Nieuwsbrief Bouwen met Kwaliteit November 2020

Minister Ollongren kent aan 19 gemeenten een rijksbijdrage toe voor het aardgasvrij of aardgasvrij-ready maken van een dorp, wijk of buurt. In totaal gaat het om een bedrag van bijna 100 miljoen euro.

De belangstelling voor de tweede ronde proeftuinen is groot: in totaal hebben 71 gemeenten een voorstel ingediend. De selectie van de 19 proeftuinen is gebaseerd op een voorstel van de Adviescommissie aardgasvrije wijken. Daarin zijn programmapartners, stakeholders en wetenschappers vertegenwoordigd. Bij alle plannen is nadrukkelijk gekeken naar de uitvoerbaarheid, betaalbaarheid en de betrokkenheid van de bewoners. Minister Ollongren: ‘De kwaliteit van de voorstellen getuigt van enthousiasme en inventiviteit bij gemeenten en alle betrokkenen om met de aardgasvrij opgave aan de slag te gaan. En ik zie dat er al veel geleerd is van de eerste 27 proeftuinen’. 

Meer variatie en volume

In oktober 2018 zijn de eerste 27 gemeenten gestart. Met de proeftuinen en het kennis- en leerprogramma draagt PAW bij aan de doelstelling uit het Klimaatakkoord om 1,5 miljoen woningen en andere gebouwen te verduurzamen in de periode tot en met 2030. Met deze tweede ronde komt het aantal proeftuinen in totaal op 46. Die omvatten in totaal circa 35.000 woningen en ander gebouwen. Met de toevoeging van 19 nieuwe proeftuinen ontstaat naast meer volume ook meer variatie. Die schuilt onder meer in de beoogde warmtetechnieken, de wijze waarop bewoners meedoen en ook in het type wijken en woningen. Daarnaast zijn proeftuinen geselecteerd vanwege de verbinding met andere opgaven, inclusief klimaatadaptatie en circulair bouwen.

Derde ronde proeftuinen 2021

In 2021 volgt een derde ronde proeftuinen. Die wordt onder meer gebaseerd op een evaluatie van deze tweede ronde. In deze derde ronde zal meer nadruk liggen op stapsgewijze oplossingen met een groot CO2-besparingspotentieel. Hiermee kan een goede aanvulling gerealiseerd worden op het huidige palet aan proeftuinen.

Klik hier voor meer informatie.

De partijen betrokken bij het Klimaatakkoord Gebouwde Omgeving zijn alweer meer dan een jaar voortvarend aan de slag met de uitvoering van de afspraken. De Minister van BZK heeft de Kamer op de hoogte gebracht van de voortgang middels een kamerbrief. Maarten van Poelgeest, voorzitter van het Uitvoeringsoverleg, reflecteerde afgelopen zomer op de voortgang met meer dan 20 experts en in vijf praktijkgesprekken in de verschillende regio’s. Hij constateert dat veel dingen al goed gaan, zoals het opstellen van de Transitievisies Warmte, de Startmotor, de opkomende markt voor ontzorging en het beschikbaar stellen van subsidieregelingen.

Van Poelgeest stelt dat er naast de wijkaanpak ook meer aandacht nodig is voor hybride warmtepompen en isolatie. Met als voordeel dat deze stappen door bewoners genomen worden als het hen uitkomt, bijvoorbeeld bij verbouwing of vervanging van de cv-ketel. Daarnaast stelt hij ook dat de nadruk verlegd moet worden van woonlastenneutraliteit naar eerlijke kostenverdeling en dat er extra maatregelen nodig zijn om de transitie de komende 10 jaar betaalbaar te maken. Ten slotte pleit hij voor een gemeenschappelijk uitvoeringsprogramma dat aanjaagt, voorwaarden op orde brengt, ondersteuning biedt en het gesprek tussen professionals organiseert.

De hoofdlijnen van de reflectie zijn hier te vinden. Van Poelgeest lichtte de reflectie ook toe tijdens de eerste Klimaatdag op 12 oktober. In het webinar reageerden Lot van Hooijdonk (VNG), Medy van der Laan (EnergieNL) en Bernard ter Haar op de bevindingen. Het webinar is hier terug te kijken.

