Letterlijke tekst persconferentie minister-president Rutte en minister De Jonge na afloop van crisisberaad kabinet (24-6-2020)
Minister-president Rutte en minister De Jonge geven een toelichting en beantwoorden vragen na afloop van het crisisberaad van het kabinet. Bekijk de hele persconferentie via YouTube.
RUTTE
Goedenavond. Het is inmiddels ruim drie maanden geleden dat ik in mijn televisietoespraak zei dat het net leek alsof we in een achtbaan zaten die steeds sneller aan het rijden was. Maanden van gedwongen aanpassing, van afstand en afzien, van grote veranderingen in ons dagelijks leven en verdrietig genoeg voor veel mensen ook maanden van verlies, van isolement, van plotselinge grote economische onzekerheid. Laat ons dat niet vergeten. Maar vandaag staan we wel op een punt dat we de ergste loopings en scherpste bochten hebben gehad – voor nu. De belangrijkste cijfers in ons coronadashboard – het aantal sterfgevallen, het aantal nieuwe besmettingen, de ziekenhuis- en intensivecareopnames – zijn stabiel laag of licht dalend. We hadden voor het eerst sinds maanden een dag met nul vastgestelde coronasterfgevallen. En ik kan het niet vaak genoeg zeggen: dat hebben we samen gedaan, dat hebben we samen bereikt.
Het grote gevaar is nu dat we denken: ‘Mooi! Dat was de coronatijd. Terug naar de onze.’ Maar de cijfers zijn nu juist zo goed, omdat we dat drie maanden niet hebben gedacht en de regels hebben gevolgd. Vergis u niet: zonder alle maatregelen, zonder dat verantwoorde gedrag van ons allemaal, zouden we naar schatting te maken hebben gehad met ongeveer 135.000 ziekenhuisopnames en ruim 35.000 coronapatiënten op de intensive care. Plekken die we nooit of te nimmer hadden kunnen realiseren, pieken die we nooit aan hadden gekund, getallen die ons land sociaal, economisch en maatschappelijk pas echt zouden hebben ontwricht. Wat ons de komende tijd te doen staat, is zorgen dat er geen tweede golf komt, maar daar wel op voorbereid zijn. Daar zal Hugo de Jonge zo verder op ingaan.
Aan mij de taak u mee te nemen in de volgende stappen op de weg van verdere versoepeling. En ik heb vandaag positief nieuws te melden. Want op basis van het laatste advies van het Outbreak Management Team kunnen we per 1 juli in Nederland meer doen dan we eerder hadden gedacht. In een paar woorden samengevat: door afstand te houden, geven we ruimte aan elkaar. Want dat blijft cruciaal, die anderhalve meter. Samen met de andere basisregels: thuisblijven bij klachten en jezelf laten testen, zo veel mogelijk thuiswerken, drukte vermijden en je handen stuk wassen. Dat verandert niet. Maar 1 juli wordt wel een heel, heel spannend moment, want de besluiten van vandaag gaan nog meer zelfdiscipline en verantwoordelijkheid vragen van ieder van ons. We krijgen meer ruimte omdat we afstand houden: dat is de paradox, dat is de boodschap die ik het liefst van de daken wil schreeuwen. Als we daarin verslappen, of in het naleven van die andere basisregels, is de kans echt reëel dat we straks toch weer meer beperkingen door moeten voeren. En internationaal op dit moment zien we in de pers – in Duitsland, op andere plekken in Europa en in Azië – zien we daar tal van voorbeelden van.
Maar nu: wat verandert er? Het belangrijkste is dat er vanaf 1 juli nog twee hoofdcategorieën zijn: activiteiten binnen en activiteiten buiten. Voor elk van deze twee maken we de basisregels zo veel mogelijk hetzelfde. Dat geeft meer duidelijkheid voor iedereen, het geeft lucht aan ondernemers en het maakt ook de handhaving door sectoren en door handhavers makkelijker. De eerste basisregel die altijd geldt, binnen en buiten, is de anderhalve meter afstand. Dat kan ik niet genoeg benadrukken. En vervolgens: als mensen binnen zitten, geldt vanaf 1 juli een maximum van 100 gasten. Als er daarnaast vooraf wordt gereserveerd en een checkgesprek plaatsvindt, dan gelden geen maximumaantallen meer. Carré, Ahoy en het Concertgebouw kunnen dus weer meer mensen ontvangen op anderhalve meter, et als de grote restaurants en cafés en de grote kerken natuurlijk Voor de kleinere gelegenheden betekent dit vooral minder administratieve rompslomp. Niet alleen voor de horecasector, maar ook voor de kleinere kerken, culturele instellingen, sauna’s en sport- en verenigingskantines.
Buiten geldt vanaf 1 juli dat voor activiteiten tot een maximum van 250 gasten of deelnemers geen zitplaats, checkgesprek of reservering meer nodig is en dat staan mag. Met uitzondering van de horecaterrassen, waar iedereen een zitplaats moet hebben. Verder valt hier veel onder, zoals buurtbarbecues op zaterdag langs de lijn bij het amateurvoetbal of een klein buitenconcert. Buiten gelden geen maximale aantallen als er voldoende zitplaatsen zijn, met reservering en een checkgesprek vooraf. Daarmee wordt een groter buitenconcert, festival of sportwedstrijd ook weer denkbaar.
Concreet: in de Kuip of de ArenA mogen mensen weer op anderhalve meter van elkaar zitten.
Bij activiteiten binnen waar standaard doorstroming is, dus waar mensen niet zitten maar rondlopen zoals in winkels, musea en bibliotheken, golden de maximumaantallen al niet meer. Die plekken zijn nu ingericht op anderhalve meter, waar ook op wordt gehandhaafd. Dat blijft zo. Buiten gold die anderhalve meter zonder maximum al voor de pretparken en de dierentuinen, waar mensen ook rondlopen. Vanaf 1 juli geldt hetzelfde voor braderieën, kermissen en vergelijkbare activiteiten die in principe dus weer georganiseerd kunnen worden. Want voor alle duidelijkheid: evenementen kunnen per 1 juli dus weer, maar het blijft uiteraard aan het lokaal bestuur te bepalen of organisatoren hun activiteit voldoende op anderhalve meter in kunnen richten en of er nog andere specifieke voorwaarden zijn waaraan moet worden voldaan. Dat kost tijd, dus het evenementenseizoen start niet meteen op 1 juli voluit. Een vergunningaanvraag voor een groter evenement kost in de praktijk al snel een week of zes, dus voor de tweede helft van augustus zullen die waarschijnlijk niet plaatsvinden. Een harde randvoorwaarde binnen én buiten is steeds dat de sanitaire, hygiënische en logistieke omstandigheden op orde zijn. Waar veel mensen samenkomen, moet de ruimte zijn ingericht op anderhalve meter en voldoende hygiëne.
Voor een paar groepen en sectoren hadden we natuurlijk al een uitzondering gemaakt op de anderhalve meter, omdat het niet haalbaar of niet nodig is. Dat geldt, zoals u weet, voor kinderen op de basisscholen en in de kinderopvang. We trekken dat nu door naar leerlingen in het voortgezet onderwijs. Dat betekent dat middelbare scholen weer gewoon les kunnen geven en dat alle leerlingen onderling geen anderhalve meter afstand hoeven te houden, maar wel tot de docenten en de docenten onderling natuurlijk ook. Het betekent verder, logischerwijs, dat we de anderhalve meter voor de groep tot 18 jaar ook op andere plaatsen loslaten, zoals dat op sportvelden al eerder was gebeurd. En verder kunnen ook de mbo’s, hogescholen en universiteiten weer live onderwijs gaan organiseren, maar daar geldt de anderhalve meter afstand nog wel. Voor de goede orde: ook deze versoepelingen gaan in per 1 juli, maar het is natuurlijk logisch dat het onderwijs pas na de zomervakantie volledig opengaat.
