Letterlijke tekst persconferentie na ministerraad 26 juni 2020
Letterlijke tekst van de persconferentie van minister-president Rutte na afloop van de ministerraad op 26 juni 2020. Bekijk de hele persconferentie via YouTube.
Inleidend statement minister-president Rutte
Ja, goedemiddag allemaal. Het was een bijzondere week, met afgelopen woensdag voorlopig, we hopen voorlopig, de laatste Ministeriële Commissie Crisisbeheersing en de aansluitende persconferentie. En gisteren, naar het zich laat aanzien, ook het laatste Kamerdebat voor het reces over de coronacrisis, althans dat hopen we. Als je zo vlak voor de zomer de balans opmaakt en dat vergelijkt met maart, dan denk ik dat je kan vaststellen dat we in wat rustiger vaarwater zijn beland. Het aantal sterfgevallen, het aantal nieuwe besmettingen, het aantal ziekenhuis- en IC-opnames, die zijn stabiel of licht dalend. En zoals ik dat afgelopen woensdag ook zei bij de persconferentie: dat hebben we echt met z’n allen bereikt, met 17 miljoen mensen. Het waren maanden van opofferingen, van afstand, van verlies en onzekerheid, maar nu zitten we wel in een fase dat we ook weer dingen kunnen. Die afstand blijft nog even, maar we kunnen weer dingen doen. En dat betekent dat het ook mogelijk was om een aantal versoepelingen, die eigenlijk pas voor 1 september voorzien waren, dat we die iets naar voren konden halen, al naar 1 juli. Maar toch en je ziet het ook in de wereld, dagelijks recordaantallen besmettingen, veel hogere aantallen wereldwijd dan toen in Nederland de piek bereikt werd eind maart. Wereldwijd zie je: de aantallen liggen nu twee tot drie keer hoger dan ze wereldwijd lagen eind maart. Het virus is niet weg. En daarom is het zo belangrijk dat we weliswaar meer vrijheid hebben gekregen met z’n allen weer, dankzij de gezamenlijke inspanningen, maar dat we dan ook die gezamenlijke verantwoordelijkheid wel echt moeten volgen. Die verantwoordelijkheid is belangrijk voor onze gezamenlijke veiligheid. We doen dat echt met z’n allen en daarmee kun je voorkomen dat er een tweede golf komt. Daarom de anderhalve meter, daarom thuisblijven bij klachten, daarom drukte vermijden, daarom zo veel mogelijk thuiswerken en daarom ook de handen stuk wassen. En heb je klachten, je meteen laten testen. Want alleen op die manier houden we die zwaarbevochten ruimte in stand en voorkomen we dat we uiteindelijk in deze mooie zomer weer te maken zouden krijgen met beperkingen.
Het heeft natuurlijk ook een enorme invloed gehad, de coronamaanden, op onze economie. Heel veel mensen hebben dat zelf gemerkt, merken dat nog iedere dag. Je ziet het ook terug in de overheidsfinanciën. Er is vandaag, als het goed is bij de stukken, een eerste raming naar buiten gekomen dat we eind dit jaar uitkomen op een tekort, echt van astronomische omvang: 68 miljard toe. Dat is 8,7% van het nationaal inkomen. De overheidsschuld die loopt op tot bijna 500 miljard, tot 63,1%. En dat komt vooral voort omdat we natuurlijk hele grote pakketten steunmaatregelen hebben moeten afkondigen. Overigens, dat we met z’n allen in staat zijn – ook weer iets dat we met z’n allen gedaan hebben in de afgelopen jaren – om dit nu mogelijk te maken, komt ook omdat we met z’n allen die buffers hebben opgebouwd, een enorme appel voor de dorst en wat zijn we blij dat die appel d’r lag en dat die niet al was opgegeten door anderen. Maar goed, nogmaals, ook hiervoor geldt natuurlijk: als we het virus verder onder controle kunnen houden, als we dat met z’n allen bereiken, dan zal ook het herstel natuurlijk weer sneller kunnen plaatsvinden.
Tot slot kan ik u melden dat Raymond Knops vandaag de vergadering eerder heeft verlaten, hij is naar Zeeland gegaan. Daar zijn de afgelopen week en weken constructieve gesprekken gevoerd met de Zeeuwse bestuurders over een pakket maatregelen om Zeeland te compenseren voor het niet doorgaan van de verhuizing van de marinierskazerne. Hij hoopt daar vanmiddag in Zeeland de puntjes op de I te zetten en ik heb daar vertrouwen in, dat dat goedkomt vanmiddag, gezien alle gesprekken die hebben plaatsgevonden. En hij is later vanmiddag in Middelburg dan ook beschikbaar voor een toelichting.
Aanpak coronavirus
BREEDVELD (NOS JOURNAAL)
Meneer Rutte, u benadrukt weer voorzichtig te blijven omdat het virus zo weer kan oplaaien. Hoe kijkt u in dat licht naar het initiatief van Corendon dat weer wil gaan vliegen met regelmaat op Turkije en reizigers zegt: ja, als je een test doet hoef je ook niet meer twee weken quarantaine bij terugkomst in acht te nemen?
RUTTE
Ja, dat laatste is echt onzin. Daar gaat Corendon ook niet over. En al dat testen wat zij willen doen, dat heeft natuurlijk maar beperkt zin. Je hebt risico op veel vals negatieve als mensen geen klachten hebben. En mensen die besmet raken hebben vaak nog, zitten vaak nog in een fase dat ze die klachten niet hebben, zelfs de presymptomatische klachten niet waardoor die testen gewoon minder betrouwbaar zijn. Voor Turkije geldt simpelweg dat daar een oranje reisadvies geldt. Dat betekent alleen noodzakelijke reizen. Dus ofwel Corendon heeft ontzettend veel klanten die noodzakelijke reizen moeten maken naar Turkije. Maar mijn indruk is toch dat het vooral vakantiereizen zijn en die passen daar niet.
BREEDVELD
Vindt u het onverantwoord?
RUTTE
Ja ik vind het echt onverstandig en onverantwoord inderdaad. En daar zal minister Blok, of dat heeft hij volgens mij al gedaan, Corendon ook op wijzen.
