Letterlijke tekst persconferentie na ministerraad 11 december 2020

Mediatekst | 11-12-2020

Letterlijke tekst van de persconferentie van viceminister-president Ollongren na afloop van de ministerraad op 11 december 2020. Bekijk de hele persconferentie via YouTube.

Inleidend statement viceminister-president Ollongren:

Goedemiddag, en voordat ik echt begin wil ik ook hier mijn respect betuigen aan collega Hugo de Jonge. Hij heeft gister een moeilijk besluit genomen. Hij heeft eigenlijk het partijbelang en ook zijn persoonlijke belang ondergeschikt gemaakt aan het landsbelang. Aan zijn grote verantwoordelijk nu die hij heeft als minister die verantwoordelijk is voor de coronabestrijding, het handelen van deze crisis en ik wil daar mijn grote waardering voor uitspreken. Dat hebben wij ook in de ministerraad gedaan vandaag.

We hebben in de ministerraad uiteraard gesproken over de voortgaande strijd tegen het coronavirus. Dinsdag hebben de minister-president en minister De Jonge u al bijgepraat. En sindsdien is de situatie niet verbeterd. Eigenlijk zijn de cijfers slecht. Vandaag weer nog iets meer besmettingen dan gister. Het aantal opnames in ziekenhuizen en op ic’s is gewoon te hoog. En daarmee is de druk op de medisch specialisten, op het verplegend personeel en al die anderen die zo hard voor ons werken, is gewoon te hoog. Dus die besmettingscijfers moeten omlaag en daarvoor zijn we eigenlijk allemaal, alle Nederlanders, aan zet. Ik wil echt mensen oproepen: help mee. Want het is aan ons om ruimte te creëren, ruimte voor de mensen in de zorg, maar ook ruimte voor onszelf om straks ook te kunnen versoepelen. Dus hou je aan de regels. Ook nu, misschien wel juist nu de kerstdagen naderen.

Er start ook nog een campagne die daarop gericht is, op die kerstperiode, om ons allemaal eraan te herinneren dat we, ook in deze tijd, die drukte moeten blijven vermijden en afstand van elkaar moeten houden. Rekening moeten houden met de coronaregels, hoe moeilijk dat soms ook is. Bij die handhaving van de regels in de publieke ruimte daar spelen mede-overheden, waaronder gemeenten, een hele belangrijke rol. En ik wil ook hier mijn waardering  voor die mensen, en ik denk in het bijzonder ook aan burgemeesters, ik noem bijvoorbeeld Urk en Roosendaal. Moeilijke situaties en dus een moeilijke taak voor burgemeesters, maar zij doen dat goed. Ze gaan het gesprek aan, ze tonen begrip voor de moeilijke situatie waar mensen in zitten, maar ze treden ook op waar het nodig is. Dus waardering daarvoor.

De minister-president is in Brussel voor de Europese Raad. Daar is gisteren al een akkoord bereikt over het rechtsstaatmechanisme, waarmee een directe koppeling wordt gelegd tussen de besteding van Europees geld en belangrijke principes als de rechterlijke onafhankelijkheid en vrije pers. En er is ook een reeks andere onderwerpen aan bod geweest, maar de minister-president licht de pers ter plekke in Brussel hierover in.

Tot slot, bij wijze van inleiding, wil ik hier ook mijn waardering uitspreken de AIVD. Zij hebben een grote spionageoperatie in Nederland beëindigd. Het onderzoek van de dienst heeft ertoe geleid dat twee Russische diplomaten tot persona non grata zijn verklaard en Nederland zullen moeten verlaten.

We zijn er daardoor denk ik ook weer aan herinnerd dat Nederland op het gebied van innovatie en technologie, wetenschap, tot de top van de wereld behoort.  Dat maakt ons ook aantrekkelijk voor  spionage. Dat onderstreept de noodzaak voor alle organisaties en bedrijven om daar heel alert op te zijn, en het onderstreept ook het belang van onze veiligheidsdiensten. Dank u wel.

Aantal besmettingen Corona

WESTER (RTL NIEUWS)
Mevrouw Ollongren, de premier heeft eerder gezegd: strengere maatregelen zijn niet uitgesloten. Als je kijkt naar het aantal besmettingen, het neemt nog toe, bijna 9.000 vandaag. Is dat moment van die strengere maatregelen nu toch weer een stuk dichterbij gekomen?