Een andere uitzondering gold in het openbaar vervoer, waar vanaf 1 juni een mondkapje verplicht is als second best optie, oplossing na de anderhalve meter. Dat blijft zo. Naarmate het land verder van het slot gaat, zal het natuurlijk drukker worden in het openbaar vervoer. Per 1 juli komen alle zitplaatsen weer beschikbaar en het advies om het openbaar vervoer alleen te gebruiken voor noodzakelijke reizen vervalt. Wel geldt: vermijd drukte, reis dus niet onnodig in de spits en probeer in de trein, bus, tram of metro elkaar de ruimte te geven. Vanaf 1 juli zijn ook in taxi’s, personenbusjes en touringcars alle zitplaatsen weer beschikbaar, met reservering en een checkgesprek vooraf en uiteraard ook met een mondkapje. Ook in je eigen auto mag je vanaf 1 juli weer meer mensen meenemen met wie je niet in één huis woont. Maar het advies is wel: draag een mondkapje en check of je passagier klachten heeft.
Op horecaterrassen hoeft per 1 juli tussen de tafels geen anderhalve meter afstand te worden aangehouden als er zogeheten kuchschermen worden geplaatst. En dat is, zo vlak voor de zomervakantie, natuurlijk goed nieuws voor de sector en voor terrasliefhebbers als ikzelf. Een laatste bestaande uitzondering waren de contactberoepen en andere activiteiten waar kortstondig contact onvermijdelijk is. De kappers en masseurs waren al open, de sekswerkers mogen vanaf 1 juli ook weer aan het werk. Per 1 juli mogen alle sporten weer gewoon beginnen, zowel binnen als buiten, ook de contactsporten, voor jong en oud, recreatief en in wedstrijdverband. Buiten de wedstrijd geldt gewoon de anderhalve meter. Het is goed expliciet te zeggen dat vanaf dus ook de sportscholen weer open kunnen, op anderhalve meter uiteraard en met inachtneming van een paar aanvullende adviezen van het RIVM.
Helaas zijn er nog enkele uitzonderingen die voorlopig aan de verbodskant blijven staan. De discotheken en nachtclubs blijven voorlopig gesloten. Daarvoor komt er op 1 september een nieuw weegmoment. En we moeten ook nog een uitzondering maken voor hard meezingen, schreeuwen of spreekkoren aanheffen. Zangkoren mogen onder voorwaarden repeteren en optreden.
En daarmee kom ik op mijn laatste punt. Want onze eerdere routekaart is hiermee voor het allergrootste deel ingevuld, twee maanden voordat we oorspronkelijk dachten dat te kunnen doen. Die controlefase, die voorzien was vanaf 1 september, begint dus op 1 juli. Maar de komende tijd blijven we natuurlijk in gesprek met de branches. En vooral: we blijven heel goed opletten hoe het virus zich gedraagt. Zo houden we de vinger aan de pols. Maar eerst gaan we dus met meer vrijheid de zomer in dan verwacht, maar ook met de wetenschap dat het virus niet weg is. En ik hoop dat iedereen van die vrijheid gaat genieten, maar zich verantwoordelijk blijft gedragen. Want alleen dan, op anderhalve meter afstand, houden we corona samen onder controle.
DE JONGE
De grote vrijheid waarmee we de zomer ingaan, die gaat gepaard met een grote verantwoordelijkheid om het virus onder controle te houden. Van ieder van ons. Want wij kunnen wel klaar zijn met dat virus, maar dat virus is nog niet klaar met ons. Vlakbij maar ook verder weg, van Duitsland tot China, zien we hoe het virus plotseling weer de kop op kan steken. En daarom moeten we met wat we de laatste maanden hebben geleerd, met de ervaringen die we hebben opgedaan, alles op alles zetten om die tweede golf te voorkomen en er tegelijkertijd op voorbereid zijn.
Vergelijk het met onze eeuwenlange strijd tegen het water. Die heeft ons de reputatie gegeven de voeten droog te kunnen houden. En dat deden we door dijken te bouwen. En vandaag zijn wij samen die dijk die de tweede golf buiten de deur kan houden. Door bij klachten thuis te blijven en ons te laten testen, en door ons door ons echt aan die anderhalve meter afstand en de andere basisregels te houden.
Want we zijn pas echt beschermd als er een vaccin is. Dat is de realiteit. Nederland heeft samen met Duitsland, Frankrijk en Italië het voortouw genomen om een toegankelijk en betaalbaar vaccin te ontwikkelen. We zien nu dat andere landen zich bij dit initiatief aansluiten en we trekken verder samen op in Europa. Zo kunnen we hopelijk nog sneller nog meer bereiken.
Voorkomen is natuurlijk beter dan genezen, maar zolang we de ziekte niet helemaal kúnnen voorkomen, ondersteunen we als kabinet ook de zoektocht naar een behandeling. Bijvoorbeeld Bloedbank Sanquin, die antistoffen verzamelt uit het bloed van mensen die corona hebben gehad. Mogelijk kan daarmee een medicijn worden gemaakt. Zo zijn er meer. We maken bij hoopvolle vooruitzichten innovatieve behandelingen sneller mogelijk.
Maar het liefst houden we die tweede golf natuurlijk buiten de deur. En dat begint met te weten hoe het virus zich nu verspreidt. Het coronadashboard dat ons daar inzicht in geeft, wordt steeds verder uitgebreid. Zo wordt nu ook in het rioolwater gemeten hoe sterk het virus aanwezig is. En dat moet ons – samen met de andere graadmeters in het coronadashboard - de komende tijd zowel nationaal als ook regionaal steeds sneller een steeds scherper en completer beeld geven. Zodat we weten óf we, en wáár we moeten ingrijpen. Op coronadashboard.rijksoverheid.nl is het voor iedereen nauwkeurig te volgen.
En waar het virus de kop opsteekt, moeten we het ook de kop weer indrukken. En daarom blijven we volop inzetten op testen en traceren. En ik wil nogmaals benadrukken hoe ongelooflijk belangrijk het is dat iedereen met klachten zich gewoon zo snel mogelijk laat testen. Nog te veel mensen blijven toch gewoon doorlopen als ze verkouden zijn. Maar ook dan: meteen 0800-1202 bellen en door de teststraat bij de GGD.
Als je besmet bent, dan gaat de GGD na of je ook anderen besmet kunt hebben. En dit bron- en contactonderzoek helpt: ongeveer 1 op de 10 mensen die via dit onderzoek in beeld, blijkt zelf ook daadwerkelijk besmet te zijn. Nu testen we ook deze mensen pas als ze klachten hebben. Maar dat nog sneller in beeld krijgen, dat kan winst opleveren. GGD en RIVM onderzoeken of het nuttig is om altijd en ook zonder klachten te testen als mensen in nauw contact zijn geweest met iemand die besmet is. Dat zou de quarantaine kunnen bekorten bij een negatieve uitslag en bij een positieve uitslag hebben we een besmetting eerder in beeld. En dat is winst.
En mocht ondanks alles, die tweede golf er toch komen, dan hebben we er klaar voor te zijn. Daarom hebben we een flinke voorraad mondmaskers en andere persoonlijke beschermingsmiddelen in de pakhuizen van het landelijk consortium hulpmiddelen aangelegd. Daarom komt het Landelijk Netwerk Acute Zorg in samenspraak met verpleegkundigen en artsen komende week met een plan om de capaciteit op de intensive care afdelingen flexibel te verhogen van de huidige 1150 bedden tot zo’n 1700 bedden. En de app die het bron- en contactonderzoek aanvult, is inmiddels bijna af. De komende weken wordt die getest, zodat we half juli een besluit kunnen nemen over hoe we tot invoering kunnen overgaan. We willen op alle punten die van belang zijn leren hoe we een tweede golf ook op kunnen vangen. Liefst willen we die voorkomen, maar als die komt moeten we hem aankunnen. En dat doen we door ons te laten adviseren door onafhankelijk deskundigen.
