Nieuwsbrief Duurzame Zorg - augustus 2021

Gita Gallé is lid van de raad van bestuur van het Prinses Maxima Medisch Centrum voor kinderoncologie. Verder is zij ambassadeur voor de Green Deal Duurzame Zorg.

Deze zomer is het klimaat vaak onderwerp van gesprek. De barre weersomstandigheden geven daar alle aanleiding toe. Van de vreselijke wateroverlast in Limburg, België en Duitsland tot de aanhoudende warmte en ernstige bosbranden in het zuiden van Europa: het weer wordt steeds extremer.

Het recente ICCP-rapport laat dat ook zien: de opwarming van de aarde gaat nog een stuk sneller dan eerder werd voorspeld. En de rol van de mens hierbij is ”ondubbelzinnig vastgesteld”: we zullen sneller en intensiever maatregelen moeten nemen. Daar zal het op de komende klimaatconferentie in Glasgow onherroepelijk over gaan.

In de vakantie heb je ook tijd om het er met je partner over te hebben wat je zelf – meer- kunt doen. Ook al zijn het misschien druppels. Zoals minder of geen vlees eten. In elk geval is mijn echtgenoot per omgaande vegetariër geworden. Daar was vooral het boek ‘de Fundamenten’ van Ramsey Nasr debet aan.

In het Prinses Maxima Centrum voor kinderoncologie zijn we volop bezig met de implementatie van de thema’s uit de Green Deal voor de Zorg. Gelukkig hebben we een prachtig nieuw gebouw, dus veel gebouw-gebonden mogelijkheden voor duurzaamheid, zoals warmte-koude-opslag, ledverlichting, zonnepanelen, zijn al benut. Maar ook hier kan er nog meer!

Vanuit een onderzoeksgroep op onze Research-afdeling kwam bijvoorbeeld het idee van het vergroenen van onze laboratoria. Het team uit deze onderzoeksgroep ontwikkelde een concreet voorstel om minder plastic te gebruiken. Door middel van 3D-printen wordt gebruikt plastic omgezet in ‘re-usable’ laboratoriumonderdelen.
Belangrijkste motief: het is toch raar dat we thuis heel erg letten op scheiden van afval en hergebruik, maar op ons werk totaal niet!

Fantastisch om te zien hoe dit team de leiding neemt en aan de slag gaat: steun en support verkrijgen bij de Raad van Bestuur, een concreet plan maken, contacten leggen en (inter)nationale voorbeelden verkennen, zoals het LEAF programma in Groot-Brittannië. En inmiddels hebben ze ook een netwerk op dit thema georganiseerd. Hoe mooi is dat?

Als werkgever is het ongelofelijk belangrijk om dit te ondersteunen. De arbeidsmarkt is krap. Hoe trek en bind je talent en wat moet je hiervoor bieden als werkgever? Zeker de jonge generatie wil werken bij een organisatie waar duurzaamheid normaal is. Ik ben ervan overtuigd dat dit een steeds belangrijker rol gaat spelen bij de keuze van medewerkers!

Veel leesplezier,

Gita Gallé
 

De zorg  kan veel groener! Alleen hoe pak je dat aan als zorgverlener?

De Green Deal Duurzame Zorg organiseert op 2 september een webinar over het verduurzamen van de zorg als zorgverlener. Evelyn Brakema (LUMC, NL) deelt verschillende niveaus waarop je impact kunt maken. Renee Salas (Harvard Medical School, VS) trapt af met een inspirerende (video)boodschap voor ons als Nederlandse zorgverleners. Verduurzamen van de zorg – waar doen we het voor?

We nodigen je van harte uit om tijdens de sessie actief te zijn in de chat. Deel bijvoorbeeld jouw eigen voorbeelden en tips met de andere deelnemers of doe netwerkcontacten op. Vragen stellen aan Evelyn kan ook via de chat, of voorafgaand in het aanmeldformulier.

Aanmelden en meer informatie over de webinar Tips & Tools Deelname is gratis.

Iedere maand ondertekenen organisaties de Green Deal Duurzame zorg. De nieuwste deelnemers zijn:

Huuskes levert eten en drinken aan de zorg. Ze spannen zich in onder meer in om klanten te helpen minder te verspillen, duurzamere keuzes te bieden en die ook duurzamer te vervoeren.

