Letterlijke tekst persconferentie minister-president Rutte en minister De Jonge (17 november 2020)
Minister-president Rutte en minister De Jonge geven een toelichting en beantwoorden vragen over de voortzetting van de gedeeltelijke lockdown. Bekijk de hele persconferentie via YouTube.
Inleidend statement minister-president Rutte:
Goedenavond. De cijfers die elke dag tot ons komen, zijn nog steeds te hoog, maar de trend is dalend en dat is positief. Reden genoeg om vandaag twee onderwerpen met u te bespreken. Ten eerste: waar staan we nu met de gedeeltelijke lockdown en de extra maatregelen van twee weken geleden? Daar zal ik kort iets over zeggen. En ten tweede: als de trend zo blijft en alles blijft goed gaan, hoe kijken we dan naar december, naar de feestdagen en ook verder? Daarover zal Hugo de Jonge zo meteen een aantal woorden spreken.
Maar ik begin in het hier en nu. De cijfers laten zien dat de maatregelen werken. Of eigenlijk dat ons gedrag werkt. En ook dat die beroemde R, dat reproductiegetal nu duidelijk onder de 1 zit. Natuurlijk hoop je altijd op nog meer, op nog beter en nog sneller. Maar al met al houdt het overgrote deel van Nederland zich aan de regels, hoe moeilijk dat soms ook is. Ik vind dat een compliment aan ons allen. We kunnen dit dus blijkbaar samen nog een keer voor elkaar boksen. En ik benadruk samen, want we hebben elkaar nodig om elkaar en onszelf te beschermen.
Tegelijkertijd hoop ik dat deze op zichzelf positieve ontwikkeling een extra motivatie is de komende tijd vol te houden en er liever nog een tandje bij te zetten. Want eerlijk is eerlijk: er is ook ruimte voor verbetering. Bijvoorbeeld in de supermarkten en andere winkels, in de opvolging van het advies om thuis te werken, en vooral ook in ons gedrag thuis. Want wat is het lastig achter de voordeur maar een paar vrienden te mogen ontvangen en dan ook nog anderhalve meter afstand te moeten houden. En wat is het lastig helemaal thuis te blijven bij klachten. En toch moet het, willen we het virus er echt onder krijgen.
Ik zei al, de cijfers zijn nog hoog en dat geldt ook voor de druk op ziekenhuizen en onze verpleeghuizen. We horen gelukkig links en rechts dat er iets van lucht in het systeem komt, maar “overall” is het beeld nog altijd heel heftig. Net als de verhalen over operaties die soms al voor een tweede of derde keer worden uitgesteld en mensen die zich maar even niet melden bij de dokter als ze een klacht hebben die niet op corona lijkt. Tegen die laatste groep zeg ik nog een keer: neem juist wel contact op met de huisarts bij een beginnende klacht. Dat is belangrijk voor uzelf, maar ook om extra druk op de zorg later voor te zijn.
En dan: waar staan we nu? Woensdagnacht om 12 uur lopen de extra maatregelen van twee weken geleden af. Dat betekent dat er op anderhalve meter weer iets meer kan. Bijvoorbeeld thuis weer 3 gasten ontvangen in plaats van 2. Buiten met 4 mensen samenkomen in plaats van 2. Buurthuizen, zwembaden, theaters, bioscopen en andere publiek toegankelijke ruimtes gaan weer open en per ruimte mogen maximaal 30 personen aanwezig zijn. Ook de musea en bibliotheken, pretparken en dierentuinen kunnen weer open. Met alle geldende voorwaarden en restricties voor afstand houden, groepsgroottes en verplicht reserveren.
Het betekent ook dat we vanaf woensdagnacht teruggaan naar de gedeeltelijke lockdown met de strikte beperkingen die we sinds 13 oktober kennen. Ik noem de belangrijkste nog een keer:
De horeca blijft dicht. Geen evenementen. Geen publiek op de sporttribunes en geen ouders langs de lijn. Sporten boven de 18 met maximaal 4 personen op anderhalve meter. Een alcoholverbod buiten, in winkels en hotels, na 8 uur ’s avonds. Het advies blijft: reis alleen naar het buitenland als dat strikt noodzakelijk is. En werk thuis, tenzij het echt niet anders kan.
Voor extra maatregelen is nu geen aanleiding. Wel is het zo dat, als op 1 december de tijdelijke coronawet in werking treedt, het dringende mondkapjesadvies voor publiek toegankelijke binnenruimtes overgaat in een mondkapjesplicht. Vanaf dan moet het dus in de supermarkt en op andere plekken zoals al sinds 1 juni in het openbaar vervoer.
Helaas moeten we het Sinterklaasfeest dus binnen de regels van de gedeeltelijke lockdown vieren. Ik roep iedereen op dat ook te doen, en de jaarlijkse familiebijeenkomst voor deze keer bijvoorbeeld over een paar dagen te verdelen als de groep anders te groot wordt. Sinterklaas heeft afgelopen zaterdag zelf het goede voorbeeld gegeven met een coronaproof intocht. Laat ons dat voorbeeld volgen en Sinterklaas dit jaar op een creatieve manier invullen. En Sinterklaas doet de inkopen natuurlijk alleen.
Als ik dit allemaal zo achter elkaar opsom, dan klinkt dat streng. En dat is het ook. Maar het is goed te beseffen dat Nederland geen eiland is. Ook in de landen om ons heen gelden strenge maatregelen. Er gloort weliswaar heel voorzichtig licht aan het eind van de tunnel, maar we moeten de tanden nog even op elkaar zetten. Volhouden dus, en dat kunnen we.
Ondertussen blijven we nadenken en zoeken naar wat er straks op een verantwoorde manier wel weer kan, samen met bedrijven, sportkoepels, onderwijs en gemeenten. Er zijn allerlei plannen en experimenten in de maak. En natuurlijk kijken we vooruit. Welke stappen moeten we zetten om deze crisis achter ons te laten? Wat geeft ons perspectief voor de langere termijn, naast ons eigen gedrag? Dat is: grootschalige vaccinatie, goedwerkende medicijnen en nog meer en nog sneller testen. Daarover nu meer door Hugo de Jonge.
Inleidend statement minister De Jonge:
Ja, de kranten stonden de afgelopen week bol van bemoedigende berichten over coronavaccins. We zijn uiteindelijk pas beschermd als we werkende vaccins hebben. En gelukkig komen die steeds dichterbij. We hebben nu afspraken gemaakt met 6 verschillende vaccin-ontwikkelaars. Bewust. Want we wedden op zoveel mogelijk paarden tegelijkertijd, zodat er dadelijk voor ons allemaal een goed werkend vaccin is. En we kunnen die pas inzetten als alle testfases goed doorlopen zijn. En als uit toelating door het Europees Medicijn Agentschap blijkt dat een vaccin effectief en veilig is - want dat is een absolute voorwaarde. En als dat allemaal goed gaat, dan zouden de eerste inentingen - volgens de laatste berichten van de ontwikkelaars - al in de eerste maanden van 2021 kunnen plaatsvinden.
En dat is hoopvol, daar kijken we allemaal naar uit. Maar ik zeg er meteen bij: er zijn dingen die we nu nog niet kunnen weten. En er zijn nog keuzes om te maken. We moeten ons realiseren dat het lang kan duren voor iedereen ingeënt is - omdat we niet in een keer genoeg vaccins zullen hebben voor alle Nederlanders tegelijkertijd.
En het is een grote logistieke operatie om uiteindelijk heel het land te kunnen vaccineren. Daarom zijn de voorbereidingen al maanden in volle gang om te zorgen dat we er klaar voor zijn. En we verwachten deze week een advies van de Gezondheidsraad en we werken de keuzes uit, welke bevolkingsgroepen we in welke volgorde moeten vaccineren. En het kabinet zal daarover op korte termijn een eerste besluit nemen.
Totdat iedereen is ingeënt, zullen we steeds meer, en steeds intensiever testen en traceren om zo het zicht te houden op het virus. Testen en traceren zijn een belangrijke sleutel om de economie en de samenleving weer zoveel mogelijk te laten draaien. En daarom blijven we de testcapaciteit flink uitbouwen. Met de start van XL-teststraten en het gebruik van sneltesten weet je binnen “no time” waar je aan toe bent. Nu kan iedereen met klachten snel terecht. En mensen, laat je ook echt testen als je verkouden bent of als je je grieperig voelt. En blijf binnen terwijl je op de uitslag wacht. Per 1 december kunnen de mensen die een melding krijgen in de app Coronamelder of mensen die naar voren komen als contact uit het bron- en contactonderzoek ook getest worden als ze nog geen klachten hebben omdat zij wel een risico hebben gelopen op een besmetting. En dat testen zonder klachten doe je dan op dag 5. Dag 5 na het laatste contact. En tot die vijfde dag blijf je zoals ook nu al geldt in thuisquarantaine. Maar als je op de vijfde dag negatief test? Dan wordt de quarantaine beëindigd. Nu moet je 10 dagen binnen blijven, maar als je de melding in de app krijgt of als contact uit het bron- en contactonderzoek naar voren komt en vanaf 1 december bij een negatieve test dus nog maar 5. De Coronamelder is te downloaden op Coronamelder.nl.
