Letterlijke tekst persconferentie minister-president Rutte en minister De Jonge (28-9-2020)
Minister-president Rutte en minister De Jonge geven een toelichting en beantwoorden vragen over de aangescherpte maatregelen om de verspreiding van het coronavirus terug te dringen. Bekijk de hele persconferentie via YouTube.
Inleidend statement minister-president Rutte:
Goeienavond. Het belangrijkste nieuws dat wij u vanavond voor u hebben, is dit.
Vanaf morgen dinsdag 29 september 6 uur ’s avonds gelden landelijk een aantal strengere maatregelen waarvan we voor het weekend nog dachten dat die alleen in een paar grote steden nodig zouden zijn.
En in alle openheid: dat is de laatste dagen een kwestie van voortschrijdend inzicht geweest.
U weet dat we alle veiligheidsregio’s op 3 risiconiveaus beoordelen. Eén, waakzaam: dan zijn er eigenlijk geen strengere aanvullende maatregelen nodig. Niveau twee, zorgelijk: dan zijn wel maatregelen nodig om bij te sturen, zoals eerst voor 6 veiligheidsregio’s in de Randstad en sinds vrijdag voor 14 in het hele land. En drie, ernstig: dan is hard ingrijpen nodig.
Die laatste situatie zagen we vorige week ontstaan in de Amsterdam, Rotterdam en Den Haag.
Maar terwijl we samen met deze veiligheidsregio’s bezig waren om te bepalen wat er nodig was, moesten we constateren dat een flink aantal andere regio’s ook die kant op ging.
Kortom het aantal besmettingen loopt zo snel op, dat we dreigen achter het virus aan te gaan lopen, met een landkaart die steeds roder kleurt.
En daarom pakken we nu door met landelijke maatregelen, om weer vóór het virus uit te komen. Hugo de Jonge zal u nu eerst meenemen in het waarom en het doel van deze ingreep en hij zal ook vertellen wat het pad is dat we voor ons zien. Hoe lang gaat dit duren en welke opties hebben we daarna? Ik kom daarna weer bij u terug met de maatregelen.
Inleidend statement minister De Jonge:
Beste mensen, alles wat we doen, doen we om onze kwetsbaarste mensen te beschermen en om te zorgen dat de zorg het aan blijft kunnen. Dat is wat we deden en dat is wat we blijven doen. En tegelijkertijd willen we de samenleving en de economie zo min mogelijk raken. We willen dat kinderen en jongeren gewoon naar school kunnen. Dat we van een borrel buiten de deur kunnen genieten, kunnen blijven genieten. Dat we kunnen sporten. En in de maatregelen die we nemen, proberen we met al die aspecten rekening te houden.
Er is geen tegenstelling tussen wat nodig is voor de zorg en wat nodig is voor de economie en de samenleving. We steunen onze zorg, de economie en de samenleving het beste als we die tweede golf breken en we het virus er zo snel mogelijk weer onder hebben. Dat hebben we voor een belangrijk deel in eigen hand. In het voorjaar hebben we laten zien dat we met elkaar in staat zijn om het virus onder controle te krijgen.
We doen met z’n allen ons best om de regels na te leven. Horecaondernemers die alles uit de kast halen om de anderhalve meter en de registratieplicht te handhaven. Ouders die op de sportclubs van hun kinderen coronadiensten draaien en zorgen dat mensen de regels naleven. Maar ook gewoon reizigers in de bus of trein, die een mondkapje dragen en niet op een kluitje gaan zitten.
Over het algemeen gebruiken we ons gezonde verstand.
En toch. De treinen worden voller. Op de weg is het weer drukker. En dat zoveel mogelijk thuiswerken, schiet er steeds meer bij in. En soms gaat het echt mis. Feestende mensen thuis, in cafés en in parken, dat zijn echt niet alleen de studenten en jongeren. Mensen met klachten blijven lang niet altijd meer thuis. Soms blijkt dat mensen nadat ze al klachten hebben, of in quarantaine zouden moeten omdat ze in contact zijn geweest met iemand die besmet was, nog heel veel mensen hebben gezien en gesproken. En dat zijn helaas geen uitzonderingen. En dan wordt het dweilen met de kraan open. Dat zien we terug in de cijfers. In de optelsom van wat goed gaat en wat niet goed gaat is het onder de streep gewoon niet goed genoeg. En dat is zuur voor iedereen. Maar het is de realiteit waarmee we te maken hebben. Het virus is al een aantal weken met een gevaarlijke opmars bezig. Vandaag zijn ruim 100 duizend mensen besmettelijk. Om het praktisch te maken: van elke 170 mensen die je tegenkomt, is er dus 1 die je kan aansteken. Een week geleden telden we 1500 nieuwe besmettingen per dag. Nu zijn dat er twee keer zoveel, ongeveer 3000. Over ruim een week, zelfs met de maatregelen die we vandaag aankondigen, verwachten we over ruim een week weer een stijging te zien naar zo’n 5000 besmettingen per dag. En dat is die exponentiële groei waar we het eerder over hadden. Wat vandaag nog niet zo ernstig lijkt, kan in een dikke week enorm gegroeid zijn. Wat vandaag nog niet zo ernstig lijkt, kan binnen een maand de zorg overbelasten. Kijk maar naar het aantal patiënten op de intensive care. Een week geleden waren dat er 85. Nu zijn het er 142.
En zelfs met de maatregelen die we vandaag aankondigen verwachten we dat er half oktober ruim 400 ic-bedden bezet zijn.
Ik geef u heel veel cijfers en ik begrijp dat die abstract zijn. Maar die cijfers betekenen dat mensen met een andere ziekte langer moeten wachten op een behandeling. In Amsterdam, Leiden en een paar andere regio’s is dat al zo. En voor iedereen die in het ziekenhuis of het verpleeghuis in de frontlinie stond, voor iedereen die op zorg heeft moeten wachten in het voorjaar, zijn dit geen abstracte getallen. Een overbelaste zorg raakt ons allemaal. Die verdubbeling per twee weken, die past bij het laatst gemeten reproductiegetal R van ongeveer 1,3. Dat getal, dat R-getal, betekent dat elke 100 besmette mensen het virus aan ongeveer 130 anderen doorgeven in vier of vijf dagen. Dat getal betekent dus dat steeds meer mensen ziek worden. En het doel van de maatregelen van vandaag is om ervoor te zorgen dat we de verspreiding van het virus weer terugdringen. Dat we dat reproductiegetal onder de één zien te krijgen. Maar zoals ik al zei: voordat we daar überhaupt zijn, zullen we de cijfers eerst nog flink zien stijgen. Want de mensen die vandaag ziek worden zijn ongeveer een week geleden besmet.
Dit virus is als een mammoettanker. Het kost tijd om bij te sturen en af te remmen. Het effect van wat we vandaag doen, zien we pas over één á twee weken terug. Met de maatregelen die we nu landelijk nemen, waarbij we, willen we de samenleving zoveel mogelijk ontzien en het virus zo hard mogelijk raken. We doen dat door het aantal sociale contacten te beperken, vooral door de groepsgrootte in allerlei situaties kleiner te maken. De maatregelen van vandaag gelden vooralsnog voor drie weken. En voor alle duidelijkheid: we schalen de regionale aanpak dus tijdelijk op naar een landelijke, om het virus voor te blijven en de pas af te kunnen snijden. Daarna volgt een nieuw weegmoment en dat is feitelijk een T-splitsing. Of we slagen erin het aantal besmettingen te laten dalen en dan kunnen we kijken hoe we weer terug kunnen naar de regionale aanpak, met meer maatwerk per regio. Of we slagen daar niet in en dan zijn hardere maatregelen nodig, die ons dichterbij die intelligente lockdown, vergelijkbaar met het voorjaar brengen. Dat is het pad dat we voor ons zien en dat we vandaag inslaan.
De bottom line is: we doen ons best, maar het virus doet het beter. En daarom moeten we nu ingrijpen, om erger te voorkomen. Voor kwetsbare mensen om ons heen, voor de mensen in de ziekenhuizen, voor de verpleeghuizen, voor onze ondernemers en uiteindelijk voor onszelf. We moeten opnieuw onze vrijheden beperken, zodat we ze niet hoeven in te leveren. We treffen vandaag stevige maatregelen, maar uiteindelijk zijn het niet de maatregelen die dit virus eronder gaan krijgen, wij doen dat. Ons gedrag, dat is wat het verschil gaat maken.
RUTTE
Ik hoop dat u ons deze uitgebreide aanloop naar de concrete maatregelen vergeeft, maar we vinden het meer dan ooit belangrijk dat iedereen begrijpt waarom we doen wat we doen. En waarom we, ondanks alle energie en inzet van zoveel organisaties, van zoveel ondernemers, van zoveel mensen in het land toch nieuwe stappen moeten zetten die lastig zijn.
