Letterlijke tekst persconferentie na ministerraad 18 december 2020
Letterlijke tekst van de persconferentie van minister-president Rutte na afloop van de ministerraad op 18 december 2020. Bekijk de hele persconferentie via YouTube.
Inleidend statement minister-president Rutte:
Ja, goedemiddag allemaal en laat ik nog kort stilstaan, ik heb dat gisteren gedaan ten overstaan van een aantal media al buiten Algemene Zaken, toch iets te zeggen over het indrukwekkende rapport van de parlementaire ondervragingscommissie kinderopvangtoeslag. Ik wil herhalen wat ik gister zei. Het is een heftig rapport, het is een belangrijk rapport. Ik vind het ook een fair rapport. Ik denk dat Chris van Dam en de commissie hebben geprobeerd om zo goed mogelijk de puzzel te leggen. Het beeld te schetsen. Waarbij het beeld heel helder blijft liggen, dat onschuldige mensen hier in de knel zijn gekomen. En daar kunnen we ons alleen maar voor schamen. De rechtsstaat moet de burger beschermen tegen de almacht van de Staat, en dat is hier heel erg mis gegaan. Er ligt een belangrijke opdracht nu van deze commissie en daar moeten wij als kabinet mee aan het werk. Namelijk: hoe zorgen we ervoor dat dit in de toekomst niet meer kan gebeuren. Hoe zorgen we voor de compensatie voor de ouders? We zullen daar tijd voor nemen, niet in de lengte, maar in de diepte. We proberen natuurlijk zo snel mogelijk met een kabinetsreactie te komen. We gaan daar wel veel uren in steken, maar wel in een korte tijd proberen we dat te doen. We beginnen daarmee ook al voor de kerst aanstaande week in het Catshuis een sessie met een heel aantal collega’s en dan willen we in januari komen met een kabinetsreactie. Nogmaals, het belangrijkste is nu dat de ouders zo snel mogelijk worden geholpen.
Dan was vandaag ook de laatste ministerraad van 2020, en ook dat is geen vrolijk verhaal. 2020 is een jaar waarin de wereld er totaal anders uit zag en we vinden het inmiddels normaal zoals u hier zit en ik hier sta met die mondkapjes en alles, maar het is natuurlijk allemaal toch tamelijk bizar en niemand had zich dat kunnen voorstellen aan het begin van het jaar. De precieze gevolgen van de coronacrisis verschillen per persoon, maar opgeteld was 2020 voor heel Nederland een zwaar jaar. En op persoonlijk niveau voor eigenlijk iedereen ingrijpend en heel anders dan alle andere jaren. De pandemie, en ook de maatregelen daartegen, die duren natuurlijk al lang. Het is inmiddels al weer zo’n 9 maanden. En het is voor iedereen natuurlijk moeilijk om dan de motivatie er ook in te houden en om je aan alle regels te houden. En ik merk wel dat echt veruit de meeste Nederland enorm hun best doen, maar tegelijkertijd, ja weet je, is er altijd het risico dat het virus toch een keer geluk heeft en overspringt en dat gebeurt in een te groot aantal gevallen. En daarom is het zo belangrijk dat we hebben moeten besluiten tot die lockdown van afgelopen dinsdag en ook voor de scholen afgelopen woensdag. Tegelijkertijd zie je ook als je terugkijkt op dit jaar dat in de samenleving natuurlijk ontzettend mooie initiatieven ontstaan. Mensen staan voor elkaar op, willen elkaar helpen, heel veel vrijwilligers werk. En dat is wat in ieder geval voor mij persoonlijk Nederland ook tot zo’n mooi land maakt, dat we wat mopperend, uiteindelijk er voor elkaar staan, elkaar niet in de steek laten, elkaar niet laten vallen. En die veerkracht die is enorm en dat geeft ook vertrouwen, gelukkig, voor onze economie en daarmee voor banen en bedrijven die het heel zwaar hebben op dit moment, maar tegelijkertijd toch ook het vooruitzicht dat we hier een keer uit gaan komen en dat de verwachting is dat ook veel ondernemers het zwaar hebben maar uiteindelijk ook heel veel ondernemers de kans zullen krijgen en ook zullen grijpen om toch daarna weer het bedrijf op te bouwen en daarmee ook die banen zoveel mogelijk te behouden. En dat komt ook omdat we diepe zakken hebben. We hebben een hele grote appel voor de dorst en daar zijn we nu flinke happen uit aan het nemen, maar die appel maakt het wel mogelijk om dit te doen.
Dan tot slot 2021. Ook dan nog steeds het virus voorlopig, maar wel meer perspectief. Het vaccin, het testen, daarnaast natuurlijk ook toch geleidelijk aan, hopen wij, meer doorbraken op het gebied van medicijnen. Dat gaat niet in een reuzesprong, maar geleidelijk aan komen we dichterbij aan het einde van de tunnel. Daar mogen we op vertrouwen.
Daarna komt de fase van herstel. We zitten dan op het punt weer van maart dit jaar. We weten ook dat het land van maart dit jaar, als we daar weer zijn, ook niet foutloos was. Er moesten nog heel veel dingen gebeuren en dat zal nog steeds zo moeten, op heel veel terreinen. Maar op het moment dat we daar weer over kunnen nadenken zitten we wel op een punt dat we in ieder geval de coronapandemie in dit land een stuk achter ons hebben gelaten. Maar nog steeds liggen er grote vragen rondom stikstof, rondom klimaat, de woningmarkt en natuurlijk, het speelt vandaag hevig, de gevolgen van Brexit en hoe die onderhandelingen aflopen. Dat zal ook van betekenis zijn in 2021. En natuurlijk verkiezingen in maart, en kijken hoe die aflopen en wat dat betekent voor de politieke richting die het land inslaat. Nu eerst de feestdagen. Dat betekent niet dat de strijd tegen corona stilligt. Allereerst omdat helaas het land op slot zit tot in eind januari minimaal. Dus we voeren ook die strijd tijdens de Kerst en Oudjaar met elkaar samen. We blijven ook als kabinet daarbij in touw. Volgende week vergadert de ministeriele commissie die er over gaat nog een keer regulier. De meest betrokken ministers komen in de week voor oud en nieuw samen, fysiek, en zullen daarnaast heel veel telefonisch overleg hebben. Die zijn allemaal ingepland. Zodat we ook direct kunnen overgaan tot actie als dat nodig is. Maar ik hoop voor dit moment wel dat heel Nederland ondanks de omstandigheden zo goed mogelijke kerstdagen heeft, heel anders dan andere jaren, maar toch even kan reflecteren op 2020. Hopelijk in te kleine kring toch ook even kan stilstaan bij wat ons is overkomen, ook wat we dit jaar hebben teruggevonden aan samenhang, aan eenheid in dit land. En vooruit kan kijken naar volgend jaar. En ik wens iedereen natuurlijk voor 2021 en nader hopelijk fijne kerstdagen, gezondheid, en dat wij met elkaar in 2021 dit vreselijke gegeven van corona achter ons kunnen laten.