Kirkman Company zet zich in om organisaties passend, haalbaar en controleerbaar te verduurzamen door ze te veranderen, verbeteren of vernieuwen. Daarnaast zijn ze betrokken bij duurzame initiatieven zoals de Sustainable Health Accelerator en het Purpose Accounting Collective.

Energy Bridge zet zich in om bestaande gebouwen betaalbaar en duurzaam te verwarmen. Hetvervangt bestaande gasgestookte ketelhuizen door duurzame verwarmingstechnieken. Verder spannen zij zich in om via een abbonnement-model de kosten hiervan voorspelbaar te houden.

De Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen (NVZ) heeft de Monitor Digitale zorg beschikbaar gemaakt. Hierop kunnen NVZ-ziekenhuizen inloggen om te zien waar ze staan met digitale zorg aan patiënten. Doordat digitale zorg voor minder reisbewegingen zorgt, kan het een duurzamere oplossing zijn als het passend is.

Via de monitor kan een ziekenhuis inzien welk aandeel van de consulten digitaal is gevoerd, en dit aandeel vergelijken met andere ziekenhuizen. Daarnaast is het mogelijk om het aandeel digitale consulten uit te splitsen naar onder andere het type digitaal consult (zoals beeldbellen en telemonitoring), diagnosegroep en specialisme.

Lees meer:

• Patiënten begeleiden invoeren van digitale zorg | Nederlandse Vereniging voor Heelkunde (NVvH)
• Climate Impact Checkup: healthcare’s GHG emissions calculator | Health Care Without Harm

Zo'n 70% van de geneeskundestudenten in Nederland vinden dat artsen mede verantwoordelijk zijn voor een duurzamere zorg. Ongeveer evenveel studenten vragen daarom ook om meer aandacht voor de gezondheidseffecten van klimaatverandering in de opleiding. Dit blijkt uit onderzoek van De Geneeskundestudent. Daar kwam ook uit dat de studenten preventie en leefstijl daar als onderdeel van zien, maar ook aandacht willen voor bredere invloeden die buiten de controle van individuele patiënten staan. 

Lees meer: Lancering Onderzoeksrapport Duurzaamheid | De Geneeskundestudent

Marjolijn Duijvestein is maag- lever- darm (MDL)-arts, sinds augustus in het Radboudumc, daarvoor in het Amsterdam UMC. Ze heeft interesse in chronische ontstekingsziekten van de darmen. In 2019 werd ze de Duurzame Zorgprofessional van het jaar met haar idee over het beter scheiden en verminderen van plastic afval.

Else de Ridder biedt vanuit MINT zorgadvies begeleiding naar duurzamere zorg. Daarnaast startte ze de Green Care Academy, waar groene zorgprofessionals bijeenkomsten en informatie kunnen vinden over duurzame zorg. Else hielp Marjolijn om haar duurzame zorgidee te onderzoeken. Het rapport van hun onderzoek naar plasticafval is nu beschikbaar.

Hoe zijn jullie betrokken geraakt bij duurzame zorg?

Marjolijn: 'Thuis scheid ik mijn afval, eet weinig vlees en koop tweedehands kleding. Maar als we op mijn werk zoveel weggooien en verspillen, dan is dat eigenlijk zinloos. Het was voor mij confronterend te beseffen dat de zorg verantwoordelijk is voor 7% van de CO2-voetafdruk van Nederland. We mogen als zorgverleners niet onze kop in het zand steken omdat we mensen beter maken. Zelfs tot in de ontlasting vind je tegenwoordig microplastics terug. We weten nog niet precies wat dat voor effect heeft, maar dat zou ik graag ook nog onderzoeken.'

Else: 'Ik ben ooit begonnen met biologie, maar ik heb nog getwijfeld over geneeskunde. Mijn vader is chirurg, maar het paste toch niet zo goed bij mij. Ik kreeg in mijn bachelor al best veel mee over klimaatverandering en duurzaamheid. Ik zag daarna bij de TU Delft de master Biomedical Engineering. Daar kon ik het medische en de biologie combineren met techniek. Zo ontwikkelde ik in mijn masterproject voor het LUMC een tool om hun CO2-voetafdruk te bepalen.

