Letterlijke tekst persconferentie na ministerraad 23 oktober 2020
Letterlijke tekst van de persconferentie van minister-president Rutte na afloop van de ministerraad op 23 oktober 2020. Bekijk de hele persconferentie via YouTube.
Inleidend statement minister-president Rutte:
Goedemiddag allemaal. Zo, ja, deze week is het herfstreces, maar daar heeft het coronavirus geen boodschap aan, dus ook in deze recesweek hebben wij toch een ministerraad gehad om de laatste stand van zaken rond het virus te bespreken. Je ziet op dit moment dat in heel Europa de besmettingen fors oplopen. De cijfers van de afgelopen week geven ook in Nederland absoluut geen reden tot juichen. Het aantal besmettingen is nog steeds heel hoog: vandaag meer dan 10.000 positieve testen gemeld en dat is echt nog veel te veel. Je ziet het ook in de zorg. De corona afdelingen die stromen vol met patiënten, ook op de IC’s lopen de aantallen inmiddels weer behoorlijk op en patiënten moet weer worden verplaatst tussen regio’s. Vandaag zijn ook de eerste patiënten naar Duitse ziekenhuizen overgebracht en de reguliere zorg wordt op veel plekken noodgedwongen afgeschaald. Ik heb, overigens, zojuist nog telefonisch contact gehad met Armin Laschet, de minister-president van Noordrijn-Westfalen, om hem namens Nederland te bedanken voor het feit dat zij weer zo gastvrij zijn en solidair om Nederlandse patiënten in zijn deelstaat onderdak te bieden. Het blijft dus essentieel dat we de trend ombuigen. We zien gelukkig dat mensen de afgelopen week voorzichtiger zijn geworden en de gedeeltelijke lockdown waar we sinds ruim een week in zitten, zorgt ervoor dat het aantal contactmomenten en verplaatsingen weer beperkter is. Dat is niet leuk, dat realiseer ik mij, en zeker voor getroffen ondernemers is dit enorm zwaar, maar het is helaas nodig. Ik hoop dat we snel de effecten van de cijfers zullen zien. Vanzelfsprekend houden wij continu de vinger aan de pols. Er wordt dag in, dag uit met elkaar intensief gesproken in verschillende samenstellingen en zoals bij de aankondiging van de gedeeltelijke lockdown op 13 oktober en die is ingegaan, zoals u weet op 14 oktober, en echt van kracht geworden vorige week donderdag, ging laat in op de 14e, dus de eerste volle dag was vorige week donderdag. U weet die maatregelen gelden voor tenminste vier werken, maar we hebben ook gezegd dat we na twee een soort van tussenbalans zouden opmaken en dat gaan we dus ook komende week doen. Daarbij liggen alle scenario’s op tafel. Het is dan van belang om te kijken wat het effect is van het pakket wat nu loopt. Dat kun je nog niet zien, dat is nog te vroeg, dus dat hopen wij zo snel mogelijk te zien en Hugo de Jonge en ik zullen daar dus ook bij jullie hierop terugkomen zodra wij daar nadere maatregelen, als dat nodig is, of nadere duiding, als dat is de situatie is, van kunnen geven.
Dan was er de afgelopen week veel te doen over de afgebroken vakantie van de Koning. Ik heb daar al over gezegd dat ik op de hoogte was van de voorgenomen vakantie en daarmee de verkeerde inschatting heb gemaakt. Woensdag heeft u de persoonlijke boodschap gezien van de Koning. Ik merk uit reacties dat daar veel waardering voor was en nogmaals die inschatting was verkeerd om te gaan en dat heb ik mij ter harte genomen.
Tot slot wil ik hier niet voorbijgaan aan de afschuwelijke terreurdaad die afgelopen week in Frankrijk heeft plaatsgevonden, hè. Samuel Paty, de leraar, op beestachtige wijze vermoord omdat hij zijn leerlingen de waarde van het vrije woord wilde bijbrengen. Dat is onverdraaglijk en onacceptabel. We hebben daar ook vandaag in de ministerraad bij stilgestaan en ik wil ook hier nog een keer benadrukken dat Nederland zij aan zij staat met het Franse volk. Ik heb daar na zijn indrukwekkende toespraak van afgelopen woensdagavond ook contact over gehad met Emmanuel Macron. En volgende week dinsdag, heb ik begrepen, zal Samuel Paty ook in de Tweede Kamer worden herdacht en daarbij zal ik namens het kabinet een bijdrage leveren.
Aanpak coronavirus
LAMBIE (RTL)
Meneer Rutte, die piek van 10.000 besmettingen is dat iets waar u rekening mee had gehouden in de berekeningen of gaat het nu slechter dan verwacht?