Naar aanleiding van het rapport van de Algemene Rekenkamer en de motie van het Tweede Kamerlid Koerhuis is afgelopen zomer een tussentijdse evaluatie uitgevoerd van het Programma Aardgasvrije Wijken (PAW). De belangrijkste conclusie van de Rebel- en KWINK- Groep is: behoud het goede van het PAW, bouw dit verder uit en pas aan waar verbetering mogelijk is. Zij constateren dat gemeenten mede dankzij het PAW in beweging zijn gekomen om te werken aan het aardgasvrij maken van wijken en ook het besef hebben wat deze opgave betekent. Rebel- en KWINK-Groep constateren ook dat de proeftuinen, het Kennis- en Leerprogramma (KLP) en de beleidsagenda logische instrumenten zijn om invulling te geven aan de leerdoelstellingen van het programma en dat zij elkaar aanvullen. Ook geven ze aan dat de monitoringssystematiek van het programma goed is uitgewerkt en dat met de diverse themaplannen die in ontwikkeling zijn een stap in de goede richting wordt gezet voor de verdere concretisering van de leerdoelen.

Rebel- en KWINK-Groep doet ook een aantal aanbevelingen om het programma te versterken, met name gericht op het scherper maken van de doelstelling van PAW in relatie tot het Klimaatakkoord en het verder concretiseren van het leren. Tevens doen zij aanbevelingen voor verbeteringen in de governance van het programma. De conclusies en aanbevelingen zullen worden uitgewerkt in een aangepast, openbaar programma- en uitvoeringsplan van het PAW.

Klik hier voor meer informatie.

Ventilatie is met COVID-19 een actueel onderwerp. Het RIVM benadrukt het belang om de bestaande richtlijnen voor ventilatie en luchten goed te volgen. Voor beperking van het virus maar ook voor een prettig en gezond binnenmilieu. Richtlijnen zijn onder meer te vinden in de Bouw- en Arboregelgeving, de hygiënerichtlijnen voor scholen en verpleeghuizen van het RIVM en richtlijnen voor sportlocaties van het NOC/NSF. Bij het nagaan van de bouwregelgeving is het goed om te kijken of functies en indelingen zijn veranderd waarbij de ventilatiemogelijkheden mogelijk niet voldoende zijn aangepast. Bijvoorbeeld voor vergaderruimtes. Voldoende ventilatiecapaciteit is nog geen garantie voor voldoende ventilatie. De ventilatievoorzieningen moeten ook goed onderhouden en gebruikt worden. Zo is het niet de bedoeling dat roosters dicht of afgeplakt zijn. Daarnaast is het van belang dat ruimtes regelmatig 10 tot 15 minuten gelucht worden door deuren en ramen tegen elkaar open te zetten. Sterke luchtstromen van persoon naar persoon via ventilatoren moeten worden vermeden. Kijk hier voor meer informatie.

Het Ministerie van BZK wil de verduurzaming van maatschappelijk vastgoed een impuls geven met een ontzorgingsprogramma voor kleine maatschappelijk vastgoedeigenaren. Het voorziet in begeleiding van deze groep tot aan het moment van aanbesteding. In het maatschappelijk vastgoed zijn veel kleinere organisaties werkzaam waarbij het aan kennis en/of capaciteit ontbreekt om vastgoed te verduurzamen. Deze organisaties hebben bijvoorbeeld vaak geen vastgoedmanager in huis die zich specifiek op het beheer van het vastgoed kan richten.

Op 1 oktober 2020 is een Regeling in de Staatscourant gepubliceerd waarmee provincies een ontzorgingsprogramma kunnen opzetten van ten hoogste 2 miljoen euro per provincie. De provinciale ontzorgingsprogramma`s kunnen zich richten op kleine maatschappelijk vastgoedeigenaren in de doelgroepen gemeenten, schoolbesturen in het primair- en voortgezet onderwijs, zorgaanbieders in de langdurige zorg en eerstelijnszorg, sportbedrijven, culturele ANBI`s en dorps- en buurthuizen. De exacte afbakening is in de regeling opgenomen. De middelen kunnen worden ingezet voor begeleiding en advisering, niet voor het bekostigen van maatregelen. Tenslotte zet het ontzorgingsprogramma in op kostenreductie in het verduurzamen van maatschappelijk vastgoed door vraagbundeling en standaardisatie.

Op 29 september 2020 heeft minister Ollongren de Tweede Kamer geïnformeerd over de voortgang van haar beleid voor milieuvriendelijk en circulair bouwen. Dit is een vervolg op haar brief hierover van 8 oktober 2019. In de brief kondigt ze de aanscherping aan van de milieuprestatie-eis voor woningen van 1,0 naar 0,8. Deze maatregel zal in 2021 worden uitgevoerd. Daarnaast gaat de minister in de brief onder meer in op de voortgang met het materialenpaspoort, de financiële ondersteuning voor circulair bouwen en de uitvoering van twee moties over hout in de bouw. Over deze en andere onderwerpen over de circulaire (bouw-) economie is meer te lezen in het Uitvoeringsprogramma Circulaire Economie.