De komende maanden gaan we nog veel meer en veel vaker testen. Met de GGD, met het bedrijfsleven, VNO-NCW, en met ondersteuning van defensie werken we daar hard aan. En dat is belangrijk, want met meer testen zitten we het virus dichter op de hielen. En hoe dichter we erop zitten, hoe meer vrijheden we ons wellicht kunnen veroorloven.
Vaccinatie, innovatieve behandelingen, grootschalig testen - het helpt ons allemaal, het geeft perspectief. En we kunnen ook zelf wat doen. En nu denkt u vast: daar komt weer een appèl om maatregelen in acht te nemen en dat is ook belangrijk, zeker. Maar ik wil hier nu aandacht vragen voor wat veel artsen en deskundigen ons adviseren: gezond leven maakt je weerstand beter. En van bewegen voel je je ook beter. Een half uurtje wandelen - zelfs dat kan al een groot verschil maken voor onze gezondheid.
En dan nu de weken die voor ons liggen. We vragen ons allemaal af: mogen we op zaterdag weer langs de lijn staan, mogen we weer naar een feestje, of gewoon: weer een keer naar kantoor? En vooral: wat doen we met Kerst? We snakken allemaal naar meer samen uit en minder alleen thuis. En het kan ons niet snel genoeg gaan. Maar we hebben rond de zomer ook geleerd dat je maatregelen ook te snel of te veel kunt loslaten. Als wij verslappen, dan grijpt het virus zijn kans. En we moeten dus kiezen voor een verantwoorde, behoedzame route naar minder maatregelen. We hebben de bocht genomen en we hebben de daling ingezet. De cijfers zijn veel lager dan ze waren, maar heel veel hoger dan ze zouden moeten zijn. Begin november hadden we ongeveer 10 duizend besmettingen per dag - nu zijn het er ruim 4000 - maar we willen er minder dan 1200 per dag, daar willen we naar toe. Begin november hadden we ongeveer 60 IC-opnames per dag - nu zitten we op de helft, op 30, maar we willen naar minder dan 3 per dag, daar willen we naar toe. En we zijn er dus nog lang niet. In de ouderenzorg zien we het aantal verpleeghuizen met een besmetting in huis nog steeds toenemen. En in de ziekenhuizen zal het nog lang duren voor er weer voldoende ruimte is, ook voor alle reguliere zorg. En het doel van onze aanpak blijft: onze kwetsbare mensen beschermen en zorgen dat de zorg het aan kan. En we zitten nu in het derde risiconiveau met de meeste regio’s. En we hebben deze golf pas echt achter ons gelaten als we terug zijn op het eerste risiconiveau ‘waakzaam’ in deze routekaart. In de berekeningen die nu op tafel liggen, zijn we daar in de tweede helft van januari. En dat is dus het moment waarop we terug kunnen naar een pakket van maatregelen waarmee we de besmettingsgraad laag kunnen houden zodat we een derde golf kunnen voorkomen en tegelijkertijd de economie en de samenleving zoveel mogelijk de ruimte te geven.
Maar de vraag is: wat doen we met Kerst en wat doen we met oud en nieuw? En dat zal echt afhangen van hoe we het de komende weken doen. Als het aantal besmette mensen blijft dalen, hopen we en denken we dat we half december een eerste voorzichtige tussenstap kunnen zetten. Iets meer ruimte voor de dingen die we zo graag weer willen doen. Juist dit jaar is de behoefte om met Kerst samen te zijn extra groot. En juist dit jaar hebben we het nodig om tijdens de donkere dagen extra aandacht te hebben voor elkaar en voor de mensen in onze omgeving. Vooral ook voor de mensen die alleen zijn en zich eenzaam voelen. En dan helpt het natuurlijk enorm als de kersttafel weer net iets groter is. En tegelijkertijd moeten we er met elkaar voor zorgen dat we onszelf met Kerst geen derde golf cadeau doen. We zouden heel graag vertellen wat er tegen die tijd precies weer wel en precies niet kan, maar Kerst is pas over 5 weken en ik zei het net al: al zijn de cijfers heel veel lager dan ze waren, ze zijn ook heel veel hoger dan ze moeten zijn. En we denken nu begin december genoeg duidelijkheid te hebben om meer duidelijkheid te kunnen geven. En tot die tijd: hou vol. De beste manier om de mensen in de zorg te helpen en elkaar en onszelf met de feestdagen een groot cadeau te geven, is door nu vol te houden.
BOS (NOS)
Ja meneer De Jonge, eerst even op wat u net zegt. U zegt: die strenge maatregelen duren tot half januari. Betekent dat dat die gedeeltelijke lockdown zoals we hem nu kennen tot half januari duurt?
DE JONGE
Het betekent dat we sowieso met maatregelen te maken zullen hebben, met behoorlijk stevige maatregelen te maken zullen hebben totdat we op het niveau zitten dat het ook weer verantwoord is om meer ruimte te geven. En dat betekent dat wij in januari verwachten dat we aan die voorwaarden voldoen. En dan bedoelen we: minder dan 3 IC-opnames per dag, minder dan 1200 besmettingen per dag. Dat zijn de indicatoren die passen bij dat risiconiveau 1 op de routekaart. Dat is waar we naartoe willen.
BOS
Maar betekent dat dus horeca dicht tot half januari?
DE JONGE
En wat we willen doen is half december kijken: zou het al mogelijk zijn om iets meer ruimte te geven als we op indicatoren zitten die passen bij dat risiconiveau 2. En dan moet u denken bijvoorbeeld aan zo’n 10 IC-plekken per dag, 10 IC-opnames per dag. Bijvoorbeeld drie keer die 1200, dus zo’n 3600 besmettingen per dag. Dat zouden de indicatoren zijn die passen bij risiconiveau 2 en pas dan kunnen we weer nadenken over iets van verruimingen en we verwachten dat dat per half december zal zijn. En je hoopt natuurlijk dan weer iets te kunnen doen van wat we met elkaar zo graag willen. Punt is wat we vanmiddag willen maken, of vanavond willen maken is dat het zo moeilijk is om exact het moment te bepalen waarop je dat weer zou kunnen doen. En ook te bepalen wat je dan tegen die tijd weer zou kunnen doen.
BOS
Dan meneer Rutte, even weer over de Sint en ook de Kerst. Want mensen zijn natuurlijk toch bezig om plannen te maken. U zegt: ja, dat advies voor Kerst komt eigenlijk later. Maar is dat eigenlijk wel nodig, want mensen thuis kunnen toch zelf ook wel inschatten wat verantwoord en veilig is of bent u bijvoorbeeld ook bereid om achter de voordeur te gaan handhaven?
RUTTE
Wat we natuurlijk in Nederland nu doen is ons baseren op de adviezen, die kun je soms ook handhaven als ze buiten zijn of met maatregelen beleggen en met goede communicatie. Maar ook moet ik zeggen achter de voordeur zijn er nog heel veel mensen, het overgrote deel van de mensen wat zich daar netjes aan houdt. En dat is ook vreselijk belangrijk. Dus niet meer dan 3 mensen ontvangen thuis op anderhalve meter. En als dat niet gaat minder dan 3. En kinderen onder de 13, tot en met 12 niet meegerekend. Op dit moment is het heel helder voor Sinterklaas, en dat zal ook niet veranderen de komende weken geldt dat. Dus maximaal drie mensen thuis ontvangen, uitgezonderd kinderen onder de 13. Dat is helaas zo, maar het kan niet anders. En we zagen ook Sinterklaas zelf coronaproof de intocht doen. En voor een man van zijn leeftijd natuurlijk helemaal verstandig. Maar ook wel denk ik een aanwijzing voor ons allemaal dat hij met zijn wijsheid daar verstandige besluiten in heeft genomen. Ten aanzien van Kerst, precies wat Hugo de Jonge net zegt: het is nog weken daarvoor. We hopen begin december, we dachten zo’n beetje rond 8 december, maar in ieder geval begin december duidelijkheid te geven over: kan er misschien weer iets meer vanaf half december? Wat kan er misschien nog rond Kerst en Oudjaar ook? Op weg naar waar je echt naartoe wilt: richting januari als je weer op de cijfers hoopt te zitten die je moet hebben. Ik wijs ook nog op een ding: kijk naar buiten Nederland. Ik had dit weekend mijn Duitse collega aan de lijn. Die zijn bezig met te kijken: wat moet er nog extra? In Zweden gebeurt dat, in Oostenrijk is een volledige lockdown afgekondigd, in Luxemburg vandaag een volledige lockdown afgekondigd. Dus het is al mooi dat we met elkaar nu bereiken dat we weer kunnen nadenken de komende weken: zou er misschien weer iets kunnen zo vanaf half december? Maar als je ook om je heen kijkt in Europa is dat beeld natuurlijk toch somber.