RUTTE
Nou ja, wat je natuurlijk hoopte is dat het pakket van eind september meer zou doen. Dat is het pakket van voor 13 oktober, dat heeft een aantal dagen… heeft het wat geplateaud zo onder de 9.000, nu schiet het weer door. Het is wel zo dat het in cijfers van vandaag doordat er ook in ICT-systemen zijn aangepast, waarschijnlijk ook een effect zit dat het cijfer wat hoger is dan het echte cijfer van vandaag. Dat is niet precies na te gaan, maar dat heeft te maken met aanpassingen in het ICT-systeem, maar het is gewoon zorgwekkend hoog, maar je kunt niet precies zeggen waar ‘schat je het op’. Waar je naar kijkt is natuurlijk naar het reproductiegetal, dus hoeveel mensen besmet iemand die besmet is. Dat moet naar onder de 1 en dat hele pakket van 13 oktober is er op gericht om onder die 1 te komen.
LAMBIE
Maar daar zitten we nog niet, onder de 1 nu.
RUTTE
Dat weet je niet, want dat pakket kun je pas na twee weken terugkijken, meten, dat pakket van 13 oktober. Je kunt wel vaststellen dat het pakket van eind september onvoldoende was om onder die 1 te komen, maar of dat pakket van 13 oktober, dus de gedeeltelijke lockdown, die natuurlijk veel verder ging, met de hele horeca dicht, met geen uitzonderingen meer in de theaters, met vergaande begrenzing aan verplaatsingen en groepssamenstellingen en een veel hardere handhaving. Je ziet wel nu in verplaatsingcijfers en andere secundaire data dat er echt een effect van is, maar je kunt het nu nog niet zien in de besmettingscijfers, omdat daar een vertraging in zit van 12 tot 14 dagen terug.
LAMBIE
Overweegt u een strengere lockdown, een nog strengere lockdown?
RUTTE
Nogmaals op basis van 13 oktober weet je nog niet of er meer moet, maar we houden alle scenario’s op dit moment op tafel, die bespreken we ook intensief met elkaar. De komende dagen gaan we daarmee door en zodra daar meer over te melden is komen we natuurlijk ook bij jullie terug, maar je moet eerst natuurlijk ook met elkaar een beter gevoel krijgen of het pakket van 13 oktober, wat echt vergaand is, een van de zwaarste pakketten in Europa, inmiddels is overigens wel ook in Frankrijk, en in Ierland zijn daarna ook zware maatregelen genomen, België heeft ook na ons zware maatregelen genomen, maar toen wij ermee begonnen op 13 oktober was dat een van de zwaarste pakketten van Europa. Je moet ook wel heel even nu zien wat daar de effecten van zijn en dat zie je eigenlijk nog niet vandaag.
LAMBIE
Maar de veiligheidsregio Twente zegt: doe nu een strenge korte lockdown. Het Red team (COVID-19 NL), dat team van onafhankelijke experts zegt het. Waarom wacht u?
RUTTE
We houden alle scenario’s wat dat betreft op tafel. We zijn ook zeer bezorgd over de hoge cijfers, maar je kunt nog niet nu vaststellen of het pakket van 13 oktober wel of niet effect heeft. Dat kun je echt pas de komende tijd zien en nu besluiten tot een veel verdergaande lockdown, terwijl je nog niet echt de effecten van die cijfers ziet heeft ook enorme gevolgen voor onze samenleving. Dus je moet het echt weer doen op basis van de cijfers en daar verwachten wij de komende tijd veel scherper inzicht in te krijgen. Als je echt ziet, vanwege de vertraging na een besmetting, dat je terugziet in de testresultaten, dan kun je echt kijken of het genoeg gedaan heeft, het pakket van 13 oktober.
DE ROOY (NOS)
Zijn we niet te laat als we nu weer wachten tot een bepaald termijn dat u zegt ‘dan pas gaan we weer nieuwe maatregelen nemen’?
RUTTE
Nogmaals, je kijkt altijd twee weken terug, ongeveer, en dat pakket is nu 8 dagen oud. Dus als je nu zou zeggen op grond van maatregelen die heel ver gingen, waarvan je absoluut nog niets kunt zeggen nu in de besmettingscijfers of ze wel of niet werken, op grond van het feit dat die besmettingscijfers hoog zijn, zorgelijk hoog, ik ben het daarmee eens, en je ziet ook de effecten in de ziekenhuizen, maar dat je dan nu zou zeggen ‘we gaan nog veel verder’, terwijl je op geen enkele manier weet of de grote hamer het effect wat je hoopt dat het heeft, dan heeft dat natuurlijk ook enorme gevolgen voor ons allemaal. Het verder beperken van het sociale leven, het verder… uiteraard ook, schade doen aan de economie onvermijdelijk, als die lockdown zou moeten. Als het moet moet het, geen twijfel over. Alle scenario’s liggen op tafel, maar je moet het wel doen op basis van de feiten. Je kunt die feiten nu nog niet zien.
