Dit is een bericht van de Nederlandse Beroepsorganisatie van Accountants (NBA)
Maatschappelijke behoefte
Gebruikers van de jaarrekening vragen zich al langere tijd af welke werkzaamheden de accountant uitvoert op het gebied van fraude en continuïteit bij de controle van een jaarrekening. Er is bij gebruikers van de jaarrekening een toenemende behoefte aan transparantie in zowel de jaarrekening als jaarverslag over bijvoorbeeld organisatie-specifieke inzichten en de langetermijnperspectieven. Om aan deze behoefte tegemoet te komen, zijn accountants vanaf controlejaar 2022 verplicht om voor alle wettelijke controles, waaronder ook voor decentrale overheden, in de controleverklaring in afzonderlijke secties te rapporteren over (hun werkzaamheden op het gebied van) fraude en de veronderstellingen ten aanzien van de financiële positie. Niet in algemene bewoordingen, maar specifiek per klant, met aandacht voor de onderkende risico’s, de uitgevoerde werkzaamheden en indien mogelijk en relevant ook de uitkomsten van die werkzaamheden. De rapportage aan de gebruiker van de jaarrekening wordt met andere woorden nog meer op maat gesneden. De afzonderlijke nieuwe secties in de controleverklaring dienen ter ondersteuning van het oordeel van de accountant en de in de secties opgenomen bevindingen moeten in dat kader worden bezien en niet als afzonderlijke oordelen of conclusies.
Sectie Controleaanpak frauderisico’s
Fraude kan een groot effect hebben op de reputatie van organisaties en tot grote financiële schade leiden. Het is daarom van belang om in de jaarrekening en het jaarverslag van decentrale overheden ook expliciet aandacht te besteden aan het beheersen van frauderisico’s.
Vanuit het maatschappelijke belang wordt van decentrale overheden verwacht dat ze fraude- en corruptierisico’s in kaart brengen en adequate maatregelen nemen om deze te beheersen. Omdat bij fraude en corruptie sprake is van bewust handelen van personeel of management, is een goede frauderisicoanalyse belangrijk ter voorkoming van daadwerkelijke fraude. Wanneer vervolgens in de jaarrekening en het jaarverslag informatie wordt gegeven over de wijze van beheersing (bijvoorbeeld in de paragraaf bedrijfsvoering) en indien van toepassing over vermoedens van fraude en corruptie, draagt dit bij aan het vertrouwen van de gebruikers van de jaarrekening en het jaarverslag. Dit geldt ook voor onderzoeken die zijn verricht en maatregelen om herhaling te voorkomen – voor zover deze openbaar zijn –.
De door de decentrale overheid uitgevoerde frauderisicoanalyse vormt voor controlerend accountants het startpunt van de werkzaamheden ten aanzien van frauderisco’s. In het kader van de controle bespreekt de accountant met de decentrale overheid over:
- de frauderisicoanalyse van de organisatie en de organisatie-specifieke frauderisico’s;
- de evaluatie van frauderisico’s die voor de controle het meest van belang zijn;
- eventuele fraude-incidenten en de bijbehorende opvolging.
Met ingang van boekjaar 2022 rapporteert de accountant in de controleverklaring in een sectie: ‘Controleaanpak frauderisico's’ o.a. het volgende:
- de frauderisico’s die aandacht vereisten bij de controle;
- een verwijzing naar eventuele toelichtingen in de financiële overzichten;
- een kort overzicht van de uitgevoerde werkzaamheden;
- een indicatie van de uitkomst van de werkzaamheden van de accountant;
- belangrijke waarnemingen met betrekking tot de aangelegenheid.
De commissie BBV adviseert via een aanbeveling in de Kadernota rechtmatigheid om geconstateerde fraude door eigen medewerkers toe te lichten in de paragraaf bedrijfsvoering. De accountant kan hiernaar verwijzen in de controleverklaring en deze toelichting of het achterwege laten van deze toelichting beoordelen in het licht van de oordeelsvorming.
Sectie Controleaanpak veronderstellingen inzake financiële risico’s in relatie tot de financiële positie
Artikel 3 van het BBV stelt dat de jaarrekening een getrouw, duidelijk en stelselmatig inzicht geeft in de financiële positie aan het einde van het begrotingsjaar. Dit is verder uitgewerkt in hoofdstuk 4 van het Raamwerk BBV: de jaarrekening dient inzicht te geven in welke mate de decentrale overheid in staat is om de financiële risico’s vanuit de reguliere exploitatie en onverwachte tegenvallers financieel op te vangen, zonder tussenkomst van de toezichthouder.
De financiële positie van een decentrale overheid is het vermogen van de decentrale overheid in relatie tot de exploitatie, met in achtneming van de risico’s. De financiële positie is een breder begrip dan het vermogen, dat kan worden afgeleid van de balans, maar is ook een breder begrip dan het weerstandsvermogen. Het weerstandsvermogen richt zich op de mogelijkheden tot het opvangen van onverwachte tegenvallers.
Vanuit het getrouw beeld stelsel in het BBV en het vereiste inzicht in de financiële positie moet het college/ dagelijks bestuur bij het opstellen en presenteren van de financiële overzichten inzicht geven in gebeurtenissen of omstandigheden die gerede twijfel kunnen doen ontstaan omtrent de financiële positie. Dat wil zeggen het vermogen van de decentrale overheid in relatie tot de exploitatie met inachtneming van de mogelijkheden om de financiële risico’s vanuit de reguliere exploitatie en onverwachte tegenvallers financieel op te vangen, zonder tussenkomst van de toezichthouder. Het college/ dagelijks bestuur moet gebeurtenissen en omstandigheden waardoor gerede twijfel zou kunnen bestaan of de financiële risico’s kunnen worden opgevangen toelichten in de jaarrekening.
De accountant beoordeelt in het kader van de controle de geschiktheid van de door het college/ dagelijks bestuur gehanteerde en onderbouwde veronderstellingen inzake het opvangen van financiële risico’s in relatie tot de financiële positie.
Met ingang van boekjaar 2022 rapporteert de accountant in de controleverklaring in een sectie ‘Controleaanpak veronderstellingen inzake financiële risico’s in relatie tot de financiële positie’ o.a. het volgende:
- de aangelegenheden die aandacht vereisten bij de controle;
- een verwijzing naar eventuele toelichtingen in de financiële overzichten;
- een kort overzicht van de uitgevoerde werkzaamheden;
- een indicatie van de uitkomst van de werkzaamheden van de accountant;
- belangrijke waarnemingen met betrekking tot de aangelegenheid.
De accountant kan overwegen om in de beschrijving op te nemen dat is kennisgenomen van de uitkomsten van de beoordeling van de begroting van de decentrale overheid door het Ministerie van BZK/ de provincie/ de deelnemende gemeenten of provincie, en te verwijzen naar desbetreffende passages daarover in de jaarrekening of in paragraaf weerstandsvermogen.