We doen dit allemaal – u weet het – om ervoor te zorgen dat de zorg het aankan en om onze kwetsbaarste mensen zo goed mogelijk te beschermen. Veel mensen hebben het de afgelopen tijd heel zwaar gehad – in instellingen voor gehandicaptenzorg, thuis, elders – het was geen gemakkelijke tijd. Maar als het virus ergens ongenadig hard heeft toegeslagen, dan is het wel in de verpleeghuizen. Werk dat verpleeghuizen hebben verzet is echt indrukwekkend. Bewoners en medewerkers hebben de afgelopen tijd zo ontzettend veel meegemaakt en het is begrijpelijk dat de instellingen de schrik nog in de benen hebben. Maar nu het aantal besmettingen fors lager ligt, hoeft bezoek niet meer beperkt te worden als de locatie vrij is van besmetting. Dan kunnen bewoners ook weer gewoon naar buiten. Net als iedereen kunnen zij dan weer samen zijn met hun naasten. En uiteraard moet het in goed overleg binnen de verpleeghuizen en moet het ook binnen de huizen praktisch uitvoerbaar zijn. Maar dit is het moment voor alle verpleeghuizen om de ruimte te benutten die er is. Om elkaar weer te ontmoeten.
Beste mensen, we vertellen onszelf in Nederland vaak dat we zo’n nuchter landje zijn. Door onze eeuwenlange strijd met het water weten we dat we niet alle onheil buiten de deur kunnen houden. We hebben het virus hier nu redelijk onder controle, maar wereldwijd is het aantal nieuwe besmettingen op dit moment hoger dan ooit. De enige manier om die tweede golf te voorkomen, is door ons gezond verstand te gebruiken en ons verantwoordelijk te voelen voor de bescherming van elkaar. De dijk, dat zijn we samen. En als we ons dat blijven realiseren, dan wordt het vast een mooie zomer. Dank u wel.
VAN DE ZILVER (RTL NIEUWS)
Meneer Rutte, u blijft heel erg hameren op die anderhalve meter, maar de kritiek op die maatregel neemt de laatste tijd heel erg toe en uit allerlei onderzoeken blijkt ook dat mensen het steeds slechter naleven en ook steeds slechter begrijpen. Is die regel nog wel houdbaar?
RUTTE
Die geldt voor de hele wereld, praktisch. Bijna alle landen hebben de regel van één, anderhalf of twee meter afstand houden. En dat is omdat we weten dat als je die anderhalve meter afstand houdt, dat de kans dat ik u kan besmetten als ik het zou hebben, echt enorm veel kleiner is, in combinatie natuurlijk met: thuisblijven bij klachten en drukte vermijden en handenwassen. Dus dat moeten we echt doen. En als we daarop verslappen... Ik heb net de cijfers genoemd, we hebben op de piek bijna 3000 mensen in totaal – nou op de piek waren het er minder, maar in totaal hebben er zo’n 3000 mensen, iets minder op de IC gelegen. Maar ik zei het net in mijn verhaaltje: als wij niet de maatregelen hadden genomen, dan waren dat er 35.000 geweest. Dat is tien keer zo veel. Dus het werkt. En het grootste risico nu is dat je inderdaad zegt ‘het water is weg, we gaan de dijk weghalen’, maar dat water is niet weg, dat ligt te wachten, de vijand, het virus ligt te wachten om weer aan te vallen. Dus echt: die anderhalve meter is echt cruciaal. En als we dat niet doen, dan lopen we echt met z’n allen een groot risico, dan loop je het risico dat die economie weer op slot moet, met alle schade van dien plus weer oplopende ziektegevallen.
VAN DE ZILVER
Tegelijkertijd hoor ik u net wel een aantal uitzonderingen noemen: leerlingen tot 18 jaar – dat is praktisch volwassen – alle contactberoepen. Kunt u zich niet voorstellen dat dat dan voor mensen toch extra wrevel opwekt?
RUTTE
Nee, want daar is voor ieder heel goed uit te leggen hoe het zit. We weten voor jongeren dat de risico’s echt veel en veel kleiner zijn, zeker voor kinderen tot 12 jaar, maar ook voor jongeren tot ongeveer 18 jaar. Dus daar loop je echt weinig risico als je die anderhalve meter niet doet. Maar vanaf 18, 19, 20 jaar neemt dat risico heel snel toe. Voor de contactberoepen geldt dat zij kunnen vragen van tevoren: heb je klachten? Je moet een afspraak maken, je kunt van tevoren vragen: heb je klachten? En als dat niet kan, het van tevoren afspraak maken en vragen ‘heb je klachten?’, dan geldt en dat is bijvoorbeeld in het openbaar vervoer: het mondkapje. Dus op al die plekken waar die anderhalve meter echt niet te handhaven is, hebben we die aparte maatregelen genomen. En dat doen we dus omdat het zo belangrijk is om dat virus tegen te houden. En jongens echt, ik zeg het nog maar een keer: dat hebben we als land zelf in de hand. We hebben het tot nu toe heel goed gedaan. Ik moet zelf zeggen, ik was dit weekend veel op pad, dat op heel veel plekken, merk ik – ook op de terrassen, ook op straat – mensen echt proberen om dat netjes te doen. Dat lukt niet altijd, maar in de meeste gevallen doen mensen dat toch eigenlijk heel fatsoenlijk. En mijn dringende beroep aan mijn collega-landgenoten, alle andere Nederlanders is: laten we dat blijven doen. Want dan voorkomen we dat we ergens in de zomer oplopende aantallen zien en we gedwongen zijn om weer te vragen thuis te blijven en de cafés weer te sluiten en daarmee het hele maatschappelijk leven weer te verlammen.
VAN DE ZILVER
Oké. Meneer De Jonge, nog een vraag voor u dan over de app. In Frankrijk is een vergelijkbare app, die is miljoenen keren gedownload, is afgelopen week gebleken. Er zijn veertien gevallen mee opgespoord. Is die app wel nodig?
DE JONGE
Ja die app is een belangrijke aanvulling op het bron- en contactonderzoek. We doen natuurlijk sowieso bron- en contactonderzoek bij iedere positieve uitslag, maar je weet niet meer altijd precies bij wie je gisteren in de trein hebt gezeten. Je kunt je alleen maar de contacten herinneren, met wie je ook intensieve gesprekken hebt gevoerd en degenen die je ook kent, ja die kun je vaak wel herinneren. Dat zijn vaak je huisgenoten of mensen met wie je heel intensief contact hebt gehad. Maar de mensen bij wie je lang in de trein hebt gezeten bijvoorbeeld, dat kun je niet herinneren. Nou en die app is dus completer dan dat. En dus: ja, die app is een belangrijke aanvulling.
VAN DE ZILVER
Maar als je dan ziet dat er in Frankrijk na miljoenen downloads veertien gevallen mee zijn opgespoord, terwijl er best wel een aantal grote privacybezwaren aan zo’n app kleven, is het middel dan niet erger dan de kwaal?
DE JONGE
Nee, eerst dat misverstand wegnemen: er kleven nul privacybezwaren aan die app. Want anders zouden we hem namelijk nooit doen. In Duitsland, hebben we veel mee opgetrokken, speelt datzelfde vraagstuk, op precies dezelfde manier en ook Duitsland heeft gezegd: als daar privacybezwaren aan zouden kleven, gaan we het niet doen. Dus geen centrale database bijvoorbeeld, slechts anoniem, volkomen niet herleidbaar naar personen. Dat is de enige manier waarop dat ding gaat werken, want anders gaan Nederlanders hem helemaal niet installeren. Dus die gaat pas werken op het moment dat de privacy volledig is gewaarborgd. Dus nee, de privacy is niet in het geding, nul. En ja, het is wel een belangrijke aanvulling op bron- en contactonderzoek. We hebben het nodig om completer te zijn en ook om eerder te zijn. Kijk als je normaal een uitslag krijgt, dan ga je vervolgens, ga je met de GGD om tafel om te kijken: bij wie ben je gisteren allemaal in de buurt geweest en eergisteren en de dagen daarvoor? Maar via een positieve uitslag die wordt meegedeeld via die app, ja zijn die contacten gelijk geïnformeerd. Dus het is ook nog eens een keer sneller. En als je dan ook nog eens een keer gaat doen, wat we dus nu gaan onderzoeken, met RIVM en GGD, dat we diegenen die via het bron- en contactonderzoek in beeld komen of via die app in beeld komen, dat we die meteen gaan testen, ja dan kun je en bij een negatieve uitkomst, dan kun je de quarantaineperiode bekorten, nou dan is het ook voor mensen veel minder bezwaarlijk en je kunt vervolgens bij positieve uitslagen mensen gewoon ook sneller informeren en vervolgens weer bron- en contactonderzoek doen. Kortom, onze aanpak wordt steeds preciezer, steeds completer, steeds sneller en we zitten er zo steeds beter bovenop. En als dat virus weer ergens de kop opsteekt, moeten we het meteen de kop kunnen indrukken en daar hebben we die app gewoon bij nodig.