OLLONGREN
We hebben er vandaag, we hebben gesproken over de cijfers. Ik zei net al: dat is zorgelijk. Dat gaat niet de goede kant op, dat is niet wat we wilden. En ook deze week in het debat hebben collega Rutte en collega De Jonge gezegd: we kunnen dus niet uitsluiten dat we ook moeten kijken naar andere maatregelen. Wat we natuurlijk ook doen is vooral kijken naar waarom lukt het niet om de cijfers te laten dalen? Dus wat kun je nog binnen de huidige gedeeltelijke lockdown verbeteren in de naleving van de regels om ervoor te zorgen dat mensen minder met elkaar in contact komen, dat er minder momenten zijn waarop dat besmettelijke virus dus over kan springen. Dus we hebben… we gaan dat sowieso doen. En je kunt nu inderdaad niks uitsluiten met deze ontwikkeling. We moeten het echt van dag tot dag bekijken.

WESTER
U zegt: we gaan dat sowieso doen. Maar wat gaat u dan sowieso doen?

OLLONGREN
Ik kan u een voorbeeld geven. Collega Grapperhaus die spreekt natuurlijk iedere week ook met voorzitters van de veiligheidsregio’s. En die kijken met elkaar hoe je drukte, bijvoorbeeld in winkelstraten, kunt voorkomen. Dat kan lokaal natuurlijk verschillend zijn die aanpak. Maar dat is één van die dingen waar je zegt: we hebben regels met elkaar. We zien toch dat veel mensen, en ook ergens ook wel weer begrijpelijk. Als je zo ontzettend weinig kunt doen dat je dan gaat winkelen, kan ook een beetje gezien worden als een uitje. Maar toch is het niet verstandig. Dus als je iets moet kopen, dat kan natuurlijk, maar ga alleen, probeer dat te doen op een rustig moment. Dus dat soort drukte is vermijdbaar. En dat willen we echt proberen te verbeteren.

WESTER
En dat moet eventueel ook afgedwongen worden?

OLLONGREN
Ja, maar burgemeesters hebben daar natuurlijk al mogelijkheden voor, hebben we ook al gezien in Rotterdam en ook op andere plekken. Dus dat overleg is gaande tussen Grapperhaus en de voorzitters van de veiligheidsregio’s.

WESTER
In de Duitse regering gaan nu stemmen op om het land drie weken helemaal op slot te doen. Een lockdown van drie weken, nog voor de kerst. Dreigt dat hier ook?

OLLONGREN
Nou wij hebben dat natuurlijk gehoord, dat de Duitsers daarover spreken met elkaar. Is ook relevant trouwens voor Nederland, want we grenzen aan Duitsland. Je krijgt ook grensproblematiek mogelijk als de regels daar anders zijn dan bij ons. Dus daar moeten we zeker rekening mee houden en naar kijken. We hebben natuurlijk al een forse lockdown doordat de hele horeca dicht is, de oproep aan iedereen om thuis te werken, zoveel mogelijk beweging te vermijden. Maar ja, zoals de minister-president ook al heeft gezegd: we kunnen niet uitsluiten dat we toch nog aanvullende maatregelen zullen moeten treffen. Maar dat besluit hebben we nu nog niet genomen.

WESTER
Het besluit is nu nog niet genomen, maar we moeten niet uitsluiten dat we rekening houden met een eventuele echt hele strenge lockdown ook in Nederland de komende weken?

OLLONGREN
Nogmaals, we hebben dat besluit nu niet genomen. Ik vind het echt relevant om ook naar de ontwikkeling van de cijfers te kijken, om iedereen op te roepen om zich aan de regels te houden om te kijken wat we binnen deze gedeeltelijke lockdown nog kunnen verbeteren, eigenlijk aan ons eigen gedrag om dit virus onder controle te krijgen. Maar we kunnen niks uitsluiten.

WESTER
Nog even heel precies, u zegt: we hebben het besluit nog niet genomen. Maar het is wel iets wat in de hoofden van het kabinet, de ministers, speelt?