Ik begin nog maar een keer met de basisregels. Wat blijft gelden is: houd anderhalve meter afstand, vermijd drukte, blijf thuis bij klachten en laat je testen. Test je positief dan blijven ook de huisgenoten thuis, was je handen stuk, nies en hoest in je elleboog en gebruik papieren zakdoekjes.
Wat we aanscherpen is het oude advies om zoveel mogelijk thuis te werken. Dat wordt: werk thuis, tenzij het echt niet anders kan. Deze maatregel heeft in het voorjaar heel veel effect gehad en we moeten dat nog een keer op dezelfde manier doen. Het is op veel plaatsen gewoon weer te druk geworden op het werk. En dat zien we ook terug in de aantallen clusters van besmettingen.
Tegen werkgevers en hun mensen zeggen we daarom: neem je verantwoordelijkheid en regel dat samen. Dus ook even geen teambuildingsessies en bedrijfsuitjes. En als er in een werksituatie toch een bronbesmetting plaatsvindt, kan zo’n kantoor of werkplek voor 14 dagen worden gesloten.
Tot slot halen we in de basisregels ook het advies weer terug ‘beperk je reisbewegingen’. Dus stap niet in de bus of de auto om te gaan winkelen met een vriendengroep. Winkelen is geen uitje, doe het alleen.
Vervolgens gelden vanaf morgen enkele generieke regels om de groepsgrootte overal te beperken.
Voor activiteiten buiten geldt dan een maximum van 40 personen. Binnen mogen 30 personen in in één ruimte zijn. Gezelschappen mogen niet groter zijn dan 4 personen, behalve als het om een huishouden gaat. Dat betekent dus niet meer dan 4 vrienden op een terras waar maximaal 40 mensen zitten of in een restaurant waar 30 mensen zitten. En voor bezoek thuis wordt het dringende advies om niet meer dan 3 gasten van 13 jaar of ouder tegelijk te ontvangen, bovenop het eigen huishouden.
Dat aantal was eerder 6 gasten. Er zijn uitzonderingen op de groepsgrootte die te maken hebben met juridische overwegingen, maatschappelijk belang of praktische noodzaak. Denk aan het onderwijs, waar nu niets verandert in de geldende regels. Denk bijvoorbeeld ook aan strikt noodzakelijke werkbijeenkomsten, aan kerken en aan demonstraties. En voor zalen met een groot cultureel belang geldt dat voorzitters van de veiligheidsregio’s ook een uitzondering maken
Een volgend blok maatregelen heeft betrekking op wat we met een lelijk woord doorstroomlocaties zijn gaan noemen. Dat zijn plaatsen waar mensen, simpel gezegd, niet stilzitten maar bewegen.
Bijvoorbeeld winkels, musea en bibliotheken. Maar ook pretparken, kermissen en dierentuinen.
Daar gelden de maxima van 30 en 40 niet, want dat zou tot bizarre situaties leiden.
30 personen in het Rijksmuseum of 40 in de Efteling is natuurlijk redelijk absurd. Voor alle doorstroomlocaties behalve de detailhandel bepalen de veiligheidsregio’s in overleg hoeveel bezoekers maximaal kunnen worden toegelaten binnen de anderhalvemetermaatregel.
De detailhandel moet een verplicht deurbeleid gaan voeren om te zorgen dat mensen in de winkel anderhalve meter afstand kunnen houden. Voor Amsterdam, Rotterdam en Den Haag komt daar vanwege de hoge besmettingsgraad nog het advies bij om in de winkel een mondkapje te dragen.
Dat is dus geen verplichting, maar winkeliers mogen klanten weigeren die dat niet willen doen. We vragen daarnaast aan het OMT een advies over een bredere inzet van mondkapjes. Speciaal voor de supermarkten komt er een plicht om twee keer per dag een speciaal winkeluur in te voeren voor kwetsbare groepen. Dat zal niet morgen meteen kunnen en het gaat ook in overleg met de sector, maar het is belangrijk dat ook kwetsbare ouderen en mensen met gezondheidsproblemen in alle rust en veilig boodschappen kunnen doen.
En dan kom ik bij de horeca. Ook in deze sector moeten we helaas de regels aanscherpen. Niet omdat alle horecaondernemers er een potje van maken, verre van dat. In veruit de meeste zaken worden heel goed en nauwkeurig de protocollen gevolgd. Toch zien we het aantal clusters besmettingen in deze sector toenemen. Vaak gaat het dan ook nog meteen om grotere aantallen van 100 of meer mensen. En dan gaat het natuurlijk vaker om cafés dan om restaurants. Vanaf morgen geldt landelijk voor alle horeca: laatste inloop om 9 uur en sluiten om 10 uur. Gemiddeld genomen zal dat voor de restaurants minder ingrijpend zijn, terwijl we zo wel veel late en, laten we ook eerlijk zijn, alcoholische contactmomenten voorkomen. En dat is echt belangrijk in deze fase.
Voor de sportsector geldt een soortgelijke redenering. Er zijn extra maatregelen nodig, niet omdat de sector het slecht doet, maar omdat we in het grote geheel zonder aanscherpingen ook in de sport het virus niet ver genoeg kunnen terugdringen. Dat heeft met de schaal te maken. Sport , - amateursport, professionele sport, spelers en toeschouwers- , dat alles samen leidt tot veel reisbewegingen en veel sociale contacten. De komende drie weken is daarom alle sport zonder publiek, zowel de amateursport als de professionele sport. We kunnen dus blijven sporten, ook in teamverband, maar het moet even zonder aanmoedigingen vanaf de kant of de tribune. En zonder biertje of chocomel na afloop, want de sportkantines gaan dicht.
Een laatste maatregel is dat we registratie zoals in de horeca vanaf morgen verplicht stellen voor alle contactberoepen. Dat kan dus ook bij de kapper of masseur gewoon met een schriftje bij de voordeur, bij de ingang. We gaan kijken of dit ook op andere plekken een goed idee is, bijvoorbeeld in gemeentehuizen.
Tot zover de landelijke aanscherpingen. Ik kan me voorstellen dat het u nu duizelt en natuurlijk is alle informatie zo meteen overzichtelijk beschikbaar op www.rijksoverheid.nl. Ik kan me ook levendig voorstellen dat het voor veel mensen en vooral voor veel ondernemers een zure appel is om doorheen te bijten, na alles wat er al is gedaan om de regels zo goed mogelijk op te volgen. Tegen hen zeg ik: het gaat in de fase waarin we nu zitten om de optelsom der dingen, om de stapeling der dingen. Er is niet 1 sector of 1 maatregel waarmee we nu vóór het virus uit kunnen komen. We moeten de pijn verdelen. Natuurlijk heeft dit pakket ook negatieve economische gevolgen. Maar het laten oplaaien van het virus heeft uiteindelijke nog grotere gevolgen, ook economisch. En we gaan opnieuw in gesprek met de organisaties van werkgevers en werknemers om te praten over de economische gevolgen van dit pakket.
Mijn laatste opmerking is toch weer een oproep. Want regels werken alleen als mensen ze naleven. En dat is niet, en zelfs niet in de eerste plaats, een taak van de boa’s of politie. Als je een winkel hebt of een café of wat dan ook, dan heb je ook de verantwoordelijkheid om te zorgen dat alle voorwaarden aanwezig zijn voor naleving van de regels. Als je ergens klant ben of gast, dan heb je ook de verantwoordelijkheid om de regels die ter plekke gelden na te leven. Vervolgens is het aan de burgemeester, aan de politie en de boa’s om bij niet of onvoldoende naleving in te grijpen en de deuren direct tijdelijk te sluiten als dat moet. En die zullen niet aarzelen dat te doen.
Maar nog beter is het als niet zover komt. Uiteindelijk zijn wij het, wij samen en ieder van ons op zijn eigen plek, die bepalen of we het virus er weer onder krijgen. Dank u wel.
BOS (NOS)
Meneer Rutte, een fors pakket aan maatregelen. Wanneer denkt u de eerste effecten hiervan te zien en vooral ook: wat als het niet werkt?
RUTTE
De eerste effecten verwacht je zo laat maar zeggen tussen tien dagen en twee weken op zijn vroegst he, want zo lang duurt het voordat je echt weet of het werkt in die zin dat het virus, zoals Hugo de Jonge zei: het is een mammoettanker, dat bijsturen duurt even. Want na besmetting, voor je weet of je ziek bent en voordat je dan ook weet of dat dan ook... uiteraard is dat besmettelijk, maar wat de gevolgen daarvan zijn ben je gauw even wat tijd verder. Dus dat kost, nou ik schat in tien dagen tot twee weken voor je echt weet of het werkt. En als het niet werkt, heeft Hugo ook net gezegd, Hugo de Jonge, dan kan het niet anders dan dat we kijken naar nog zwaardere maatregelen.
BOS
Dan komen we weer in die intelligente lockdown terecht?
RUTTE
Dan ga je steeds meer terug in die situatie en dan kun je een moment krijgen dat je moet zeggen: het is onvermijdelijk dat toch de hele horeca dicht gaat en/of de hele cultuursector en/of de hele sport.