BREEDVELD
Ja dat zij dit niet zo mogen organiseren en zeker niet mogen adviseren, is dat het?
RUTTE
Nou dat het gewoon onverstandig is. Kijk je mag natuurlijk vliegreizen aanbieden naar Turkije als je denkt heel veel klanten te hebben die ondanks het oranje reisadvies een noodzakelijke reis moeten maken. En dat lijkt me niet waarschijnlijk. Het zijn natuurlijk vakantiereizen. En vakantiereizen naar Turkije, als het op oranje staat, moet je gewoon niet doen. Daar komt bij dat ze waarschijnlijk ook niet verzekerd zijn, de reizigers. Dus ja, aan alle kanten is het onverstandig.
BOVEN (BNR)
Meneer Rutte, u noemde het net maanden van opoffering die we gezien hebben in Nederland. Eigenlijk ook redelijk bizarre maanden die we hebben meegemaakt natuurlijk ook, politiek bizarre maanden. Een van de dingen die me opviel was dat Diederik Gommers van de Nederlandse Vereniging voor Intensieve Zorg, die had het laatst bij Op1 over de discussie tussen de politiek en de medische wereld over Code Zwart, het omgaan met keuzes op de intensive care. En hij noemde dat eigenlijk als een van de zwaarste momenten die hij heeft meegemaakt. En vooral ook die discussie met de politiek daarover. U was zeg maar de andere partij in die discussie. Hoe heeft u dat beleefd? Was dat voor u ook een van de zwaarste momenten van de afgelopen periode?
RUTTE
Nee. Dat was niet een van de zwaarste, maar wel een belangrijk moment. Het gaat natuurlijk om een medisch-ethische discussie: hoe zou je omgaan met een tekort aan IC-capaciteit? En dat is een debat dat vooral onder medici gevoerd moet worden. Wat ik alleen wel heb gezegd is dat ik ertegen zou zijn om ergens in de triage, als een soort laatste drempel een leeftijdsdrempel in te bouwen. Daar zou ik echt tegen zijn.
BOVEN
Hoe verliep die discussie?
RUTTE
Dat ga ik u niet vertellen, dat is gewoon vertrouwelijk. Nee, dat gaat niet.
BOVEN
Maar het is natuurlijk wel een belangrijk punt als je het hebt over de samenleving hoe die georganiseerd is, hoe daar politiek en medische wereld tot een vergelijk moeten komen.
RUTTE
Nou dat hoeft niet, uiteindelijk beslist de politiek in Nederland, hè.
BOVEN
U zei net: u vond dat niet het zwaarste moment. Wat was voor u het zwaarste moment de afgelopen maanden?
RUTTE
Heel veel momenten, heel veel momenten. Ik vond het nemen van de besluiten half maart om zover onze economie toch stil te leggen, dat vond ik een hele grote ingreep en die was noodzakelijk. Kon niet anders. Maar je weet natuurlijk op dat moment dat dat ook enorme gevolgen heeft voor mensen. Wat ik emotioneel heel bijzonder vond om te zien, is hoe in die hele moeilijke weken onze intensive cares, maar natuurlijk ook veel breder in ziekenhuizen, verpleeghuizen, in de hele medische sector, je zag natuurlijk heel sterk terug die weken waar we allemaal bezig waren met de vraag: gaat de IC-capaciteit het redden? Hoe daar met man en macht is gewerkt door verpleegkundigen, artsen, patiëntenvervoerders, schoonmakers om daar de zaak in goede banen te leiden. Dat was niet zozeer een zwaar besluit, maar vond ik wel emotioneel om te zien. Dat je denkt: verdomme wat hebben we toch een mooi land en wat werken daar fantastische mensen.
BOVEN
Een ding nog. Uw eerste toespraak is vaak vergeleken met die van Den Uyl. Dat is dan de vorige premier die een televisietoespraak heeft gehouden. Maar eigenlijk heeft u niet een televisietoespraak gehouden, u heeft er misschien wel twintig gehouden met die persconferenties na de MCCb.
RUTTE
Ja, zo kan je het ook zeggen, ja.
BOVEN
Zeven miljoen kijkers.
RUTTE
Als jullie het allemaal uitzenden zijn het tv-toespraken. Maar dat was niet mijn plan. Mijn plan was u toe te spreken. Maar u zond het ook uit naar de bevolking.
BOVEN
Ik had wel vaak het gevoel dat u eigenlijk een beetje over de hoofden van de pers met de bevolking communiceert in die persconferenties.
RUTTE
Ja, pfff, weet ik niet. Ja, weet je, we hebben hier een persconferentie. En de mensen kunnen het volgen, ik denk op politieke zenders en websites. Volgens mij wordt dit niet live uitgezonden. Ja, dan zou ik echt in mijn hoofd moeten gaan graven: als je weet dat het live wordt uitgezonden of je dan een wat andere toon kiest. Daar zou ik langer over moeten nadenken. Maar ja, het hielp natuurlijk wel want daardoor konden we onze boodschap natuurlijk met een gigantische megafoon bij heel veel mensen in de huiskamer krijgen.
BOVEN
Zeven miljoen kijkers.
RUTTE
Het liep wel terug.
BOVEN
Het liep terug, meer kijkers dan het huwelijk tussen Willem-Alexander en Máxima.
RUTTE
Ja, dat is dan weer natuurlijk gevoelig in de relatie met het staatshoofd. Maar verder ja.
BOVEN
Maar je formuleert dan toch anders? Je bent dan toch een ander soort tekst aan het afdraaien?
RUTTE
Pfff. Ik probeer overal wel dezelfde formuleringen te kiezen. En ik probeer en dat lukt niet altijd, te praten zonder jargon. Dus niet hebben over intergenerationele solidariteit, maar ervoor zorgen dat oud en jong samen goed verder kunnen. Dus je probeert in normaal Nederlands te praten, maar dat probeer ik altijd wel. En als je natuurlijk een wat langer inleiding houdt bij zo’n persconferentie dan zoek je ook wel naar een of twee metaforen die hopelijk dan helpen om de boodschap extra vleugels te geven. Ja, dat lukt ook niet altijd. We zagen van de week meneer Lips in een tv-rubriek zeggen dat het de laatste keer minder goed gelukt was. Dus dat lukt ook niet altijd. Ik vond het trouwens best een aardige deze keer, maar hij was kritisch.