OLLONGREN
Ik denk dat dat eigenlijk ook al in het Kamerdebat is gezegd. En sindsdien zijn de cijfers niet verbeterd. We kijken dat natuurlijk wel van dag tot dag en we krijgen ook de analyses van het RIVM. We hebben dinsdag weer een Ministriële Commissie daarover. Dus op die manier gaan we daar mee om. Maar we kunnen het inderdaad niet uitsluiten.

AIVD

BREEDVELD (NOS)
Mevrouw Ollongren, de AIVD heeft twee Russische spionnen uitgewezen. Hoe belangrijk is het wat zij daar aan het licht gebracht hebben?

OLLONGREN
Nou, dat is heel belangrijk. Het is natuurlijk ook ongebruikelijk om, ja eigenlijk, inzage te geven in het werk van de inlichtingendienst. Maar dit is dus echt een omvangrijk netwerk dat deze Russische spionnen hebben opgebouwd onder diplomatieke dekmantel. Een voorbeeld van eigenlijk klassieke economische spionage door middel van het benaderen van mensen. Dus mensen gebruiken als bron van informatie. En dat er zo omvangrijk en zo potentieel zo schadelijk ook voor onze economie en voor deze bedrijven, dat het ook nodig was om dat te verstoren. Nou vanwege de omvang ervan hebben we daar dus ook publiekelijk mededeling over gedaan. Dus ik denk dat het, het is erg belangrijk dat dat is gebeurd. Dat laat dus ook zien dat we niet voor niks een inlichtingendienst hebben.

BREEDVELD
Het ging om hoogtechnologische kennis die ook voor militaire doeleinden bruikbaar zou zijn. Hoe ernstig is het dat dat in verkeerde handen kan komen?

OLLONGREN
Dat is ernstig. Dat ging inderdaad over zogenaamde dual use. Dus dat zowel civiel als militair gebruikt kan worden. Je wil sowieso niet dat het in verkeerde handen komt. Ook niet overigens vanwege de economische voordelen die anderen daarmee zich zouden kunnen toe-eigenen. Maar zeker ook vanwege de risico’s. Wij zijn een land met echt hoogwaardige kennis, hoogwaardige technologie. Dat door anderen ook ingezet kan worden en dat moet je echt voorkomen. Dat moet je zoveel mogelijk en zo goed mogelijk beschermen. Nou, in dit geval is er in ieder geval een risico geweest op het gebruik daarvan, in dit geval door Rusland op een wijze die we niet willen.

BREEDVELD
Om wat voor bedrijven ging het?

OLLONGREN
Ik kan over de precieze bedrijven geen mededelingen doen. Maar het is dus hoogwaardige technologie. Dus het gaat echt over de high tech-sector.

BREEDVELD
Zijn die bedrijven wel voldoende doordrongen van de ernst en de risico’s waar zij aan blootstaan? Want u zegt: normaal melden we dit niet. Het is ongebruikelijk. Dus het gebeurt vaker. Doen die daar wel voldoende aan? En doet u daar wel voldoende aan?

OLLONGREN

Ik denk, het zijn eigenlijk twee dingen. Eén, de overheid zelf moet ook z’n eigen kennis en informatie beschermen. Bedrijven moeten dat natuurlijk ook doen. Dus het is ook, denk ik… ik merk ook de ontvangst van de bedrijven is goed. Dus ze onderkennen het belang ervan. Zijn natuurlijk ook blij met deze informatie want daar kunnen ze ook op acteren. Maar het is wel een “wake-up call” die, denk ik ook breed, om nog meer beter te kijken naar de bescherming van de informatie bij dit soort bedrijven met deze hoogwaardige kennis.

BREEDVELD
Het is ook hun verantwoordelijkheid, heeft u eerder op gewezen. Is dat ook één van de redenen waarom deze spionagezaak bekend is gemaakt? Om mensen ook op dat belang te wijzen?

OLLONGREN
Nou, het is een beetje een bijzaak, maar ik vind het wel een belangrijke bijzaak. De reden om het openbaar te maken is dat het echt een groot netwerk is, een omvangrijke spionagezaak waar we dus ook deze bedrijven allemaal hebben benaderd, hebben geïnformeerd. Daarmee zijn veel mensen bekend met het feit dat dit is gebeurd. Dan vind ik dat we ook het publiek en ook de Kamer daarover moeten informeren. Maar inderdaad. Het signaal dat daarvan uitgaat is natuurlijk: pas op, want dit soort dingen gebeuren dus gewoon.