Rapport toeslagenaffaire (I)
WESTER (RTL NIEUWS)
U zegt zojuist zelf al, het rapport dat gister gepresenteerd is over de toeslagenaffaire is een heel heftig rapport. Ik heb veel van dat soort rapporten voorbij zien komen de afgelopen jaren. Maar zelden een rapport dat zulke zware verwijten maakt naar de overheid in brede zin. Een groep mensen in Nederland die ongekend onrecht is aangedaan. Hoe gaat diezelfde overheid hier verantwoordelijkheid voor nemen in brede zin?
RUTTE
Dat is echt nog te vroeg om te zeggen. We hebben vandaag een eerste ronde gemaakt in het kabinet om eens even de eerste reacties te krijgen van collega’s. Die zijn natuurlijk allemaal nog heel preliminair, heel eerlijk en heel vroeg nog. Iedereen heeft de eerste… nog niet helemaal de kans gehad het hele rapport te lezen. We gaan volgende week dus uitgebreider met een kleinere kring ministers en staatssecretarissen praten. En daarna het natuurlijk ook weer terugbrengen aan het hele kabinet.
WESTER
Moet u deze dagen wel eens denken aan het kabinet Kok, 2002? Toen het rapport kwam over Srebrenica, toen het kabinet, ja het was een beetje symbolisch, maar soms is er wel behoefte aan symboliek, de verantwoordelijkheid nam voor alles wat daar gebeurd was, door te zeggen: oké, wij treden af. Ook in het zicht van de verkiezingen.
RUTTE
Nou goed, die vraag hebben wij niet nog aan de orde. We willen eerst nu naar de inhoud kijken het rapport recht doen en ook de ouders recht doen en bekijken hoe we zo goed mogelijk dat kunnen organiseren en ook kunnen voorkomen dat zich dit soort dingen herhalen. En die verdere politieke vragen, daar zijn we nog niet aan toe, heel eerlijk gezegd. Waarbij natuurlijk ook de vraag is zou dat ook gebeuren als je twee jaar voor de verkiezingen zit? Dat soort vragen zal je dan moeten beantwoorden.
WESTER
Maar de vraag is eigenlijk: moet u wel eens denken aan de stap die het kabinet Kok destijds gezet heeft?
RUTTE
Ik persoonlijk niet. Maar ik kom het in de media natuurlijk tegen. Dat is ook logisch omdat natuurlijk journalisten kijken naar historische paralellen. Dus dan kom je ze tegen. En ik volg natuurlijk ook wat jullie doen op televisie, radio en in de kranten. Maar persoonlijk ben ik vooral bezig nu met te kijken (naar) de ouders die genoegdoening hebben nu in die zin dat ze te horen hebben gekregen ook van deze commissie dat hen iets vreselijks is overkomen. Wat ze al wisten, maar dat is nu ook bevestigd. Maar vervolgens ook zeggen: boter bij de vis. Wat betekent dit nu verder voor de afwikkeling? En daar moet natuurlijk nog heel veel gebeuren.
WESTER
Maar dat laat onverlet dat een kabinet zou kunnen zeggen van: wij nemen in brede zin verantwoordelijkheid voor die hele overheid, voor wat in al die lagen gewoon verkeerd is gegaan. We moeten een signaal geven naar de samenleving toe. Ook al is dat symbolisch. Maar er is misschien wel behoefte aan een symbool.
RUTTE
Ja, nee nogmaals. Daar zijn we nog helemaal niet aan toe. Die hele discussie die we nu voeren, volgende week, gaat echt over: Wat leren we van dit rapport? Wat moeten we doen om dit te voorkomen? En het enige wat ik kan zeggen is: bij dat type vragen moet je nu ook de vraag stellen: zou je dat ook doen als er niet verkiezingen aankwamen? Daarmee zeg ik helemaal niet of die vraag terecht is of niet. Dat moet je natuurlijk allemaal te zijner tijd wegen.
WESTER
Is het wel een vraag die u met uw collega’s gaat bespreken?
RUTTE
Ik wil eerst nu naar de inhoud en ik ga proberen om zo goed mogelijk met mijn collega’s samen te komen tot een inhoudelijke reactie op het rapport. Dat is nu eerst het eerste wat ons te doen staat. En daarna volgt ongetwijfeld een Kamerdebat en dan gaan we dat uiteraard ook politiek verder wegen met het parlement.
WESTER
Dan even heel praktisch. Worden de gedupeerden heel versneld gecompenseerd deze dagen?
RUTTE
Ik heb daar gisteren iets over gezegd en ook Alexandra van Huffelen. Je zou dat dolgraag willen. Maar er zijn enorme verschillen. Er zijn gedupeerden die bijvoorbeeld 10.000 euro rekenen en de anderen op 100.000. Zou je zeggen ik zet het op 50.000 euro, dan zijn de mensen van 10.000 euro, die zullen niet klagen. Maar de mensen van 100.000 euro wel. Maar belangrijker nog is niet alleen die grote verschillen in de bedragen. Belangrijker nog is dat er ook heel veel persoonlijk ander leed is wat hiermee samenhangt en vaak ook is veroorzaakt door deze grote ellende. En dat heeft te maken met schulden of dreigende huisuitzettingen of andere daarmee samenhangende psychosociale problematiek. Dat betekent dat je ook met de gemeente heel precies zoveel mogelijk tot maatwerk moet komen. En daar is de hele organisatie op ingericht. Maar ik kan u wel zeggen: iedereen, Van Huffelen voorop wil dit zo snel mogelijk. Daar is geen twijfel over. Maar stel dat je een groot bedrag aan iemand zo overmaken snel en dat wordt in één keer weggestreept tegen een schuld die daarmee misschien nog niet eens helemaal weg is, dan heb je nog niet echt bereikt volgens mij wat je wil bereiken. Namelijk dat mensen hun leven weer kunnen oppakken. Vandaar dat dat maatwerk zo belangrijk is.
DE WINHTER (DE TELEGRAAF)
Meneer Rutte, u zei net in uw antwoorden dat het nog niet aan de orde is om na te denken over aftreden. Betekent dus dat het wel aan de orde kan komen?
RUTTE
Ja, wat ik ermee wil zeggen is dat wij ons willen richten nu eerst op de inhoudelijke vraag. En de meer politieke weging, daar kan ik nu niet op vooruit lopen. Dat is een discussie die we natuurlijk ook als kabinet moeten hebben dus dat weet ik gewoon niet. Ik wil echt nu eerst inhoudelijk recht doen aan het rapport. Inhoudelijk recht doen aan de kwaliteit van het rapport en ook aan de ouders.