DE ROOY
U zegt we zien dat die hamer een beetje lijkt te werken aan de bewegingen, maar als je gewoon op straat rijdt of door de winkelstraten loopt dan is het overal best wel druk.
RUTTE
Ja, maar daarbij kijkt je naar de verplaatsingscijfers en dan zie je zeker ook het openbaar vervoer dat het echt minder is. Je ziet het op de wegverkeer, is iets minder, aantal andere verplaatsingsdata kun je het aan zien. Dus je ziet wel effecten.
DE ROOY
Ja, vorige keer zei u ook hier: ‘ja, misschien hadden we toch iets eerder moeten ingrijpen’. Dat was voor de vorige aankondiging...
RUTTE
Nee, ik heb gezegd: we hadden meer moeten doen. Ik denk dat wij toen we die regionale pakketten maakten hadden we zwaardere maatregelen moeten nemen.
DE ROOY
Denkt u dat u nu ook meer moet doen?
RUTTE
Dat weet je niet, dat gaan we zien. Kijk, we zijn natuurlijk altijd... we hebben toen we ermee kwamen op 13 oktober was dit in Europa het zwaarste pakket, geen enkel land deed zoiets. Inmiddels zie je dat ook door de oplopende cijfers in Frankrijk, in Ierland en tot op zekere hoogte ook in België hele zware maatregelen worden genomen die vergelijkbaar zijn. Ja, iedereen doet zijn eigen dingen, Frankrijk heeft echt een avondklok. Ja, je zou kunnen zeggen Nederland met na 20.00 uur geen alcohol op straat, het aantal mensen en de horeca dicht, het aantal mensen wat je op straat ziet is heel beperkt nu na 20.00/21.00 uur avonds in Nederland, dus geen formele avondklok, maar wel in zijn effect begint het er op te lijken. Dus die landen doen vergelijkbare dingen nu, wij waren op dat moment een van de eersten, maar wij waren, denk ik, niet stevig genoeg in september toen wij die regionale pakketten maakten voor die eerste zes regio’s en daarna acht regio’s.
DE ROOY
Zou zo’n avondklok een nieuwe stap kunnen zijn? Een volgende stap kunnen zijn?
RUTTE
Alle mogelijkheden liggen op tafel, maar we zijn niet specifiek aan het kijken naar een avondklok omdat tot op zekere hoogte, ik sluit het ook niet uit, we houden alles... alles ligt op tafel, altijd permanent. Maar het effect van een avondklok in termen van bijna niemand meer op straat of helemaal niemand meer op straat. De combinatie nu van alle restaurants, cafés dicht en na 20.00 uur geen alcohol op straat zie je gewoon feitelijk op straat nu, je ziet het ook aan de cijfers van de parkeermeters waar je naar kan kijken, zijn allemaal van dat soort data die je kunt bestuderen, dat het in Nederland overdag iets minder druk is, maar zeker ook avonds, in de loop van de avond, echt veel minder druk is.
DE ROOY
Mochten die cijfers nou niet gaan dalen neigt u dan meer naar het bijdraaien van maatregelen of aan het uit de kast halen van nóg een hamer?
RUTTE
Ga ik niet over speculeren. We gaan eerst nu kijken wat de cijfers doen. Intussen denken we na over alle denkbare scenario’s, maar we gaan er niet over spreken, omdat ik wil dat u en ik ons vooral nu richten op het een succes maken van het pakket van 13 oktober en anders gaan we allemaal weer zitten kijken ‘oh, wat moet er misschien nog extra?’. Als het moet moet het, de cijfers zijn zorgwekkend, maar nogmaals dat zijn wel de cijfers van voordat we deze maatregelen namen.
NIJS (HART VAN NEDERLAND)
U heeft dus achteraf gezien niet het idee dat u te laat die grote hamer uit de gereedschapskist heeft getrokken?
RUTTE
Nee. Wat ik in de Kamer erop gezegd heb is dat toen wij in september maatregelen moesten nemen, toen we van zorgelijk... of van ‘het is onder controle’ naar ‘zorgelijk’ gingen in een aantal regio’s, toen zijn op zichzelf die maatregelen binnen de tijd die ervoor stond genomen, maar ze hadden zwaarder moeten zijn. Dus dat is één van de lessen, ik heb vijf lessen getrokken in het vorige Kamerdebat, dingen die wij geleerd hebben.
En dit was daar een van. Vervolgens hebben wij een heel aanvullend pakket gemaakt eind september en zodra we ook maar enigszins zagen dat dat toch niet genoeg deed, hebben wij die grote hamer gepakt.
NIJS
Dus u bent nooit te laat geweest met handelen?
RUTTE
Dat weet je achteraf pas. Dat durf ik niet te zeggen. Maar onze inschatting is dat op zich zelf de timing niet het grootste probleem was, maar wel de zwaarte van de maatregelen.