BOVEN
Reclame voor De Dijk hè, was het.
RUTTE
Ja, dat zat bij Hugo de Jonge. Ik had weer een andere. Ik had nog die loopings uit mijn speech van maart, heb ik teruggehaald.
BOVEN
Het knuffelen met Macron.
RUTTE
Nou het knuffelen met Macron was niet voorbereid, dat zijn de spontane momenten. Althans de uitspraak erover.
DE WINTHER (TELEGRAAF)
Ja, meneer Rutte, even in navolging op collega Breedveld en de vakantiereizen van Corendon. Kunt u mensen, het zijn niet alleen mensen die op vakantie willen, maar mensen ook die op familiebezoek willen bijvoorbeeld, enig houvast geven over wat nou het moment was waarop ze van het kabinet horen of er buiten de landen, de Europese landen die u heeft aangekondigd, duidelijkheid kan komen over wanneer die grens wellicht wel open gaat?
RUTTE
Nee, we zijn in Europa in gesprek. Dus in Europa is Schengen, Europese Unie plus VK hebben we eigenlijk met elkaar afspraken over gemaakt. Daarvoor geldt dat je overal wat ons betreft heen kunt behalve Zweden en het VK vanwege de virologische situatie daar. En een aantal landen jou niet wil hebben als bezoeker. Omdat je uit Nederland komt of omdat ze überhaupt geen bezoekers willen. En dat kun je precies terugvinden op de websites van Buitenlandse Zaken. En dan zie je dat heel veel landen, waaronder de grotere vakantiebestemmingen op geel staan. Dus daar kun je naartoe. Maar vooralsnog buiten Europa staat helemaal nog niks op geel. En in Europa is natuurlijk gesprek gaande: kun je dan tot een gezamenlijke aanpak komen? Dan zal daarna nog weer de vraag zijn: zijn die landen dan ook echt veilig? Dat moet weer apart worden bekeken tegen de epidemiologische situatie.
DE WINTHER
Daar gaat Nederland zelf over, hè. Want Europa geeft daar hopelijk iets van een aanwijzing toe, maar het is aan landen zelf om te besluiten wat er gebeurt. In die documenten die circuleren en waar de New York Times van de week over schreef bleek dat mensen uit China bijvoorbeeld hier dan wel naartoe zouden mogen komen en Amerikanen niet. Hoe staat Nederland daar tegenaan?
RUTTE
Dat weet ik niet. Sorry, ik heb deze week zoveel op mijn bord gehad, maar niet de verschillen... Nee, zou ik in moeten duiken. Wat we natuurlijk proberen te doen, dat weet ik wel, als Europa is om zoveel mogelijk een lijn te kiezen. Omdat je anders binnen het Schengengebied ook weer risico’s loopt. Als het ene land zegt ‘je mag binnenkomen’ en het andere land binnen Schengen zegt ‘het mag niet’, maar binnen Schengen kun je zonder papieren verder doorreizen, geeft dat ook weer complicaties mogelijk. Proberen we ook natuurlijk te voorkomen. Dus vandaar dat het aantrekkelijk is om zo veel mogelijk daar gezamenlijk uit te komen.
DE WINTHER
Ja, maar...
RUTTE
Maar ik weet niet zo gauw het verschil tussen China... Ik heb dat niet paraat.
DE WINTHER
Maar u zegt, u kunt niet aangeven wanneer u dat wel kan. Ik geloof wel dat...
RUTTE
In principe niet. Ga er nou van uit....
DE WINTHER
...dat de datum van 1 juli eraan komt en dat was wel het moment volgens mij dat er een nieuwe instructie zou komen, toch?
RUTTE
Ik zou ervan uitgaan dat het voorlopig zich beperkt tot Europa, dat is het veiligste. En we gaan echt nergens aankondigen nog tijdstippen of wat dan ook, omdat dat echt niet te zeggen is. En de vraag is eigenlijk: spreid je vakantie eigenlijk als het kan, vermijd het hoogseizoen. Dat scheelt weer in de drukte. Als dat niet kan, nou dan ga je in het hoogseizoen. En als je naar het buitenland wil, in Europa kun je naar de meeste landen. Maar voor daarbuiten geldt ‘oranje’, ja tot het misschien verandert maar het laatste wat ik nu wil is de indruk wekken: Turkije wordt misschien ‘geel’ of Marokko of Suriname of weet ik welk land waar mensen heen willen. Dus ja, dat moet ik gewoon niet doen. Dus dan is het eerlijkste volgens mij om maar te zeggen: dat blijft voorlopig allemaal ‘oranje’.
WESTER (RTL NIEUWS)
Meneer Rutte, mensen die een beetje klaar zijn met alle maatregelen of twijfelen aan het nut daarvan, die hebben het gevoel dat iedereen in het land mag demonstreren, maar zij iedere keer net niet. De demonstratie van aanstaande zondag, gepland in Den Haag of aangekondigd in Den Haag, is ook weer verboden vanmiddag.
RUTTE
Ja, maar ik ga daar echt niet over, is echt de burgemeester. Dus die heeft dan aanleiding gevonden in wat zo’n stad weet over die demonstratie – dat kan aantallen zijn of andere elementen in de signalen die zij krijgen – die aanleiding kunnen zijn om te besluiten zo’n demonstratie niet te laten doorgaan. Maar die demonstratie, ja demonstratierecht is belangrijk, maar de burgemeester kan daar beperkingen aan stellen. Zo ziet de wet eruit. Maar ik heb, dat is niet iets wat wij landelijk volgen, daar kijken we niet naar, is echt aan de burgemeester.
WESTER
Afgelopen zondag, ik was er zelf ook bij, kwam de harde kern van voetbalsupporters van een aantal ploegen kwam daar.
RUTTE
Ja.
WESTER
Om te rellen, ellende te veroorzaken. U heeft er zelf ook kwalificaties aan gegeven.
RUTTE
Ja.
WESTER
‘Doorgesnoven’, wat was het ook alweer?