Toen Marjolijn net de prijs voor Duurzaamste Zorgprofessional had gewonnen, raakten we in de trein aan de praat. Ze wilde prijs inzetten voor het plasticprobleem op hun afdeling in het Amsterdam UMC. Ik had net zoiets gedaan in het UMC Utrecht, dus ik kon haar goed helpen. Je ziet dat plastic inderdaad vaak een van de eerste dingen is die mensen willen aanpakken. Plastic is heel zichtbaar: mensen scheiden zelf thuis ook al hun afval.' 

Met het prijzengeld hebben jullie onderzoek gedaan. Hoe zag dat eruit?
Else: 'We hebben op verschillende manieren het scheiden van plastic en papier makkelijker gemaakt. Door een ervoor- en erna-meting te doen, konden we zien hoeveel afval er was en of het goed gescheiden werd. We gebruikten gekleurde zakken voor verschillende soorten afval, met een poster die het verschil uitlegde. We hielpen ook als het onduidelijk was, want sommige producten lijken plastic of papier, maar zijn iets anders.'

Marjolijn: 'Handschoenen zijn bijvoorbeeld geen plastic, maar veel mensen denken van wel. En sommige verpakkingen zijn half gemaakt van plastic en half van een combinatie van materialen. Dat moet je ook maar weten. We keken ook naar praktische dingen eromheen, past een extra bak in je kamers, kan het plastic apart ter recycling aangeboden worden? Het afvalscheiden gaat trouwens nu ook na het onderzoek door op vrijwillige basis.'

Wat zou je zeggen tegen mensen die twijfelen over meedoen met de verkiezing van het Duurzaamste Zorgidee 2021?
Else: 'Ik heb 'm zelf niet gewonnen, maar ik zie bij Marjolijn dat het een mooi visitekaartje voor jezelf is. Het helpt je echt om dingen voor elkaar te krijgen.'

Marjolijn: 'Het is ook toegankelijker dan je denkt. Dus kom gewoon met je idee, ook al is het iets kleins, ook al is het nog niet 100% perfect. De prijs heeft me met veel leuke enthousiaste mensen in contact gebracht. Je ontmoet mensen binnen en buiten je werkveld en organisatie die ook bezig zijn met duurzame zorg en je krijgt er zoveel energie van.'

Wat zou je iemand aanraden die zich wil gaan inzetten voor duurzamere zorg?
Marjolijn: 'We moeten zorgen voor kruisbestuiving tussen inkopers, zorgverleners, het ministerie en verder. We kunnen niet onze eigen toren blijven zitten, zo komen we er niet.'

 Else: 'Zoek gelijkgestemden en start een Green Team. Alleen ben je een druppel, samen zorg je dat het zich uitspreidt als een olievlek!'

 Marjolijn: 'We kunnen allemaal iets doen. Plastic is een stap maar natuurlijk niet de enige stap. Ik ben zelf ook gaan nadenken over hoeveel medicijnen ik standaard voorschrijf. En over wat er verder nog duurzamer kan. Het was een eye opener voor mij hoeveel uitstoot het vervoer van patiënten oplevert. (Video-)consulten op afstand kunnen niet alles vervangen, maar ik heb met corona wel gemerkt dat daar wel ruimte zit.

Je kunt je energie steken in wie niet mee wil. Maar je kunt je beter richten op mensen die ook hun steentje willen bijdragen en met hun kijken wat er wel kan en mogelijk is binnen jouw afdeling en organisatie.'
 

Begin 2020 startte GGZ Delfland een proef met kookondersteuners. Deze ondersteuners helpen bewoners van GGZ Delfland zelf te koken of af te wassen. Na ruim een jaar blijkt het een succes: bewoners eten gezonder, zijn actiever en ze hoeven minder eten en verpakkingen weg te gooien.

Eerder kregen de bewoners kant-en-klaarmaaltijden aangeleverd in plastic bakjes. Deze werden minder goed gegeten en naast het plastic van de bakjes leverden de bereiding, koeling en het opwarmen veel uitstoot van CO-₂ op.

Verder lijken de bewoners minder medicatie nodig te hebben als ze samen in de keuken bezig kunnen zijn en gezonder eten. GGZ Delfland wil dit de komende tijd beter gaan onderzoeken. De resultaten zijn nu al in ieder geval goed genoeg om de pilot uit te breiden.