BOS
Maar als mensen dat advies voor Sinterklaas naast zich neerleggen, wat vindt u daar dan van?
RUTTE
Zeer onverstandig en dat gebeurt denk ik ook niet. Omdat de meeste mensen, merk ik, en dat zie je ook in die cijfers terug, die zien echt wel dat we met elkaar dat virus moeten bestrijden. En dat als jij achter de voordeur met te veel mensen bij elkaar komt en het risico loopt op besmetting, dat dat natuurlijk enorme effecten heeft op de volksgezondheid, ook van de mensen die je dan thuis ontvangt. Je neemt grote risico’s.
BOS
Een kort punt nog even, eigenlijk voor u allebei: de vaccinatiebereidheid. Vandaag een onderzoek waaruit blijkt dat die toch is gedaald. In juni nog op 73%, nu zit dat op 60. Hoe beoordeelt u dat beiden en wilt u die cijfers ook weer omhoog krikken en dan vooral: hoe?
DE JONGE
Eigenlijk zie je dat de cijfers zoals die vandaag uit het onderzoek naar buiten kwamen behoorlijk aansluiten bij eerdere cijfers die we ook al hadden gezien, ook al van de gedragsunit van het RIVM, uit andere onderzoeken. Namelijk dat de bereidheid om nu over te gaan tot vaccinatie ergens tussen de 50 en 70% zit. En punt is daarvan natuurlijk dat mensen zich zorgen maken over: gaat het allemaal niet heel erg snel? Normaal neemt een vaccinatie of een vaccin ontwikkelen neemt 10, 15 jaar in beslag en neemt de toetsing ook door de EMA, neemt heel veel tijd in beslag. En pas daarna wordt het toegelaten, pas daarna adviseert de Gezondheidsraad en pas daarna wordt het besluit tot vaccinatie genomen tot opname in het Rijksvaccinatieprogramma. Nu doen we alles parallel. We zijn ons al vanaf voor de zomer aan het voorbereiden op een vaccinatiecampagne. Ik ben al vanaf ruim voor de zomer in contact met mijn collega’s in Europa om te zorgen dat we zo snel mogelijk al die vaccins aanschaffen, al die vaccins ook aanschaffen waarvan we nog helemaal niet weten, zeker weten of ze daadwerkelijk effectief zijn, daadwerkelijk effectief zullen zijn voor de doelgroepen die we graag willen vaccineren. En mensen maken zich zorgen van: gaat dat niet te snel? En daarom is het belangrijk om over te brengen: nee, we doen aan de veiligheid en aan de toetsing op effectiviteit doen we geen enkele concessie. Echt geen enkele concessie. Dus de EMA beoordeelt heel veel sneller dan normaal, maar toetst aan exact dezelfde criteria. Dus het zal even veilig en effectief zijn. En als het niet veilig of effectief is, dan zullen we er ook niet toe overgaan. Wat ik heel erg belangrijk vind om de komende tijd over te brengen is: 1. Vaccinatie is niet verplicht, vaccinatie is vrijwillig en dat blijft ook zo. Maar u zult ons wel alle dagen van de week horen vertellen hoe belangrijk het is dat we ons met elkaar vaccineren. Het vaccin is de beste troef die we in handen hebben om afscheid te nemen van deze vreselijke nare periode. Afscheid te nemen van de maatregelen. Afscheid te nemen van al het leed wat dat nare coronavirus heeft veroorzaakt. En daarom is het belangrijk voor elkaar, voor de mensen die je lief zijn, om wel te kiezen voor dat vaccin. En dat zullen we overbrengen, alle dagen van de week.
VAN DE ZILVER (RTL NIEUWS)
Meneer De Jonge, over het testen van mensen zonder symptomen is eigenlijk vaak gezegd: de PCR-test is niet heel nauwkeurig bij iemand die geen symptomen heeft. Dan is de kans op een test die negatief is terwijl je misschien toch besmettelijk bent is groter. Is dat risico nu weg?
DE JONGE
Nee kijk, de test is het meest effectief, altijd, iedere test is het meest effectief op het moment dat je klachten hebt. Want dan is de viral load het hoogst, dan is dat het makkelijkst eruit te halen. De PCR is zelfs ook behoorlijk betrouwbaar, zelfs als je geen klachten hebt. En wat je natuurlijk hoopt is dat je door mensen al te testen die bijvoorbeeld al de coronamelder gebruiken of die naar voren komen uit bron- en contactonderzoek waarvan we weten dat het vindpercentage wat hoger is dan bij een gemiddelde groep, een “random” groep Nederlanders, je probeert daarmee om al eerder de besmetting eruit te halen, al eerder te zorgen dat die besmette persoon in quarantaine gaat en al eerder weer diens contacten ook daadwerkelijk te traceren en hetzelfde procedé te laten doorlopen. Dus wat we daarmee doen is eigenlijk een nog snellere en een nog effectievere dam opwerpen tegen dat virus. Het remmend effect van testen en traceren eigenlijk nog groter maken. Het is waar dat bij asymptomatische groepen PCR eigenlijk het meest betrouwbaar is en de antigentesten vooralsnog eigenlijk voor asymptomatische groepen onvoldoende betrouwbaar zijn, maar die worden op dit moment gevalideerd en we hopen en denken dat we vanaf dag 5 ook die antigentesten wel degelijk ingezet kunnen worden omdat vanaf dag 5 na de besmetting de incubatietijd eigenlijk al een tijdje loopt. En vandaar dat u in de boodschap hoort: vanaf dag 5 kun je je laten testen als je bij een van die twee groepen hoort. Dus met die app of naar voren komt uit bron- en contactonderzoek, dan kun je je laten testen. En als die test negatief is, dan stopt de quarantaine.
VAN DE ZILVER
Hoopt u daar dan ook mee dat er iets meer mensen daadwerkelijk in quarantaine gaan?
DE JONGE
Ja, dat zou een geweldig mooie bijvangst zijn. Want wat we natuurlijk weten is dat de naleving van de quarantaineplicht voor allerlei verschillende groepen, maar de naleving is niet bijster hoog. En onder andere de groep die eigenlijk in quarantaine zou moeten als je een berichtje krijgt uit de app of eigenlijk in quarantaine zou moeten als je naar voren komt uit het bron- en contactonderzoek, die naleving is niet bijster hoog. Die moet echt heel veel hoger. Dat doen we op tal van manieren, onder andere op deze manier, maar ook door de quarantaineperiode heel veel beter te gaan ondersteunen.
VAN DE ZILVER
U heeft ook ooit gezegd: we gaan die quarantaine verplicht stellen. Hoe is het daar eigenlijk mee?
DE JONGE
Ja, daar werken we ook aan verder. Kijk, je kunt die quarantaine al verplicht stellen op last van de huidige wetgeving. Maar dat is een heel complex verhaal, dat is nogal omslachtig hoe dat nu moet. En wat we aan het doen zijn is een eenvoudige manier daarvan voorbereiden. Maar we besteden op dit moment meer tijd en energie en aandacht aan juist het ondersteunen van de quarantaine, ook de financiële ondersteuning van quarantaine om daarmee telkens de drempel te verlagen om in quarantaine te gaan. Als uiterste stok achter de deur geldt dan nog die verplichte quarantaine, maar we hebben een iets groter geloof in het stimuleren met name van quarantaine.
VAN DE ZILVER
Wat is er eerder? De quarantaineplicht of het vaccin, denkt u?
DE JONGE
Nou, de quarantaineplicht bestaat de facto al. Hij wordt alleen niet toegepast omdat het een nogal omslachtig procedé is en daarnaast werken we aan een eenvoudiger manier van het opleggen daarvan. Maar dat betekent gewoon een wetswijziging. Dus het zal echt wel even duren. En wat niet zo lang hoeft te duren is een veel betere ondersteuning van de mensen die in quarantaine gaan. Dus daar besteden we op dit moment de meeste energie aan.