NIJS
Oké. Nog een vraag over die tienduizend die dan vandaag werden genoemd. Is het niet ook, omdat er steeds meer getest wordt, dat je dan ook meer positieve uitslagen kan krijgen?
RUTTE
Nou, helaas kijk je ook naar het percentage mensen die besmet zijn op het aantal mensen dat getest wordt en dat ligt echt behoorlijk hoog.
NIJS
Maar iedereen vaart natuurlijk nu op die negenduizend, het wordt tienduizend, het wordt elf... Daar schrikt iedereen van. Maar als er toch meer mensen getest worden, dan heb je toch ook automatisch dat dat getal hoger uitpakt?
RUTTE
Ja…
NIJS
Is dat dan niet een rare indicator om op te varen?
RUTTE
Je kijkt naar drie indicatoren. Dit is er één en de andere is het aantal positief-getesten per zoveel inwoners, dus het percentage positieve testen en dat ligt in Nederland gewoon hoog, echt heel hoog. Veel hoger dan het mag liggen. Je kijkt ook naar het aantal positief-getesten per honderdduizend. Dat ligt zo’n vijf keer hoger dan je zou willen. We moeten eigenlijk onder de vijftig per honderdduizend per week en het ligt nu vijf keer hoger ongeveer, soms nog hoger. En, nou ja goed, je kijkt natuurlijk naar de opnames in de ziekenhuizen. En ook die stijgen natuurlijk door en dus, je kijkt naar al die cijfers. Niet alleen naar het aantal besmettingen op één dag. En ook ten aanzien van de besmettingen op één dag zoals vandaag, dat je zegt ‘ook door een ICT-aanpassing zit daar mogelijk een opwaartse fout in’, is die waarschijnlijk hoger dan nodig is, maar nog steeds echt te hoog. Dat laat ook zien dat je dat beter kunt bekijken over een aantal dagen. Dus je kijkt over drie, vijf, zeven dagen, naar de besmettingscijfers, en niet van één dag.
NIJS
Nee. Maar aankomende dinsdag staat vooralsnog op de planning om weer met iets te komen. Wordt dat ook dinsdag, of gaat u, omdat u er langer naar wil kijken, dat later...?
RUTTE
We laten altijd... Er staat in principe zo’n ritme van iedere twee weken, maar we kijken iedere keer het weekend daarvoor en de maandag en dinsdag zelf, of het die avond ook het beste is. Dus dat beslissen we denk ik maandag of dinsdag.
NIJS
Oké, dank.
BOVEN (BNR)
U zei net dat alle mogelijkheden op de tafel liggen over de vraag naar de strengere lockdown. Ik begrijp dat u geen opties wil noemen.
RUTTE
Nee.
BOVEN
Waarom niet?
RUTTE
Omdat ik dat niet verdienstig vind. U kunt zelf de routekaart bekijken, dan ziet u allemaal nog zwaardere maatregelen in. Maar volgens mij heeft het niet zoveel zin dat ik hier, pratend in de persconferentie, daarover ga speculeren, als ik veel liever wil dat u en ik een succes maken van de ‘hamer’ van 13 oktober.
BOVEN
Omdat u weet dat als u ze noemt, dat ik ze ga uitzenden en dat dat dan op die manier in het nieuws komt?
RUTTE
Ja, maar dan wordt het ‘Rutte speculeert over’, of ‘suggereert dat’... En we weten dat niet zeker, want ik vind dat je dat op basis van de feiten moet doen.
BOVEN
Maar nu heeft uw kabinet heel duidelijk gezegd: scholen sluiten, verpleeghuizen sluiten, dat willen we eigenlijk niet meer doen. Ligt dat nu, alles ligt op tafel... Ligt dat dan toch ook weer op tafel?
RUTTE
Nou zeker niet prioritair, want precies wat u zegt: scholen sluiten heeft natuurlijk vergaande gevolgen voor de kinderen die daar zitten en voor hun opleiding en voor het functioneren van de samenleving en verpleeghuizen sluiten was toen echt noodzakelijk in april, maart was het, maar is toen doorgelopen tot maanden later, omdat het aantal besmettingen enorm opliep. We hebben nu natuurlijk een veel preciezere aanpak, gelukkig, van de besmettingen in verpleeghuizen, dus dat ligt nu niet bovenop de stapel, nee.
BOVEN
Ja. En we hadden dit voorjaar een intelligente lockdown. Dat wat u nu dus ook op tafel heeft liggen, is dat dan ook een intelligente lockdown, of is dat een...?
RUTTE
We zitten nu in een gedeeltelijke lockdown en daar moeten we een succes van maken. En ik ga niet speculeren over als de cijfers niet zouden ombuigen.
BOVEN
Die cijfers, tienduizend besmettingen vandaag. Ik begrijp niet zo goed waarom u… dat voor u dan misschien op dit moment geen aanleiding is om met hardere maatregelen te komen, omdat de zwaarste ecategorie in de routeplan, was meen ik 250 besmettingen. Dus we zitten daar....