STEMERDING (NOS JOURNAAL)
Allereerst toch ook nog even één vraag over de anderhalve meter. Als je ziet dat toch dat draagvlak afneemt, mensen vinden het steeds moeilijker om vooral buiten bedoel ik dan die anderhalve meter afstand te houden en we hebben ook belangrijke adviseurs gehad – SCP – die zei: het kan niet de bedoeling zijn dat we naar een samenleving gaan waar anderhalve meter altijd de standaard is.
RUTTE
Snap ik.
STEMERDING
Waarom ziet u dan toch niet een enkele aanleiding misschien om dat buiten te versoepelen, al is het misschien voor een tijdje?
RUTTE
Het virus jongens, het virus. Ik ben het helemaal eens met het SCP, ik wil ook niet naar een situatie waarin die anderhalve meter de standaard is, ik ben het daar totaal mee eens. Maar we hebben geen vaccin, we hebben nog geen medicijnen en we hebben het echt verdomd goed gedaan met z’n allen in Nederland, we hebben het virus een behoorlijke klap gegeven waardoor deze verruimingen nu kunnen. Dat hebben we met z’n allen bereikt. Maar daarbinnen is het thuisblijven bij klachten, de handen wassen maar vooral die anderhalve meter, zijn cruciaal geweest. En als we daar nu op gaan verslappen, dat kan ook een maatschappelijke keuze zijn, maar dan weten we één ding zeker: dan is de kans dat als mensen van vakantie terugkomen en het virus bij zich hebben of mensen uit het buitenland naar Nederland komen die het virus bij zich hebben of plekken op Nederland waar we het virus nog niet ontdekt hebben en mensen houden die anderhalve meter niet en het wordt overgedragen, dan kan dat weer heel snel oplopen. Dan gaan we proberen dat regionaal uit te stampen, met bron- en contactonderzoek etcetera, je gaat er alles aan doen maar je loopt echt risico’s als samenleving. En je ziet nu al de enorme economische schade, dus ga mij nou niet overtuigen dat het verschrikkelijk is, die anderhalve meter. Ik baal enorm daarvan en iedereen. Gisteravond komt Macron naar Nederland, normaal liggen we meteen te knuffelen en nu moet ik hem op grote afstand toeknikken. Ik vind het verschrikkelijk, maar het kan gewoon even niet. Het kan even niet, tot we een vaccin hebben of een medicijn. En echt jongens in Nederland: hou je hieraan. Echt ik vraag het werkelijk en niet om het voor mij te doen, doe het niet voor mij, maar omdat dat virus gewoon onder ons is. En we hebben het echt verdraaid goed gedaan. Het feit dat dit nu allemaal kan, twee maanden eerder dan we dachten, is een waanzinnig compliment van 17 miljoen mensen aan dezelfde 17 miljoen mensen. Niet voor mij, met z’n allen gedaan. Maar hou je er wel aan.
STEMERDING
Het advies of de oproep is tot nu toe ook altijd nog: werk zo veel mogelijk thuis.
RUTTE
Ja.
STEMERDING
Wanneer verwacht u dat dat versoepeld kan worden?
RUTTE
Nou we gaan natuurlijk de komende tijd kijken naar al die adviezen: hoe zit het? Bij die anderhalve meter zal gelden: zolang er niet een vaccin is of echt een medicijn, is de kans dat je die kan loslaten klein. We hopen natuurlijk zo snel mogelijk dat we ervan af kunnen als er een vaccin of medicijn is, maar je gaat op een gegeven moment ook weer kijken naar dat thuiswerken. Het is op dit moment toch belangrijk, omdat het, we zijn ook aan het wachten nog op nadere advisering vanuit een club die daarnaar kijkt he. Dat is de groep van Mariette Hamer, vanuit de SER, met een aantal partijen. Die hebben al eerste gedachten neergelegd, daar gaan we ook naar kijken: hoe kun je een combinatie maken van thuiswerken, soms ook in de buurt werken, dat je gemeenschappelijke werkplekken hebt dicht bij huis en mensen die echt gaan reizen naar hun werk en misschien ook mixen, waarbij mensen een paar dagen in de week thuiswerken en een paar dagen in de week naar kantoor gaan. Ik denk dat je naar zo’n situatie langzamerhand zal toegroeien. Dus daar zullen we regelmatig naar kijken.
STEMERDING
Eerder dan dat er een vaccin is?
RUTTE
Ik denk dat je daar meer variatie in gaat krijgen, in een combinatie van thuiswerken en op kantoor werken, voordat er een vaccin is en voordat er een medicijn is. Maar voorlopig geldt echt dat advies: werk zo veel mogelijk thuis.
STEMERDING
Opmerkelijke versoepeling is denk ik ook in stadions, daar kan straks weer publiek bij. Maar dan mag er niet gezongen of geschreeuwd worden. Hoe gaan we dat handhaven, hoe gaat u dat handhaven?
RUTTE
Nou ja, simpel. Als dat toch gaat gebeuren, dan gaat het weer dicht. Dus jongens, en neem dan van die grote toeters mee die je kan indrukken als er een doelpunt wordt gemaakt en fluister hoera, maar niks meer. En waarom is het? Wil ik ook even uitleggen. Ja het klinkt vreselijk allemaal, ik weet het, het is allemaal niet leuk maar ja daar zitten we nou eenmaal mee. Waarom is het? Omdat, we weten inmiddels, echt uit al die onderzoeken, dat is echt wel overtuigend aangetoond: als je schreeuwt, als je hard zingt, bij dat soort momenten is de kans dat het virus zich snel verspreidt groot. Er zijn ook allerlei mensen die zeggen: ja maar buiten, dat virus is toch niet zo’n risico. Een van de grootste virushaarden in de wereld was Bergamo, het voetbalstadion. Dat is een super spread event geweest en dat was ook openlucht. Dus het is een combinatie van openlucht of binnen, maar zeker ook met hard schreeuwen. Dat betekent in de kerken ook, helaas: de kerkdiensten kunnen weer, ook op grotere schaal, maar niet zingen. Dan zullen de psalmen moeten worden voorgelezen of wat men ook gaat doen. Wat we wel proberen mogelijk te maken is dat vanaf het podium een professioneel, of niet-professioneel, maar een koor koorzang kan doen. En dan kijken we ook nog naar nadere voorwaarden daarvoor.
STEMERDING
Als je kijkt naar het buitenland, dan lijkt het wel realistisch om ook in Nederland rekening te houden met uitbraken van het virus. Gaan we dat dan in Nederland heel lokaal aanpakken, zoals we in Duitsland hebben gezien – dan van u meneer De Jonge – of is het ook toch mogelijk dat Nederland weer helemaal in een soort van lockdown gaat?