DE WINTHER
Er zijn ook van die momenten dat, en die heeft u volgens mij in de afgelopen jaren ook wel meegemaakt, dat u over informatie komt te beschikken, bijvoorbeeld als het ging om de positie van bewindspersonen dat u gelijk wiste wie de waarheid was, dat het afgelopen was met die persoon. Dat moment is nu niet opgetreden?
RUTTE
Dit is nu zo’n groot onderwerp, dit rapport is zo groot, gaat over zoiets heftigs, raakt ook zoveel aspecten van het staatsbestel dat ik me ervoor wil hoeden om dat nu te vernauwen tot dit type politieke vragen. Daarmee kan ik niet zeggen of ze er wel of niet zijn. Ik kan alleen zeggen dat het onze prioriteit is om ervoor te zorgen dat we de inhoudelijke vragen zo goed mogelijk willen beantwoorden.
DE WINTHER
Hoe moet ik uw opmerking plaatsen dat u de vraag stelt of u wellicht iets gaat doen als het twee jaar eerder was geweest om het dan niet de ofzo? Ik snapte dat niet helemaal.
RUTTE
Ik stel die vraag niet, ik zeg alleen...
DE WINTHER
Nee, u maakte een opmerking van dat de vraag op tafel ligt of je iets zou doen in een situatie dat je niet vlak voor de verkiezingen zat, maar het bijvoorbeeld twee jaar ervoor was.
RUTTE
Dat is een reactie op de heer Wester die wees op het feit dat we nu vlak voor de verkiezingen zitten.
DE WINTHER
Ja en waarom is dat relevant?
RUTTE
Dat weet ik niet, dat zijn allemaal dingen die je moet wegen natuurlijk. Dat weet ik niet...
DE WINTHER
Dat het in feite niet zoveel meer zou uitmaken omdat er verkiezingen aankomen, de datum is gepland en nou ja, het kabinet is binnenkort toch demissionair, dus dat het niet zoveel uitmaakt of je demissionair of missionair de verkiezingen ingaat.
RUTTE
Toch even, ik snap het allemaal, dus ik verwijt ook niemand de vragen. Maar het is echt wel groot wat er gister is neergelegd. Iets wat zoveel mensen raakt, zo zeer de rechtsstaat raakt, zoveel aspecten ook van het staatsbestel raakt. Ik kies er echt voor om eerst naar die inhoud te kijken. En te kijken: hoe kunnen we zo goed mogelijk op de inhoud, de kwaliteit van het rapport en ook de ouders tegemoet komen? Dat is echt het eerste wat nu moet spelen.
DE WINTHER
En dan tot slot: u bent tien jaar premier. En alle ellende die in het verslag van de commissie staan zijn onder uw verantwoordelijkheid uiteindelijk, uw ultieme verantwoordelijkheid plaatsgevonden. Er zijn ook veel mensen die u dat persoonlijk ook aanrekenen. Dat u degene bent die op tijd had kunnen ingrijpen, signalen had kunnen afgeven. Ik snap dat u eerst met uw collega’s in het kabinet moet overleggen over wat er nou een goed antwoord is, maar ik ben ook heel erg benieuwd wat uw persoonlijke reflectie is op datgene wat in het rapport staat.
RUTTE
Maar daar heb ik natuurlijk ook over gesproken bij de commissie. En de tragiek is dat praktisch iedereen die in het kabinet zit met wat er gebeurd is, namelijk dat de wetgeving zo in elkaar blijkt te zitten en de hardheid van de wetgeving zodanig was dat als iemand een handtekening niet had gezet, dat dat werd gezien als een zodanig ernstig vergrijp dat daarmee de hele kindertoeslag werd teruggevorderd. Kindertoeslag wordt gegeven vaak aan mensen met een wat lager inkomen, dan is de toeslag groter, gaat ook bovendien als je meer kinderen hebt om heel grote bedragen. Waardoor mensen met een heel bescheiden inkomen enorme bedragen moesten terugbetalen. Dat feit, dat gegeven en de effecten daarvan zijn bij vrijwel iedereen, inclusief mijzelf in mei vorig jaar, zichtbaar geworden. Dat blijkt ook uit het rapport. Dus dat is wel relevant denk ik.
DE WINTHER
Maar trekt u het zich persoonlijk aan? Ik stel de vraag omdat u al tien jaar premier bent, omdat u dit hele... want in feite speelde het onder uw verantwoordelijkheid valt en overzien zou kunnen hebben, u had kunnen ingrijpen? En niet mevrouw Van Huffelen, want die is er ook maar net.
RUTTE
Ik had kunnen ingrijpen als ik het wist. De tragiek is dat ik en ook eigenlijk iedereen, dat blijkt volgens mij overtuigend uit het rapport, dat voor mei 2019 niet wist, wat bij een beperkt aantal mensen bekend was als feit was dat als mensen kleine veranderingen hadden in hun omstandigheden en hun kind meer of minder... Nou minder niet natuurlijk, maar hun kind uit de kinderopvang of op de kinderopvang erbij of een uurtje of een dag meer of minder werken, dat dat al enorme bedragen met zich meebracht. Maar dat was bij de meest betrokken mensen bekend en daar werd aan gewerkt. Waar dit rapport nu vooral over gaat is wat gaan heten hardheid stelsel, dat een kleine administratieve vergissing, iets weglaten, een handtekening of iets anders of iets niet helemaal goed invullen tot dit soort totale terugbetalen van alles leidde. Dat wisten wij pas in mei vorig jaar. Nu bij de algemene vraag. Natuurlijk als je tien jaar premier bent ben ik, heb ik vaak gezegd, ik ben verantwoordelijk voor alles wat niet goed gaat. En wat wel goed gaat is het succes van de individuele bewindslieden. Dus mijn gezicht zit vol krassen.
Wacht even. Ik maak hem even af. Dit specifieke punt, deze specifieke vraag moet ik natuurlijk ook de vraag stellen: had ik hier eerder op kunnen acteren? En dan zeg ik: ja, niet voor mei vorig jaar als ik het zelf niet wist. Dat is natuurlijk het ingewikkelde, maar dat geldt niet alleen voor mij, dat is ook precies de frustratie, daar gaat het hele rapport over. Dat die bal kon doorrollen naar het ravijn en dat mensen ook vaak omdat ze gewoon niet wisten dat die daar rolde niet in staat waren en ook niet gedaan hebben dus: het been uitsteken.