RUTTE
We leven in de zwaarste fase al. Daar zitten we al in.
BOVEN
Ja precies, maar die begint met 250 besmettingen per dag.
RUTTE
Ja, maar daar zitten dus ook in, daarom hebben we het hele pakket gemaakt van 13 oktober.
BOVEN
Ja, maar dat is toch een totaal andere orde, tienduizend of 250, dus is dat niet…dat alleen al genoeg om te zeggen...
RUTTE
Ik heb nooit gezegd 250 per dag.
BOVEN
Wat is dan de hoogste categorie in de...? Wanneer ga naar…?
RUTTE
Wat wij willen, je wil uiteindelijk naar vijftig per honderdduizend. En je zit nu op ongeveer 250 per honderdduizend en in sommige regio’s hoger. Dus dat is veel te hoog. En daarom hebben we ook dat pakket van 13 oktober gemaakt. Dat is een pakket wat hoort bij het niveau ‘zeer ernstig’. Binnen ‘zeer ernstig’ kun je ook nog een extra klap moeten geven, daar speculeert u op. En daar blijf ik nog even van weg, want we weten nog niet of dat pakket van 13 oktober doet wat je wil dat het doet. Dat kun je echt nog niet zeggen, omdat we die besmettingscijfers, de mensen die zeg maar ziek zijn geworden na 13 oktober of besmet zijn geraakt, dat duurt een aantal dagen. Je moet getest worden, uitslagen moeten komen. Dus voordat je dat in de cijfers ziet, ben je zo al gauw tien, twaalf, veertien dagen verder.
BOVEN
Het is nog onzeker of er volgende week een persconferentie plaatsvindt?
RUTTE
In principe hebben we dat ritme van tweewekelijks, maar we bekijken iedere keer kort van tevoren of die ook doorgaan.
VAKANTIE KONING
MEIJER (DE VOLKSKRANT)
Meneer Rutte, hebt u met uw toestemming voor de toespraak van de Koning het staatsrecht een beetje opgerekt?
RUTTE
Nee hoor, en overigens, binnen die ministeriële verantwoordelijkheid en de eenheid van de Kroon bestaat ook de ruimte voor de Koning om eigen accenten te zetten en misschien was die toespraak van woensdag wel zo’n accent. Volgens mij werd de toespraak ook gewaardeerd door heel veel mensen.
MEIJER
Het is zeker gewaardeerd, maar dat het heel zeldzaam is, dat kunt u toch niet ontkennen?
RUTTE
Ja. Klopt.
MEIJER
Hebt u een precedent geschapen?
RUTTE
Nou dat, hij heeft gedaan wat hij heeft gedaan en dat was echt ‘heartfelt’ en volgens mij was dat ook goed en zie je ook in de reacties van mensen dat het gewaardeerd wordt.
MEIJER
Ja maar, u neemt de verantwoordelijkheid, zo is het geregeld in Nederland.
RUTTE
Ja.
MEIJER
En daarbuiten is een paar dagen later toch het staatshoofd zelf ook nog met een verklaring gekomen. Maar dat is toch uniek?
RUTTE
Oh nee nee, dat is niet uniek hoor, nee nee. De Koning heeft wel degelijk de mogelijkheid binnen het staatsrecht, om ook zijn persoonlijke gevoelens te laten klinken. Dat doet hij bijvoorbeeld bij zijn toespraak bij de inhuldiging, heeft hij dat gedaan. Dat is ook een hele persoonlijke toespraak. Ik neem er ministerieel verantwoordelijkheid voor, vanzelfsprekend. Maar het is bij uitstek een heel persoonlijke toespraak waarin de Koning schetste welke accenten hij gaat zetten in zijn Koningschap. De kersttoespraak is daar ook een voorbeeld van. Ook daar neem ik ministerieel verantwoordelijkheid voor, maar het is ook een moment waarop hij natuurlijk heel persoonlijk de natie toespreekt over zaken die hem op dat moment bezighouden. Onder de ministeriële verantwoordelijkheid, de discussies die er met u af en toe zijn bij de fotosessies, waarin hij ook zaken van het gezinsleven soms toelicht of bij de skivakanties. En überhaupt het doen van die fotosessies, dat zijn allemaal momenten natuurlijk waarop hij persoonlijke accenten zet. En misschien was die toespraak van woensdag ook wel zo’n persoonlijk accent waar ruimte voor is binnen het staatsrecht, waar ik uiteraard de volledige ministeriële verantwoordelijkheid voor neem.
MEIJER
Maar u geeft drie voorbeelden van vaste momenten waarop je min of meer de klok in het jaar gelijk kunt zetten. Dit is een onvoorzien moment. Kunnen we nu in de toekomst vaker dit soort onvoorziene momenten gaan verwachten als er veel beroering is in de samenleving over een onderwerp dat het Koninklijk Huis raakt?