VAN DE ZILVER
Maar wat is die ondersteuning dan?
DE JONGE
Nou bijvoorbeeld een quarantainecoach die vanuit het Rode Kruis, daar zijn we samen met het Rode Kruis en de GGD mee over bezig, een quarantainecoach die mensen helpt om die quarantaine door te komen. Die mensen ook wijst op alle ondersteuning die er in alle gemeenten bestaan, mensen wijst op de quarantainegids die we hebben gemaakt om daarin de weg te wijzen eigenlijk in alle vormen van ondersteuning. Dus alle vormen van ondersteuning die maar denkbaar zijn.
NIJS (SBS)
Meneer De Jonge, u zegt: we willen de derde golf ons niet cadeau doen bij de Kerst, onszelf. Vanaf wanneer lopen we niet meer het risico dat we die onszelf cadeau doen met Kerst?
DE JONGE
Dat is een goede vraag. Maar kijk, eigenlijk hebben we gezegd: het doel is weer terug te komen bij de indicatoren die horen bij risiconiveau 1 en we verwachten dat we daar ergens zo tweede helft januari aanbelanden. Maar vanaf half december willen we kijken: wat zou er eventueel weer mogelijk zijn, met name zo rondom de feestdagen, rondom Kerst, rondom Oud & Nieuw. En we willen dan in ieder geval pas overgaan tot iets van ruimte als we minstens de indicatoren van risiconiveau 2 hebben behaald. En dat betekent minder dan 3600 besmettingen, sowieso, minder dan 10 IC-opnames per dag sowieso. Dat moeten we minstens hebben gehaald in december om weer iets van ruimte te kunnen geven om iets van een verantwoorde afbouwstap te kunnen maken in de route naar januari. En zoals Mark Rutte net zegt: we zullen dat waarschijnlijk het beste kunnen zien zo op 8 december, dan verwachten we die stap te kunnen zetten.
NIJS
Oké, dus 8 december rond de 3600 positief geteste mensen per dag...
DE JONGE
Ja, dan moeten we daar op zijn minst zicht op hebben, zeker. En niet meer dan 10 IC-opnames op een dag, dat is ook heel erg belangrijk.
NIJS
Oké. Dan nog een vraag over het vaccineren, waar NOS net ook al het een en ander over vroeg. Denkt u dat iedereen zich gaat inenten zodra dat kan?
DE JONGE
Nou iedereen denk ik niet. Dat is bij alle vaccinaties zo dat een deel van de samenleving zegt: we doen het niet. Maar het is wel heel erg belangrijk om een zo groot mogelijke groep zich te laten vaccineren. Wat we natuurlijk willen uiteindelijk is groepsimmuniteit opbouwen, om dat woord nog maar eens te gebruiken. Groepsimmuniteit opbouwen tegen dat virus. We willen die nare episode achter ons laten. En het enige wat daar echt voor werkt uiteindelijk is dat we met elkaar immuniteit opbouwen en dat gaat echt op de allerbeste manier via een vaccin. En daarvoor zal in ieder geval zo’n 70% van de mensen zich moeten laten vaccineren is de verwachting.
NIJS
Ja, u wilt het niet gaan verplichten. Maar stel nou: de mensen die het wel doen, is er dan wel een optie dat zij meer privileges krijgen, meer dingen wel kunnen gaan doen als je wel de vaccinatie hebt?
DE JONGE
Ik denk niet dat je erover moet denken in termen van privileges, zo zou ik het niet willen zien. Zeker niet privileges voor de mensen die wel kiezen en expres geen privilege voor de mensen die niet kiezen voor vaccinatie omdat dat impliciet toch weer iets van druk of drang of dwang suggereert en dat wil ik nou juist niet. Ik wil bij iedere associatie wegblijven. Het is wel zo dat als je een deel van de samenleving hebt gevaccineerd, maar goed dat kunnen we nu nog niet overzien, maar stel je nou eens voor dat we bijvoorbeeld in de fase zitten dat alle medewerkers en alle bewoners van de verpleeghuizen zijn gevaccineerd en hun mantelzorgers ook en de mensen die daar dagelijks op bezoek komen. Ja, dan kun je je afvragen: is het dan nog nodig om die anderhalve meter te handhaven? Maar dan zijn echt vragen voor later. Maar daarvan zou je je kunnen voorstellen dat er een fase gaat ontstaan volgend jaar waarvoor een deel van de samenleving nog andere maatregelen zullen gelden dan voor een ander deel van de samenleving. En daarom is het ook zo belangrijk dat we tegelijkertijd stevig blijven investeren in innovatieve behandelingen, daarom is het ook zo belangrijk dat we tegelijkertijd enorm investeren in heel veel grotere testcapaciteit. Want je wilt namelijk ook voor dat andere deel van de samenleving echt en goede safe in die samenleving klaarzetten om alle besmetten gevallen eruit te halen zodat je als samenleving zelf, in de economie, toch weer meer gewoon op een normale manier aan de gang kunt. Daar werken we naartoe. En wanneer we waar zijn is op dit moment niet te zeggen, maar dat is wel het perspectief.
BOVEN (BNR)
Meneer Rutte of meneer De Jonge, het is mij nog niet helemaal duidelijk genoeg wat er nou precies gebeurt in december. Meneer De Jonge noemt net cijfers: 3600 besmettingen en 10 IC-opnames, kleiner dan dat op 8 december. En dan? Want u heeft het dan over niveau 2, bij niveau 2 is de horeca weer open tot tien uur ’s avonds.
DE JONGE
Het doel is in ieder geval dat we de indicatoren gaan bereiken van niveau 1. Onze berekening is dat dat niet eerder zal zijn dan half januari, tweede helft januari. En dan zou de vraag kunnen zijn: ja, maar betekent dat dan dat we tot in die gedeeltelijke lockdown van nu blijven zitten tot aan half januari? Nou ja, zeg ik dan, dat is misschien ook weer niet helemaal het geval. Want je zou wel degelijk een stap, een voorzichtige stap onderweg naar januari kunnen zetten. En wanneer zet je die stap dan? Nou die zet je eigenlijk per half december. En wanneer weten we genoeg om die stap te kunnen zetten? 8 december. Welke waarde moet je dan vervolgens in de gaten houden? Nou dan gaat het over dat aantal besmettingen en dan gaat het over het aantal IC-opnames, wat past eigenlijk bij dat tweede risiconiveau. Maar wat we tegen die tijd verantwoord kunnen versoepelen, dat kunnen we op dit moment nog niet zeggen. Dat zullen we echt pas begin december kunnen zeggen, want het is echt gewoon een kwestie van afwachten wat er tegen die tijd weer kan. En ook het OMT zal ons daar natuurlijk over moeten adviseren tegen die tijd.
RUTTE
En die routekaart kan je maar een kant oplopen. Die loopt van het niveau waakzaam kan die weer opschalen. Het is niet zo dat je die routekaart kunt lezen: terugwandelen en kunt zeggen: o ik zit in niveau 2, dan hoort dat pakket erbij. Want je moet naar niveau 1 en dan moet je ervoor zorgen dat je niet weer.. dat de zaak uit de hand loopt, dat er te veel besmettingen zijn. Je moet in dat niveau 1 blijven. Dus je kunt niet zeggen: als je onderweg niveau 2 aantikt, dan hoort daar dat pakket bij, helaas niet. Dus wat je doet, om het even af te maken, want dat is denk ik het misverstand dan, dus als je op dat niveau 2, dan zeg je: dan kan er weer iets. Maar dat iets kunt u niet uit de routekaart aflezen helaas, want zo is die routekaart niet ontworpen.
BOVEN
Nee, ik ga het ook een beetje zelf invullen omdat ik van u geen antwoord krijg.
RUTTE
Nee, omdat wij daar helaas pas mee kunnen komen begin december, we hopen 8 december, omdat het heel erg afhangt natuurlijk van de adviezen ook die we dan krijgen.
BOVEN
U bent ook altijd gericht geweest op het bieden van duidelijkheid en perspectief en voorspelbaarheid. En die is er dus, ik bedoel 8 december klinkt heel ver weg, maar dan hebben we het volgens mij over tweeënhalve week zo ongeveer.
RUTTE
Nee, de voorspelbaarheid is dat we terug moeten naar niveau 1. En als u dus echt totale voorspelbaarheid wilt, dan moeten wij nu zeggen: Tot tweede helft januari kan er helemaal niks.