DE JONGE
Wat we nu doen is ons juist voorbereiden om het zo lokaal mogelijk te kunnen aanpakken. Dus wat we gaan doen is nou bijvoorbeeld met die rioolwatersurveillance, is eigenlijk bij alle rioolwaterzuiveringsinstallaties meten, iedere dag meten. Zodat we het heel snel, dat is echt een paar dagen eerder dan mensen klachten krijgen, zien we het dan al in het rioolwater. Dan weet je dat je ergens moet ingrijpen. En dat is een van de voorbeelden. Maar het bron- en contactonderzoek en het preciseren van het bron- en contactonderzoek op de manier zoals we nu gaan doen, ook dat is er allemaal juist op gericht om nog dichter op de bal te zitten. En als we dat doen, dan weet ik zeker dat we heel lokaal, heel precies, hooguit regionaal de meeste maatregelen kunnen treffen. Je weet niet wat er gaat gebeuren, we kunnen moeilijk in die toekomst kijken. Wat we wel weten, is als we het zo doen, ja als we zo zo dicht mogelijk op die bal blijven zitten, ja dat eigenlijk de meeste maatregelen die we zullen moeten nemen de komende tijd echt gewoon regionale maatregelen zijn.
STEMERDING
Dus dan is een landelijke lockdown heel onwaarschijnlijk, als ik u zo hoor?
DE JONGE
Ja, als we het goed doen met elkaar. Maar dat hangt wel heel erg samen ook weer met die anderhalve meter. Die anderhalve meter is een hele belangrijke dijk tegen een tweede golf. En daar moeten we onszelf wel goed bewust van zijn. Op dit moment, 160-170.000 besmettingen per dag, nieuwe besmettingen per dag, dat is het hoogste ever in die hele coronacrisis. Dus op de hoogtepunten in Nederland waren er wereldwijd zo’n 60.000 besmettingen en nu 170-180.000 wereldwijd. Kortom, het virus is niet weg, het virus is nogal aanwezig op de wereld en het is een pandemie en dat golft en raast over de wereld. Dus als wij bestand willen zijn tegen een tweede golf, moeten we ons houden aan thuisblijven bij klachten, moeten we die anderhalve meter afstand houden en zodra dat virus weer ergens de kop opsteekt het de kop indrukken. En daar doen we al die dingen voor, met het dashboard, met het testen en traceren, etcetera. Alles om zo lokaal mogelijk en zo regionaal mogelijk meteen dat virus weer de kop in te kunnen drukken als het de kop opsteekt.
BOVEN (BNR)
Meneer Rutte, in een door uw eigen kabinet gepubliceerde peiling van vandaag blijkt dus dat, inderdaad wat de collega’s al zeggen, dat de steun voor die anderhalve meter afstand houden, dat het afneemt. Maar daar zie je ook heel duidelijk in dat er een samenhang is: tussen het versoepelen van de maatregelen en de bereidheid om die anderhalve meter aan te houden, althans niet eens de bereidheid, het feit of mensen hem navolgen. Dus nu u gaat versoepelen, u kunt nu natuurlijk wel zeggen van ‘ik wil dat die anderhalve meter wordt nageleefd’, maar u weet ook dat het feit dat zal zijn dat mensen het minder zullen doen. En u stuurt ons de zomervakantie in met een laatste persconferentie, dus hoe denkt u dan dat dat gaat werken?
RUTTE
Ik heb het vaker gezegd: ik ben niet van plan om de samenleving te gaan mennen. We praten van volwassenen tot volwassenen. Wij als politici, Hugo de Jonge en ik, proberen als volwassenen tot de samenleving als volwassenen te praten. We hebben nooit politiemensen voor de deur gezet, nooit zoals in andere landen gebeurd is top-down gecommuniceerd: altijd rechttoe rechtaan, in de ogen kijken, op anderhalve meter. En zou de samenleving, wat ik niet verwacht want volgens mij zijn mensen slim genoeg om te snappen en daarom is ook dit moment belangrijk om het ook weer eens inhoudelijk toe te lichten waarom die anderhalve meter. Maar zou de samenleving onverhoopt zeggen, in meerderheid: het interesseert ons niet, dan gaat dat virus weer oplieren. Dan maken we blijkbaar die keuze. Ik denk niet dat het gebeurt, ik ben daar niet bezorgd over. Mensen zijn slim genoeg, ik heb groot vertrouwen in Nederland. Maar ik ga hier niet amechtig mensen ergens toe smeken. Ik vertel de feiten. De feiten zijn dat in de hele wereld, in alle landen waar corona bestreden wordt, gelden social distancing. Dus afstand tussen mensen maatregelen, onvermijdelijk. Soms is het een meter, soms twee meter, in heel veel landen is het anderhalve meter. Dat zijn de feiten. En we weten dat die razend belangrijk is geweest in combinatie met het thuisblijven bij klachten om uiteindelijk dast virus onder controle te krijgen. Maar als we dat niet meer zouden doen, en nogmaals dat verwacht ik niet, ik heb daar groot vertrouwen in dat het goed komt, maar zouden we het niet meer doen en het liert op dan gaan weer allerlei sectoren dicht, gaat de economie grote schade leiden, maar vooral ook zullen er weer extra mensen overlijden, zal er weer heel veel ellende komen. En ik vertel die feiten, weet u zo hebben we het steeds gedaan. Ik heb geen zin om Nederland te smeken: hou je aan die anderhalve meter. Dat werkt niet. Mensen zijn niet gek, die zijn slim genoeg dat als de feiten verteld worden, dat doen we vanavond opnieuw, jongens uit al het onderzoek blijkt: dit is cruciaal. En als je het niet doet, dan lopen we met elkaar grote risico’s. En dan kunnen jonge mensen nog denken: nou ja, weet je, hoe groot is de kans? Nou die kunnen ook op de intensive care komen. Maar je kunt ook vervolgens een ouder iemand aansteken die niet bestand is tegen dat virus en heel snel in het ziekenhuis komt en op de IC en overlijdt.
BOVEN
Maar volgens mij constateert uw eigen onderzoek ook een feit, namelijk dat het minder wordt nageleefd. En dat er een samenhang is met de versoepeling van de maatregelen. Dus dan is het toch logisch dat met deze versoepelingen nog een keer die anderhalve metersamenleving minder zal worden nageleefd.
RUTTE
Maar als ik nou toch zeg dat ik probeer, en Hugo en ik allebei, al vanaf het eerste begin, volwassenen tot volwassenen. De samenleving te vertellen: beste mensen, dames en heren in Nederland, alle ander landgenoten: dit zijn de feiten. Dit is wat de beste virologen in de wereld ons adviseren. En onderdeel daarvan is, cruciaal onderdeel is die anderhalve meter. We zien inmiddels dat omdat we dat goed doen de cijfers de goede kant op gaan. Dan kun je toch niet zeggen tegen Nederland: er kunnen nu versoepelingen, maar die doen we niet omdat we niet zeker weten of u wel of niet die anderhalve meter. Dat is toch ook gek? Dat is toch niet volwassen communiceren? Dat is toch niet een land, een trotse democratie die je op een normale manier toespreekt?
BOVEN
Een ding nog even over de culturele sector. U zei net ook dat de disco’s en nachtclubs en zo dat die allemaal nog dicht moeten blijven. We begrijpen ook dat er bij poppodia en bij allerlei van dat soort organisaties grote zorgen zijn over hun eigen toekomst. Faillissementen dreigen daar en masse. In Tilburg, bij de bekende poptempel 013, die heeft al mensen moeten ontslaan inmiddels. Nu zegt u ook dat voor de jongeren de anderhalve meter wordt afgeschaft tot 18 jaar. Dan is er toch alle ruimte voor dit soort organisaties om voor scholieren gewoon evenementen, concerten en feesten te organiseren?