Op 8 oktober organiseerde TAUW samen met het ministerie van Binnenlandse Zaken, Platform31 en de Universiteit Twente het webinar ‘Succesvolle bewonersinitiatieven in de energietransitie’. De ruim 100 deelnemers, merendeels vanuit gemeenten en bewonersinitiatieven, kregen antwoord op de vraag: "Wat maakt een bewonersinitiatief succesvol in de energietransitie?".

De energietransitie kent een veelheid aan stakeholders die elk hun steentje bijdragen aan een duurzaam, toekomstbestendig Nederland. De energietransitie vergt een nieuwe manier van werken waarbij samenwerking en innovatie sleutelwoorden zijn. Het bewonersinitiatief is relatief nieuw in dit speelveld en speelt een cruciale rol om draagvlak te creëren voor onze toekomstige energievoorziening. Maar wat hebben deze initiatieven nodig om succesvol te zijn? En wat kunnen we ervan verwachten? 

Een belangrijke les die de deelnemers uit het panelgesprek met de experts en ervaringsdeskundigen hebben meegekregen is dat overheden die de energietransitie graag een handje willen helpen, er niet op hoeven te rekenen dat ze lokale bewonersinitiatieven kunnen afdwingen.

De succesverhalen komen vooral uit de dorpen en wijken zelf. Voor gemeenten die  bewonersinitiatieven willen omarmen, ligt de rol vooral in het vinden van de juiste verbinding met de bewoners. Een uitdagende opgave die tot levendige discussies leidde.

Het webinar is hier terug te kijken.

De kern van het circulair bouwbeleid is dat bij het bouwen rekening gehouden wordt met  uitputting van de grondstoffen. Met de Bepalingsmethode Milieuprestatie Bouwwerken kunnen de effecten van bouwmaatregelen berekend worden. Op 1 oktober 2020 is deze Bepalingsmethode Milieuprestatie Bouwwerken 1.0 vastgesteld. In deze versie zijn regels opgenomen om het effect van herbruikbare producten ook in de milieuprestatie van bouwwerken uit te drukken. Dit geldt al voor recycling in nieuwe producten. Met deze aanvulling maken we het circulair bouwbeleid completer. Zodra de bouwsector klaar is, gaat de nieuwe bouwregelgeving van kracht. Voor meer informatie kijk op de website.

Op 29 oktober 2020 tekenen de ministeries van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit en Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en een aantal gemeenten en steden, waaronder Amsterdam en Leiden de City Deal ‘openbare ruimte’. Dat gebeurt op een symposium over integraal ontwerp openbare ruimte dat Amsterdam organiseert.

Met de City Deal wordt een driejarig samenwerkingsverband aangegaan om methoden te ontwikkelen om opgaven in de openbare ruimte, zowel van stadsbeheer als stadsontwikkeling, integraal aan te pakken. Thema’s die hierbij spelen zijn onder andere klimaatadaptatie, circulaire verstedelijking, vergroening en de energietransitie. Het gemis van een integrale aanpak is één van knelpunten die vanuit de City Deal Klimaatadaptatie naar boven is gekomen.

Per 1 januari 2022 treedt de Wet kwaliteitsborging voor het bouwen (Wkb) in werking. De nieuwe Toelatingsorganisatie Kwaliteitsborging Bouw (TloKB) zal toezicht gaan houden op het stelsel. In aanloop naar haar formele instelling gaat de TloKB de komende tijd kwartiermaken. Ze hebben huisvesting gevonden in het kantoorgebouw van de NIWO aan de Veraartlaan 10 te Rijswijk. Daar gaan ze zich voorbereiden om  ruim voordat de kwaliteitsborgingsinstrumenten voor de bouw wettelijk toegelaten klaar te staan. Naast Wkb-takengaat de TloKB zich ook bezig houden met het stelsel van erkende kwaliteitsverklaringen voor bouwproducten en het stelsel van certificering voor werkzaamheden aan gasverbrandingsinstallaties. Onderdeel van de voorbereiding is dat werkprocessen getest worden in een aantal Wkb-proefprojecten. Meer weten over de TloKB? Bekijk dan dit filmpje of ga naar de website.

Woensdag 11 november aaanstaande van 13.00-17.00 uur vindt de jaarlijkse plenaire bijeenkomst van het Communicatieforum CE markering plaats. Het thema van de bijeenkomst is Kwaliteitsborging en CE markering. Vanwege COVID-19 zal de bijeenkomst online plaatsvinden. Deelname is net als voorgaande jaren gratis.