Maar wij denken dat dat niet nodig is. We zeggen: als je eenmaal door die aantallen heen gaat en je gaat zo naar dat eerste niveau toe, dan kun je als je op dat niveau 2 zit echt wel weer kijken of er weer iets kan. Maar je kunt niet dan dat maatregelenpakket uit niveau 2 nemen, want zo kun je de routekaart niet lezen, die is niet terug te lezen.
BOVEN
Ik wil tenslotte nog even een ding vragen over de berichten van NRC Handelsblad gister over Defensie en de inlichtingendienst die daar is opgebouwd om eigenlijk de ontwikkelingen rond het coronavirus in Nederland in de gaten te houden. U zei vanmiddag al van: daar gaat Defensie naar kijken en daar wil ik eigenlijk verder niks over zeggen. Maar toch nog even daarover: dat soort berichten, in hoeverre heeft u de indruk dat dat... vast niet de berichten, maar het feit dat dat gebeurt, dat dat ook een beetje het vertrouwen van de bevolking in het handelen van de overheid schaadt?
RUTTE
Ik wil echt eerst even Defensie de kans geven dat even precies op een rijtje te zetten voordat ik daar iets over zeg.
VRAAG (DE TELEGRAAF)
Ja, meneer De Jonge, zojuist heeft het RIVM bevestigd dat er nu een eerste sterfgeval is geweest van een jongere tussen de 15 en de 19 jaar. Wat kunt u daarover zeggen?
DE JONGE
Nou het eerste wat je daarover moet zeggen is dat iedereen die denkt dat dit virus een ongevaarlijk virus is en dat het virus alleen ouderen treft: dat is niet zo. Dit virus is een bloedlink virus en dit virus pakt alles wat kwetsbaar is. Ik begrijp dat het hier over een jongen gaat waar ook sprake is van onderliggend lijden. Dit is een heel naar virus, dat is wat je erover moet zeggen. En verder kan ik er ook om “privacy” redenen niks over zeggen.
VRAAG
Nou u kent het geval, u weet...
DE JONGE
Ik ben geïnformeerd ja.
VRAAG
Ja, dan wil ik toch nog even naar de coronawet die op 1 december ingaat. Daaronder hangt natuurlijk ook die mondkapjesplicht. Inmiddels, misschien moet ik die vraag aan u stellen meneer Rutte, is inmiddels al duidelijk wat die mondkapjesplicht doet voor het naar beneden brengen van het aantal besmettingen?
RUTTE
Daar hebben we vaak over gesproken en dat is dat er een bijdrage van mondkapjes uitgaat. Daarom zijn ze ook al verplicht in het openbaar vervoer, waar het niet altijd lukt om die anderhalve meter te handhaven. We hebben natuurlijk een hele lange discussie gehad tussen kabinet en Kamer en ook in de samenleving over het nut buiten het openbaar vervoer. Die knoop hebben we er met elkaar, kabinet en Kamer, uitgetrokken een paar maanden geleden. En toen is ook in een aansluitend debat gezegd: het is toch eigenlijk goed om dat ook te verplichten. En dat heeft het kabinet ook overgenomen. Dat doen we vanaf 1 december. Je kunt dus niet zeggen dat draagt geïsoleerd als losstaande maatregel dit precies bij aan de bestrijding van het virus, maar het heeft een bijdrage. Wat je overigens ziet in Nederland en dat vind ik ook toch wel weer heel mooi om te zien, is dat inmiddels in de meeste winkels de meeste mensen in die binnenruimtes op dit moment in die publieke binnenruimtes het mondkapje opzetten. Dus dat omslagpunt is volgens mij echt bereikt. De verplichting komt vanaf 1 december.
VRAAG
Op het risico af om toch in herhaling te vallen, maar toch nog even over die routekaart: waarom is het nou eigenlijk zo moeilijk om te zeggen: bij zoveel besmettingen, bij zoveel ziekenhuisopnamen, bij een reproductiegetal van, nou ja, onder de 1, kunnen we de horeca weer open doen, kunnen we de horeca desnoods tot 12 uur ’s nachts open doen?
RUTTE
Dat kan op zichzelf, alleen dat werkt pas als je vanaf het laagste besmettingsniveau waakzaam weer....
VRAAG
Maar waarom?
RUTTE
Omdat je helemaal terug moet. Op dit moment hebben we gewoon veel te veel besmettingen. En als je dus het meest conservatief nu zou zijn dan zou je zeggen: er kan helemaal niks tot we weer helemaal in dat eerste vakje zitten, van waakzaam. Het is niet zo dat je omdat je nu op niveau 4 of inmiddels ook een heleboel regio’s niveau 3, dat je kan zeggen: o dan kunnen we nu de maatregelen van niveau 3 zijn. Zo heeft die routekaart nooit gewerkt, zo is die ook nooit bedoeld. Hij is bedoeld om van links naar rechts te lopen, niet van rechts naar links. Wat we wel hebben gezegd is: als je echt ziet dat die trend is naar dat eerste niveau, dan kun je wel nadenken over een paar mogelijke verruimingen, voorzichtig, als je op dat tweede niveau zit qua besmettingen en qua IC-opnames. Maar wat er dan nodig is aan maatregelen, dat moeten we echt heel precies bekijken.
VRAAG
Maar is die routekaart dan niet gewoon verkeerd ontworpen?
RUTTE
Nee nee, die is bedoeld een kant op.
VRAAG
Hadden er niet meer parameters in gestopt kunnen worden bijvoorbeeld uitgestelde zorg en dat soort dingen?
RUTTE
Nee, hij is bedoeld om een kant op te lopen. En dus als u zou zeggen: je moet je strikt aan de routekaart houden, dan zou je eigenlijk helemaal niks kunnen doen tot half januari. Nou daarvan hebben we gezegd, ook in overleg met de deskundigen: je moet toch echt kijken of we rond half december, als je denkt toch zo’n beetje op dat niveau te zitten dat dat aantal IC-opnames weer de goede kant op gaat, nog te hoog, je moet naar 3, dan zit je waarschijnlijk nog op 10, en ook het aantal besmettingen nog te hoog, maar wel echt een stuk lager dan de laatste weken, dan kun je weer iets. Maar hij is nooit ontworpen om ook te zeggen: dan hoort dat maatregelenpakket erbij.
VRAAG
Ja, nu heeft in het laatste debat de Kamer erop aangedrongen om wat meer voorspelbaarheid in het coronabeleid te brengen. Waar is dan die voorspelbaarheid? Van we gaan 8 december nog eens een keertje kijken.
RUTTE
Maar dan is de voorspelbaarheid dat we moeten wachten tot half januari. En wij denken in overleg met de deskundigen dat wel degelijk als je echt de trend de goede kant op gaat, dat er weer iets kan. Maar de routekaart is nooit ontworpen om dat iets te beantwoorden op de weg terug.
DE JONGE
Misschien een aanvulling, kijk: nu juist zeggen dat we in de tweede helft van januari verwachten te zijn op het risiconiveau 1, dat is echt de maximale voorspelbaarheid die we nu kunnen bieden. En die is van heel veel dingen natuurlijk afhankelijk. En nu ruim vijf weken vooruit kijken wat er dan weer verantwoord zou zijn, dat zou eigenlijk onverantwoord zijn om dat te doen. Omdat we dan heel veel voorspelling dan eigenlijk zouden moeten doen van hoe die daling zich gaat inzetten. Als we alleen al even kijken naar afgelopen week, dan hebben we weliswaar een daling gezien, maar die daling ging wel behoorlijk grillig. Er zaten ook een paar dagen met eigenlijk een plusje erin en pas daarna ging hij dan weer verder dalen. Dus je moet oppassen denk ik. Het is een grillig virus en dat betekent dat natuurlijk iedereen snakt naar voorspelbaarheid. Maar er is een grens aan de voorspelbaarheid zoals wij die kunnen geven. En wat wij hebben te doen is eigenlijk telkens die inzichten delen die wij weer aangereikt krijgen van deskundigen. En daar onze vertaling van maken naar: dit is dan weer mogelijk, maar dat wel op een verantwoorde manier te doen. En geen dingen te beloven die we natuurlijk ook niet kunnen waarmaken. We zullen het ook met elkaar moeten waarmaken dat die daling verder doorzet.
VRAAG
Die grilligheid geldt toch ook als het aantal besmettingen toeneemt?