RUTTE
Doorgesnoven hooligans.
WESTER
Doorgesnoven hooligans.
RUTTE
Ja.
WESTER
Dat dreigt nu mogelijk aanstaande zondag weer. Het is een van de redenen waarom de burgemeester het heeft afgeblazen. Hoe kan het toch dat deze groepen juist dit type demonstraties opzoeken tegen de coronamaatregelen?
RUTTE
Geen idee. Het zijn idioten, maar waarom ze dat doen weet ik niet. En trots op onze politie. Want dat vond ik nou zo mooi zondag om te zien, hoe ze probeerden uit te sorteren: de demonstranten die demonstreerden tegen de anderhalve meter, met bloemetjes in een kring zaten versus deze overigens vaak wat oudere heren viel mij op, met grijze haartjes. Dat ik denk: nou, wat is daar fout gegaan, dat je nog steeds dit nodig hebt voor je kick? Maar ik vond dat heel knap, hoe de politie dat deed. Toen dacht ik: ook dat is in Nederland toch wel heel knap, hoe we dat doen, wat hebben we een goeie politie.
WESTER
Zijn het echt dan die hooligans die dit soort demonstraties, voor mensen die tegen de maatregelen om wat voor reden dan ook willen demonstreren, verpesten?
RUTTE
Ja joh, ik ben geen socioloog en ik ken niet alle details, dus ik moet oppassen daar hele grote mededelingen over te doen. Maar u zegt, ik wist dat niet eens hoor, ik heb dat ook niet kunnen bekijken, ik zag de Teletekst-aankondiging dat de demonstratie niet door mocht gaan zondag of zaterdag, zondag denk ik in Den Haag? Maar nogmaals, daar hebben wij verder niets mee te maken. En ik zat de ministerraad voor dus dan kijk je af en toe even op je iPhone of er nog nieuws is, dus ik zag die aankondiging, maar ik heb niet eens nog gezien dat daar het element van die hooligans een rol in speelde, wat blijkbaar uit uw woorden zo is.
WESTER
Zou je ook kunnen zeggen dat mensen die dit soort demonstraties aangrijpen om te rellen en te vernielen, eigenlijk het demonstratierecht van andere groepen aan het uithollen zijn?
RUTTE
Ja, ik... Wat, denk ik, volgens mij burgemeesters proberen te doen is... Er zijn een paar hele belangrijke pijlers onder democratie. Dat is natuurlijk gewoon, dat zijn de vertegenwoordigers in gemeenteraden, Staten, Tweede Kamer, dat bent u, dus pers, maar dat is ook het recht van ons allemaal om te demonstreren tegen of voor, waar we ook tegen of voor willen demonstreren. En dat probeer je natuurlijk allemaal zo goed mogelijk overeind te houden en uiteraard de bredere vrijheid van meningsuiting van iedereen, ook via social media en hoe ze het ook doen. En ja, nee natuurlijk lijkt het mij evident dat als deze idioten zouden besluiten op grotere schaal normaal bedoelde demonstraties te verzieken door daar dan in plaats van elkaar in elkaar te slaan dat willen richten tegen agenten en dan merken ze dus dat ze behoorlijk worden aangepakt, ja, dan helpt het natuurlijk niet voor het demonstratierecht overeind houden. Maar daar zullen burgemeesters, is mijn ervaring, ook weer heel voorzichtig mee omgaan en proberen toch zo goed mogelijk dat demonstratierecht overeind te houden. Dat is blijkbaar aanstaande zondag niet gelukt, om redenen die de burgemeester precies kan vertellen en hem kennende heeft hij daar ook goed over nagedacht. Want Johan Remkes is echt een voortreffelijke burgervader hier.
WESTER
Een ander onderwerp even als dat mag: is er in de ministerraad ook nog gesproken over de aangenomen motie...
SCHROVER (RVD)
Meer over corona. Kan dat nog even? Want we moeten ook nog Curaçao en dan kom ik bij jou terug. Gaan we eerst door met Kees Boonman over corona.
BOONMAN (OMROEP MAX)
In die terugbliksfeer, waar Laurens ook net over begon. Als je zo’n toespraak houdt en dan ook die persconferenties hier of bij Justitie, dan gaat het natuurlijk om dat je met overtuiging iets wil vertellen waarbij je hoopt dat je daar draagvlak voor krijgt, dat mensen doen wat je wil. Zijn er weleens momenten geweest, misschien is dat ook wel persoonlijk om te vragen, dat u dacht: poeh, ik vraag nogal wat van mensen.
RUTTE
Ja, alle keren.
BOONMAN
Doen ze het wel?
RUTTE
Nou dat laatste niet eigenlijk, omdat ik steeds heb bedacht: ik wil niet amechtig – ik heb het al eens vaker gezegd – amechtig proberen de samenleving te overtuigen ergens van. Ik heb steeds gedacht: wat is nou mijn sociologische analyse van ons land? En dat is volgens mij een land van redelijk vrijgevochten mensen die een betrekkelijk ontspannen verhouding hebben tot hiërarchie en niet denken: omdat Den Haag of een premier iets zegt, ga ik het doen. Nou heel goed, zo moet het ook. Dus de enige manier volgens mij waarop je mij... Ik probeer het maar even N=1, bij mezelf te houden, als ik een toespraak zou zien van een bestuurder naar mij toe, dan zou ik gewoon de feiten willen weten: joh, wat zijn de feiten, hoe zit het? En volgens mij werkt het dan zo dat mensen samen op de bank zitten en zeggen: wat heeft ‘ie nou precies gezegd? Ja, dat je effe thuis moet blijven, dat heeft die man met die baard mede geadviseerd. Ik denk dat het zo werkt en dat dan heel veel mensen zeggen: oké, als dat de feiten zijn, dan pakken we dat. En niet omdat meneer Rutte dat zegt, maar omdat mensen in Nederland wel volgens mij gemiddeld genomen op basis van feiten graag geïnformeerd willen worden. En dat is natuurlijk een hele andere aanpak dan in andere landen. Ik had het er van de week met Macron over, daar is dat natuurlijk veel meer top-down gegaan met politie en heel veel boetes. En ja, dat zou in Nederland niet werken. Als je hier natuurlijk een politieman voor de deur zet, mensen komen grinnikend naar buiten, denken: wat doen we raar? Dat je een bonnetje zou moeten hebben om naar de Albert Heijn te mogen of naar de Aldi, dat gaat natuurlijk niet werken. En het ging ook goed, want we hebben weken gehad dat we meer mensen hier thuisbleven toen het echt belangrijk was dat we dat deden dan in landen waar al die politie voor de deur stond. Dus ja, ik was wel weer, ik vond ook wel weer heel bijzonder in wat voor land we wonen hier met z’n allen en dat mensen zeggen: oké, als dat de feiten zijn en er inderdaad echt een reële zorg, dan moeten we dat doen. Maar ik heb ook steeds gedacht: als het een soort smeken wordt van mij naar de samenleving, heb ik helemaal geen zin in. Uiteindelijk zou die samenleving het niet doen, is dat ook een keuze. Dat is ook een keuze, weet je, ja. Dat is gelukkig niet gebeurd, maar dan is dat toch ook niet mijn verantwoordelijkheid dat ze het dan niet doen? Dan zou het mis zijn gegaan. Maar gelukkig bleek mijn persoonlijke inschatting van hoe Nederland in elkaar zit te kloppen. Maar ja, aan de andere kant is het ook: doe een ander niet, wat u niet wilt dat u geschiedt. En ik zou niet graag top-down worden toegesproken door een bestuurder, dan zou ik ook gaan lachen.