RUTTE
Nou volgens mij kun je dat soort algemene conclusies niet trekken, nee.
MEIJER
Maar u zegt aan de ene kant ‘het kan. Het is niet heel vreemd’. Aan de andere kant staat het nergens beschreven. Wel de drie momenten die…
RUTTE
Ja, maar het hele staatsrecht staat ook nergens echt beschreven. Je hebt 1848, waarbij ‘Nederland is van de Koning’, werd het eigenlijk ‘de Koning is van Nederland’. Tot en met 1983 de grondwetswijziging waarin de formele positie van de Koning is lid van de regering ook helemaal formeel is vastgelegd, zodat de ministeriële verantwoordelijkheid, de eenheid van de Kroon, het hele staatsrechtelijk stelsel, zijn completie, compleet is geworden. En daarbinnen geldt dat de Koning en ik over alles hetzelfde zeggen en hetzelfde vinden naar buiten toe en nooit iets zeggen over de gesprekken die achter de schermen plaatsvinden. Maar ik meen dat ik geen afbreuk doe aan de eenheid van de Kroon als ik u wijs, dat binnen dat stelsel ruimte is voor onze vorst om ook persoonlijke, ja, ik noem het maar even toch ‘accenten’ bij gebrek aan een betere term, persoonlijke accenten te zetten. Dat maakt het Koningschap natuurlijk ook persoonlijker, dat is ook belangrijk. En ik denk dat dit daar zo’n voorbeeld van is.
MEIJER
Vindt u het een modernisering als u zegt ‘het maakt het Koningschap persoonlijker’?
RUTTE
Ik wil…dat adjectieve ben ik niet zo van.
MEIJER
Dat is een bepaalde opvatting over het Koningschap.
RUTTE
Nou, dat is te zwaar. Nee hoor.
MEIJER
Dat het ook heel persoonlijk mag zijn.
RUTTE
Het staat staatsrechtelijk vast dat die ruimte er is en zonder daar nou dat in de tijd te plaatsen op een continuüm van verandering. Dat doe ik daarmee niet.
MEIJER
De laatste, zijn de vakanties van de Koninklijke Familie voortaan geen privéaangelegenheid meer?
RUTTE
Nee. Ik bepaal, sprak hij arrogant, of wat de Koning doet behoort tot de privédomein of dat dat raakt aan het openbaar belang. Deze vakantie behoorde tot het privédomein. Maar natuurlijk door mijn eigen inschattingsfout hoe die gezien werd in het licht van de oplopende besmettingscijfers et cetera, raakte het uiteindelijk aan het openbaar belang. Maar mijn taak is zowel het Koningshuis te beschermen in die zin dat als zaken behoren tot de privédomein, niet omdat er publiciteit is te zeggen ‘dan raakt het aan het openbaar belang’. Dat is niet zo. Maar in dit geval wel, omdat die publiciteit niet zelf de veroorzaker was, maar de drager was van een gevoel in de samenleving dat het niet verstandig was om in deze tijd die vakantie te ondernemen. Dat is mijn inschattingsfout en op dat moment raakt het privédomein, raakt op dat moment aan het openbaar belang. En daar heb ik ook de keus te maken om dat ook te zeggen. En dan verschuift het naar het openbaar belang. Maar in principe vallen natuurlijk privéactiviteiten van het Koningshuis vallen onder het privédomein, zodat de familie, zie de voorlichting Raad van State 2010 en de kabinetsreactie uit 2011, ook de ruimte houdt voor een persoonlijk leven.
MEIJER
Dankzij de toespraak weten we dat het eigenlijk een dubbele fout was, van zowel u als de Koning.
RUTTE
Nou ja, staatsrechtelijk kunt u dat niet zeggen, want de eenheid van de Kroon schrijft voor dat wij over alles hetzelfde denken, dus staatsrechtelijk zijn wij één.
BOVEN (BNR)
Nog even naar aanvulling, meneer Rutte, want u bent verantwoordelijk voor de reis geweest. Dus dan heeft de Koning in feite excuses aangeboden voor uw gedrag?
RUTTE
De eenheid van de Kroon werkt zo dat wij over alles hetzelfde zeggen. Dus waar één van ons praat over ‘ik’, zeggen we eigenlijk ‘wij’.
VRAAG
Ja, maar daar kunnen we ook een…dat klinkt bijna als een spelletje, of niet?