DE JONGE
Ja klopt, klopt. Dus dan zal je vanaf een bepaald besmettingsniveau in ieder geval een maatregelenpakket moeten nemen die dat besmettingsniveau weer naar beneden brengt. En op dit moment moet je gewoon zeggen: als je het totale besmettingsniveau ziet zitten we op ruim 100.000 besmettelijken, dus mensen die zelf besmettelijk zijn en rondlopen in de samenleving. Ja, je hoopt dat ze met klachten in ieder geval thuisblijven, maar je weet het ook weer niet zeker. En dat is gewoon een niveau waarbij het onverantwoord zou zijn om nu te zeggen: nou we denken dat over een paar weken de restaurants wel weer open kunnen of... We weten het gewoon niet. We hopen natuurlijk dat er weer van alles mogelijk zou kunnen zijn, of weer iets mogelijk zou kunnen zijn, maar we weten het gewoon op dit moment niet. We zullen echt gewoon de cijfers in de gaten moeten houden.
VRAAG (ALGEMEEN DAGBLAD)
Meneer De Jonge, die eventuele eerste stap, dat kan dus ook horeca zijn eventueel?
DE JONGE
Ja, niet de hele horeca, dat lijkt me onwaarschijnlijk.
VRAAG
Maar restaurants bijvoorbeeld?
DE JONGE
Ja, dat zou kunnen maar we weten het gewoon op dit moment niet. Dus we kunnen alle sectoren nu nalopen en waar zou het weer enigszins kunnen? En ik begrijp dat iedereen ernaar snakt. Maar juist omdat iedereen daarnaar snakt is het denk ik goed om zo zorgvuldig mogelijk te zijn en te zeggen: we hopen dat er weer iets kan. We kunnen dat beter zeggen op 8 december. Maar we hopen dat er weer iets kan per half december. Hopen we echt. Maar we weten het niet helemaal zeker.
VRAAG
Ja het kan zijn dat u zegt van: we kijken bijvoorbeeld eerst naar thuis, de thuissituatie, omdat veel mensen Kerst en Oud & Nieuw toch in de huiselijke kring vieren?
DE JONGE
Zeker. Misschien zou het ook wel allebei kunnen. Maar juist omdat we dat niet met zekerheid kunnen zeggen is het maar beter om er nu niks over te zeggen en te zeggen: we weten het...
RUTTE
Bij de persconferenties nu in Zweden, Luxemburg gaan echt de andere kant op, hè. Die gaan over lockdowns, die gaan niet over: wat zou er weer kunnen half december?
DE JONGE
Nee, dat maakt het extra complex en wij hebben het nu al een vrij hoog aantal besmettelijken en dat daalt echt nog onvoldoende om die verruimingen te kunnen doen. Je kijkt natuurlijk door je oogharen heen en je ziet die grafieken, zie je naar beneden gaan natuurlijk. Je weet dat je pas tweede helft januari op het niveau zit waar je eigenlijk moet zitten. En je probeert in te schatten: vanaf welk moment zou het nou verantwoord kunnen zijn? Maar ondertussen in ongeveer ieder buitenland om ons heen worden heel ander type maatregelen afgekondigd, daar gaat het precies de verkeerde kant op. Dat maakt je natuurlijk ook extra behoedzaam.
VRAAG
Ja, dan even over het afschalen van de regio’s. De collega’s van ANP hebben vanmiddag een berekening gepubliceerd dat eigenlijk bijna alle regio’s al uit zeer ernstig zouden zijn behalve Amsterdam, Rotterdam, Twente en Brabant. Maar ik zie uw dashboard nog niet veranderen.
DE JONGE
Nee, als ik de berekening door de oogharen maak dan zitten we volgens mij met een regio of vier, vijf in zeer ernstig nog, volgens mij 15, 16 regio’s in ernstig en ik dacht een vier, vijftal, maar dat moet er dan vier zijn als je optelt in zorgelijk, in risiconiveau 2.
VRAAG
Maar bijna alles staat nog op zeer ernstig op het dashboard.
DE JONGE
Ja kijk wij hebben natuurlijk in de afschaling een landelijk maatregelenpakket naar beneden. En we zeggen ook: we houden dat gewoon eventjes vol om de aantal besmettelijken verder terug te dringen. Die risiscoinschaling doe ik wekelijks. Dus we nemen ook deze week weer, en dat zal denk ik morgen zijn, morgen of overmorgen zijn, nemen we ook weer een besluit over de risicoinschaling van de betreffende regio’s. Maar ten aanzien van het maatregelenpakket geldt vooralsnog gewoon in de dalende lijn een landelijk maatregelenpakket.
VRAAG
Dus daar horen we einde van de week over de regio’s meer?
DE JONGE
In de loop van de week. Ik meen woensdag of donderdag, ja.
VRAAG (ANP)
Meneer Rutte, u zei dat het de goede kant op gaat, maar dat in supermarkten, winkels en achter de voordeur het eigenlijk nog beter zou moeten. Wat wilt u zien en wat gaat u dan nog verder doen om dat te bereiken?
RUTTE
Nou er is intensief contact door Eric Wiebes van Economische Zaken, minister, samen met Ferd Grapperhaus met bijvoorbeeld de detailhandel. Daar moet echt nog meer gebeuren en de detailhandel realiseert zich dat ook. En ik verwacht ook de komende dagen daar nadere aankondigingen wat zij meer gaan doen om te handhaven. Dan het thuiswerken, daar is Wouter Koolmees, deels ook met Eric Wiebes in ondersteuning, maar vooral Wouter, mee bezig, met werkgevers en werknemers om te stimuleren dat er nog meer wordt thuisgewerkt waar dat kan. Niet iedereen kan thuiswerken. Buschauffeur of in de zorg daar gaat dat niet of op de bouwplek. Maar heel veel mensen met kantoorbanen wel. Ik weet, het is ontzettend zwaar en ik snap ook dat mensen er soms naar snakken terug te gaan naar kantoor en weer te kunnen roddelen bij de koffieautomaat, om even gewoon de gezelligheid te hebben van je collega’s te zien. Maar het kan de komende tijd echt even niet omdat we zien dat die kantoren ook echt een risico zijn. Dus dat zijn twee voorbeelden waar wij in gesprek zijn met deels de detailhandel, deels werkgevers en werknemers om daar nog meer te bereiken.
VRAAG
U zegt meer handhaven. Moet ik dan denken aan striktere limieten voor hoeveel mensen in een winkelstraat mogen zijn? Want u zegt dit natuurlijk al langer, maar de winkelstraten zijn nog steeds behoorlijk druk de afgelopen tijd.
RUTTE
Er is contact met de detailhandel en ik verwacht dat zij de komende dagen weer met nadere berichten komen.
VRAAG
Dan nog een vraag voor meneer De Jonge over de vaccins. U heeft al eerder gezegd dat Nederland opties heeft voor miljoenen vaccins. Nu net dat we in begin 2021 dan hopelijk kunnen beginnen met de eerste inentingen. Heeft u er al een idee van hoe lang het zal duren voordat die opties die u heeft voordat we die dan ook daadwerkelijk hier hebben om te gebruiken?
DE JONGE
Dat is op dit moment niet zo heel makkelijk in te schatten. Kijk wij kennen een aantal vaccins dat inmiddels in een rolling review zoals dat heet door EMA worden beoordeeld. En zodra die beoordeling is afgerond, dan zullen die vaccinontwikkelaars overigens eerst hun eigen derde testfase moeten afronden, alle data moeten overdragen, vervolgens komt de EMA dan tot haar oordeel. En zodra dat is gebeurd komen de eerst vaccins op de markt. Vervolgens neemt de Europese Commissie een toelatingsbesluit en vervolgens hebben wij te zorgen dat we qua operatie klaarstaan om eigenlijk ieder vaccin te ontvangen. Dat is het complexe ook aan dit proces. We weten niet exact welk vaccin het zal zijn dat het eerste op de markt komt. We weten ook niet exact op welke eerste leveringen we dan kunnen rekenen. En we kennen nog niet het oordeel van de EMA ten aanzien van de werkzaamheid van het vaccin. Dus dat maakt dat we met veel variabelen te maken hebben en daar plannen we nu op. Dus als het komt in januari zijn we klaar voor het vaccin in januari. Mocht het zelfs komen in december, zijn we klaar voor de uitvoering daarvan in december. We verwachten nu, we hebben, ik geloof als je het allemaal optelt, zit je aan een kleine 60 miljoen vaccins waarvan bij een belangrijk deel van de vaccins twee prikken nodig zijn om iemand te vaccineren daadwerkelijk. Ja, dus stel dat ze allemaal effectief worden bevonden hebben we absoluut voldoende vaccins, alleen de leveringen zullen zich wel uitstrekken over de komende kwartalen zeg maar van 2021. En wanneer we klaar zijn met die hele operatie is op dit moment gewoon niet te zeggen omdat we niet exact weten welke omvang van de leveringen we zullen krijgen in welke volgorde en hoe werkzaam die zijn in welke doelgroep.