STEMERDING (NOS)
Meneer Rutte, u gaat volgende week in het Catshuis met elkaar daarover overleggen. Overweegt u wel om die regeling voor die compensatie aan te passen?
RUTTE
We gaan dat stap voor stap heel grondig bekijken. En iedereen wil het zo snel mogelijk, maar het moet zorgvuldig. Want ik zei net: als je nu in een keer zou zeggen: ik maak grote bedragen over en mensen hebben allemaal hele bijzondere omstandigheden die je echt met de gemeente moet bekijken waardoor je uiteindelijk mensen daarmee niet zou helpen. Dat heb je allemaal heel goed in kaart te brengen. En dat is wat Alexandra van Huffelen met een heel team op het Ministerie van Financiën aan het doen is.
STEMERDING
Mijn collega, Marleen de Rooy, was vorige week bij die dienst die dit allemaal moet regelen. En toen ik dat op de bank thuis zat te kijken gaf dat op mij in ieder geval niet de indruk dat dat binnen een redelijke termijn goed gaat komen voor die ouders. Ziet u dat anders?
RUTTE
We werken er verschrikkelijk hard aan om dat zo snel mogelijk te doen. En de acute gevallen zoveel mogelijk voor de Kerst.
STEMERDING
Maar hoe dan ook acute gevallen. Er zijn heel veel mensen die een bedrag van tienduizenden euro’s boven het hoofd hangt. Ik bedoel: ik denk dat mensen weten die een verbouwing, zoiets meegemaakt, die denken: oh spannend. Maar die mensen hebben dit al jaren. Dan hebben die er toch helemaal niets aan als ze u nu weer horen zeggen ‘zo snel mogelijk’?
RUTTE
Maar nogmaals, ik vraag u niet een reactie op mijn woorden, maar ik vraag u wel te wegen dat als je aan mensen die mede ook vaak door deze ellende in de schulden zijn gekomen, als je door grote bedragen over te maken de mensen niet helpt, maar de schulden een klein beetje vermindert en je daarmee niet tot maatwerk kunt komen zodat mensen ook hun leven weer echt op de rails kunnen zetten. Dat is natuurlijk een van de doelstellingen die je hebt om zoveel mogelijk de financiële maar ook de overige maatschappelijke schade te ledigen. Dat vraagt maatwerk. Daar heb je ook de gemeenten bij nodig, daardoor duurt het langer dan je zou willen en we kijken dag in dag uit, kijkt het team wat daar mee bezig is, of je het kunt versnellen.
STEMERDING
Maar wat hebben die mensen er aan als ze u horen zeggen: we willen het wel sneller, maar het kan gewoon niet?
RUTTE
Ik zeg niet dat het niet kan, ik zeg dat we er naar kijken of we het verder kunnen versnellen, maar ik wijs wel op de complexiteit omdat je per persoon tot maatwerk wilt komen wat zo goed mogelijk die persoon helpt om het leven weer op te pakken.
STEMERDING
Maar daarmee zijn ze wel allemaal de dupe van dat maatwerk, want dat gaat zo lang duren...
RUTTE
Maar anders ben je de dupe van geen maatwerk. Dus het vraagstuk is: hoe kun je dat zo goed mogelijk doen en ook zo snel mogelijk doen? En daar is alles op gericht.
STEMERDING
Maar klinkt dit niet weer een beetje als allemaal in diezelfde groep: ja maar het moet maatwerk zijn, dus het kan niet sneller en alsnog zitten die mensen met die enorme zorgen?
RUTTE
Nogmaals, juist niet een groep. Je probeert maatwerk, omdat je het van belang vindt dat mensen ook in staat om het leven weer op te pakken.
STEMERDING
En waarom heeft u er dan nog vertrouwen in dat het met het maatwerk binnen een redelijke termijn goed kan komen voor die mensen?
RUTTE
Omdat ik weet dat daar een heel team van mensen zeer gemotiveerd dag in dag uit aan werkt. Het is er juist opgericht om dat zo snel mogelijk voor elkaar te krijgen. En wij kijken met elkaar hoe we dat proces verder kunnen versnellen. En elke stap die we kunnen zetten om dat te versnellen, maar zonder dat we mensen van de regen in de drup helpen, door echt te versnellen, ook in het belang van de mensen, zullen wij niet nalaten te nemen. Het gaat ook niet om geld, dat speelt hier ook geen rol, want dit is natuurlijk een erekwestie dat we dit goed afwikkelen.
STEMERDING
Maar deelt u de indruk dat als je ziet wat die mensen doen, dat dit nooit snel zal gaan?
RUTTE
Nee, die mensen werken, dat team is opgebouwd, dat is een team wat daar zeer gemotiveerd dit wil oplossen. Zich daar zeer verantwoordelijk voor voelt om dat te doen. De politici die daar betrokken bij zijn, inclusief mijzelf, Wopke Hoekstra en natuurlijk in de eerste plaats Alexandra. We zijn daar allemaal zeer mee bezig. Maar ik vraag wel uw begrip voor het feit dat als je om te beginnen hele verschillen hebt in de bedragen en je zou tot een bedrag komen, dat je dan sommige mensen wel, maar ook een hele grote groep niet daarmee recht doet. En twee, dat er zulke zodanig individuele situaties zijn, allemaal vaak ook ontstaan door deze ellende, die mensen hebben er niet om gevraagd, faillissement, of een dreigende huisuitzetting, of grote schulden, die hangen vaak ook samen, in heel veel gevallen samen met wat hier natuurlijk gebeurd is, dan wil je proberen om het zo te doen dat niet alleen dat geld er is, maar dat mensen ook echt hun leven weer kunnen oppakken.
STEMERDING
Laatste vraag, wat zou u zelf zeggen is een redelijke deadline waarvoor het eindelijk bij die mensen op de rekening moet staan?
RUTTE
Zo snel mogelijk. Zo snel mogelijk en we gaan ook aanstaande dinsdag ook weer praten over wat kunnen we doen om het verder te versnellen.
STEMERDING
Voor de zomer?
RUTTE
Sorry, ik zou het willen, maar ik ga dat niet beloven. Maar alle gesprekken zijn er op gericht die we hebben de komende tijd om én te kijken: welke lessen kunnen we trekken uit het rapport? Dit nooit meer. Hoe voorkomen we dit ooit nog? Welke lessen kunnen we trekken, wat dat betekent voor het hele functioneren van het stelsel, maar ook van de overheid? Maar óók hoe kun je waar mogelijk verder versnellen?
STEMERDING
Stel, wij spreken elkaar volgend jaar hier weer, hebben ze het geld dan?
RUTTE
Ik wil het goed doen en zo snel mogelijk. En daar hoort ook bij zo snel mogelijk overigens.