Lees meer: 

• "Dit is jouw favoriete eten, toch?" | GGZ Delfland
• Joep Verbugt: ‘Duurzame ggz is geen modegril’ | Zorgvisie

Veel kleinere eigenaars van zorggebouwen hebben moeite met verduurzamen. Daarom is er voor hen een ontzorgingsprogramma Maatschappelijk Vastgoed.  Hierbij kijken bijvoorbeeld stichtingen in de langdurige zorg of eerstelijns zorgaanbieders stap voor stap wat er mogelijk is. Van uitzoeken of er draagvlak is tot het vinden van financiering en een uitvoerende partij, een adviseur zorgt dat het overzichtelijk blijft.

Lees meer: 

• Ontzorgingsprogramma verduurzamen van maatschappelijk vastgoed | Binnenlands Bestuur

Zorgverleners zoals huisartsen kunnen nu ook hun milieuprestaties bekijken met de Milieubarometer. Na de ziekenhuizen is nu de beurt aan de eerstelijnszorg. 

Met de Milieubarometer kan een praktijk sneller inzicht krijgen in hun score op milieuvervuiling en CO₂-voetafdruk. Met dit cijfers kunnen ze zich ook vergelijken met praktijken van dezelfde grootte. Een groot gedeellte van deze middelen is ook te gebruiken door apotheken, fysiotherapeuten, tandartsen en andere eerstelijns zorgverleners.

In september 2021 kunnen huisartsen gratis starten met de Milieubarometer door een samenwerking met NHG en LHV.  Ook de ondersteunende helpdesk is voor hen kosteloos te gebruiken.

Eerstelijnszorg aan de slag met de Milieubarometer | Stichting Stimular

In Rotterdam gaat BENU Apotheken medicijnen thuis bezorgen met een elektrische bakfiets die zichzelf kan opladen. Door de zonnecellen op de fiets kan die zijn eigen accu opladen. Als het minder weer is, kan de fiets alsnog aan het stopcontact om te laden. 

Er zijn meerdere apotheken die voor de bezorging de auto hebben vervangen door een elektrische fiets. De uitstoot hiervan is minder, helemaal als hij opgeladen wordt met groene energie. Eigenlijk is je eigen groene energie gebruiken dan nog maar een kleine stap.

Lees meer: BENU gaat medicijnen bezorgen met fiets op zonnecellen | Skipr

Terugkijken: Driving the circular economy in healthcare through innovation procurement (duurzaam inkopen)| Health Care Without Harm 
Terugkijken:How to measure and reduce plastic in healthcare | | Health Care Without Harm 
Terugkijken: Driving the circular economy in healthcare through innovation procurement | Health Care Without Harm 
Terugkijken: Tackling harmful chemicals in the healthcare sector | Health Care Without Harm 

2 september Tips & tools: De zorg kan groener!  | Programma Duurzame Zorg/VWS
6 september De zonnige kant van parkeren | Rijksdienst voor Ondernemend Nederland
7 september Duurzaamheid in de mondzorgpraktijk | Medisch Ondernemen
7-13 september Verspillingsvrije week Samen tegen voedselverspilling
7 september  Duurzame Voeding | Milieuplatform Zorgsector (MPZ)
13 september  Invloed van het klimaat op de gezondheid | Zorg voor Klimaat
14-15 september Circular Textile Days | Circular Textile Days
15-17 september  EHMA 2021 Annual Conference (o.a. over duurzaamheid voor zorgbesturen) | EHMA
18 september World Cleanup Day Nederland | Plastic Soup Foundation
22 september The Friendly Firm @ De Duurzaamheidsfabriek | SYNDLE
23 september Kennissessie Isala All-electric | ENGIE
24 september Wat is de urgentie van sustainable health care? | Health Valley
28 september Webinar voor commissarissen en bestuurders: groene energie | MVO Nederland
30 september Natuur & Mentale Gezondheid 2021 | Green Mental Health
1 oktober De Jonge Specialist Congres (met sessie 'Ben jij een groene dokter?') | De Jonge Specialist
7 oktober  Online Congres Duurzame Zorg Programma Duurzame Zorg/VWS