RUTTE
Ja maar ik weet niet of je naar een land wil waarin je puur op leeftijd trieert, keuzes maakt. Volgens mij werkt dat niet. Overigens geld voor poppodia dat zij met inachtneming van lokale afspraken met het lokaal bestuur, die zouden daar nog nadere eisen aan kunnen stellen, maar geldt voor poppodia dat die open kunnen mits je kan zitten. Dus dat, is natuurlijk raar, en in Paradiso moet je dan stoelen neerzetten. Dan snap ik wel dat dat vervelend is of in AFAS Live of in 013 moet je stoelen neerzetten, maar het kan. En dan met de anderhalve meter kun je een behoorlijk deel van die zaal vullen. En ik heb ook wel weer heel groot vertrouwen in de creativiteit van onze culturele sector. Die behoort ook tot de beste van de wereld en is ook heel slim. Dus ik hoop erg met deze maatregelen die we nu nemen, die zeggen: luister als mensen zitten en met reserveringen en triage geldt geen maximum aantal mits anderhalve meter. Dat ook die poppodia gaan nadenken: oké dat is eigenlijk wel veel meer dan we dachten, echt veel meer dan we tot nu toe in de routekaart hadden staan, wat voor creatieve dingen kunnen we verzinnen? En ja dat is niet zo leuk als nu, of althans voor half maart als je naar een popconcert ging. Dat snap ik allemaal. Maar er kan echt wel weer wat.
NIJS (SBS)
Meneer Rutte, ik vroeg me af waarom de anderhalve meter in het OV is losgelaten.
RUTTE
Dat hebben we 1 juni gedaan omdat het openbaar vervoer, de kans dat je daar die anderhalve meter kunt handhaven hebben we uitgelegd. Dan zou de capaciteit van het OV teruglopen tot ik geloof 20 of 25 procent en dat heeft enorme gevolgen natuurlijk voor allerlei sectoren, voor onderwijs, voor mensen. Dat los je op door deels te vragen aan mensen: probeer zoveel mogelijk buiten de spits te reizen, houd een beetje rekening met elkaar in het openbaar vervoer, maar ook een mondkapje omdat daar anders dan bij de kapper of de sekswerker, kun je niet van tevoren vragen: heeft u gezondheidsklachten?
NIJS
Maar nu is dus weer de capaciteit weer vol, dus iedereen mag er weer gewoon in. En dan vraag ik me af: waarom is dat?
RUTTE
Die begrijp ik niet.
NIJS
Nou kijk, bij de vliegtuigen krijg je de hele tijd te horen: daar kunnen we gewoon met zijn allen dicht op elkaar zitten, want dat kan door de luchtfilters.
RUTTE
Daar speelt iets anders ja, daar spelen de HEPA-filters in de vliegtuigen die de lucht naar beneden blazen.
NIJS
Maar die zitten toch niet in het OV zo in?
RUTTE
Nee.
NIJS
Maar is het dan...
RUTTE
Maar in het OV is het ook niet dat alle staanplaatsen worden vrijgegeven. Dus in het OV geldt de stoeltjes die afgekruist waren, die kunnen weer vrij. En soms zijn er staanplaatsen met zo’n lus waar je inhangt. Dan is dat een staanplaats die gezien wordt echt als een plek. Maar je hand aan de paal, dus of leunen op een ander, dat mag niet.
NIJS
Oké, dus alles in het OV mag alleen wel als je anderhalve meter afstand nog...
RUTTE
Nee, anderhalve meter is niet altijd. Als het kan moet je het doen. Maar als het niet kan, daarom hebben we die mondkapjes en in het OV kan het niet altijd. En je kunt ook niet van tevoren vragen: heeft u klachten? Zoals bij de kapper.
NIJS
Nee, maar we kunnen met een gerust hart het OV in?
RUTTE
Met die, ja, met die mondkapjes, tuurlijk. Dan heeft dat enige extra bescherming. En verder is het heel belangrijk dat als je klachten hebt dat je thuis blijft. Want nog belangrijker dan de anderhalve meter is het thuisblijven bij klachten. En als iedereen dat zou doen, en heel veel mensen doen dat overigens, en heel veel mensen houden zich ook aan die anderhalve meter, maar ook aan het thuisblijven bij klachten, dan helpt dat enorm.
NIJS
Oké en dan had ik nog een vraagje over de festivals. Dus vanaf half/eind augustus kunnen er weer grote festivals plaatsvinden?
RUTTE
Het zal heel anders zijn dan we gewend waren, want je moet zitten. Dat wordt een beetje gek natuurlijk. En waarom doen we dat? Omdat als jij natuurlijk bier aan het drinken bent, dan gaat het misschien goed van 6 tot 9, maar vanaf een uur of 9 gaat het mis. Dan gaan mensen bij elkaar klonteren, dus we zeggen: je moet wel zitten. En je moet van tevoren reserveren, er moet triage hebben plaatsgevonden. En als je dat allemaal niet wilt, je wilt echt staan, dan zijn dat maximaal 250 mensen. Maar als je een groter festival wilt heb je zitplaatsen nodig.
VRAAG (MEDIUM ONBEKEND)
Meneer De Jonge, vraag voor u, u zei het net al: het virus heeft ongenadig hard om zich heen geslagen in de verpleeghuizen. Waarom kunnen die nu helemaal open?
DE JONGE
Omdat eigenlijk als je kijkt naar de besmettingsgraad op dit moment er geen reden is om langer beperkende maatregelen op te leggen voor bezoek. Die kun je niet afleiden uit de besmettingsgraad die het noodzakelijk zou maken om nog nader het bezoek te beperken. En tegelijkertijd moet je daar ook zeggen: ja, die verpleeghuizen hebben natuurlijk nog wel de schrik in de benen van de afgelopen maanden. Dus dat ze even tijd nodig hebben om dat op een goede manier in te regelen. Bijvoorbeeld om dat bezoek op anderhalve meter goed in te regelen. Dat is ook wel weer begrijpelijk. Maar vanaf 15 juni is bezoek weer mogelijk, ook meerdere bezoekers zijn dan weer mogelijk. En het is ook wel echt zaak dat verpleeghuizen die ruimte ook wel echt weer gaan benutten die er is.
VRAAG
Dus iedereen kan zijn opa of zijn oma of zijn vader of zijn moeder in een verpleeghuis weer bezoeken, dat is een recht ook?
DE JONGE
Ja, dat is een recht. Dat is natuurlijk een recht. En dat we dat recht hebben moeten beperken dat is misschien wel een van de meest harde maatregelen geweest die we hebben moeten nemen. Er was alle reden toe. Het aantal locaties dat er telkens bij kwam toen in die weken van maart, dat was echt heel fors. Op de piek hebben we bijna op 900 locaties gezeten waar een besmetting aanwezig was, maar gelukkig inmiddels zijn de meeste locaties inmiddels besmettingsvrij. En ook in gewoon überhaupt de besmettingsgraad op dit moment is geen reden meer om het bezoek te beperken.
VRAAG
Toch zeggen veel verpleeghuizen op het moment: dit gaat wel heel snel, straks komen hele families langs en corona is nog niet op vakantie. Kan het niet meer stap voor stap?
DE JONGE
Ja, dat hebben we natuurlijk gedaan he. Dus we zijn al half mei begonnen met de eerste 25, in iedere regio een. En daarvan hebben we geleerd voor de openstelling van alle locaties die besmettingsvrij waren per 25 mei. Vervolgens was de datum op de routekaart voor de verpleeghuiszorg 15 juni waarop bezoek weer overal mogelijk was op die locaties die besmettingsvrij waren. Waarvoor vervolgens ook naar voren is gehaald de maatregel dat ook weer meerdere mensen op bezoek konden bij een bewoner. En dat hebben we eigenlijk allemaal stapsgewijs met de sector gedaan. En wat je ziet nu is dat natuurlijk nog wel een aantal verpleeghuizen terughoudend zijn. En dat is aan de ene kant begrijpelijk als je beseft dat ze de schrik natuurlijk nog in de benen hebben van de afgelopen tijd. Aan de andere kant is het toch ook wel heel erg begrijpelijk dat bewoners zelf, maar ook hun naasten zeggen: ja, maar is er nou nog echt reden vanwege de besmettingsgraad op dit moment? Is er nog echt reden om bezoek nog langer te beperken? Of zouden we niet toch kunnen kijken wat er mogelijk is? En het is altijd zo dat je per huis daar natuurlijk maatwerk, afspraken over moet maken. Maar de bezoekersregeling zoals die was, ja daarvoor is op dit moment echt geen grond. En daarmee, ja inderdaad, probeer je tegemoet te komen aan het recht dat mensen ook gewoon hebben om hun naasten te zien.