VRAAG (ANP)
Ik vroeg me nog even. Er zijn genoeg bijvoeglijke naamwoorden voor hoe heftig, ingrijpend, verwijtend dit rapport is. Toch hoor ik u nu weer ook weer dezelfde woorden gebruiken die je ook in een verhoor gebruikt, over die bal die dat ravijn inrolt, u had het toen over een verschrikkelijk ongeluk. Dat komt voor veel mensen best wel raar over, alsof dat ravijn een natuurverschijnsel is.
RUTTE
Dat is niet mijn bedoeling hoor.
VRAAG
Bent u dat niet anders gaan inzien?
RUTTE
Dat is niet hoe ik het voel als ik het zeg. Ik begrijp dat u het zo voelt, maar laat ik uitleggen hoe ik dat voel. Dat is niet, want dan zou het passief zijn, ‘de bal rolt en oh ik kijk er naar’. Dat helemaal niet. Dat is zeker niet mijn bedoeling, want ik voel dit juist als een hele grote verantwoordelijkheid die wij met z’n allen hebben dat dit kon gebeuren, waar we ons allemaal diep voor schamen en tegelijkertijd ook een enorme verantwoordelijkheid om naar de toekomst toe ervoor te zorgen dat de mensen worden gecompenseerd en dat dit nooit meer kan gebeuren. Dus als mijn woorden aanleiding zouden geven om te denken dat dat passief kijken is naar, dat is het zeker niet. Dan is die metafoor voor u...
VRAAG
Nee, u gebruikt een verschrikkelijk ongeluk. Dat is...
RUTTE
Ja, maar wel een ongeluk waar natuurlijk… die niet zomaar kon ontstaan. Er zijn natuurlijk allerlei dingen gebeurd waardoor dat ongeluk kon ontstaan, maar goed, als die metafoor niet werkt, dan zal ik een andere metafoor zoeken. Het is in ieder geval niet mijn bedoeling om daar passiviteit in te zoeken.
VRAAG
En, ik vroeg me ook nog af, u heeft het de hele tijd over: we moeten voorkomen dat dit nog een keer gaat gebeuren. Gaat u alle overheidsorganisaties, uitvoeringsorganisaties nog ’s goed doorlichten om te kijken voor zeker als er grote bedragen mee gemoeid zijn, mensen die bij de overheid aankloppen, dat zij daar wel goed terecht kunnen en dat dit soort dingen niet nog een keer gaan gebeuren?
RUTTE
Maar daarom gaan we dus nu met alle meest betrokken bewindslieden bij elkaar zitten. En ik wil daar nu niet, het rapport is net 24 uur verschenen of 30 uur geleden verschenen, ik wil daar nu niet conclusies uit trekken, dus al dit type vragen ligt natuurlijk voor. Maar dat gaan we echt met elkaar bespreken en we beginnen daar dinsdag mee.
VRAAG
Er zijn vanuit de Kamer nu ook allemaal oproepen als we het over de compensatie hebben om het op een andere manier aan te pakken. U zegt van: we gaan kijken of het sneller kan, maar het is allemaal heel lastig en maatwerk. Gaat u wel naar die andere manieren kijken? Gaat u onderzoeken hoe dit....
RUTTE
Iedere suggestie die er is gedaan wordt bekeken en die moet je ook weer bezien in het licht van hoe zorg ik ervoor dat mensen zo snel mogelijk weer het leven kunnen oppakken.
WESTER (RTL NIEUWS)
Ik zit te luisteren naar u de hele tijd en als het gaat om het gebruik van de term verantwoordelijkheid dan zoekt u het iedere keer in het oplossen voor de problemen van de mensen. Begrijpelijk. Het mag nooit meer gebeuren. Begrijpelijk. Maar ik mis toch in uw verhaal steeds: hoe laat die overheid nou zien, zoals bijvoorbeeld na de brand op Schiphol, minister Donner onder andere, die er ook persoonlijk even niks aan kon doen. Maar die wel zeiden samen met minister… (Dekker). Die bedoel ik. Van wij laten zien door ons aftreden dat wij verantwoordelijkheid nemen voor datgene wat er zo diep fout gegaan is in ons apparaat. En ik bespeur bij u niks van die afweging van daar moet ik ook eens over nadenken. Hoe wij als kabinet kunnen laten zien als zeg maar de top van die overheid waaronder alles is fout gegaan, of u het wel of niet wist, wij laten zien dat wij de verantwoordelijkheid hiervoor nemen op een manier.
RUTTE
Ik heb niet de indruk willen wekken, ik heb alleen willen zeggen dat onze eerste aanpak, stap voor stap benadering, nu is dat we eerst dat rapport goed willen analyseren. Willen bezien hoe wij recht doen aan het rapport op de inhoud en voor de ouders. Wat het ook betekent voor maatregelen over een breed front om ervoor te zorgen dat zoiets nooit meer kan gebeuren. Er hebben natuurlijk in het verleden ook bewindslieden op dit punt politieke verantwoordelijkheid genomen. En die politieke vraag die komt natuurlijk ook weer een keer terug. Ten minste in een Kamerdebat, of daarna of daarvoor. Maar de volgorde die wij kiezen is nu eerst niet meteen de sprong voorwaarts: oh, dit is het politieke effect. Nee, wat doe je nou echt wezenlijk voor ouders om ervoor te zorgen dat ze die compensatie krijgen en dat ze ook van ons ervaren dat zij niet fout zaten. Dat rapport is daar natuurlijk heel helder in. Ik denk dat heel veel ouders daar ook heel blij mee zijn. Ik weet ook uit mijn bijeenkomst in Rijswijk dat ze dat ook zochten, die erkenning. Dat biedt dit rapport ook. Maar er ook voor te zorgen dat zoiets zich niet meer herhaalt.
WESTER
Gaat u straks onder de kerstboom wel nadenken over die vraag? Van hoe nemen wij die verantwoordelijkheid?
RUTTE
We doen dit stap voor stap en dan is echt nu de eerste stap ervoor te zorgen dat we zo goed mogelijk dit rapport ook omzetten in die acties die ervoor zorgen dat ouders recht wordt gedaan, het rapport recht wordt gedaan, dat zoiets niet meer kan gebeuren.
Lockdown
VRAAG (ALGEMEEN DAGBLAD)
Het aantal coronabesmettingen stijgt nog steeds, vandaag 12.000, als dat begin volgende week nou nog steeds die stijging doorzet, zijn er dan nog extra maatregelen die het kabinet kan nemen?
RUTTE
Dat is niet voorzien. Voorzien is nu dat deze lockdown die tamelijk totaal is, daarvan zullen wij de effecten gaan bekijken. Uiteraard in de loop van januari.
VRAAG
Dus deze lockdown is totaal, daar kan geen stap meer bovenop zeg maar? Er kan niks bij?