BOS
Dan toch even naar die mondkapjes, want dat hing al best wel lange tijd boven de markt. Het kabinet zag daar eigenlijk eerst helemaal niks in. Waarom nu wel?
RUTTE
We hebben natuurlijk die mondkapjes nu in trein en bus. Laten we zeggen in het openbaar vervoer, waar je die anderhalve meter moeilijk kunt handhaven. En we hebben hem op Schiphol daar waar dat ook niet kan. En dat is ook op steeds meer plekken op Schiphol. Wat je nu ziet is dat de aantallen besmettingen in die drie grote steden zo ver oplopen dat we zeggen: laten we in ieder geval in de winkels, dus in de detailhandel, in de winkels dus ervoor zorgen dat mensen het advies hebben in ieder geval om dat mondkapje op te zetten. En dat de winkelier kan zeggen: als je het niet doet, en dat is de keus van de winkelier, dan wil ik je ook niet binnen hebben. Dat denken wij, is een beperkte, maar toch weer een aanvulling op het hele pakket. Het is nu zo ernstig dat we alles moeten proberen, naast de dingen waarvan we zeker weten dat ze werken, dat zijn de maatregelen zoals we ze nu aankondigen. Bij de mondkapjes is dat effect echt beperkter tot heel beperkt. Maar in deze situatie zeggen we: laten we dat toch doen, dat advies, en intussen vragen wij het Outbreak Management Team, ook op basis van wat er gisteren naar buiten kwam uit het Red Team, dat is een club van mensen die ons scherp houdt, om te zeggen tegen het OMT hebben we gevraagd: breng ons advies uit over dat Red Team advies.
BOS
Maar dan geldt eigenlijk: baat het niet, dan schaadt het niet?
RUTTE
Het is iets meer, want we weten dat het enig effect heeft. Anders zou het namelijk in het openbaar vervoer niet gebruikt worden. Dus in het openbaar vervoer, waar je die anderhalve meter vaak niet kunt handhaven, hebben we gezegd moet je altijd een mondkapje op, daar heeft het enig effect. Maar het probleem met de mondkapjes is: it won’t do the big trick. Het is niet de grote maatregel waarmee je alle problemen oplost.
BOS
Tot besluit dan toch nog even die mensen thuis. Drie max. Bent u niet heel erg bang dat straks om tien uur die horeca dichtgaat, dat mensen dan misschien toch thuis nog een biertje doen of bij vrienden gaan zitten? Wat gaat u dan doen als blijkt dat er bijvoorbeeld toch grote groepen ergens thuis binnen komen?
RUTTE
Daar zijn twee antwoorden op. Het eerste antwoord is dat je in algemene zin niet achter de voordeur kunt handhaven. Maar feit is wel dat als er overlast is, dat je los van corona wel kunt handhaven. En ik merk bij de veiligheidsregio’s groot enthousiasme, nou dat is niet het goede woord, in ieder geval grote motivatie om met elkaar te voorkomen dat we naar die volgende maatregelen zouden moeten. Zoals het helemaal sluiten van de horeca of de cultuur of de sport. Dus steeds meer terug zouden moeten naar de situatie in maart. Daar hoort dus ook bij dat wij mensen vragen dit niet te doen. Ik merk overigens dat heel veel mensen in Nederland zich echt heel goed realiseren hoe ernstig de situatie nu is. Dus in die zin is er de afgelopen week echt wel iets veranderd. Iedereen heeft wel de alarmerende berichten gezien, zeker vanaf donderdag/vrijdag vorige week. En zouden er dan toch nog mensen zijn die dat doen, dan is het uiterst onverstandig. En dan kan, niet op basis van corona, de drie, maar op basis van overlast als het echt nodig is worden ingegrepen.
VAN DE ZILVER (RTL NIEUWS)
Meneer Rutte, als het virus een mammoettanker is en we zitten zelfs met deze maatregelen volgende week op de 5000 dagelijkse besmettingen. Het is onzeker of deze maatregelen daadwerkelijk effect gaan hebben. Bent u dan niet te laat met deze maatregelen?
RUTTE
Deze maatregelen zijn natuurlijk... we hebben natuurlijk laten doorrekenen wat dit pakket doet. En met inachtneming ook van het feit dat niet iedereen zich altijd aan alle afspraken houdt, dat zit er natuurlijk in, brengt ons dat op dit niveau. Je zit nu ook op een punt dat we zeggen: de kaart kleurt roder. Dan is het tijdelijk verstandig om niet door te gaan voor de komende weken met die regionale aanpak, maar met landelijke maatregelen. Maar we monitoren het heel precies. En misschien wil Hugo de Jonge er ook iets op aanvullen. Dus de komende tien dagen, twee weken zullen we ook steeds scherper krijgen wat de effecten zijn.
DE JONGE
Ja het is eigenlijk zo dat de vraag is: ben je niet te laat? Je weegt altijd: welk moment is het verstandigst. Maar eigenlijk zijn we juist sneller overgegaan op een landelijke interventie. En dat doen we expres omdat we hebben gezien in de afgelopen week hoe snel het gaat om van de ene kleur naar de andere kleur te verschieten als regio. Als je nu kijkt naar de huidige stand van zaken. We hebben de opschaling van twee naar die, van het tweede niveau naar het derde risiconiveau, dat doen we op het moment dat we de 150 per 100.000 een week lang overschrijden. Eigenlijk zou je kunnen zeggen is met name Amsterdam, daar geldt dat voor. Maar Den Haag en Rotterdam, dat was vorige week nog niet, maar daar is dat nu ook stevig aan de hand. Als je kijkt naar de getallen zie je 250 per 100.000 zit Amsterdam, bijna 200 per 100.000 zit Den Haag, 177 per 100.000 zit Rotterdam. Je ziet dat dat zo snel gaat dat het vermoeden is dat als je nu alleen voor die drie regio’s besluit zou nemen je ergens in de loop van de week of misschien aan het einde van de week, misschien net begin volgende week weer een aantal andere regio’s hetzelfde besluit zal moeten laten nemen. En als je dat weet, als je ziet hoe snel dat gaat, dat heeft ons in ieder geval tot de overtuiging gebracht: we zullen nu landelijk moeten opschalen. Want als we dat doen dan kun je weer voor het virus uitwerken. Anders heb je toch het risico dat je er achteraan blijft lopen. Dat moeten we niet willen.
VAN DE ZILVER
Maar dat de cijfers zo snel opliepen dat zag u vorige week of vrijdag toch ook al? Had u dan toen niet al deze besluiten moeten nemen?
DE JONGE
Ja zeker maar wat we natuurlijk ook wel deden is het intensiveren op de communicatie. Het is niet dat het zonder maatregelen is gebleven op dat moment. Er is een aantal regio’s namelijk, 14 in totaal, is opgeschaald naar dat tweede risiconiveau. Maar nogmaals: wat we zagen vorige week is het zo snel gaat, dus het verschieten van kleur van zo’n regio gaat zo snel dat we gemeend hebben nu te moeten opschalen, eigenlijk versneld moeten opschalen om daarmee weer voor het virus uit te werken. En het daarmee juist de kop in te drukken. En nogmaals die reproductiefactor van 1,3 is eigenlijk telkens alle gevallen gaan keer 1,3 per vier of vijf dagen. Dat is eigenlijk wat je ziet, de hele tijd. Dus wat we moeten doen is eigenlijk die reproductiefactor naar onder de 1 krijgen. En daarvoor zijn echt nu landelijke maatregelen nodig. En nog meer dan die landelijke maatregel is daar gewoon ander gedrag voor nodig. Gedrag wat nog veel voorzichtiger is dan we tot op heden zijn geweest.
VAN DE ZILVER
Ja dat is een boodschap die is eigenlijk steeds hetzelfde gebleven: ons gedrag is nooit veranderd. Ons gedrag, ons gedrag, ons gedrag. Daar heeft u altijd op gehamerd. Hoe hoopt u nou, want kennelijk is die boodschap nooit voldoende aangekomen. Waarom hoopt u nou dat dat toch het geval gaat zijn?
RUTTE
Die maatregelen die uiteraard stimuleren dat dat gedrag waar dat niet altijd vanzelf helemaal goed gaat, dat dat door die maatregelen, door eigenlijk te zeggen: minder reisbewegingen, minder contactmomenten. Waarbij we er niet voor kiezen hele sectoren af te schakelen, maar juist groepsgroottes te beperken, zeg maar dwars door de sectoren heen maatregelen te nemen zodat dat aantal momenten dat je in contact komt met de andere gewoon afneemt. Daarom ook: werk thuis tenzij het echt niet anders kan. De buschauffeur kan niet thuis werken. Heel veel mensen kunnen wel thuis werken. En ook vragen aan de werkgevers: help mee dat mogelijk te maken. Dat alles opgeteld zorgt natuurlijk voor minder contactmomenten en leidt er dus toe dat waar het gedrag op dit moment in sommige gevallen niet leidt tot een afname van het virus, dat je in die combinatie dat gedrag wel bereikt.