BOONMAN
Ja, maar het is wel een eng idee dat, dat zegt u ook in de Kamer en in de persconferenties, als er toch weer die situatie ontstaat dat er veel besmettingen plaatsvinden en mensen naar de IC moeten. Dan moet je dat draagvlak weer proberen terug te winnen.
RUTTE
Ga ik het ook niet amechtig doen. Ook dan, als dat onverhoopt zou gebeuren, moeten we gewoon weer de feiten noemen en zeggen: jongens, we zien de aantallen oplopen, het blijkt toch dat we teveel bij elkaar in de buurt zijn gekomen, teveel risico’s hebben genomen met z’n allen, dingen zijn niet goed gegaan – stel hè, ik hoop dat het niet gebeurt, de cijfers laten het gelukkig allemaal niet zien op dit moment – en dan ga je opnieuw de feiten vertellen. En dan zeg je: het is nu wel echt verstandig dat we bijvoorbeeld regionaal in een aantal regio’s meer thuisblijven of niet naar het café gaan of wat het dan ook precies wordt. En ook dan ga ik niet zitten hopen dat iedereen doet wat ik zeg, dat werkt niet. Dan wordt het allemaal zo krampachtig, heb ik helemaal geen zin in. Volgens mij zijn we een land vol volwassen mensen, nou moet je gewoon de feiten vertellen en dan is het aan die volwassen mensen om te besluiten of ze dat willen. We zijn een vrij land, al zo lang. We zijn zeevarend, hebben ons altijd een beetje ja, een beetje los gevoeld van de macht en dat is maar goed ook, hè? Ik bedoel, als u en ik dat dijkje moesten aanleggen in ons poldertje, dan was Den Haag ver weg. Ja, af en toe kwam er zo’n vent een beetje belasting innen, nou dat moet dan even, maar verder moet ‘ie zich er niet meer mee bemoeien. Zo zaten wij er toch altijd in samen.
BOONMAN
Ja. Nee, dat klopt.
RUTTE
Met onze dijkjes. (onverstaanbaar, red.) De Gemeente? De dijken. Absoluut. De dijkgraven. Sorry.
WESTER (RTL NIEUWS)
Is er in het kabinet nog gesproken over de aangenomen motie van afkeuring in de Eerste Kamer over het huurbeleid?
RUTTE
Ja, zeker. En ook natuurlijk het dilemma dat in de Tweede Kamer zich een politieke meerderheid de andere kant op lijkt te hebben ontwikkeld. Dus dat is niet zo eenvoudig.
WESTER
Wat is eruit gekomen?
RUTTE
Niks, niks nieuws in ieder geval, nee. Dus mevrouw Ollongren zal nog eens even precies uiteenzetten wat we allemaal doen. En ja, that’s it.
WESTER
Ze gaat geen uitvoering geven aan de motie?
RUTTE
Laten we even haar brief afwachten. Want ik vind het ook netjes om even de Eerste Kamer eerst de kans te geven dan te zien hoe we dat precies formuleren. En ze ging daar, ik meen, een brief over sturen.
WESTER
Er zijn Eerste Kamerleden, senatoren, ook van uw partij, niet de meest onbelangrijke Annemarie Jorritsma, die zegt: als het zo moet kun je die Eerste Kamer beter afschaffen.
RUTTE
Ja, weet u, de Eerste Kamer is één van mijn controleurs. Daarom heb ik er altijd voor gekozen om er geen persoonlijke opvatting over het staatsbestel te debiteren, temeer omdat ik heb geleerd van Hans Wiegel en Frits Bolkestein dat je ongeacht het staatsbestel gewoon je werk moet doen. Ja, het staatsbestel is een gegeven. Dat veranderen kost zoveel tijd. En die tijd heb ik nu niet. Dus ja, we werken in het staatbestel wat er is. En dat dient ons allen als Nederlanders toch gemiddeld genomen eigenlijk wel heel goed.
WESTER
Maar ja, omdat dit onderwerp toch iets meer raakt dan alleen het onderwerp waar het echt over gaat, over de huren. U zei het al: het gaat over zeg maar de Eerste Kamer versus de Tweede Kamer. Toch even los van die brief die er straks komt. Wat is nou precies uit die discussie gekomen? Trekt het kabinet zich iets aan van wat de Eerste Kamer heeft gezegd...?
RUTTE
Natuurlijk. Alleen je zit wel met het... Nee, natuurlijk trek ik daar iets van aan, het is een belangrijk politiek signaal. Echt een heel serieus signaal, een meerderheid van de Eerste Kamer dus dat is echt een groot politiek signaal. Maar tegelijkertijd zit je natuurlijk ook wel met een institutioneel vraagstuk dat in de Tweede Kamer een andere politieke meerderheid is. Dus zo eenvoudig is dat niet. Vandaar dat we hebben afgesproken dat zij nog eens heel precies uiteen zal zetten in een brief hoe ze met de motie omgaat. Alleen daar wil ik dan liever niet op vooruit lopen want dat is netter als de senatoren dat in de brief lezen dan via dit persmoment.