RUTTE
Dat is in ieder geval niet voorzien, nee.
Rapport toeslagenaffaire (II)
VRAAG (BNR)
Een ander aspect van het rapport van gisteren is de informatievoorziening. Ziet u nou in dit rapport ook de aanleiding om te zeggen: nou, we gaan bijvoorbeeld op eigen ministerie daar onze leven beteren?
RUTTE
Ja, daar wil ik wel iets over zeggen. Kijk, dat heet in het rapport dan de Rutte-doctrine. Die term is niet van mij. Het rapport beschrijft heel helder hoe ik daarop reageer. Namelijk wat ik vind. En dat is de ene kant van de weegschaal, dat ambtenaren onderling met elkaar ideeën moeten kunnen bespreken zonder dat dat openbaar wordt. Als er nog geen besluiten over genomen zijn. Daar voorziet overigens de Wet openbaarheid bestuur ook in. Die laat daar de ruimte voor. Dat persoonlijke beleidsdiscussies tussen ambtenaren en hun bewindspersonen niet naar buiten hoeven. Dat is de ene kant van de weegschaal. Wat je natuurlijk al wat langer merkt is dat bij jullie, journalisten, maar ook bij Kamerleden, er irritatie is over de informatiepositie. Dus dit rapport. Een van de dingen waar we natuurlijk heel goed naar gaan kijken volgende week en de tijd daarna is dit vraagstuk. Hoe zorg je voor die balans. Waar overigens ook nu al het zo is dat de wet openbaarheid van bestuur dat die altijd moet worden nageleefd. Daar is geen discussie over. En dat als je vindt, en nogmaals de Wob voorziet erin, de Wet openbaarheid bestuur, dat ambtenaren ook onderling discussies moeten kunnen voeren, dat dat nooit een vergoelijking is om belangrijke signalen uit de uitvoering, ook dat kwam aan de orde in de verhoren bij de commissie, om die niet op het hoogste, ambtelijke en politieke niveau te delen. Dus die balans tussen aan de ene kant de vrijheid voor ambtenaren om met elkaar zonder dat het allemaal naar buiten komt, ook desnoods met hun bewindspersoon ideeën, plannen te maken die nog niet gemaakt zijn. Politieke besluiten. Maar de andere kant ook, gewoon het gegeven van irritatie die er gewoon is bij journalisten en Kamerleden hierover, dat zal onderdeel natuurlijk zijn van onze discussies van hoe we daar mee omgaan. Er is overigens onlangs al een brief over gestuurd naar de Kamer. Door Kajsa Ollongren, over Artikel 68 Grondwet. Daar zou ook een debat over zijn deze week. Maar ik denk mede door corona is dat niet doorgegaan. Dus ook tegen de achtergrond van die brief zullen we daar opnieuw naar gaan kijken, ook lessen trekkend uit dit rapport.
VRAAG
Ja, maar u heeft niet vanmorgen op het ministerie gezegd: nou, jongens dat die bedrijfscultuur die we hier hebben dat we niks opschrijven, want dan kan het wel eens bij een journalist belanden, daar kunnen we mee stoppen. Zo ver gaat het nog niet?
RUTTE
Nou over dat specifieke punt van Algemene Zaken beschrijft het rapport precies hoe het zit, namelijk dat het natuurlijk een heel klein departement is. Dat we heel veel opschrijven waar het betreft alle verslaglegging et cetera.
JONKER (NIEUWSUUR)
Nog één vraag over het vorige onderwerp. U sluit van alles niet uit en ik hoor bewindspersonen dan wel eens zeggen: ik wil optreden, niet aftreden. Mag ik u dan zo samenvatten als u wil eerst optreden en dan misschien aftreden?
RUTTE
Nee, we doen het stap voor stap. Die vraag is gewoon nu nog niet besproken. Waar we echt nu naar kijken is...
JONKER
Maar u sluit het niet uit?
RUTTE
Ik kan niks uitsluiten, nee natuurlijk niet. Na zo’n rapport kun je nooit iets uitsluiten. Maar daar kun je ook geen conclusies aan verbinden, aan het antwoord. Dus dat is echt voor later.
Corona vaccins (I)
JONKER
Dan het andere onderwerp. Frustreert het u dat er straks vaccins zijn die u niet meteen kunt toedienen?
RUTTE
Nee. Nee, want er zijn een heel aantal landen die meegaan in het Europese moment, maar ook zeer beperkt. Landen zoals Italië en Frankrijk, die gaan niet grootschalig vaccineren voor 1 januari. Maar die gaan wel een beperkt aantal vaccins plaatsen om daarmee de start te maken. Maar ook daar gaat de grote uitrol plaatsvinden later in januari. Een paar landen doen het wel al meteen. Zoals Duitsland. Die gaat echt meteen massief doen. Wij hebben een paar hele zorgvuldige stappen te zetten die noodzakelijk zijn om het ook hier op een goeie manier te doen. En daar hebben we gisteren het debat over gehad. En ik vind dat een verstandige benadering.
JONKER
Ja, maar vond u dat meteen acceptabel toen u dat verhaal op uw bureau kreeg? We krijgen wel vaccins, maar die kunnen we niet meteen toedienen?
RUTTE
Ja, omdat ik natuurlijk gevraagd heb: waarom is dat dan? Nou, dan krijg je het antwoord. Dat is gisteren ook toegelicht. Nadat het Europees Medicijn Agentschap er ja tegen heeft gezegd dan kijkt de gezondheidsraad er heel snel naar. Daarna moet de richtlijn worden opgesteld. En we hebben in Nederland natuurlijk iets heel bijzonders. Dat is de GGD en de huisartsen die diep in de haarvaten van de samenleving functioneren. En die ook hun mensen kennen. Dat is een heel veilig systeem waardoor je inderdaad vanaf 4 januari kunt zeggen: de oproep en vanaf 8 januari op bescheiden schaal en dan een week later op grotere schaal kunt beginnen. Wat je zou kunnen, dat heeft Hugo ook uitgelegd, je zou nog kunnen zeggen: we doen wel mee met het Europees moment. We doen iets in december. Maar dan zou je dat moeten doen ook voor 10.000 dan, want dat zijn die batches. Dan zou je 10.000 van de vaccins zetten in december. Dat zou natuurlijk gewoon kunnen. Maar dan doe je dat niet in de doelgroep die we hadden uitgekozen. Dan doe je dat alleen in een paar ziekenhuizen en dan heb je nog niet al die zorgvuldige stappen kunnen zetten. Dus we hebben echt wat afgewogen en gezegd: nee, dat moeten we niet doen. Puur voor de symboliek, dat is dan puur voor de symboliek. Laten we het nou verstandig doen. En de GGD is zeer gemotiveerd dit goed te gaan doen. Er werken goeie mensen. Dus ik vind dat ook verstandige benadering.