VRAAG
Ja, want RIVM zei vorige week dat het wel een jaar kan duren.
DE JONGE
Dat zou kunnen, dat is op dit moment gewoon niet te zeggen. Dat zou kunnen.
VRAAG (NIEUWSUUR)
Meneer Rutte, ja volgens het RIVM kan het nog een jaar duren voordat er een vaccin is voor genoeg mensen in Nederland. Kunt u een beetje perspectief schetsen? Met wat voor maatregelen we mogelijk tot die tijd te maken hebben? Ook om een derde golf te voorkomen?
RUTTE
Het voorkomen van een derde golf, daarvoor moet je echt terug naar dat eerste risiconiveau van waakzaam en dan moeten we dus ook ingrijpen als het aantal besmettingen oploopt. En ik denk dat je twee lessen kunt trekken uit de afgelopen maanden. Een is dat op zichzelf de afschaling heel behoedzaam is gegaan in april en vooral mei en juni. Maar dat je tegelijkertijd ook de sfeer had zo vanaf 1 juli van: het is wel zo’n beetje voorbij. En daarom zijn we heel oplettend nu hoe we met Nederland ook vertellen hoe we erbij staan en hoe we eventueel weer maatregelen wat terugschroeven in combinatie met, en dat is een tweede les denk ik uit de afgelopen maanden, dat als het dan toch weer toeneemt het aantal besmettingen, dat die ingrepen ook stevig genoeg moeten zijn. Dat is de les denk ik uit september, die regiopaketten. Ik heb daarvan eerder ook in de Kamer gezegd: die waren achteraf bezien niet stevig genoeg in zes regio’s, toen nog eens acht regio’s. Dus dat is om de derde golf te voorkomen. Terug naar het eerste vakje ‘waakzaam’ en dan de zaak controleren. Het perspectief zit ergens anders. Want het perspectief is voor de lange termijn. Zodra dat vaccin er is en je kunt echt beginnen met de “roll-out” en dat kan misschien even duren, maar als dat er is, dat is natuurlijk de beste route naar weer met elkaar terug naar het oude normaal. Heel waarschijnlijk is er een mogelijkheid dat je zegt: je doet dat in combinatie met het steeds verder verbeteren van de testen. En je ziet natuurlijk dat in die testindustrie ook steeds nieuwe ontwikkelingen zijn, waarbij testen betrouwbaarder worden, sneltesten betrouwbaarder worden etcetera. Dus dat zal misschien een combinatie zijn. Dus ik verwacht, in perspectief gesproken, ook van een combinatie. Daarnaast is er natuurlijk ook de optie dat je uiteindelijk een steeds beter werkend medicijn hebt. Dus los van het vaccin een beter werkend medicijn. Dus ik verwacht dat dat perspectief echt bestaat, we verwachten dat het perspectief bestaat uit nou prioritair een vaccin, dat is het allerbeste, maar waarschijnlijk in combinatie met dat testen. Daarom zijn we daar zo verschrikkelijk hard mee bezig. Nu het goeie nieuws dat je snel terecht kunt, maar dat je dat steeds verder kunt opvoeren en de quarantainetijd korter kunt maken etcetera. En dat je misschien op een gegeven moment ook bij evenementen dat kunt gaan inzetten. Op dit moment nog niet, maar dat zou je willen. En nogmaals, daarnaast natuurlijk het medicijn. Maar verder geldt wel: zolang dat allemaal niet voldoende doet, ja zul je ook helaas, tot die tijd dat het wel werkt, die anderhalve meter en dat niet knuffelen nog even moeten doen.
VRAAG
Maar u zegt ook dat er zo stevig wordt ingezet op testcapaciteit, is dan ook denkbaar dat er straks zoveel testcapaciteit is dat er geen beperkte maatregelen meer nodig zijn?
RUTTE
Nou ja, weet je mijn droom zou zijn dat iedere Nederlander ’s morgens wakker wordt en zichzelf test, dat je er iedere dag 17 miljoen test. Maar dat is natuurlijk niet realistisch, dus je moet ook een beetje reëel blijven als je perspectief schetst. En ik denk wat we nu aan het doen zijn, dat je bijvoorbeeld die quarantainetijd nu beperkt, doordat dat nu kan, daar zijn nu ideeën over. Ik dacht vanaf 1 december dat we teruggaan naar die vijf dagen?
DE JONGE
Ja.
RUTTE
Bij een test vanwege een BCO waar je uit voortkomt, een bron- en contactonderzoek, op uit de app. Nou daarnaast, ja natuurlijk wat je het liefst zou willen natuurlijk, dat je op een gegeven moment ook kunt zeggen ergens misschien volgend jaar: het gaat nu zo goed met dat testen, dat je het ook kunt gebruiken om als je naar een bepaalde bijeenkomst gaat te kijken: kan ik daar veilig naar binnen of niet? Nou dat moeten we allemaal bezien, weet je. Maar ik wil... Dat risico altijd van perspectief, dat het ook niet dromerij moet worden. En de 17 miljoen testen per dag is dromerij. Die andere dingen zijn wellicht wel perspectiefvol. En de eerste is nu echt aanstaande: vanaf 1 december die quarantainetijd beperken.
VRAAG
Ja, maar wat als die cijfers ineens toch echt laag zijn en laag blijven, kunnen we dan ook echt grote versoepelingen verwachten van die maatregelen? Dus weer terug naar restaurants, weer gaan reizen zoals we dat in de zomer deden?
RUTTE
Maar dat is los van het perspectief. Dan praat je dus, als je in de tweede helft van januari verwachten wij terug zit in dat niveau ‘waakzaam’, dan hoort ook dat pakket erbij. En in dat pakket, ja weet je, dan ben je terug in waakzaam. Dan geldt ook weer dat je mag kijken in die routekaart, want dan ga je hem weer van links naar rechts lopen, dus vanaf u gezien van links naar rechts, dan kun je ook weer kijken: welke maatregelen horen daarbij? Maar dan moet je wel bereid zijn, en dat ging in september niet goed, om als het dan toch weer begint op te lopen steviger in te grijpen dan we toen deden. Dat staat nog even los van testen, vaccin of... Maar daar hoort dan wel bij de anderhalve meter en je handen stuk wassen. Die heb je dan allemaal nog.
DE JONGE
En in aanvulling hierop. Kijk als je kijkt naar het testen zijn we volop bezig nu met die XL-straten, nou dat gaat heel erg helpen. Ze zijn nu al, een aantal is nu al open en we verwachten ze half december helemaal open te hebben, we verwachten half december door de capaciteit heen te gaan van zo’n 100.000 testen per dag. En dat betekent dat we de doelgroep kunnen verruimen per 1 december met die asymptomaten. We hopen per half januari, hopen we de doelgroep te kunnen verruimen naar het asymptomatisch testen van binnenkomende reizigers, ook na vijf dagen en dan een quarantaineverkorting als je dan negatief test. En we hopen in januari en in februari proeven te gaan doen met echt het grootschalig testen, evenement gericht, dat is de afspraak die we vrijdag hebben gemaakt met de evenementenbranche, maar daarnaast ook eigenlijk gewoon: gemeentebreed. Dat zou natuurlijk ook heel mooi zijn, als je gewoon echt grootschalig in een gemeente, stap voor stap, zou kunnen komen tot echt het grootschalig testen. En als we daar voldoende ervaring mee hebben opgedaan en met name, dat gaat dus niet over de beschikbaarheid van testen want die is er gewoon, dat gaat eigenlijk om twee grote vragen. De eerste vraag is: zijn ze voldoende betrouwbaar in een asymptomatische setting, die antigentesten? Want die kun je in grote getalen sowieso aanschaffen en vervolgens ook eventueel afnemen, alleen zijn ze voldoende betrouwbaar in een asymptomatische setting? Nou zijn we de komende weken aan het valideren, de komende weken en we hopen daar echt met een aantal weken een goed antwoord op te hebben. En de tweede vraag: hoe komen we aan zo veel mogelijk afnamecapaciteit? Natuurlijk, we kunnen in die XL-straten heel veel meer afnamecapaciteit regelen, werken we hard aan op dit moment. Met Defensie voor de start, maar vervolgens overgenomen door allerhande personeel, deels via de leden van VNO-NCW. Dus we werven ons suf, maar het helpt natuurlijk geweldig als bijvoorbeeld werkgevers zelf zeggen – en dat is het tweede spoor waarmee we de capaciteit willen uitbreiden – als werkgevers zelf zeggen: nou, laat mij het maar organiseren. Dus werkgevers, instellingen. Nou zorginstellingen die kunnen nu al eigen teststraten open, doen ze ook al en per half november ook antigen krijgen ze gewoon geleverd. Vanaf de eerste week van december willen we die leveringen ook aan het bedrijfsleven kunnen doen, zijn we nu aan het inregelen. En zo hopen we dat ook werkgevers zeggen: nou ja, kijk als we toegaan naar het grootschalig testen, zo grootschalig dat het daadwerkelijk ja, ook kan verlichten in de maatregelen die we hebben te nemen, kan verlichten in het personeel dat we kwijt zijn aan quarantaineverplichtingen, kan verlichten in de activiteiten die je wil ondernemen, geef ons dan de mogelijkheid om eigen teststraten in te richten. Nou en dat zijn we op dit moment volop aan het vormgeven, samen met VNO-NCW. Want dat zou geweldig helpen.