VRAAG (SBS)
Gaat u bij bedrijven langs om te controleren of iedereen thuiswerkt?
RUTTE
Nee voor het thuiswerken geldt dat we dat ook zagen in maart en april en op dit moment zie je nog steeds dat heel veel bedrijven ervoor zorgen dat mensen vooral thuiswerken, maar je ziet wel dat steeds weer mensen dan één of twee dagen in de week toch naar kantoor gaan. En we zeggen: dat moet nu stoppen. Dat kunnen we niet, dat gaan we niet nu afdwingen, vind ik ook niet nodig. Ik denk dat werkgevers zich heel goed realiseren hoe serieus dit is en hoe slecht het ook voor hen is als dit niet goed gaat. Daar komt wel bij dat als een besmetting plaatsvindt, een serieuze besmetting plaatsvindt op een werklocatie, dat wij nu zo’n werklocatie twee weken kunnen sluiten. Dus in die zin is er wel een stuk handhaving bijgekomen.
DE JONGE
Nu is er bij onze oosterburen in Duitsland heel veel aandacht voor ventilatie, luchtzuiveringssytemen. Er is ook een onderzoek nu gaande bij de TU Delft die in de richting wijst dat dat toch wel heel belangrijk zou kunnen zijn. Waarom hoor ik het kabinet daar niet over?
RUTTE
Het RIVM heeft altijd ook gezegd dat ventilatie van belang is. Goeie ventilatie is ongelooflijk van belang. We weten dat dat gewoon helpt in het tegengaan van de verspreiding. Dus dat is altijd onderdeel geweest van de adviezen. Daarbij wordt verwezen naar de bouwvoorschriften waaraan ieder gebouw heeft te voldoen. Daarbij wordt gewezen op ook het goed gebruik maken van de ventilatiesystemen zoals die bestaan. Dus het is zeker zo dat het ook in Nederland net als in andere landen van groot belang is.
VRAAG
Maar nu wordt er in Duitsland ook massaal ingezet op luchtzuiveringsystemen.
DE JONGE
Nou kijk, wat je ziet is dat bijvoorbeeld Arie Slob met onderwijspartijen afspraken heeft gemaakt over het nagaan van hoe de ventilatie op scholen werkt. Wat ik zelf heb ik gedaan is afspraken gemaakt met Actiz om te kijken hoe de ventilatiesystemen in de verpleeghuizen op dit moment adequaat functioneren en ook aan de normen voldoen. Dus er is zeker aandacht voor ventilatie omdat het gewoon ook een bijdrage levert, zeker.
BOVEN (BNR)
Meneer Rutte, u had het net over beperk je reisbewegingen. Is dat inclusief een advies om alleen in noodzakelijke gevallen naar Amsterdam, Rotterdam en Den Haag te reizen?
RUTTE
Nee, zover gaat het niet. We zeggen wel: let op dat natuurlijk Amsterdam, Rotterdam en Den Haag zijn wel echt nu aan het pieken. Als je kijkt naar de cijfers die Hugo de Jonge net noemde. En je ziet ook andere regio’s daar naartoe gaan. Dus we richten het niet speciaal op Amsterdam, Rotterdam of Den Haag. We zeggen in algemene zin: beperk je reisbewegingen. Dat betekent bijvoorbeeld als je in de herfstvakantie op vakantie gaat, prima als je naar je stacaravan of je huisje of een hotel ergens gaat in Nederland. Maar ga niet heen en weer rijden. Blijf daar en kijk niet of de aardappelen thuis toch goedkoper waren. Maar blijf daar en koop daar je eten. En twee, als je gaat winkelen, zorg ervoor dat dat winkelen ook echt is voor de praktische noodzaak, namelijk spullen kopen. En ga niet met het hele gezin naar Albert Heijn.
BOVEN
Dus zo’n negatief reisadvies voor de grote steden dat is iets wat nog kan komen als het niet lukt om het virus nu...
RUTTE
Ik ga niet speculeren, ik heb net een paar dingen genoemd die zouden kunnen als het slechter gaat. Dan geldt dat je zou kunnen besluiten de horeca helemaal te sluiten en/of de sport en/of cultuur. Dus die noem ik. Maar verder gaan we niet speculeren over maatregelen. We gaan ervanuit met elkaar dat dit gaat werken.
BOVEN
Eén ding nog, klopt mijn indruk, of misschien wat kunt u daarover zeggen dat het lijkt erop alsof het kabinet eigenlijk net als in maart gekozen heeft voor een strategie die al binnen een week weer moest worden verlaten. In maart was dat de strategie van het indammen van het virus. Eigenlijk in de tijd tussen de eerste constatering van het virus in Nederland moest al binnen een dag of tien de indamfase worden los gelaten. En nu heeft u vorige week een regionale aanpak geïntroduceerd. En binnen een week moet u die alweer loslaten. U zegt net van wij willen het virus voorblijven. Maar de indruk van de maatregelen en de snelheid waarmee u escaleert geeft toch de indruk dat het tegendeel waar is.
RUTTE
Nou het tempo wordt natuurlijk bepaald door het virus, dat is het probleem. En die regionale aanpak hebben we natuurlijk al eerder aangekondigd en die hanteren we nu al een paar weken. Niet voor niks dat we vrijdag hebben gezegd dat vanaf afgelopen zondag nog eens een keer acht veiligheidsregio’s naar dat tussenniveau gingen. Maar je ziet simpelweg dat dat virus te snel opliert. Dus waar wij vanaf vorige week woensdag, donderdag in gesprek waren, intensief met steden Amsterdam, Den Haag en Rotterdam over wat is daar nader nodig nu jullie naar rood dreigen te gaan. Zagen we eigenlijk eind van de week dat die kaart van Nederland over een breder front rood kleurt. Toen hebben we dit weekend de knoop doorgehakt en gezegd: waarover we nu in gesprek zijn met de drie grote steden dat zal voor een paar weken nationaal moeten.
BOVEN
Maar dan laat u zich toch opnieuw overvallen met een strategie die in de praktijk dus niet werkt?
RUTTE
Nou de strategie is het probleem niet. Het probleem is, want de strategie gaat ervanuit dat als de aantallen en de cijfers enigszins beheersbaar zijn, dat je dan zoveel mogelijk lokaal wilt sturen. En dat doe je om ook economische effecten ook zoveel mogelijk te beperken. En bovendien zoveel mogelijk met maatregelen te kunnen komen die in die regio het meeste effect hebben. Daarom wil je dat. Maar als je vervolgens ziet, en dat is nu het geval dat in de afgelopen tijd die verspreiding zich op een niveau bevindt dat je zegt: teveel kleurt rood. Dan is het ook verstandig om te zeggen we willen zo snel mogelijk terug naar de regionale aanpak. Maar voor de komende paar weken een landelijk pakket.
VRAAG (TELEGRAAF)
Ik wil hier eigenlijk even op voortborduren. Die regionale aanpak is eigenlijk niet een kwestie van de laatste anderhalve week. In de zomer waren er al cijfers, Amsterdam, Rotterdam, daar loopt het op. Is het niet gewoon een kwestie geweest van dat de hete aardappel de hele tijd heen weer is geschoven tussen de regionale gezag en u, het kabinet. En waarom zouden we perse terug willen naar deze aanpak die ons in anderhalve week alsnog in een landelijke aanpak heeft...
DE JONGE
Kijk, we hebben sinds het voorjaar een heel intensief traject doorlopen met iedereen die dat voorjaar heeft meegemaakt om te kijken: wat zouden we anders en beter kunnen doen? En die lockdown, hoe onvermijdelijk die ook was in het voorjaar, is natuurlijk al grofmazig geweest. En eigenlijk iedereen, echt iedereen, is ervan overtuigd dat je als het kan, als het virus het ons toelaat, dat je moet willen om zo gericht mogelijk in te grijpen. Gericht mogelijk in te grijpen via testen, bron- en contactonderzoek. Het virus uitstampen waar het weer oppookt. Zo veel mogelijk recht doen ook aan regionale verschillen. En dat is vrij lang, is dat ook mogelijk geweest. Als je gewoon kijkt naar de aantallen he, rond 1 september, dat is niet zo gek lang geleden, namelijk nog geen maand. Rond 1 september hadden we 500 positieve testen met een percentage aan positieven van nog geen 3 procent. Dat was 1 september. Alleen als je kijkt waar we nu staan. Toen dus nog alle aanleiding om juist gewoon een regionale aanpak te willen zeg ik maar. Als je kijkt waar we nu staan dan zitten we rond de 3000 positieve uitslagen met een aantal besmettelijken wat ruim 100.000 is op dit moment. Kortom, wat je ziet is dat de aanpak telkens moet passen bij de mate van verspreiding van het virus. En dat is in de afgelopen weken gewoon rap gegaan. Eigenlijk alles wat daar tot op heden aan interventies is ingezet heeft er niet toe geleid dat die R naar beneden is afgebogen. En een R van 1,3 kun je hebben als je maar heel weinig besmettelijken hebt. En voor de zomer, 1 juli waren dat er 3000 geloof ik. Dan is dat goed te doen. Maar als je ruim 100.000 besmettingen hebt gaat dat gewoon gevaarlijk hard. En dan, tot die conclusie zijn wij gekomen dit weekend, dan is het niet verstandig om nu de systematiek stap voor stap te blijven volgen omdat het gevaar dan veel te groot is dat je achter het virus aan blijft werken. En wat we dus nu expres hebben gedaan is het opschalen naar nationale maatregelen om weer voor het virus uit te komen in de hoop dat daarmee die R gaat afbuigen, dus dat we weer gewoon het aantal besmettelijken weten terug te dringen. En dan, als dat lukt de komende weken, dan is het weer mogelijk om terug te gaan naar die regionale aanpak. Als dat niet lukt dan zullen we juist hardere maatregelen moeten treffen.