VRAAG
Gaat u daar ook op handhaven als het een recht is?
DE JONGE
Ja ik wil niet gelijk ook in die termen spreken. Natuurlijk, zeker daar waar het echt niet goed gaat en mensen heel veel zorgen, verdriet of klachten hebben is altijd de inspectie natuurlijk die daar een formele rol in heeft. Maar ik wil niet op die manier over de verpleeghuiszorg spreken. Laten we nou de verpleeghuiszorg de ruimte geven, ook aanmoedigen om de ruimte te pakken die er is. En laten we nou zorgen dat verpleeghuizen ook per locatie goede afspraken gaan maken met hun cliëntenorganisatie, hun cliëntenvertegenwoordiging. Dat is nodig, natuurlijk. Maar rekening houden met personeel van wat er doable is, is ook nodig. Dus beetje ruimte voor maatwerk, dat is goed, maar wel de ruimte benutten ook die er weer is.
HOEDEMAN (ALGEMEEN DAGBLAD)
Meneer Rutte, over de theaters nog even. Moet iedereen daar op anderhalve meter of mogen gezinnen daar wel bij elkaar zitten?
RUTTE
Iedereen op anderhalve meter, want dat verschil kun je niet maken.
HOEDEMAN
Dan heb ik nog een vraag voor meneer De Jonge. Kan u iets zeggen over de hoogte voor de eenmalige bonus voor de zorgmedewerkers en of die voor iedereen geldt.
DE JONGE
Daar kan ik iets over zeggen, maar niet nu. Daar zeg ik iets over als we er uit zijn.
VRAAG (MEDIUM ONBEKEND)
Ik heb een vraag voor meneer Rutte. Het gaat over het zingen in de kerken. U zei aan het begin van spreekkoren en schreeuwen, dat mag niet. Nou gebeurt dat gemiddeld genomen ook niet in kerken.
RUTTE
Helaas geldt dat ook voor het zingen in de kerken.
VRAAG
Maar u zei dat zingen in de kerken dan dus niet, maar zangkoren mogen wel weer onder voorwaarden met elkaar repeteren. Waarom kunnen zangkoren wel repeteren en waarom mag er in kerken niet gezongen worden?
RUTTE
Ja, die zangkoren dat is dus vanaf het podium. Dus stel een gospel choir of een zangkoor in een hervormde kerk of een katholieke kerk, dat zou mogen onder voorwaarden. Dat wordt nog precies beschreven. Maar dan heb je een beperkt aantal mensen. En ook onder specifieke voorwaarden. Maar in de kerk zelf zingen, er zijn echt te veel aanwijzingen dat dat tot grote problemen heeft geleid eerder dit jaar.
VRAAG
Ook niet pianissimo?
RUTTE
Nee, helaas. Dus dat zal waarschijnlijk toch een andere traditie gaan opleveren, misschien wel het voorlezen van mooie gezangen en psalmen in plaats van ze zingen. En laten we hopen dat we weer zo snel mogelijk normaal kunnen doen en weer normaal kunnen zingen, omdat er een vaccin is of goeie medicijnen.
VRAAG (MEDIUM ONBEKEND)
Meneer Rutte, een vraag voor u: is er iemand in het crisisberaad geweest die hier nog vraagtekens heeft gezet? Want het is natuurlijk ontzettend spannend. De collega van BNR haalde al de peiling aan en het verband tussen de anderhalve meter loslaten en het belang daarvan. Is er twijfel geweest binnen het crisisberaad?
RUTTE
Nee.
VRAAG
Dit is gewoon een besluit dat jullie unaniem genomen hebben?
RUTTE
Ja, ja. Er ligt een straks advies van de virologen en nogmaals, ik zou het verkeerd vinden als die zeggen op basis van de cijfers en hoe wij verwachten dat die zich verder ontwikkelen, kan dit, dat je het niet zou doen omdat je het land niet vertrouwt of we wel slim met elkaar gebruik, naleven de afspraken zoals thuisblijven bij klachten en de anderhalve meter.
VRAAG
Dit is de laatste persconferentie voorlopig in deze setting. Wat kunnen de mensen thuis nu nog verwachten, hoe ziet het de komende tijd eruit? Wanneer trekken jullie weer aan de rem mocht het fout gaan? Krijgen we, hoe worden mensen geïnformeerd hierover?
RUTTE
Er spelen een paar dingen. Natuurlijk in de eerste plaats, we hebben nu... Nou goed, dat zullen mensen thuis een beetje administratieve mededelingen vinden die ik nu ga doen, maar we zijn nu van de crisisorganisatie naar een ministeriële commissie gegaan. Die is ook al begonnen overigens, dit was de laatste voorlopig en hopelijk ook vrij lang nog de laatste crisisvergadering. Hier zouden we bij elkaar moeten komen als er toch weer echt hele forse ontwikkelingen zijn, dan zou het kunnen zijn dat we de structuur weer in het leven roepen. Maar we gaan in principe werken via de ministeriële commissie. En als er natuurlijk berichtgevingen komt, zijn te doen aan het land, dan zullen we methodes vinden. Dat kan misschien via de vrijdagse persconferentie of andere momenten door de week. Maar in principe is dit de laatste keer, voorlopig hopen we en misschien wel voor hele lange tijd, dat we hier zo staan.
VRAAG
En kunt u misschien wat concreter zijn in wanneer precies dat moment is dat het uit de hand loopt?
RUTTE
Nou dat kun je aan het dashboard zien, daar kan misschien Hugo iets over zeggen.
DE JONGE
Kijk wat we hebben ingeregeld is dat er dagelijks een signaleringsoverleg bij het RIVM, waarbij eigenlijk alle signalen worden gewogen. En u kent het dashboard, tal van indicatoren staan daarop, deels heel erg zichtbaar aan de oppervlakte: het aantal ziekenhuisopnames etcetera is allemaal heel erg zichtbaar, het aantal positieve testuitslagen heel erg zichtbaar. Deels wat moeilijker, meer ondersteunende indicatoren die wat meer interpretatie vragen om ze goed te kunnen duiden. En dagelijks is dat signaleringsoverleg en op basis van dat signaleringsoverleg wordt gekeken of er en zo ja waar er moet worden ingegrepen. En omdat we steeds meer doen om er dicht bovenop te zitten is mijn verwachting, zoals ik net aangaf, dat dat zo regionaal mogelijk zal zijn. Als er sprake is van een wat grotere uitbraak bijvoorbeeld, waarbij ook een aanwijzing nodig is van de minister van VWS, bijvoorbeeld in de richting van de voorzitter van de veiligheidsregio, dan zal ik daar publiekelijke mededelingen over doen. Maar grosso modo zullen de meeste ingrepen, zullen echt regionale ingrepen zijn. Stel nou dat we die tweede golf niet weten tegen te houden, ja dan kan dat niet he. Als we gewoon doen wat we hebben afgesproken dat we zouden gaan doen, kan dat eigenlijk niet zou je kunnen zeggen. Die dijk is echt sterk. Behalve als we zelf die dijk laten verslappen, dan houden we het inderdaad niet meer tegen. Ja en dan zullen we inderdaad weer genoodzaakt zijn om grotere maatregelen te treffen. En het gekke – nog even inhakend ook op die vraag over dat draagvlak en ik begrijp de vraag heel goed – maar het gekke is eigenlijk, dat noem je de preventieparadox: je hebt iets, door je goed te houden aan een aantal afspraken heb je het onder controle weten te krijgen en vervolgens zeg je ‘ja maar waarom is het eigenlijk nodig geweest?’. Het zou echt hetzelfde zijn als dat we in Zeeland de Deltawerken afbreken want: ja, we hebben toch sinds 1953 geen overstroming meer gehad? Dat zou een beetje hetzelfde zijn en dat moeten we dus gewoon niet doen: geen dijken afbreken als we weten dat het water nog op de loer ligt, niet doen. En zo willen we met elkaar die controlefase eigenlijk zo gecontroleerd mogelijk doorkomen, totdat dat vaccin er is. En eigenlijk is het zo, juist omdat we die anderhalve meter houden, zijn al die versoepelingen mogelijk. Want als we dat niet zouden doen, ja dan zou dat ook niet mogelijk zijn, zou dat veel te listig zijn. Maar juist omdat we het wel doen, zijn al die versoepelingen mogelijk. Dus laten we daar nou vooral verstandig mee omgaan.