VRAAG
Een aanvullende vraag nog. Ik hoor u ook zeggen: we kijken op gemeentelijk niveau. Liverpool heeft bijvoorbeeld, is massaal aan het testen. Dus het is ook denkbaar dat in Nederland per gemeente, per regio er wordt getest? Is het dan ook iets nu voor de regio’s die op hoog risiconiveau staan?
DE JONGE
Nou kijk wat ik zeg: twee dingen hier. Een is de betrouwbaarheid van de antigentest in de asymptomatische setting, dat is één vraag. En die vraag hebben we echt de komende weken op te lossen, want dan weten we veel meer over de toepassing ervan. Dat is één. Twee is: we willen het niet eenmalig doen, je wilt zoiets periodiek doen. We zien in het buitenland voorbeelden van eenmalig grootschalig en wat wij eigenlijk willen doen is periodiek grootschalig, omdat je dan ook daadwerkelijk een consequentie eraan kunt verbinden voor maatregelen. Maar dat inrichten vergt ook een organisatie, een afname-organisatie die dat ook aankan. Nou we kunnen een heel deel via die XL-straten en het pimpen van de capaciteit daar, maar we zullen voor echt grootschalig, zullen we echt werkgevers en eigenlijk iedereen nodig hebben die meehelpt, mee organiseert in die afnamecapaciteit. Want daar zit eigenlijk de belangrijkste bottleneck. Niet in de beschikbaarheid van de testen, maar de belangrijkste bottleneck zit in de afnamecapaciteit die je weet te organiseren. Hoe groter, hoe meer, hoe beter. Maar wel frequent, dus periodiek, dus niet eenmalig grootschalig en dan stoppen, maar periodiek en frequent.
VRAAG
Ja, maar dus ook per gemeente, per regio kan dat straks?
DE JONGE
Ja, dat moet kunnen, dat moet kunnen. Daar willen we klein mee beginnen in januari, ja.
VRAAG
Ik heb nog een vraag over hoe logisch het is dat het pakket van de afgelopen twee weken nu alweer wordt ingetrokken. Jullie zeggen allebei van: we zien het aantal besmettingen dalen, maar het gaat nog niet snel genoeg. Nu deze maatregelen, die locaties weer laten opengaan, is toch ook weer een risico misschien voor de toename van de besmettingen. Dus waarom gaan al die locaties toch weer open?
RUTTE
We hebben gezegd: dat pakket van twee weken is voor twee weken, whatever. Dus het is een extra versneller van het naar beneden brengen van het aantal besmettingen met eigenlijk twee doelstellingen. Ten eerste dat er nog wat minder druk komt in de ziekenhuizen, op de IC en de bedden. En het tweede is dat je het effect van het pakket van 13 oktober hopelijk ietsjes eerder ziet, een paar dagen, misschien wel een week eerder ziet dan anders. Daarom hebben we die twee weken gedaan. Je kunt nu nog niet meten of ze werken, maar we hebben van tevoren gezegd: we doen het voor twee weken, als een extra – noem het een “boost” – als een extra versneller van het pakket. Daarnaast hebben we gezegd: als wij zouden denken dat het 13 oktoberpakket niet genoeg doet, helemaal los van die tweeweekse versneller, moeten we nog een ander besluit nemen en dat is het 13 oktoberpakket eventueel opplussen. Dus wij hadden vanavond drie dingen in gedachten om aan u te vertellen: moet het 13 oktoberpakket worden opgeplust, plus wat kan er half december, plus wat kan er met Kerst? Nou half december en kerst kunnen we niet veel meer zeggen nu dan: we kijken daar heel goed naar, misschien kan er wat, hoort u 8 december. Maar het antwoord op die vraag ‘moet het 13 oktoberpakket worden opgeplust?’ is: nee, dat hoeft niet. Dus dat is op zichzelf goed nieuws.
VRAAG
Maar we kennen dus het effect van de afgelopen twee weken niet, maar we laten het wel weer los met het risico op meer verspreiding van het virus? Ik snap het toch niet helemaal.
RUTTE
Dat pakket van twee weken was bedoeld als een extra versneller van het effect van dat pakket van 13 oktober. Los daarvan moesten wij de vraag beantwoorden, op grond van het advies van onze adviseurs, of je het 13 oktoberpakket zou moeten opplussen. Dat staat daar helemaal los van. Dus die twee weken, dat was niet bedoeld om... Dat was bedoeld om sneller effect te zien in de ziekenhuizen, sneller effect te krijgen ook bij het pakket van 13 oktober. De verwachting is dat dat zo is, maar je zou pas over een week echt kunnen zien wat het doet en dan zou het pakket voor drie weken hebben moeten gelden maar het gold voor twee weken met een harde vervaldatum. En nogmaals, los daarvan was de vraag: moet je het 13 oktoberpakket sowieso structureel opplussen? En het antwoord daarop is: nee.
VRAAG
Maar dan hoopt het kabinet dus volgende week die versnelling te gaan zien, van de daling nog, door de afgelopen twee weken?
RUTTE
Nou ja, dat mag je verwachten. Maar ook als die er niet zou zijn – maar er zal natuurlijk zeker een effect zijn, dat gaan we allemaal bekijken – is het belangrijkste nu voor het structurele hamerpakket, zeg maar van 13 oktober, of je daarvan zou moeten zeggen nu al: daar moeten extra maatregelen worden toegevoegd. En het antwoord is dus inderdaad: nee, op basis van de adviezen. Omdat we zien dat die R, nog even los dus van dat pakket van 3 november – want die R kun je met zo’n grote terugwerkende kracht, die heeft langere terugwerkende kracht om te berekenen – en die R is nu gelukkig onder die, nou blijkt het onder die 0,9 te zijn.
VRAAG (TROUW)
Zijn de lokale lockdowns voor regio’s die nog steeds zeer ernstig zijn, dreigen die nog of zijn die nu volledig van de baan?
RUTTE
Die zijn nu niet voorzien, die zitten dus in de gereedschapskist. Maar op dit moment niet voorzien, omdat er nu geen... de cijfers niet zodanig zijn in regio’s dat dat nu zou moeten.
VRAAG
U dreigde eerder om ook kantoren en andere locaties te sluiten als daar veel besmettingen zouden zijn. Zijn er inmiddels eigenlijk kantoren gesloten?
RUTTE
Dat is mij niet bekend, maar het is een denkbare regel, een maatregel dat een kantoor veertien dagen dichtgaat als dat een cluster zou, een uitbraakcluster zou hebben veroorzaakt. En hetzelfde geldt natuurlijk voor andere plekken waar – bijvoorbeeld winkels – waar men zich structureel niet houdt aan de regels. Dan kan het gezag ze sluiten. Ik weet niet of dat gebeurd is.
VRAAG
Maar zo ver u weet zijn die dus niet gesloten?
RUTTE
Kijk dat lijstje volg ik niet de hele dag, dat zou u even bij Ferd Grapperhaus moeten checken.
VRAAG
Oké. Is dit wel een maatregel die u opnieuw uit de kast gaat trekken nu u zegt: wij gaan strenger handhaven in supermarkten en andere winkels waar...?
RUTTE
Nee, dat doen wij al. Dus er wordt strenger gehandhaafd. Maar wij vinden het nog belangrijker dat de supermarkten zelf meer doen om ervoor te zorgen dat mensen zich binnen de supermarkt zo goed mogelijk aan de regels kunnen houden. Daartoe is er overleg geweest in een aantal rondes met de levensmiddelenbranche en ik merk dat men ook daar zeer gemotiveerd is om dat te doen. Er wordt natuurlijk heel veel geld verdiend in die sector nu, dus men heeft ook echt wel de middelen om daar extra op te investeren.
Fijne avond en tot een volgende keer.
(Letterlijke tekst, ongecorrigeerd CS/JG)