BOVEN
Ik zat gister naar het debat te kijken en u somde daar op een bepaald moment een aantal van de maatregelen op. En ik raakte een beetje de tel kwijt moet ik eerlijk zeggen. Als je het nou hebt over wanneer moet je nou zitten, wanneer moet je nou staan, meer dan 250 mensen, minder, straatbarbecue of een terras of een kroeg. Er was enige, ik zal bijna zeggen spot bij Lillian Marijnissen over de visie op het stil juichen in voetbalstadions. Hoe handhaafbaar is dit nou allemaal? De nieuwe varianten in al die...
RUTTE
Dat bepalen u en ik zelf. Kijk, het heeft niet zo heel veel zin dat we proberen heel Nederland in het hoofd te krijgen alle details van wat nu kan of niet kan. Belangrijkste is dat u en ik en iedereen zich realiseert: we hebben het zelf in de hand. Het allerbelangrijkste is anderhalve meter afstand houden. Er zijn een paar omstandigheden waarin dat echt lastig is. Tot achttien jaar hoeft het niet vanwege de beperkte verspreiding van het virus. Bij contactberoepen hoeft het niet, want je kunt van te voren vragen: heeft u klachten? En in het vervoer hoeft het niet, wel afstand houden als dat enigszins kan. Als het echt niet kan hoeft het niet en dan heb je dus ook een mondkapje op. Dat zijn die grote uitzonderingen. Dus ik vind het redelijk overzichtelijk. Maar het risico is steeds geweest door al die maanden dat je in een soort bijna juridische discussie terecht komt van wat mag er wel en wat mag niet. Terwijl de discussie moet zijn en die is het gelukkig ook voor het overgrote deel van de Nederlanders: wat kan ik doen om te voorkomen dat dat virus overspringt? En als wij dan zeggen bijvoorbeeld: je mag in het openbaar vervoer bijvoorbeeld of in touringcars, omdat dat vervoer zo’n belangrijke functie heeft in de samenleving, kun je onder omstandigheden binnen die anderhalve meter komen, daarom zet ik ook een mondkapje op. En dan zegt de ander: maar dan mag het toch ook in het theater. Ja, weet je, ik snap wel dat je altijd weer een andere uitzondering kunt creëren. Maar in het theater zit je met duizenden mensen, met beperkt aantal uitgangen, met alle risico’s. Vandaar dat we daar zeggen: die anderhalve meter. Je kunt het nooit precies knippen. Dus de basis regel moet zijn: zelf blijven nadenken en als het enigszins kan die anderhalve meter. Want dat springt het niet door.
BOVEN
Ik bedoelde eigenlijk meer: heeft u het idee dat u de boa’s en de politieagenten met een uitvoerbare opdracht de straat op stuurt?
RUTTE
Ja, dat denk ik wel. Omdat daar goed voorlichting in wordt gegeven en die gaan ook niet meteen erop rammen. Die gaan echt proberen als ze denken hier is nou een risicovolle situatie erover in gesprek te gaan. Je ziet ook dat er betrekkelijk weinig boetes echt worden opgelegd. Dat eigenlijk ook, ik zag het zaterdag hier op de terrassen van de Grote Markt, mensen toch proberen zo goed mogelijk zich aan die anderhalve meter te houden. Ja, ik vind het eigenlijk wel netjes gaan. En dat zal ook wel eens een keer misgaan, er zullen ook wel eens een keer foto’s verschijnen van dat mensen allemaal boven op elkaar staan. Nou, dan zijn die mensen heel stom bezig met grote risico’s, ook voor anderen weer. Ouderen die misschien besmet worden omdat zij besmet zijn.
AHAROUAY (NRC HANDELSBLAD)
Toch nog even over corona inderdaad, want die eerste golf overvalt ons hè, en er is nu even een periode van relatieve rust. Is Nederland voorbereid op die tweede golf?
RUTTE
Eerst hopen we dat die er niet komt en als we dit blijven doen, hoe ongezellig ook, dan komt die er ook niet. Want dat virus kan, mijn virus kan u nou niet bereiken en omgekeerd. Ik kan zelfs u niet bereiken en omgekeerd, we zitten te ver van elkaar. Maar zou die komen, natuurlijk wel middels, daar heeft Martin van Rijn gisteren ook iets over gezegd en dat stond ook in de brief gisteren, er zijn natuurlijk maatregelen genomen om in ieder geval voorraden te hebben van allerlei spullen.
AHAROUAY
Ja maar als de chef van de coronabestrijding, voelt u zich zeker genoeg dat Nederland een tweede golf aankan?
RUTTE
Nou ja, zekerder, zekerder, ja je wil natuurlijk alsnog, ik zou het liefst alle pakhuizen in Nederland vol leggen met alle denkbare spulletjes.
AHAROUAY
Maar spulletjes zijn natuurlijk één, personeel is twee. En in de tussentijd is het best moeilijk om de mensen aan te trekken die, waarvan in de eerste golf bleek: hé, daar hebben we eigenlijk best wel tekorten aan.
RUTTE
Ja, dat duurt sowieso lang voordat je die opgeleid hebt. Wat we wel proberen is de opschaaltijd bij de Intensive Care en dat moet je echt in heel nauw overleg doen met verpleegkundigen en de artsen daar en die moet je het ook niet opleggen en zeggen: je mot dit of je mot dat. Want terecht gaan ze dan zwaar protesteren, niet letterlijk op straat, maar zwaar commentaar teruggeven dat het zo niet werkt. En hebben ze ook volkomen gelijk in. Zoals we dat doen, dat doet Martin van Rijn nu in z’n overleg bijvoorbeeld met de IC-deskundigen, zeggen: wat kun je nou doen mocht toch die onverhoopte opleving weer komen en het zou ook leiden tot meer druk op de intensive cares, dat je het dan zo kan opvangen dat je niet, laat ik zeggen, de geplande operaties voor kanker of andere ernstige aandoeningen weer moet schrappen. Je ziet nu ook dat het toch betrekkelijk traag verloopt, hoe snel die IC dan weer vol komt te liggen met patiënten waarvoor die eigenlijk bedoeld was, namelijk mensen die helaas te maken hebben met ernstige ziektes of natuurlijk door hartaanvallen of auto-ongelukken daar ineens zijn terechtgekomen.