VRAAG (NRC HANDELSBLAD)
U heeft hier de afgelopen tijd allebei best wel vaak gezegd hoe belangrijk dat reproductiegetal is he, om dat onder de 1 te houden. Nu staat het op 1,05 en worden die maatregelen nog meer versoepeld. Kunt u uitleggen wat het verband daartussen is?
DE JONGE
Wat we ook altijd hebben gezegd is dat je dat reproductiegetal moet duiden in relatie tot het totaal aantal besmettelijke personen op dat moment. Nou dat weet je niet helemaal zeker. We weten de IC-plekken, weten we heel zeker. Het aantal ziekenhuisopnames weten we heel zeker. Het aantal positief geteste mensen weten we ook heel zeker. Dat kun je gewoon tellen. Maar er zijn twee getallen op dat dashboard, die kun je niet tellen, die moet je modelleren, die moet je berekenen. Het eerste is het aantal besmettelijke personen op enig moment, die wordt afgeleid eigenlijk van de punt van de piramide, namelijk het aantal IC-opnames en zo wordt die modelmatig berekend. En dat andere, wat wordt berekend, is de R. Nou en die R, die staat nu geloof ik op 1,05, maar die moet je relateren aan het aantal besmettelijke personen op dit moment. Dus dat is op zichzelf genomen, met het beperkte aantal besmettelijke personen op dit moment, is dat niet per sé een groot probleem. Ook in Duitsland overigens is ‘ie nog een tikkie hoger, dat heeft alles te maken met de uitbraken van het laatste moment. En je rekent altijd terug, op basis van mensen die in een ziekenhuis liggen reken je terug: hoeveel mensen zou die besmet kunnen hebben in de afgelopen periode dat hij besmettelijk was? He, zo wordt die R berekend. Die R kan dus ietsje boven de 1 komen, dat is op zichzelf genomen voor een korte periode niet zo’n punt, bij een laag aantal besmettelijke personen is dat niet zo’n punt. Als het totaal aantal besmettelijke personen veel groter is, ja dan is dat natuurlijk wel een punt. Want dat leidt al vrij snel tot een exponentiële groei. Dus met het huidig aantal besmettelijke personen is die R goed te doen.
VRAAG
Ik hoorde u net zeggen: er lopen nog teveel mensen rond met verkoudheidsklachten die zich niet laten testen.
DE JONGE
Ja, ja.
VRAAG
Hoe weet u dat? Ik bedoel: is dat dan op basis van verwachtingen die jullie misschien hadden van het aantal mensen dat zich...
DE JONGE
Nee, dat is op basis van het onderzoek van het RIVM, van de gedragsunit van het RIVM. Die vraagt eens in de zoveel tijd, vraagt die aan mensen: als je klachten hebt, ga je dan naar de teststraat? Nou dat onderzoek wordt periodiek herhaald, dit is alweer een cijfer van een aantal weken oud, maar daar zegt zo’n 28 procent van de mensen zich inderdaad te laten testen als die klachten heeft. Nou dat is best aan de lage kant natuurlijk. Ik denk, ik vermoed dat inmiddels de bereidheid daartoe wel enigszins is toegenomen. We wachten nog even op een nieuw cijfer, nieuw onderzoek. Maar we weten ook dat het geen 100 procent is. Soms omdat mensen het niet voelen he, die maken die ziekte wel door maar voelen niet, hebben daar geen klachten van en die mensen, ja die zullen zich niet laten testen want ze ervaren namelijk niet of nauwelijks klachten. Maar heel veel vaker, omdat je verkoudheidsklachten hebt en denkt: ah joh, flink zijn. En dat is toch ook een beetje, dat zit er ook wel ingeslepen bij ons. Dus met verkoudheidsklachten thuisblijven en je laten testen, zo zijn we niet grootgebracht toch? Dus het is echt belangrijk dat we dat ook tegen elkaar zeggen: niet flink doen, niet stoer doen, gewoon gaan testen als je klachten hebt. En dat moet echt de nieuwe mores worden.
VRAAG
Nog een vraag over het toerisme, want het is een beetje veranderd van ‘blijf binnen’ naar ‘vermijd drukte’ he, het mantra de afgelopen tijd. Nou ja, straks komen er een heleboel toeristen, is er iets als teveel toeristen, wordt dat gemonitord hoeveel?
RUTTE
Nou er wordt wel gekeken in de grote steden, met de veiligheidsregio op hoe we daarmee omgaan, zoals in Amsterdam. Maar dat is dan een regionaal initiatief waar wel de landelijke unit op aangesloten is.
VRAAG
En kan dan een regio besluiten, omdat er teveel toeristen zijn, ik bedoel wat zijn de consequenties?
RUTTE
Dat is aan de voorzitter van de veiligheidsregio, daar zijn geen landelijke regels voor. Maar dat verwachten we eerlijk gezegd niet, want het toerisme lijkt toch beperkt te zijn als je nu naar de cijfers kijkt.
VRAAG
En dan heb ik nog één vraag, want stel een toerist test zich en blijkt besmet, wat dan?
DE JONGE
Dan gewoon quarantaine.
RUTTE
Ja.
VRAAG
Ja en nog één ding, stel ik heb op een terras gezeten en ik blijk corona te hebben, maar dan wordt er natuurlijk gekeken naar: wie hebben er nog meer op dat terras in m’n buurt gezeten, die worden dan gecontacteerd als ik het goed heb...
DE JONGE
En u heeft natuurlijk die app dan geïnstalleerd, dus dan wordt het ook via die app in beeld gebracht.
VRAAG
Dat is niet helemaal de reden van die app. Stel daar zit dan iemand tussen die, weet ik veel, in Italië woont ofzo, wordt diegene dan ook gecontacteerd, werkt het zo?
DE JONGE
Ja, zeker. Er wordt gewoon bron- en contactonderzoek en iedereen die in beeld komt bij bron- en contactonderzoek, die is aan de beurt. Ja zeker, ja.
LENGTON (DE TELEGRAAF)
Ja ik vroeg me af, de sekswerkers mogen weer aan de slag per 1 juli als ik me niet vergis, ik vroeg mij af: gelden daar nou nog beperkingen voor? Moet je dan een mondkapje voor? Er was eerder al...
RUTTE
Nee is contactberoep, net zoals de kapper en de masseur dus die kan van tevoren vragen: heeft u klachten?
LENGTON
Ja, maar er geldt dus geen beperking?
RUTTE
Net zoals bij de kapper.
LENGTON
Dus ook qua standjes, daar was eerder sprake van.
RUTTE
Nee, we hebben daar uitvoerig advies over gevraagd van het RIVM: welke standjes wel of niet? Maar daar kwam toch geen nadere duiding.
LENGTON
Nee, duidelijk. En ik vroeg me ook af: de Tweede Kamer ziet graag dat gebarentolken, zoals Irma en haar collega, terugkeren. Hoe staat het kabinet daarin? Gaan we ze terugzien?
RUTTE
Dit is echt de portefeuille van Hugo de Jonge.
DE JONGE
Ja, maar kijk, na die aanslag in Utrecht, toen is de discussie gekomen vanuit de dovengemeenschap: ja dit is belangrijk voor ons. En we hebben het met elkaar altijd over onbeperkt meedoen. Nou ja onbeperkt meedoen begint met onbeperkt meekrijgen wat eigenlijk het nieuws is en wat de boodschap is. En dat is de reden dat we inderdaad graag de tolk Nederlandse gebarentaal hebben toegevoegd aan deze persconferenties en volgens mij met groot succes, vaak met meer waardering dan wij kregen.
RUTTE
Dat is pijnlijk, ja.