JONKER
Er is toch al geredeneerd vanuit dat de planning niet op orde was. Had die planning niet eerder op orde moeten zijn zodat we meteen konden beginnen met vaccins? Want er zijn kwetsbaren die zeggen: elke week telt voor mij.
RUTTE
Maar nogmaals, ook de meeste, heel veel andere Europese landen die wel symbolisch wat doen in december gaan de uitrol in januari doen, ook vanuit de zorgvuldigheid. En juist ook voor het draagvlak onder vaccinatie, gebruikmakend van onze huisartsen en GGD’s die diep in de samenleving de mensen kennen. Dat vind ik verstandig.
JONKER
Vanuit de andere kant dan misschien, mist u ook een beetje een ‘can do’ mentaliteit bij die uitvoeringsorganisaties? Want er zijn bijvoorbeeld bedrijfsartsen die willen dan niet massaal gaan prikken, maar ze wijzen wel naar Hugo de Jonge van waarom schiet het niet op?
RUTTE
Nou, ik heb nooit, ik ben nooit teleurgesteld in onze huisartsen, in onze GGD’s, onze ziekenhuizen. We hebben gewoon hele goeie gezondheidszorg in Nederland die heel dicht bij de mensen is georganiseerd en ook de mensen kent. En vaak wordt gezegd: in Duitsland worden nu hele grote gebouwen neergezet en teststraten. Ja, maar Duitsland heeft een ander systeem, die kennen niet dat stelsel van GGD’s zoals wij. Heeft ook niet, de meeste andere landen kennen ook niet dat systeem van de huisartsen zoals wij dat hebben. We hebben natuurlijk heel veel locaties al en de teststraten op andere plekken. Dus dat zijn grote verschillen. Nou Duistland gaat het wel op grote schaal doen, dus daar lopen we op achter. Maar heel veel andere landen doen het symbolisch. En daar hebben we echt naar gekeken, echt nog even gisteren gewogen, Hugo en ik, moet je toch symbolisch iets doen? Toen hebben we gezegd: nee, dat is echt puur voor de symboliek. Dan doe je dat met tienduizend mensen een badge van Pfizer en dan doe je dat bij de ziekenhuizen, een andere doelgroep, dan zijn nog niet alle stappen gezet, dat is niet verstandig.
JONKER
Is het ook voorstelbaar dat VWS of de GGD’s ondersteuning krijgen vanuit een andere overheidsdienst, het leger of...
RUTTE
Als dat nodig is, is het leger altijd beschikbaar. Maar dat is op dit moment niet voorzien. Is ook niet nodig lijkt me op dit moment.
AHAROUAY (NRC)
Even een beetje een praktische vraag: we kunnen niet beginnen op 27, 28, 29 december. Maar hebben we die vaccins dan al wel in Nederland?
RUTTE
Dat weet ik niet precies. Volgens mij kunnen we ze hier ook hebben. Maar of ze er ook zijn zou je even moeten navragen bij VWS. Maar wij zouden, zo begreep ik het gisteren wel, als we dat hadden gewild, ook 10.000 vaccins kunnen plaatsen, een badge, maar nogmaals: dat hebben we gewogen en gezegd: doen we niet, dat is echt pure symboliek.
AHAROUAY
Want er zijn wel regels over het opbouwen van voorraden toch?
RUTTE
Sorry u overvraagt me, moet je echt even bij Hugo zijn, die weet het precies.
AHAROUAY
Dat weet u niet?
RUTTE
Ja ik denk dat ik weet, maar 80, 90%, en dan loop je het risico dat je net niet het goede verteld.
AHAROUAY
90% is op zich wel genoeg hoor.
RUTTE
Ja, maar niet in een live persconferentie, dan moet je het echt even navragen.
AHAROUAY
Andere vraag, want het is reces vanaf vandaag ongeveer. En ik neem aan dat het denken over corona niet stopt. U had het net al eventjes over de ministeriële crisiscommissie die nog bij elkaar komt. Zijn er ook nog Catshuisoverleggen bijvoorbeeld?
RUTTE
Nee, Catshuisoverleggen niet. Maar we hebben wel met de meest betrokken bewindslieden overleg aanstaande dinsdag. En de week daarop op dinsdag of woensdag komen we bij elkaar. En aanstaande dinsdag is er ook nog een ministeriële commissie, wat ik net zei ja.
AHAROUAY
En wordt het OMT nog gevraagd om adviezen?
RUTTE
Dat zou kunnen, maar is nu niet voorzien. Dat zou kunnen maar is niet voorzien. En we hebben natuurlijk nog ons te verhouden tot een vraag van de Kamer over het primair onderwijs. Een deel van de Kamer zei: zou dat niet een week eerder kunnen? We hebben gezegd: ja, jongens die kans is echt heel heel klein. En als je de cijfers nu ziet word ik er ook niet vrolijk van. Maar goed, die vraag lag er en daar moeten we natuurlijk ook de komende week naar kijken hoe we met die vraag omgaan. In ieder geval in beeld te krijgen of die optie er überhaupt zou zijn.
AHAROUAY
Dus het kan zijn dat het OMT volgende week gevraagd wordt om eens uit te zoeken hoe het zit als die basisscholen wel eerder...
RUTTE
Nou, niet volgende week. Dan is het echt wel later. En die precieze planning hebben we nog niet gemaakt.
AHAROUAY
Maar wel in het Kerstreces?
RUTTE
Mogelijk.
Rapport toeslagenaffaire (III)
AHAROUAY
Ja, valt niks over te zeggen. Toch nog een vraag over het toeslagenrapport. Want ik zit toch te denken: eerder kwam natuurlijk de Autoriteit Persoonsgegevens die zei: er is sprake van structurele discriminatie geweest. Nu komt dit rapport waarin gezegd wordt dat de beginselen van de rechtsstaat worden geschonden, wat natuurlijk een hele zware conclusie is. Even heel kort door de bocht: u was verantwoordelijk voor ongekend onrecht wat burgers is aangedaan. Dit allemaal drie maanden voor de verkiezingen. Ik vraag me af: wat doet dit met het vertrouwen in de politiek zo kort voor verkiezingen?
