Gedwongen opname en dwang in de zorg

Bij verplichte zorg krijgt iemand tegen zijn of haar zin een behandeling of een opname in een instelling voor geestelijke gezondheidszorg (ggz). Daarvoor is op 1 januari 2020 een nieuwe wet in gegaan.

Gedwongen opname of verplichte zorg

Iemand die een gevaar voor zichzelf of zijn omgeving vormt door een geestelijke stoornis kan tegen zijn of haar zin in worden behandeld. De verplichte behandeling kan een gedwongen opname zijn, maar dat hoeft niet.

Iemand kan ook verplicht worden om regelmatig naar een instelling terug te komen. Bijvoorbeeld om medicijnen te krijgen. Dat heet een ambulante behandeling.

Situaties voor verplichte zorg

Noodsituaties, waarin de patiënt of de omgeving in gevaar is.
De rechter heeft een zorgmachtiging voor verplichte zorg afgegeven.
De burgermeester heeft een crisismaatregel voor verplichte zorg afgegeven.

Wetgeving verplichte zorg

De regels voor verplichte zorg in de geestelijke gezondheidszorg staan in de Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg (Wvggz). De Wvggz regelt verplichte zorg voor mensen met een psychische stoornis. De wet geldt sinds 1 januari 2020.
De regels voor verplichte zorg aan mensen met dementie of een verstandelijke beperking staan in de Wet zorg en dwang (Wzd). Deze wet geldt ook sinds 1 januari 2020.

Uitgangspunten verplichte zorg

Zorginstellingen houden rekening met de volgende uitgangspunten voor verplichte zorg uit de Wvggz:

Ze geven alleen verplichte zorg als laatste redmiddel. Dat betekent dat er geen vrijwillige zorg is waarmee de patiënt instemt.
De zorg moet zo goed mogelijk passen bij de patiënt. Sommige patiënten kunnen naar de instelling komen. Voor anderen is bijvoorbeeld zorg aan huis beter.
De patiënt en zijn of haar familie hebben recht op inspraak in de verplichte zorg. Bijvoorbeeld via een plan van aanpak voor de verplichte zorg.
Na iedere behandeling volgt nazorg. Bijvoorbeeld om te kijken of het goed blijft gaan met de patiënt.

Instellingen die verplichte zorg mogen leveren

Alle instellingen die verplichte zorg leveren, moeten geregistreerd staan in het locatieregister voor zorgaanbieders in de verplichte zorg. In het register staat welke vormen van verplichte zorg zij kunnen leveren. Een verplichte opname is alleen mogelijk als in het register staat dat de instelling daarvoor geschikt is. In het locatieregister staan ook de locaties die de onvrijwillige zorg uit de Wzd mogen leveren.

Melden wachtlijsten gedwongen opname

De minister van VWS wil niet dat er wachtlijsten zijn voor mensen met een gedwongen ggz-opname. Daarom wil VWS weten of er wachtlijsten in de verplichte ggz zijn. Iedereen die hiermee te maken heeft, kan dit melden bij de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa). Dit kan via telefoonnummer 088 - 770 87 70 (uitsluitend via WhatsApp) of het meldpunt op de website van de NZa.