VRAAG
Maar wat geeft u dan het idee dat dit de volgende keer, als we het nu terugbuigen, waarom zou het dan daarna wel werken? Als het nu eigenlijk niet gelukt is? Ik bedoel het (onverstaanbaar, red.) gaat niet minder hard neem ik aan over drie weken.
DE JONGE
Maar als je het weer weet af te buigen, als het weer mogelijk is om daadwerkelijk weer af te buigen dan is er ook wel weer een mogelijkheid om te kijken of regionale verschillen ook recht kan worden gedaan in het maatregelenpakket wat je treft. Maar op dit moment zou dat onverstandig zijn. Op dit moment is het aangewezen om juist nationale maatregelen te treffen.
VRAAG
Nog één korte vraag, u had het zelf ook veel over gedrag hè, treinen voller etc.. Zijn de maatregelen, we zijn nu in een probleemsituatie gekomen, zijn de maatregelen dan niet streng genoeg geweest of hebben mensen het niet goed genoeg opgevolgd?
DE JONGE
Uiteindelijk is er echt maar één ding dat telt, dat is gedrag. Maar één ding. En als het gedrag altijd volmaakt zou zijn hoef je helemaal geen maatregelen te treffen. Dan is het gewoon gedrag. Als we ons allemaal altijd aan die anderhalve meter zouden houden, als we allemaal altijd thuis zouden blijven als we klachten hadden, altijd. Dan hoef je nauwelijks extra maatregelen te treffen. Maar het punt is, we weten dat dat steeds moelijker gaat, we weten dat dat steeds moeilijker vol te houden is. Waar maatregelen slechts over gaan, that’s all, dat is zorg dat je gedrag ondersteunt. Zorg dat je mensen helpt om zich aan dat gedrag te houden. En wat we nu zien is eigenlijk redelijk vergelijkbaar met de beginperiode van maart is dat het aantal besmettelijken gewoon groot is. Overigens, nu weten we het wel, toen hadden we eigenlijk nog maar half een idee. Dat aantal besmettelijken is zo groot dat er eigenlijk maar één echte oplossing is nu, dat is gewoon het aantal sociale contacten terugbrengen. Het aantal bewegingen terugbrengen. Zorgen dat we de groepen waarin we verkeren reduceren. Zorgen dat we niet meer op het werk verschijnen als het niet strikt genomen noodzakelijk is. Al die dingen doen die het aantal contactmomenten verminderd. Dat is wat we nu moeten doen. En laten we hopen dat we ons daaraan gaan houden. Laten we hopen dat het lukt om daarmee die R af te buigen. Want anders is er echt maar één ding mogelijk en dat is gewoon een set aan maatregelen die ons vrij dicht bij de lockdown brengt van dit voorjaar. Dat is wat we echt niet moeten willen. De economische schade daarvan is zo groot. De schade voor de samenleving daarvan is zo groot. Het is zo grofmazig, het is niet nodig dan als we ons aan al die dingen houden is het ook echt niet nodig. En lukt het ons ook echt om die R af te buigen.
VRAAG (NU.NL)
Een vraag voor meneer De Jonge, wat duidelijk is geworden is dat mensen het niet zo nauw meer nemen met de regels hè. De afstandsregels maar ook de quarantaineplicht. Wanneer komt voor het kabinet de verplichte quarantaine weer in beeld?
DE JONGE
We zijn dat op dit moment aan het uitwerken. Dat heb ik ook toegezegd aan de Kamer. En dat bestaat uit een aantal delen. Namelijk een verplichte quarantaine op grond van de huidige wet, hele omslachtige procedure. We hebben die procedure verder in een handreiking vervat en daar willen we ook wel mee aan de slag gaan. Maar we er tegelijkertijd ook al bij gezegd dat is wel heel erg omslachtig. Dus wellicht is het verstandiger om meer een bestuursrechtelijke benadering te kiezen. En ook die zijn we op dit moment aan het uitwerken. Zodra die verder is in de uitwerking zal ik daarover ook de Kamer over informeren. Maar belangrijker dan dat is en dat was ook de uitkomst van dat Kamerdebat is: zullen we eens kijken of we mensen ook beter kunnen ondersteunen bij die quarantaine. Zullen we kijken of we mensen ook kunnen begeleiden bij die quarantaine en ook daar is een aantal grote steden heel ver mee. Wat we zelf hebben gedaan is daarvoor een quarantainegids uitgewerkt. Die wordt ook verstrekt op het moment dat mensen in quarantaine moeten. Dus we zetten daar een aantal stappen in. En we kijken hoe we mensen eigenlijk zo goed als mogelijk ook kunnen ondersteunen bij die quarantaine.
VRAAG
Maar vanaf welk moment als we een X aantal besmettingen of de R komt boven een bepaald getal uit, is dat dan ook voor u een reden om te zeggen: nu komt ‘ie er? Ik maak gebruik van mijn bevoegdheid.
DE JONGE
Het is zo dat burgemeesters nu al de bevoegdheid hebben dus die zouden er nu al gebruik van kunnen maken. Maar eigenlijk iedereen vindt dat die strafrechtelijke handhaving wel echt een last resort moet zijn. Dus als mensen positief besmet zijn of evident in contact zijn geweest met iemand die positief besmet is, die evident willens en wetens heel bewust, doelbewust de quarantaineregels negeert en juist expres grote groepen opzoekt, ja dat is wel het moment waarop de GGD kan zeggen: dit is het moment om die maatregel op te leggen. Maar heel veel vaker zal het anders gaan. Heel veel vaker zal het zijn van ja, ik ben ZZP’er bijvoorbeeld en als ik niet naar de zaak kom dan heb ik gewoon geen geld. Dus ik vind het best heel ingewikkeld om me aan die maatregelen te houden. Ja, dan is het meer een kwestie van mensen op ondersteuning wijzen. Als het gaat om situaties waarbij mensen eigenlijk onvoldoende begrijpen wat die quarantainemaatregel inhoudt, dan is het zaak om dat heel goed toe te lichten, ook te wijzen op waar de ondersteuning kan worden geboden. Kortom, het is echt eerst een kwestie van goed ondersteunen, goed begeleiden, goed informeren. En daarna de handhaving als last resort. Maar ik sluit hem niet uit. We zijn hem op dit moment verder aan het uitwerken en ik kom erop terug.
VRAAG
Nog één vraag voor meneer Rutte. Het kabinet heeft altijd gesproken over die dijk om die golf tegen te houden. Daar is een heel pakket aan. Maar dat blijkt nu dat bijvoorbeeld het testbeleid niet goed heeft gewerkt, niet genoeg personeel voor de GGD voor het bron- en contactonderzoek is geweest. Maar bijvoorbeeld ook het doorlaten van vakantievluchten uit risicogebieden, u heeft het net over de herfstvakantie die er weer aankomt. Ik mis nog een beetje een soort reflectie van het kabinet op wat het zelf verkeerd heeft gedaan.
RUTTE
Ja, wil ik doen hoor, zeker. Want u heeft absoluut gelijk dat met dat testen en met dat bron- en contactonderzoeken nog niet perfect loopt. En bij testen duurt het nog in te veel gevallen te lang. En bij bron- en contactonderzoek zie je natuurlijk bij die oplopende besmettingen dat de GGD’s enorm snel mensen aan het opleiden zijn maar het niet kunnen bijhouden. Eerst dat bron- en contactonderzoek, daarvoor geldt dat de GGD’s dan moeten zeggen tegen mensen die dat zelf kunnen: bel zelf je contacten na. Dus dan vindt bron- en contactonderzoek plaats. Maar je wil eigenlijk het liefst dat de GGD het allemaal zelf kan doen. Het is risico gestuurd, dus waar het echt nodig is doen ze dat dan wel zelf. En bij het testen wordt er met man en macht gewerkt, er wordt daar vaak over gesproken om die test capaciteiten op te hogen. Waar leidt dat toe? Dat leidt ertoe dat je niet het perfecte zicht op het virus hebt zoals je dat zou willen hebben. Dus dat zicht is wat minder goed dan wanneer je dat bron- en contactonderzoek en dat testen helemaal zou kunnen doen op het niveau waar je dat wilt. Uiteindelijk ontstaat een besmetting doordat de ene persoon de andere besmet en teveel mensen besmetten op dit moment andere mensen. Dus er word met man en macht gewerkt zowel voor de GGD-capaciteit als voor de testcapaciteit om die verder op te hogen.