AHARAOUAY
Ja. Het toonde wel ineens een soort van tekorten die er dus blijkbaar waren in het personeelsbestand van ziekenhuizen.
RUTTE
Nou, dat weet ik niet. We hebben op de IC’s geen tekorten. Kijk Nederland heeft natuurlijk een grote groep mediumcarebedden en lowcarebedden, wat anders dan in Duitsland waar je heel veel IC-bedden hebt, maar weer wat minder van die tussencategorieën. Dus je hebt heel hoogwaardige IC en heel veel bedden met een nachtkastje, in Nederland heb je veel tussencategorieën. Voor dit virus heb je echt IC nodig, de hoogste categorie. Maar we hadden daar zo’n 1100, 1150 van waarvan er gemiddeld zo’n 800 waren bezet. Het heeft ook geen zin om er permanent 2000 te hebben of 3000 of 4000 als je er maar 800-900 bezet hebt.
AHAROUAY
Maar het is best fijn om de mensen te hebben die het kunnen op het moment dat je ze nodig hebt toch?
RUTTE
Ja en daar wordt nu aan gewerkt: hoe kun je dat opschalen? Maar wel op een manier dat dat niet, dat is echt belangrijk, dat heb ik ook weer helemaal geleerd. Op een gegeven moment was er een Kamermotie: we moeten naar 3000 IC-bedden. Nou ja, toen was er een massieve weerstand vanuit de sectoren van verpleegkundigen en de artsen op de IC’s die zei: hallo, het is ons vak. Wacht effe, het is niet zo dat je even een blik opentrekt en dit regelt, dat kost echt tijd. Maar tegelijkertijd zag je wel dat als je het aan hen vraagt zij zeiden: oké, laat ons dit nou even regelen. En dat hebben ze ook gedaan. Toen zag je ook dat uiteindelijk toen die druk op zijn hoogst was, we hebben dagen gehad dat er meer dan 130 mensen per dag bij kwamen. Maar nu zijn het er gemiddeld 1. We hebben dagen gehad, een dag met meer dan 130 mensen erbij op de IC. En dat dat toch allemaal is opgevangen. En dat zei ik net: ja, dat emotioneert mij, wat een ongelofelijke kwaliteit we dan hebben van mensen en ze ook niet top-down moet vertellen: je mot dit doen. En toen we het een of twee keer deden ze ook terecht zeiden: hou op, we snappen dat het moet, laat ons dit regelen.
AHAROUAY
Nog eventjes over die demonstraties, want vorig weekend noemde u het dan doorgesnoven hooligans die ertussen liepen. Maar even over de groep die niet onder de groep doorgesnoven hooligans valt waren ook een heleboel gewone mensen die zich ook zorgen maken over die anderhalve metersamenleving. Heeft u een boodschap aan hen? Want ook zij willen zich morgen weer gaan verenigen hier in Den Haag?
RUTTE
Ik neem altijd respectvol kennis van alle demonstraties en iedereen. Maar even heel simpel: iedereen...
AHAROUAY
Maar u zegt niet tegen ze: blijf thuis, doe nou niet?
RUTTE
Nee, tenzij de burgemeester zegt: die demonstratie mag niet, daar ga ik niet over. Die kan redenen hebben. Maar iedereen, in Nederland in principe, mag demonstreren en zeker ook tegen mij. Maar het enige wat ik ter verdediging zeg tegen de mensen in de sportwereld die zeggen: wat denkt die Rutte nou? Dan wordt er een doelpunt gemaakt en dan schreeuwen we niet. Ja, ik snap wel dat dat vervelend is. Het is ook niet dat ik denk: wat leuk dat we stille stadions hebben. Ik heb ook liever dat het levendig is. Maar het virus dwingt ons hiertoe en als dat niet zou kunnen, ja, dan gaat dit dus niet. KNVB, sportclubs zijn extreem creatief. Ik hoop dat we daar goed uit komen. Anderhalve meter afstand. Mensen die zeggen: ik wil er vanaf. Snap ik, ja snap ik, wil ik zelf ook. Maar het is heel gevaarlijk vanwege het virus. Dus het enige wat ik kan doen ter verdediging is zeggen: ja, jongens, de hele wereld doet het. Je mag er bij mij over demonstreren dat je het niet meer wil. Dat respecteer ik, kijk ik naar, luister ik naar. Maar het is niet zo dat er heel veel opties zijn. Dit is zo belangrijk, die social distancing, die afstand. En het is ook zo idioot tegelijkertijd, dat snap ik ook. Maar zolang het virus nog zo sterk is moet je het risico niet nemen.
WESTER
Ik zou het bijna vergeten, maar er gaan dagen voorbij dat u niet dik drie miljard uittrekt.
RUTTE
Nog een keer, voor?
WESTER
Ik zeg: er gaan dagen voorbij dat u niet dik drie miljard uittrekt.
KLM
RUTTE
Ah, KLM!
WESTER
Is de KLM nu gered?
RUTTE
Nou, in ieder geval door dit te doen hebben we de komende tijd, en dan kun je zeggen deze tijd doorkomen. En dadelijk ook weer een goede start maken. Maar hoe de financiële situatie er precies uitziet over een à twee jaar, dat is natuurlijk ook sterk afhankelijk van het herstel van de hele luchtvaartsector. Maar hiermee kom je door deze crisis heen en krijgt de maatschappij ook de kans om weer een goede start te maken.
WESTER
En het offer dat gevraagd wordt aan het personeel van KLM, inleveren van salaris voor piloten 20%. Dat is ook een reële vraag?