BREEDVELD
Moet de overheid zich dat signaal niet ook aantrekken omdat, u zegt al zelf: we moeten onze eigen  gegevens beschermen. Maar heel veel van dit soort technologische hoogwaardige kennis is bij de Nederlandse universiteiten, onderzoeksinstellingen bekend. Gebeurt daar wel voldoende? Is die kennis daar veilig?

OLLONGREN
Gisteren ook heeft de AIVD bekend gemaakt dat het ging over bedrijven en ook over één hoge onderwijsinstelling, inderdaad. En natuurlijk is er ook vaak samenwerking tussen bedrijven en hoge onderwijsinstellingen. Dus daar geldt hetzelfde voor. En we zijn al wat langer bezig, ook met een aantal andere departementen om in overleg met de kennisinstellingen ook aan hun kant daar de awareness te verhogen en de bescherming van die gegevens te verbeteren.

BREEDVELD
Maar we hebben hier, wat we nu zien, is het topje van de ijsberg, denk ik?

OLLONGREN
Nou ja, kijk, ook niet vergeten in deze. De actie is dus verstoord. Dus deze inlichtingenofficieren die kunnen naar huis. Hun hele netwerk is weg. Daar komt niets meer binnen, dat is nu totaal opgedroogd. Dus dat is natuurlijk wel heel goed dat dat gebeurd is. Dat geeft ook wel aan dat het weliswaar is gebeurd, maar dat dat ook is ontdekt door ons.

BREEDVELD
Ja, maar tegelijkertijd is niet bekend welke kennis er is weggelekt?

OLLONGREN
Nee, dat nader onderzoek zal dat nog moeten uitwijzen, klopt.

ORNSTEIN (VN/BUITENHOF)
Is er op diplomatiek niveau nog iets gebeurd naar aanleiding van deze, wat u noemt, omvangrijke zaak?

OLLONGREN
Nou, van onze kant wel. Dus de collega van Buitenlandse Zaken heeft de Russische ambassadeur ontboden. De twee diplomaten die dus eigenlijk inlichtingenofficieren zijn, zijn persona non grata verklaard. En dat betekent dat zij Nederland moeten verlaten. Dus van onze kant is dat een heel stevig diplomatiek signaal. Ja, omgekeerd nog niet.

ORNSTEIN
En hoe kwalificeert u nu die relatie met Rusland?

OLLONGREN
Die relatie is natuurlijk eigenlijk sinds MH17 sowieso slecht en dat ja, dat is ook alleszins logisch. We hebben ook het incident gehad met de Russen hier bij de OPCW en nu deze spionageaffaire, dus nee, niet best.

ORNSTEIN
En wat kan er gebeuren om dat nog te verbeteren? Moet er dan een gebaar uit Moskou naar Nederland komen?

OLLONGREN
Nou kijk, laten we zeggen: MH17 is natuurlijk verreweg voor ons het allerbelangrijkste en ook dominantie thema in de relatie met Rusland. En ja, dit soort zaken... Kijk, de diensten waarschuwen natuurlijk al een tijd voor en dat dit nu aan het licht is gekomen dat, ja, voorlopig zie ik dat nog niet echt ontdooien.

ORNSTEIN
Er is nog geen tegendiplomatieke actie van de Russen gekomen. Meestal wijzen zij dan ook weer Nederlanders uit. Verwacht u dat dat gaat gebeuren, of…?

OLLONGREN
We zullen het afwachten, maar ik vind dat wij in ieder geval geen keuze hadden dan deze twee personen per onmiddellijk persona non grata te verklaren.

Aantal besmettingen Corona (2)

VRAAG
Deze week zagen we die besmettingen in een keer oplopen, ik geloof in één dag van door de bank genomen 7000 naar 9000. Heeft u daar een verklaring voor, voor die plotselinge stijging?

OLLONGREN
Nou ja, we hebben daar natuurlijk vanochtend ook over gesproken. Het is best lastig. Ze stijgen nu al een aantal dagen. Er wordt ook meer getest. Maar ja, tegelijkertijd blijft het percentage positieve testen blijft ook ongeveer stabiel. Dus we hebben eigenlijk ook die vraag weer bij het RIVM neergelegd van: probeer ook voor ons beter te duiden en erachter te komen waar het nou aan ligt. We hebben nog niet een hele harde duiding van het RIVM.