VRAAG
Maar bijvoorbeeld over de vakanties, laatste dan, daarvan zei u in de zomer van daar wilde u geen uitspraak over doen van zoek het zelf uit of je op vakantie gaat of niet. De herfst vakantie komt er weer aan. Wat zegt u nu?
RUTTE
Nee. We hebben van de zomer gezegd, even heel precies, als je op vakantie gaat en je gaat naar een gebied wat niet op geel staat, dus niet helemaal veilig is. Dan moet je in quarantaine als je terugkomt. En als je naar een gebied gaat wat wel veilig is dan hoeft dat niet, één. Twee als je op vakantie gaat dan houdt je je ook aan alle regels in dat land die daar gelden en bij twijfel hanteer je de Nederlandse regels. Gaan wijs op reis en volg alle adviezen. Dat geldt ook voor deze herfstvakantie. Eén, in Nederland omdat we zeggen beperk het aantal reisbewegingen, geldt je kunt natuurlijk ook in de herfstvakantie als je er echt even een paar dagen eruit wilt kun je dat doen, in eigen land als je dat doet. Maar dan ga je naar je adres en dan ga je niet daar funshoppen, of allerlei andere dingen doen. Ook dan geldt op die plek: beperk het aantal reisbewegingen. Maar als je even wil uitpuffen in de herfstvakantie moet dat natuurlijk kunnen. Mensen hebben maanden hard gewerkt, dat snap ik heel goed. En ga je naar het buitenland, dan geldt als altijd dat er niet heel veel buitenland meer is waar je heen kan. Want heel veel buitenland is op oranje omdat wij hebben gezegd: er zijn te veel besmettingen. Of het is oranje omdat ze ons niet willen hebben, omdat wij te veel besmettingen hebben. Dus er zijn niet heel veel mogelijkheden meer in het buitenland. Maar als je het doet, dan hou je je aan alle regels en als het geel is, dan moet je in quarantaine. Als je nou gaat kijken naar... Nou dat is eigenlijk de hele situatie.
AHAROUAY (NRC)
(Onverstaanbaar, red.) maandenlang jullie aanhoren en jullie hebben dan een OMT-advies gehad dat wij niet hebben gezien en vervolgens komen jullie met maatregelen. Dus mijn vraag zou nu eigenlijk zijn: zijn er maatregelen die jullie nu treffen die tegen het advies in zijn van het OMT?
RUTTE
Nou niet tegen, maar op onderdelen moeten we onze eigen afweging maken. Het OMT zegt bijvoorbeeld: binnen zou je 20 mensen moeten doen en niet 30. En wij hebben gezegd na lang afwegen: we gaan op 30, want dat was ook het aantal wat we in maart hadden. En we denken in de horeca dat dat prima kan. Het OMT zegt bijvoorbeeld: je moet de groepsgrootte doen op 3 binnen, maar dat geldt dan ook voor jongeren vanaf 15. Wij zeggen: doe 4, maar het geldt voor jongeren vanaf 13. Dus je ziet daar kleine verschilletjes waar we na alle weging ietsjes afwijken naar een plus of naar een minnetje. Maar on balance ongeveer doen we wat het OMT adviseert.
AHAROUAY
Oké het is niet zoals toen met het besluit met de scholen bijvoorbeeld dat jullie iets hebben besloten waarvan het OMT het tegenovergestelde had geadviseerd?
RUTTE
Nee maar overigens dat besluit hebben wij steeds heel duidelijk betoogd dat dat niet is om virologische redenen toen he of epidemiologische redenen. Maar dat dat was omdat de samenleving met zijn voeten aan het stemmen was. Wij hebben gezegd: het hoeft niet, we zijn er eigenlijk ook tegen, maar we doen het omdat te veel mensen nu hun kinderen thuis houden en te veel leraren thuis bleven. Dat was de situatie half maart.
AHAROUAY
Komen die OMT-adviezen op een gegeven moment openbaar?
DE JONGE
Die zijn altijd openbaar.
AHAROUAY
Ja zeg maar voordat wij hier zitten. Dat wij met het OMT-advies...
DE JONGE
Nee we doen het in de goede volgorde. Dus wij krijgen het advies en nemen daarover een besluit. Daarover informeren we u en daarna sturen we ons besluit met het advies aan de Kamer.
AHAROUAY
Oké dan heb ik nog even een vraag over het dashboard want dat werd aangekondigd met het idee: dan kunnen we regionaal gaan ingrijpen als het nodig is. Daar is ook een signaalwaarde voor bedacht. Nou is die signaalwaarde van 7 besmettingen op 100.000 inwoners al begin september in die drie grote steden heeft dat al plaatsgevonden en pas vorige week kwamen jullie met die eerste regionale maatregelen. Eigenlijk een beetje aansluitend op wat De Telegraaf net al vroeg. Eigenlijk is dat toch gewoon te laat? Wat is er in die twee weken gebeurd?
DE JONGE
Nee wat we altijd hebben gezegd is dat wij een dashboard zouden ontwikkelen, dat hebben we ook gedaan, met een aantal indicatoren. Indicatoren die ons direct iets zeggen en eerder al dan ziekenhuisopnames iets vertellen over: hoe zit het eigenlijk met de ernst van de verspreiding van dat virus? Daar waar we in maart eigenlijk al zicht hadden op de ziekenhuisbedden wilden we eigenlijk vroeger een eerder zicht hebben op de verspreiding van het virus en een van de indicatoren die ons daarbij heel erg helpt is het aantal positieve testuitslagen. Het aantal positieve testuitslagen, toen hebben we vervolgens daar een signaalwaarde op moeten markeren. En eigenlijk hebben we daar de vergelijkbare signaalwaarde gekozen die ook Duitsland heeft. Dat is 50 per week, laten we zeggen 7 per dag gemiddeld over de afgelopen 7 dagen. En we hebben inderdaad gezien dat een aantal weken geleden voor het eerst Amsterdam en Rotterdam dat begonnen te overschrijden. Maar goed, toen zaten we nog helemaal in de beginfase en dat is vervolgens met hen heeft dat aanleiding gegeven om te komen tot een gesprek. En je duidt natuurlijk die signaalwaarde, dat hebben we ook altijd gezegd, ook altijd in de context van het geheel. Dus in de context ook van andere indicatoren die een rol spelen bij het vormen van een oordeel, een weging van hoe gaat het hier in deze regio En wat natuurlijk waar is dat wij waar we een aantal weken geleden hebben besloten om tot die regionale aanpak op deze manier over te gaan, dus dat we die signaalwaarde ook zouden relateren aan een regionaal maatregelenpakket, dat we bezig zijn met de uitwerking daarvan. En met het inregelen daarvan. En ook zien dat we dat gelijk al moeten gaan inzetten.
AHAROUAY
Oké dus eigenlijk kort gezegd: de volgende keer dat de signaalwaarde er weer bovenop komt. Laten we hopen dat straks het weer stabieler wordt. Stel daarna komt die signaalwaarde weer op een gevaarlijk getal, ik hoop dat mensen het nog volgen, dan wil u sneller ingrijpen de volgende keer?
DE JONGE
Ja wat je wilt eigenlijk is een steeds voorstelbaarder pakket. Zo hebben we er ook met de Kamer over gesproken. Een steeds voorspelbaarder pakket is: wanneer zit je in welk risiconiveau en wanneer heb je dus ook te maken met welke maatregelen? Dat zijn we nog aan het uitwerken en het moet al ingaan. Dat is de situatie van dit moment. Maar het moet een steeds voorspelbaarder pakket worden. Dus die 7 per 100.000 dat is de drempelwaarde eigenlijk om van 1 naar 2 te gaan. Met ook een aantal positieve testuitslagen van een percentage van meer dan 5%. Dat zou dan aanleiding zijn om van niveau 1 naar niveau 2 te gaan. En van niveau 2 naar niveau 3 gaat het over 150 per 100.000 in de afgelopen week. Gaat het over een percentage aan positieve uitslagen van meer dan 10%, en zo zou je nu uitkomen bij drie regio’s die je in dat derde opschalingsniveau zet. Wij hebben nu gezegd: dat moeten we dus nu landelijk opschalen om te voorkomen dat de rest er heel rap achteraan gaat. En we zeggen daarbij ook: waar we steeds voorspelbaarder in zullen moeten worden in welke maatregelen passen nou bij welke inschaling? Want dat moet eigenlijk de nieuwe voorspelbaarheid worden. We hadden voor de zomer een routekaart, toen kwamen we uit die hele grote golf, toen hadden we een overgangsfase met een routekaart waarin we telkens iets loslieten en vervolgens pas na een aantal weken keken wat daarvan het effect. En waar we nu weer naar terug willen eigenlijk, we gaan dit een aantal weken aankijken. Als het lukt, dat hoop ik van harte dat het lukt, dat we die golf weten te breken, dan kunnen we terug naar een regionale differentiatie. Als het ons niet lukt, dan zullen we over moeten gaan op steviger maatregelen.