RUTTE
Nee hoor, dat is het staatsrecht. Wij hebben natuurlijk een bijzonder stelsel, voortkomend uit het Weens Congres, hebben wij natuurlijk een familie die al vijfhonderd jaar inmiddels met Nederland verbonden is en ons land heeft vrij gemaakt van Spanje en heeft opgericht en is vanuit een Republikeinse vorm overgegaan in een sterk Koningschap, ook als machtig bolwerk ten opzichte van Frankrijk, samen met België en Luxemburg aanvankelijk en het Verenigd Koninkrijk. Maar goed, ik heb het vaker gezegd, de monarchie als zodanig is niet het kernpunt. Het kernpunt is natuurlijk dat de familie van Oranje die hele bijzondere band heeft met Nederland, ongeacht welke rol ze dan precies hebben. Die is natuurlijk sinds 1813 het Koningschap. Nou, dat Koningschap vereist natuurlijk een aantal staatsrechtelijke arrangementen sinds 1848, omdat de Koning onschendbaar is en de regering, en in het geval van dit soort kwesties ik dus, verantwoordelijk. En dat betekent dat het privédomein goed moet worden beschermd, het openbaar belang in acht moet worden genomen en ik altijd verantwoordelijkheid neem. Maar de eenheid van de Kroon voorziet er ook in dat wij natuurlijk altijd hetzelfde vinden en nooit iets zeggen over de gesprekken achter de schermen, daarom alles, ‘wie wist wat, wanneer, wie heeft wat gezegd tegen wie’ zal ik meenemen in het graf. Dat komt nooit naar buiten.
BOVEN
Nee oké, maar ik noemde een spelletje omdat de Koning toch echt zijn excuses heeft aangeboden voor zijn eigen gedrag en daarmee stap je eigenlijk uit de rol van de ministeriële verantwoordelijkheid...
RUTTE
Nee.
BOVEN
Want we weten nu dat het weldegelijk zijn eigen besluit is geweest en zijn fout die hijzelf heeft ingezien.
RUTTE
Staatsrechtelijk klopt dat niet, omdat staatsrechtelijk...
BOVEN
Maar dan is er toch iets heel geks gebeurd met die toespraak? Dan heeft hij staatsrechtelijk zijn excuses aangeboden voor wat u heeft gedaan.
RUTTE
Ik ga het u uitleggen. Ik snap de verwarring, maar ik ga het u uitleggen, dan begrijpt u het weer. De ministeriële verantwoordelijkheid geldt altijd en ik neem de volledige ministeriële verantwoordelijk, ook voor die toespraak, net zo als ik die neem voor de Kersttoespraak. En natuurlijk, de ene toespraak is wat meer persoonlijk en daar is wat meer ruimte voor het zetten van accenten en een andere toespraak is een ‘great occasional of State’, zoals de troonrede met Prinsjesdag, waarbij de Koning, ja, het programma bekendmaakt van het zittende kabinet. En ik heb ook weleens aan mensen uitgelegd die zeggen ‘ja, maar de ene keer hebben we opeens centrumlinkse Koning en hebben we ineens een centrumrechts Koning’. Nee, die Koning is altijd de Koning en die staat boven de partijen, maar de troonrede wordt geschreven door het kabinet, uitgesproken door de Koning, daar zit geen ruimte in voor persoonlijke accenten. In andere gelegenheden natuurlijk wel, maar die worden allemaal weer gedekt door de ministeriële verantwoordelijkheid en daarmee loopt ie weer helemaal rond en zou Thorbecke zeggen ‘het klopt’.
BOVEN
Ja, en dat betekent dus dat dit een uitzondering is geweest, want als het land volgende keer bij een stommiteit verlangt dat de Koning zelf zijn excuses aanbiedt, gaat hij dat dan weer doen, want dan is het...?
RUTTE
Dat is de vraag die net gesteld werd. U suggereert nu... u trekt nu conclusies uit iets wat gebeurd is de afgelopen week die ik veel te ver vind gaan.
BOVEN
Gaat u er dichter op zitten de komende tijd?
RUTTE
De Koning en ik vormen samen de eenheid van de Kroon en over die gesprekken kunnen wij nooit iets zeggen. En nogmaals, ik zei het net al, die zult u ook nooit in een... ik ga trouwens geen autobiografie schrijven, maar als zou ik die schrijven zou je er ook niks van aantreffen. Dat neem ik mee in het graf. Dat hoort zo in ons staatsbestel.
LAMBIE (RTL)
Meneer Rutte, we gaan het toch gebeuren. Wanneer hoorde u dat de Koning naar Griekenland ging?
RUTTE
Daar kan ik u niks over zeggen. Dat valt echt onder de eenheid van de Kroon. Ik heb wel beantwoord, de vraag, of ik er van wist en dat antwoord: ja, ik wist ervan, maar wanneer ik ervan wist en wat heb ik nou geadviseerd en wat zei hij toen, al dat soort zaken valt onder de eenheid van de Kroon. Daar kan ik nooit iets over zeggen.
LAMBIE
Maar vorige week zei minister De Jonge op deze plek ‘het is mij niet bekend’. Vervolgens zei u in de brief ‘dat klopt’, omdat toen nog niet duidelijk was of de reis zou doorgaan of niet...