RUTTE
Ja, dat is overigens wel voor de mensen die drie keer modaal verdienen. Dat is niet de steward of stewardess in het vliegtuig zelf. Maar mensen die drie keer modaal verdienen, daar zeggen we: ten minste 20% van het salaris inleveren. En werknemers die minder verdienen wordt een kleinere bijdrage verwacht, ja. Ik vind dat heel reëel, ja. Weet je, we zitten natuurlijk enorme bedragen vrij te maken. En het is ontzettend belangrijk dat KLM hier goed doorheen komt vanwege Schiphol. En Schiphol is weer ontzettend belangrijk voor onze economie omdat heel veel bedrijven zich hier vestigen met heel veel banen is omdat we zo ontzettend veel connecties hebben vanuit Schiphol naar de rest van de wereld. Dus dat moeten we proberen vast te houden.
WESTER
Maar samenvattend: ze kunnen weer even vooruit?
RUTTE
Ja, absoluut. Ze komen hiermee, is onze verwachting, door deze fase heen, kunnen een start maken. Langere termijn hangt het natuurlijk ook sterk af, zeg maar een à twee jaar, hangt het sterk af ook van: hoe ontwikkelt de luchtvaartsector in zijn geheel? Ja.
BREEDVELD
U had het net over de lege stadions. Is er al een steunpakket voor het betaald voetbal eigenlijk?
RUTTE
Niet dat ik weet, daar wordt volgens mij nog aan gewerkt, maar ik heb niet het laatste.. Ik heb het meer uit de media dan dat ik daar de actuele informatie over heb. U ziet, ook ik laat me informeren door u, dat moet ook.
Curaçao
BREEDVELD
Ja, dat moet ook. Curaçao, onderdeel van het koninkrijk, is het al dagen onrustig: grote betogingen, een bestorming van het parlement.
RUTTE
Ja.
BREEDVELD
Hoe kijkt u naar die onrust daar?
RUTTE
Via de televisie.
BREEDVELD
Ja, dat is een goeie.
RUTTE
Nee flauw, sorry. Nee, nee nee, nou ga ik hem beantwoorden. Bezorgd. Waarom? Omdat ja, ik me realiseer onder welke enorme druk daar ook het kabinet staat, van Eugene Rhuggenaath. En dat eiland, dat geldt natuurlijk ook voor Sint Maarten, dat geldt ook voor Aruba en ook voor de drie kleinere eilanden Saba, Statia, Bonaire, die maken natuurlijk een moeilijke fase door, zeker als ze sterk afhankelijk zijn van toerisme.
BREEDVELD
Ja. Het is ook om die reden, onderdeel van het koninkrijk, dat Nederland heeft gezegd: wij zeggen steun toe, maar wij verbinden daar wel voorwaarden aan.
RUTTE
Ja. Is een beetje gelijk met de Europese discussie hè, dat je zegt: ja, het is terecht dat er solidariteit is in het koninkrijk. Heb je ook in de Europese Unie, dat je bereid bent om landen die het zwaar hebben en nu niet voor zichzelf kunnen zorgen, dat je die wil helpen. Maar ik vind dat je in return mag vragen dat die landen dan tegelijkertijd hervormingen doorvoeren. Dat gaat dan vaak om pensioenstelsel of de arbeidsmarkt, het competitiever worden, het weer meer economische groei mogelijk maken, banenmotor op gang brengen, dat ze die dan ook doen. Want dat levert je op wat langere termijn weer heel veel nieuwe economische groei op, zodat ze de volgende keer niet hoeven te bellen.
BREEDVELD
Ja, maar heeft u de indruk dat die eisen ook bijdragen aan de onlusten, omdat die eisen dwingen tot bezuinigingen...
RUTTE
Nee, maar ik weet niet precies wat er achter die onlusten zit, dat weet ik echt niet. Die analyse hebben we nog niet rond. Dat ligt natuurlijk ook vooral aan Curaçao zelf. Maar het is logisch dat als je zegt tegen landen die in principe zeiden ‘we gaan het helemaal zelf doen, we blijven in het koninkrijksverband, maar we gaan het economisch helemaal zelf doen’, als die zeggen ‘ja, er is nu een enorme dreun’ en dat snap ik ook helemaal, ‘we willen hulp’, dat je zegt: oké, gaan we doen. Dus die hulp is er ook en dat hebben we gedaan en daar gaan we ook mee door. Het gaat echt om flinke bedragen. Maar dat je dan wel zegt: ja, vrienden, wat kunt u dan nu intussen ook doen in laten we zeggen uitgestelde hervormingen, die nu echt doorvoeren, waardoor je de volgende keer als economie er zelf sterker voorstaat. In die zin is Curaçao een kopie van Italië of Spanje.
BREEDVELD
Ja, dan is het loon inleveren van hoge bestuurders misschien een hele redelijke om te verdedigen, maar als dit soort eisen leiden tot het ontslag van vuilnismannen, draagt dat wel weer bij...
RUTTE
Wij vragen geen bezuinigingen, wij vragen hervormingen. Dus wat je wilt is dat deze landen in staat zijn, eilanden maar ook landen binnen het koninkrijk, om ja, er zijn allerlei problemen nog daar met corruptiebestrijding, met ja, allerlei regels die er nog zijn rond de overheids-nv’s, rondom het werken van de economie, pensioenstelsels, arbeidsmarkt, belastinginning. Dat zijn geen bezuinigingen, dat zijn hervormingen die vaak politiek gevoelig liggen. Dat realiseer ik me. Maar dat geldt ook voor Italië, Spanje en Frankrijk. Maar als je aan Nederland vraagt ‘help’, dan vragen we niet: ga jezelf kapot bezuinigen of de belastingen verzwaren. Daar gaat het me helemaal niet om, maar dan vraag je wel: voer nou deze dingen ook door, zorg nou dat dat geregeld is, maak nou gebruik van die crisis om dat ook te doen. Dat levert op korte termijn geen banenverlies op, integendeel, op iets langere termijn leidt het tot heel veel banen groei. Want we weten dat uiteindelijk hervormde pensioenstelsel en arbeidsmarktsystemen, zijn de grootste drijvers van pro-activiteitsgroei en daarmee van banengroei.
BREEDVELD
We gaan zien hoe het uitpakt, dank u wel.
RUTTE
Ja zeker. Goed weekend, dank.