AHAROUAY
Meneer Rutte, u sprak net over opnieuw gesprekken voeren met werkgevers en werknemers. Betekent dat dat er een nieuw steunpakket komt? Versneld...
RUTTE
Nou het steunpakket wat er nu is, dat is eigenlijk werkt dat want dat ademt mee met de situatie. Er is een probleem in dat steunpakket en dat is in de TOZO, u kent hem. Die biedt inkomensondersteuning aan zelfstandige ondernemers. En daar zou een aanscherping komen per 1 oktober. Namelijk dat dan mee zal worden gewogen: het inkomen. Dus sorry, de inkomenstoets. Of sorry de vermogenstoets. En daarvan zeggen we: dat ligt eigenlijk nu niet in de rede. Als je dit pakket nu maakt dan zou je die vermogenstoets per 1 oktober niet moeten doen. In de uitvoering is dat vreselijk lastig nu. Omdat hij natuurlijk al was aangekondigd, dus we zijn daarom in overleg met gemeenten over invoering van de vermogenstoets op een later moment. Dus als je naar het hele pakket kijkt van alle regelingen voor ondernemers en werknemers, alles ademt mee. Maar deze zit een aanscherping in waarvan we zeggen: die is eigenlijk niet helemaal gepast nu, dat is die bepertke vermogenstoets per 1 oktober. Lastig om die er nu uit te halen, willen we wel doen en zijn we over in gesprek. En verder praten wij breder, ik had vanmiddag nog even contact met de voorzitter van VNO-NCW. Maar het geldt ook voor de vakbeweging, ik heb contact gehad met Koolmees. En hij en Wiebes gaan later deze week in gesprek met sociale partners om ook breder te kijken: hoe kunnen we elkaar ondersteunen?
DE ZOETEN (NIEUWSUUR)
Meneer Rutte, als u straks boodschappen gaat doen, zet u dan sowieso een mondkapje op?
RUTTE
Heb ik nog niet over nagedacht. Nog niet over nagedacht. Ik denk dat ik dat wel ga doen ja.
DE ZOETEN
Ja, acht u dat dan ook zinvol?
RUTTE
Ik denk dat het iets bijdraagt ja. Ik denk dat het iets bijdraagt. Net zoals het in het openbaar vervoer wel degelijk effect heeft ja.
DE ZOETEN
Vindt meneer Van Dissel dat inmiddels ook?
RUTTE
Nou, meneer Van Dissel heeft niet gezegd dat het niks bijdraagt, hij zei alleen: pas op dat je het niet in de plaats laat komen van de anderhalve meter. Want de anderhalve meter is superieur. Op plekken waar je die anderhalve meter niet kunt handhaven, zoals in het openbaar vervoer of op Schiphol, doe daar een mondkapje want daar heeft het wel degelijk enig effect. Het verschil natuurlijk tussen een winkel en het openbaar vervoer is dat je in de winkel even langs iemand loopt en niet naast iemand zit. Dus het zijn hele korte contacten. Vandaar dat we tot nu toe gezegd hebben: daar is het niet nodig. Wij vinden dat overigens nog steeds niet dat het verplicht moet worden. We geven het als advies. En het advies is dus om het in de drie grote steden te doen en ik denk dat ik dat ook ga doen ja.
DE ZOETEN
Maar wat is dan het verschil, want u zei: eerder vonden we het niet nodig, waarom nu dan wel?
DE JONGE
Misschien in aanvulling daarop, kijk wat het OMT-advies is geweest in de zomer toen we vroegen van zouden nou al die inzichten ook uit andere landen op dit moment in Nederland tot een nieuw inzicht moeten leiden? Toen hebben we het OMT om advies gevraagd, toen heeft het OMT gezegd: ons is niet gebleken dat daar enig wetenschappelijk inzicht is dat in Nederland tot een andere conclusie moet leiden. Maar dat was ook gegeven de situatie van dat moment, namelijk een vrij lage besmettingsgraad. En ook toen heeft het OMT gezegd: dit kan anders worden op het moment dat de besmettingsgraad ook in Nederland sterk toeneemt. Me dunkt dat we nu zien in een aantal grote steden, namelijk in deze drie op zijn minst dat de besmettingsgraad toe is genomen.
DE ZOETEN
Maar waarom dan, want u heeft het er net over dat u ziet: dat zijn niet alleen de grote steden, we zien het overal. Waarom dan niet gewoon landelijk een mondkapjesplicht?
DE JONGE
Omdat je wel degelijk ziet dat in de grote steden in die drie grote steden de besmettingsgraad dusdanig hoog is...
DE ZOETEN
Ja maar u zegt net: andere gebieden volgen heel snel...
DE JONGE
Maar misschien moet ik even mijn zin afmaken toch. Namelijk, we hebben in het vorige OMT-advies gezien dat het OMT zelf zegt: als de besmettingsgraad verandert kan dat ook voor Nederland tot andere conclusies leiden. Dat is voor ons de aanleiding geweest om het OMT opnieuw te vragen: weeg dat dan opnieuw, want de besmettingsgraad is nu echt serieus anders da anderhalve maand geleden. En in aanloop eigenlijk naar dat advies dat we verwachten van het OMT te krijgen hebben we gezegd: nou dan moeten we voor de drie grote steden waar dat op dit moment het sterkst speelt, zullen we daar het advies moeten geven om in de winkels een mondkapje te dragen. Maar als een volgende een vierde, een vijfde, een zesde regio ook naar dat derde risiconiveau gaat, dan zal dat ook voor die andere regio’s gaan gelden.
DE ZOETEN
Ja het is een beetje zo’n lang verhaal die mondkapjesplicht in Nederland. Maar u vraagt dan nu weer een nieuw advies van het OMT. Komt dat dan pas over drie weken eventueel een verdere stap of zou dat al volgende week kunnen of zodra dat advies er is?
RUTTE
Nee maar kijk dat komt zo snel mogelijk. Maar het punt is met de mondkapjes, er zijn gelovigen aan beide kanten. Gelovigen die zeggen: het werkt absoluut en er zijn ook mensen die zeggen: het werkt nauwelijks. Als je kijkt naar Spanje... (Onverstaanbaar, red.) Ik maak toch even het antwoord af, want als u er steeds doorheen... en daarna geef ik u alle gelegenheid weer hoor, want we moeten dat echt samen helemaal uitboren. Maar je ziet in Spanje en Frankrijk dat het aantal besmettingen enorm oploopt en daar geldt bijna overal een mondkapjesplicht. Maar dat is ook weer het bewijs van het ongerijmde wat ik net zeg, dus daar moet je ook weer voorzichtig mee zijn. Nou als je dan dat allemaal ziet kun je het best toch terugvallen op het OMT-advies wat inderdaad zegt: bij sterke oploop kan het wel degelijk meerwaarde hebben. Wij zeggen nu ook niet voor de hele regio’s Amsterdam, Rotterdam en Den Haag, maar in de steden: doe daar nou dat mondkapje op de komende tijd. Als advies, de winkel kan je daar ook toe dwingen. Althans die kan zeggen: we willen je niet hier hebben als je het niet doet. En vervolgens vragen we er ook advies over. We moeten volgens mij een beetje weg uit de sfeer van je bent voor of tegen het mondkapje. Waar ik alleen voor wil waarschuwen, want die discussie heb ik ook wel met veel mensen die zeggen: ja, maar het mondkapje gaat ons nu helemaal redden. Daar zijn we echt, daar is echt geen bewijs voor.
DE ZOETEN
Nee, maar er zijn ook mensen die zeggen niet het gaat ons misschien redden, dat niet, maar wel: waarom niet gewoon doen?
RUTTE
In die zin is natuurlijk wat het OMT ook zegt: als het zo sterk oploopt wat Hugo de Jonge net zei, in bepaalde gebieden, dan is het, dan heeft omdat het wel degelijk iets doet, daarom ook in het OV waar je naast mensen zit en waar je geen anderhalve meter afstand kunt houden, dan kan het een meerwaarde hebben. Dus daarom zeggen we, laten we nou eens even dat in die drie steden doen.
DE ZOETEN
Tot slot, als u ziet hoe snel alles nu weer is opgelopen, het aantal besmettingen, kunt u zich dan voorstellen dat we daadwerkelijk over drie weken weer kunnen afschalen? Of is er toch eigenlijk wel een grote kans dat dit de hele winter voort zal duren?
