om het werk weer veiliger mogelijk te maken, met testen, begeleide zelfafname, echte zelfafname over een tijdje. Ook dat gaan we mogelijk maken. En veiliger studeren, daar is collega Van Engelshoven al volop mee aan de slag.
VRAAG
Maar wordt zo’n toegangstest ook verplicht, juist omdat we misschien nog niet uit die lockdown zijn en nu wel alle sectoren open willen gooien?
DE JONGE
Ja, nou eigenlijk doe je, want dat zal het moment zijn waarop je dingen mogelijk gaat maken die eigenlijk volgens de routekaart nog niet mogelijk zijn. En om ze niettemin veilig te laten plaatsvinden gegeven het epidemiologisch beeld, zul je dan verplicht gaan werken met een toegangstest. Nou wie verplicht dan vervolgens? Dat zal de eigenaar zijn van een theater of degenen die over de ruimte beschikken, over de eigenaar van een evenement bijvoorbeeld, die dus ook toegang kan verlenen. En waarom mag die dat verplicht stellen? Omdat het een niet-essentiële voorziening is waartoe de wet straks ruimte zal gaan bieden. Dus er komt een wet richting de Kamer, die zullen we in maart gaan behandelen, die dit mogelijk maakt voor een aantal sectoren. We zijn ondertussen met VNO-NCW bezig die de stichting Open Nederland heeft opgericht, op doen richten, met daarin een consortium om een parallelle teststructuur mogelijk te maken naast de GGD-testinfrastructuur. Die is vooral gericht op het opsporen en bestrijden van het virus, dit gaat vooral over het openen van de samenleving. Nou dat willen we graag mogelijk maken. We zijn bezig met die appontwikkeling, dat gaan we in maart voor het echie testen. Nou en zo zullen we stap voor stap dat toegangstesten, met toegangstesten, meer mogelijk maken.
VRAAG (NRC HANDELSBLAD)
Meneer Rutte, nog een vraag over de avondklok. Het is me toch onduidelijk wanneer het kabinet die nou denkt te kunnen afschaffen. U heeft eerst gezegd: die gaat er als eerste weer af. Nu komt er eerst een reeks andere versoepelingen. Op welk besmettingsniveau kan het kabinet die avondklok nou intrekken?
RUTTE
Ja, in onze redenering heb je maatregelen om het virus eronder te houden en kijk je ook: is er wat ruimte? Is natuurlijk vreselijk ingewikkeld om die twee ook weer met elkaar te gaan zitten combineren, want je weet niet precies wat het een op het andere, hoe dat zou inwerken. Op dit moment is er aan de maatregelenkant helaas geen ruimte voor het loslaten van maatregelen. Dat gaat niet. En dat betekent dat we moeten verlengen, maar nog steeds geldt dat hij ons het meest – denk ik allemaal – als steen in de schoen zit. Dus dat als je bij een volgende verlenging een maatregel kunt loslaten, dat je het liefst deze zou loslaten.
VRAAG
Maar zegt u dan: die gaat er nu de volgende keer wel als eerste af? Of krijgen we eerst weer andere versoepelingen?
RUTTE
Ja maar nogmaals, dat was mijn vorige antwoord: wij kijken zowel naar het maatregelenpakket als naar: wat betekent dat voor de samenleving in termen van sectoren die gesloten zijn etcetera? En als je kijkt naar het maatregelenpakket en de uitbreiding daarvan met de avondklok en de een bezoeker thuisregeling, is het niet mogelijk om die op dit moment los te laten. Wat je wil voorkomen is dat je een soort politieke weging gaat krijgen tussen zo’n beperking in de samenleving en ergens een verruiming, dat wordt een hele rare discussie. Op dit moment zegt het Outbreak Management Team en dat ontslaat ons nu ook van dat debat, als kabinet, die zeggen heel duidelijk: het is niet mogelijk nu, dat is echt heel onverstandig om die avondklok nu los te laten. Dus vandaar dat die doorloopt tot de 15e half vijf ’s morgens. En nog steeds geldt dat als het gaat om de vrijheidsbeperkende maatregelen dit de eerste is waar we van af willen.
Zeer veel dank, tot over 2 weken.