RUTTE
Nee, even heel precies, ik heb het ook in de brief gezegd: Hugo de Jonge wist niet van de reis, want dat zijn zaken die we niet breed in het kabinet met elkaar delen. Wat er wel gebeurde was dat er een tweet verscheen, een paar uur voor de persconferentie, die tweet was aanleiding voor overleg en nader beraad zodanig dat niet duidelijk was bij de persconferentie of de Koning op vakantie zou gaan of niet en daarmee het antwoord van Hugo de Jonge.
LAMBIE
Maar op het moment dat die persconferentie begon was het regeringsvliegtuig al 40 minuten in de lucht.
RUTTE
Nogmaals, voor degenen die er toen stonden gold dat ze een tweet hadden gezien, dat er daarna overleg was en nader beraad en dat dat overleg en nader beraad niet had geleid, op dat moment, tot antwoord op de vraag of duidelijk zou zijn dat de Koning op vakantie ging of niet.
LAMBIE
Maar dan bent u de Koning op zijn minst 40 minuten kwijt geweest, want als het niet duidelijk is of de reis doorgaat of niet en de regeringsvliegtuig is al in de lucht. Hoe zit dat dan?
RUTTE
Nogmaals: na de tweet was nader beraad en overleg en toen ze hier stonden, op dat moment, was niet duidelijk of hij op vakantie zou gaan of niet, voor degenen die hier stonden.
LAMBIE
Voor u wel?
RUTTE
Nou, ik wist niet dat hij toen in de lucht zat. Ik zat bovendien in Brussel een probleem op te lossen in Raadsconclusies over Afrika.
LAMBIE
Heeft u de Koning nog proberen tegen te houden?
RUTTE
Dat zijn allemaal vragen die raken aan de eenheid van de Kroon en daar kan ik nooit iets over zeggen.
LAMBIE
Maar hoe is dat regeringsvliegtuig eigenlijk ‘s avonds leeg teruggevlogen, terwijl toen al duidelijk was dat...?
RUTTE
Allemaal met de vertrouwelijkheid van de contacten... is niks over te zeggen.
LAMBIE
En waarom zijn de Prinsesjes nog twee dagen gebleven?
RUTTE
En dat valt onder het privédomein. Ook daar zeggen we niks over.
LAMBIE
Helaas.
RUTTE
Ja.
AHAROUAY (NRC)
U zegt ‘ik heb een inschattingsfout gemaakt’ en u zegt tegelijkertijd ‘ik kan niet zeggen wat ik de Koning heb geadviseerd’. Hoe rijmt dat met elkaar?
RUTTE
Eenheid van de Kroon. Dus alle gesprekken die plaatsvinden zijn vertrouwelijk en als er iets niet goed gaat dan is dat mijn verantwoordelijkheid, maar er is nooit iets zeggen over de vraag ‘wie heeft wat gezegd tegen wie en wanneer’.
AHAROUAY
Dat snap ik, maar het woord ‘inschattingsfout’ dat slaat ergens op.
RUTTE
Ja of het verstandig was die reis te maken. Die inschatting had ik anders moeten maken, zeker ook na de persconferentie van dinsdag vorige week hè met de gedeeltelijke lockdown...
AHAROUAY
Ja maar dat, ja oké...
RUTTE
En met daarna de oploop en op dat op moment oplopende coronabesmettingscijfers.
AHAROUAY
Maar als u dan het woord ‘inschattingsfout’ gemaakt dan had u een andere inschatting moeten maken. Dat doe een beetje voorkomen alsof u eerste inschatting was ‘ga maar’.
RUTTE
Ja daar kunt u geen conclusie uittrekken, omdat overal waar de Koning of ik ‘ik ‘ zeggen moet u bijlezen als eenheid van de Kroon.
AHAROUAY
Ja, het is een beetje ingewikkeld om u, zeg maar, wekenlang volledig bezig te zien met corona en hier ook regelmatig over te praten en dan vervolgens de Koning op vakantie te zien gaan en u dan te horen over een ‘inschattingsfout’.
RUTTE
Daarom heb ik dat ook gezegd, dat dat niet had gemoeten. Dit was een inschattingsfout, ja precies.
AHAROUAY
Zou u zelf op vakantie zijn geweest?
RUTTE
Nogmaals, daar is geen antwoord op te geven, want dat raakt allemaal...
AHAROUAY
Hoezo? Had u het zelf gedaan?
RUTTE
Nee, maar dat raakt allemaal de eenheid van de Kroon. Die vraag stelt u toch in de context van deze gebeurtenis? Die kan ik toch nooit beantwoorden?
AHAROUAY
Oké.
BOVEN (BNR)
Bent u op vakantie geweest?
RUTTE
Niet in het buitenland.
Ander onderwerp?
Nou. Goed weekend.