RUTTE
Dat zullen we moeten bezien. Maar feit is dat dit rapport er ligt en dat je dat natuurlijk niet kunt negeren. Het ligt er. En het is heftig in zijn conclusies over de rechtsstaat. En dat betekent dus dat we ons daar toe hebben te verhouden. Met andere woorden: we moeten zorgen dat we daar zo goed mogelijk met de lessen omgaan en acties nemen voor de toekomst en de ouders zo goed mogelijk tegemoetkomen. Dat is natuurlijk de taak die we hebben. Dus daar kun je op twee manieren naar kijken. Je kunt zeggen: dat is slecht voor het vertrouwen in de politiek of in de rechtsstaat, want dit kan dus gebeuren. Je zou er ook uit kunnen lezen en ik kan daar geen keuze in maken in die opties, dat is echt aan de mensen zelf, dat we ook een land hebben waarin als dit soort dingen niet goed gaan het tot de bodem wordt uitgezocht door een commissie die alle feiten boven tafel haalt waar vervolgens het kabinet op heeft te reageren. Dus er zijn verschillende manieren om ertegenaan te kijken. En hoe dat nou in het hoofd van mensen afspeelt en wat voor conclusies dat bij mensen leidt, dat kan ik niet bepalen voor mensen. Dat moet iedereen zelf beslissen.
AHAROUAY
Nee, dat is waar.
RUTTE
Maar ik vind het mijn taak om hier wel alles aan te doen om dit rapport recht te doen.
AHAROUAY
Ja en tot nu toe is de boodschap dus eigenlijk: we gaan ons er nog even over buigen.
RUTTE
Nou nee, dat is niet de boodschap, nee. Nee, die heb ik geloof ik niet gegeven, we gaan ons er nog even over buigen. Nee ik heb gezegd: we gaan in het Kerstreces echt veel tijd nemen, alle tijd die nodig is, om met een zeer gedegen reactie te komen die recht doet aan het rapport. De zin ‘we gaan ons er even over buigen’ wekt de indruk dat we het als een niemendalletje wegzetten. Dat is het zeker niet. Wij beschouwen dit echt als iets groots en ook de ronde vandaag in het kabinet was echt wel dat mensen zeiden ‘het is heftig’, maar goed, mijn term, anderen gebruiken andere termen, maar echt de zwaarte daarvan echt zich realiseren voor Nederland. En het belang en de verantwoordelijkheid die nu op het kabinet rust om met een gedegen reactie te komen. Dat is meer dan even. Sorry, misschien bedoelde u het niet zo, maar zo zou het kunnen overkomen, die zin, dus dat heeft echt zwaarte.
Corona vaccins (II)
WESTER
Stel dat het zo meteen ons lukt, dat we allemaal een of meerdere prikjes kunnen halen. Is het dan een goed idee om mensen die dat gedaan hebben een bewijsje, een pasje te geven met wat extra privileges?
RUTTE
Ja, ik ben daar niet dolenthousiast over. Dus ik zag dat ook Hugo de Jonge bij de uitloop van de ministerraad er iets over zei waar ik het mee eens ben. Kijk, wat je wilt is maximum draagvlak voor vaccineren. Dat is echt belangrijk, dat mensen die een kwetsbare gezondheid hebben of wat ouder zijn zich beschermd weten, dat jonge mensen en die komen ook helaas op de intensive cares terecht en in de ziekenhuizen, kunnen ernstig ziek worden, dat die beschermd zijn. En daar heb je maximale gebruik van het vaccin voor nodig. Daar moet alles op gericht zijn. En ik denk dat je ontzettend moet oppassen met directe dwang of indirecte dwang, dat dat niet leidt tot een afname van het draagvlak. Dat is echt het risico.
WESTER
Maar eerder in het Kamerdebat een aantal weken geleden heeft u gezegd: dat is wel iets waar we misschien over na moeten denken. Dat denken is nu geweest. We moeten het niet doen?
RUTTE
Nee, wat ik heb gezegd is: je hebt je te verhouden tot het feit dat er op een gegeven moment mensen zijn die wel gevaccineerd zijn en mensen die niet gevaccineerd zijn. Dus dat roept natuurlijk weer maatschappelijke vraagstukken op, vooral ook van medisch-ethische aard, waar we ons natuurlijk ook over laten adviseren.
WESTER
Tot slot, afgelopen dinsdag heeft u, of maandag, een indringende toespraak gehouden. Op hetzelfde moment stonden buiten demonstranten te kloppen, lawaai te maken, te fluiten, weet ik wat allemaal. Wat dacht u op dat moment?
RUTTE
Dat is democratie hè? De democratie bent u, de journalistiek, dat de Tweede Kamer, de rechters, maar ook dat we mogen demonsteren. En ik dacht op dat moment maar een ding: ik moet door die camera. Ik heb gevraagd die morgen aan uw zender, aan NOS en SBS, mag ik beleefd vragen om een minuutje of 20 via uw zenders om rechtstreeks Nederland te mogen toespreken. Dan kan ik me niet laten afleiden, dus ik heb toen gedacht: dan ga ik mij ook vol richten, via in die camera, op de huiskamers.
WESTER
Vond u het lastig om zich niet te laten afleiden?
RUTTE
Nee. Een seconde of tien, twee minuten voor het begon, toen hoorden we het geluid. Toen dacht ik nou, mijn enige zorg was eigenlijk, omdat ik ook niet zo’n techneut ben, is het geluid misschien zo hard dat je mij niet meer hoort. Toen zei de… het was vrij snel duidelijk dat je dan wel verstaanbaar zou zijn, dus toen dacht ik: dan ga ik wat luider praten en mij nog meer tot de huiskamers thuis richten, en ik zag u zitten en meneer De Winter, en alle andere mooie Nederlanders die naar de tv keken en geïnteresseerd waren in wat we te melden hadden, wat ik te melden had. Dat is wel, ik kan niet vragen om zendtijd en me dan laten afleiden door een paar potten en pannen, dat gaat ook niet.
WESTER
Dus eigenlijk stonden ze daar voor ‘Piet Snot’?
RUTTE
Dat weet ik niet. Ik ga niet over die demonstratie.
WESTER
Maar het heeft geen effect gehad op uw optreden?
RUTTE
Nee, behalve dus van te voren dat ik dacht: oei, ben ik te horen? Na een seconde of 10, 20 heb ik mij volledig op de huiskamers gericht en wist ik dat ergens in de tekst ook een verwijzing zat naar dat sommige mensen het een griepje vonden, en toen dacht ik: als dat punt komt, kan ik misschien wel laten zien dat ik wel heb gemerkt dat ze aan het demonstreren zijn, omdat u thuis ook wel doorhad dat het niet de meeuwen waren die vaak rond het Torentje vliegen, maar iets anders.
VRAAG (ANP)
Hoe belangrijk is het dat het advies van de Gezondheidsraad er straks is over die ethische kwestie met vaccineren? Wordt dat iets waar u zich heilig aan gaat houden of wordt dat...
RUTTE
We gaan het eerst lezen dan. We gaan het eerst lezen.
Dank. En als we elkaar niet meer zien: Tot in het nieuwe jaar.