VRAAG
Het percentage blijft stabiel, zegt u? Dus dat is misschien ook geen reden tot zorg, er wordt gewoon meer getest, meer mensen zijn positief.

OLLONGREN
Ja, maar nogmaals, we willen dan heel graag van het RIVM iets meer harde gegevens daarover hebben. Er wordt weleens teruggewezen naar Sinterklaas, er wordt teruggewezen naar Black Friday. Het zou kunnen, maar we hebben dat nog niet heel hard gekregen van het RIVM.

VRAAG
Heel even procedureel, het is nu vrijdag, zo meteen is het weekend en dan is het nog één week en dan is het reces. Betekent dat ook dat u met het kabinet de komende week nog een knoop door moet hakken als er nog een schepje bij moet qua maatregelen? Of kan dat eventueel ook tijdens het reces?

OLLONGREN
Ja, we kijken nu hoe het zich ontwikkelt. Het eerstvolgende moment dat we in besluitvormende zin bij elkaar zitten is dinsdag aanstaande. Dan is er vrijdag weer een ministerraad. Dan is er een dinsdag daarna nog altijd de mogelijkheid om weer bij elkaar te komen. Dus wat moet, dat moet. En als het al snel moet, dan doen we het snel. En als het in het reces moet, dan doen we het in het reces.

VRAAG
Dus niet dat daar zo’n druk op zit van we handelen het volgende week af en anders... Want de Kamer moet natuurlijk  nog weer tegenwoordig zijn zegje erover doen.

OLLONGREN
Ja, maar goed. Dit gaat altijd voor, ook voor de Kamerleden neem ik aan. Als er in het reces iets moet.

VRAAG
Ja, mevrouw Ollongren. Nu zijn de burgemeesters aan zet, zei u net. Zij gaan ook in gesprek. In hoeverre zit daar dwang op? Want we zien de laatste maanden toch dat er nogal een groot verschil is tussen de burgemeesters; wat de ene burgemeester te druk vindt, vindt de andere burgemeester prima. Wat is daarover afgesproken?

OLLONGREN
Wat ik zei is dat collega Grapperhaus steeds in overleg is met de voorzitters van de Veiligheidsregio’s. Dat zijn uiteraard burgemeesters. Maar het verschilt natuurlijk heel erg per gemeente wat er aan de hand is. We werken heel intensief samen met de burgemeesters. We ondersteunen hen natuurlijk zoveel mogelijk dus ik zou niet willen dat burgemeesters het beeld hebben dat ze er alleen voor staan, want dat is helemaal niet zo.  Het kabinet staat echt zij aan zij met de burgemeesters om hen daarbij te helpen. Maar feit is dat het echt een lokale afweging kan zijn hoe je het beste om kunt gaan met bijvoorbeeld drukte in winkelstraten.

VRAAG
Ja, maar wat is dan drukte?

OLLONGREN
Ook dat moet je natuurlijk van gemeente tot gemeente bekijken. Je kunt je heel goed voorstellen, op het moment dat het te druk is om gewoon de anderhalve meter te respecteren, om de looproutes die eigenlijk alle gemeentes hebben in hun winkelstraten, om die te handhaven, dan is het te druk. En eigenlijk wil je al daarvoor maatregelen treffen om dat te voorkomen. En dat is natuurlijk waar de burgemeesters voor staan.

VRAAG
Om een voorbeeld te geven, de burgemeester van Eindhoven komt regelmatig in het nieuws omdat hij vindt dat het allemaal veel strenger moet. Veertig kilometer verderop in Kaatsheuvel, daar gaat de burgemeester van Tilburg over, daar komen dit weekend 11.000 klanten van Essent bijeen. En die burgemeester daar vindt dat oké.

OLLONGREN
Kijk, voor ons allemaal gelden dezelfde regels. Dus dat geldt ook voor Eindhoven en dat geldt ook voor Tilburg en voor andere steden. Maar binnen die regels, de winkels zijn open, dat mag ook, en binnen die regels is er ruimte voor lokale vormen van handhaving en dus ook een lokale afweging van wat verantwoord is en wat niet. Maar de anderhalve meter en dat soort zaken die gelden voor iedereen, die zijn overal hetzelfde.
Dank.