RUTTE
Het doel van dit pakket, wat we nu doen, is om die 1,3, even sorry, jargon, maar je zit dus in hoe snel verspreidt dat virus zich? We worden met 17 miljoen mensen inmiddels ook te deskundig helaas in dat virus. Maar ja, dat is nou eenmaal de ellende waar we in zitten met z’n allen. Die 1,3, dus dat is hoe snel het zich verspreidt, waardoor je ook in een tekort aantal dagen verdubbelingen ziet van het aantal opnames en besmettingen. Omdat dat zich voordoet hebben we gevraagd aan het OMT: wat moeten we doen? En die zeggen: je moet terug naar 0,9. Je moet echt onder die 1 komen weer. Nou, hier ligt een pakket waarvan we grosso modo zeggen: dat zou het moeten doen. Dan hou je ook rekening dat niet iedereen alles doet wat je wilt. We zijn niet naïef, maar wel gewoon zoveel mogelijk mensen uiteraard. En dan kun je ook echt dat effect gaan zien over 10 dagen, twee weken, misschien nog iets langer. En vandaar dat we zeggen, ik had gehoopt twee weken, toen hebben we gezegd, nee niet doen, drie weken. Want je moet even wat meer tijd nemen, om echt te bekijken of het werkt. En dan zie je ook die effecten. Als die te weinig zijn, ja, dan heb je een probleem.
VRAAG
Die R moet dus echt onder de 1 zitten om te zorgen dat er weer versoepelingen kunnen komen?
RUTTE
Of het zicht erop in ieder geval, omdat die R natuurlijk vertraging heeft, maar je wil uiteindelijk wel zien dat het werkt.
VRAAG
[onverstaanbaar, red] u zei dat de hele horeca dichtgaat [onverstaanbaar, red] dus afhaalrestaurants en bezorgdiensten, dat die ook om 22.00 uur dicht moeten.
RUTTE
Nee, niet de hele horeca, u bedoelt vanaf 22.00 uur?
VRAAG
Ja.
RUTTE
Ja, sorry, nee zeker. Nee, voor afhaalrestaurants geldt dat die om 2.00 uur moeten sluiten en geen alcohol meer mogen verkopen na tienen.
VRAAG
En het geen publiek meer bij sportwedstrijden. Betekent dat ook dat ouders hun kind niet meer..?
RUTTE
Klopt, helaas, dus het is weer kinderen afleveren bij het hek. En dat is allemaal ontzettend ellendig, en wat Hugo ook net zei, die ouders hebben ook coronadiensten gedraaid en alles gedaan. En we zien overigens ook, na de discussie vorige weekend, dat het toch dit weekend weer wat beter ging met het publiek bij betaald voetbal, dus dat iedereen verschrikkelijk zijn best doet. Maar als je de hele optelsom neemt van de sport, amateur en prof, en je ziet hoeveel mensen daar sporten maar ook hoeveel publiek er is, en je wilt dat sporten zelf overeind houden, want dat is gewoon voor onze gezondheid belangrijk en je ziet ook dat je moet proberen dat aantal contactmomenten en bewegingen te beperken, dan hebben we gezegd: laten we dan de klap doen, of de keuze maken op dat publiek. En dat is dus helaas ook ja, voor ouders die hun kinderen naar sport brengen en ook voor de kantines die dicht moeten.
VRAAG
Premier Rutte, bij de eerste lockdown gold de maatregel van maximaal 30 mensen ook in kerken. Waarom is dat nu niet zo? Bent u niet bang dat daar het virus kan overdragen?
RUTTE
Daar geldt dat er echt heel goed overleg is met kerken. Je zit a) met de grondwet natuurlijk, want ons altijd al ingewikkelde situaties gaf met kerken om te voorkomen dat je niet de vrijheid van godsdienst beperkt. Maar er is ook echt heel intensief contact tussen kerken en Ferd Grapperhaus. En dat overleg geeft ons vertrouwen dat het daar kan, maar ook die zullen weer opnieuw met elkaar in gesprek moeten, om opnieuw te kijken. Ik sprak vanmorgen Gert-Jan Segers die zegt: in mijn kerk gaat het eigenlijk heel netjes: handen wassen, heel veel deuren die opengaan, en ook qua alle andere afspraken die gelden voor zingen en noem maar op, doen ze dat heel netjes. En dat is volgens mij voor de meeste kerken het geval. Maar ook daarvoor geldt dat we opnieuw natuurlijk het gesprek moeten voeren.
VRAAG
Maar kerken doen het dus eigenlijk zo goed dat de maatregelen niet nodig zijn?
RUTTE
Nou een paar uitzonderingen hebben we gemaakt, één is op de kerken en de andere uitzondering is op begrafenissen. Daar geldt die dertig wel voor bruiloften, niet voor begrafenissen geldt die beperking van dertig binnen, veertig buiten. Niet voor begrafenissen dus. Dus er zijn een paar uitzonderingen gemaakt. En die staan op de website.
VRAAG
En die grondwettelijke bezwaren die waren de eerste lockdown ook al, heeft de Raad van State u eigenlijk op de vingers getikt?
RUTTE
Nee, nee, maar we proberen natuurlijk, ja weet je, het is allemaal niet precies met een mesje te knippen. Er zal alle discussie, ja we hebben echt heel veel discussie met elkaar gehad hoe doe je het nou precies? Maar je maakt geen wet. Wat we moeten doen is een pakket waardoor we de komende drie weken elkaar even wat minder zien helaas.
VRAAG
En hierover is ook gediscussieerd?
RUTTE
Nee over de kerken niet lang, nee.
LEMSOM (EenVandaag)
Meneer De Jonge, u heeft altijd gezegd: als die tweede golf eraan komt dan wordt die corona-app essentieel. Wanneer komt die er.
DE JONGE
Ah, dat ligt in de Eerste Kamer op dit moment. We hebben, die corona-app is af. In vijf regio’s wordt die ook gewoon volop gebruikt op dit moment. En ik hoop ‘m zo snel mogelijk te kunnen introduceren. Maar we hebben ook advies gehad van de Autoriteit Persoonsgegevens en die heeft gezegd: je zou eigenlijk de wettelijke grondslag voor het gebruik van die app zou je eigenlijk beter in de wet moeten zetten.
LEMSOM
Vooralsnog is natuurlijk het testbeleid niet op orde, dus wat moeten mensen doen die straks die corona-app hebben, die misschien een melding krijgen en die zich vervolgens niet kunnen laten testen?
DE JONGE
Hetzelfde wat mensen moeten doen als ze naar voren komen uit bron- en contactonderzoek. En als mensen naar voren komen uit bron- en contactonderzoek dan moeten ze thuisblijven. En als ze klachten krijgen dan moeten ze zich laten testen en dat moeten mensen die de app gebruiken ook doen. En dan gaat u volgende vraag natuurlijk zijn maar heeft de app dan eigenlijk nog wel meerwaarde? Het antwoord op die vraag is. Want die app is namelijk veel completer in het onthouden wie je allemaal bent tegengekomen binnen de anderhalve meter. En die app is ook nog eens een keer sneller in het informeren dat je in contact bent geweest. Dus die app heeft absoluut meerwaarde.
LEMSOM
En als je je vervolgens niet kan laten testen, er zit een eigen foutmarge in die app, dan kan ik me voorstellen dat het enthousiasme om hem te downloaden toch wel afneemt zolang dat testbeleid niet op orde is.
DE JONGE
Maar wat willen we nou? We willen toch met elkaar dat virus eronder zien te krijgen? En als je dat virus eronder wilt krijgen dan zal je de hele keten van besmetting zal je moeten doorbreken. En dat doorbreek je door als je in contact bent geweest met iemand thuis te blijven. Dat is de basis. Hetzelfde geldt met bron- en contactonderzoek. Wat zou kunnen is dat het op enig moment weer lukt om ook mensen zonder klachten te testen. Maar dat zullen we echt alleen pas doen op het moment dat we eerst al die mensen met klachten kunnen testen. Wat ook nog zou kunnen...
LEMSOM
Hoe lang duurt dat nog, denkt u?
DE JONGE
Wat ook nog zou kunnen is dat we op enig moment werken aan voorrang voor mensen die bijvoorbeeld uit bron- en contactonderzoek naar voren komen of uit die app naar voren komen. Dat zijn allemaal keuzes die nog gemaakt kunnen worden. Maar de basis is, als je in contact bent geweest met iemand die besmet was, dat is de basis.
DE ZILVER (RTL NIEUWS)
Meneer Rutte, nog even tot slot, het lijkt misschien nog heel ver weg, vier en een halve maand. Maar we krijgen er al heel veel vragen over van kijkers. Carnaval. Daar wordt in het zuiden echt mee geworsteld. Met carnavalsverenigingen, met regio’s, moet u niet gewoon nu al zeggen ook gezien de haard de carnaval dit jaar was, dat gaat gewoon allemaal niet door?
RUTTE
Ik zet ‘m op het lijstje. We komen erop terug. Bedankt voor de tip.