Nieuwe wetten Justitie en Veiligheid per 1 januari 2024
Dierenmishandeling en dierverwaarlozing wordt vanaf 1 januari 2024 steviger en doeltreffender aangepakt. Ook het gebruik van persoonsgegevens met als doel te intimideren wordt strafbaar. Verder is het straks mogelijk voor ouders om hun kind een dubbele achternaam te geven. Op 1 januari 2024 treden verschillende wetten in werking op het terrein van Justitie en Veiligheid. Hieronder een overzicht.
Gebruik van persoonsgegevens met als doel intimidatie strafbaar
Het gebruik van persoonsgegevens van een ander te delen met de bedoeling om diegene te intimideren – ook wel doxing genoemd – is vanaf 1 januari strafbaar. Het fenomeen doxing komt veel voor. Persoonlijke gegevens, zoals adressen en telefoonnummers, maar ook privéinformatie over gezinsleden, worden verspreid in appgroepen zodat deze kunnen worden gebruikt om iemand angst aan te jagen. Dit heeft een grote impact op de mensen die op deze wijze belaagd worden. Ze vrezen voor hun veiligheid en die van hun naasten. Ze kunnen niet meer onbezorgd hun mening verkondigen. Of ze zijn niet meer in staat hun functie te vervullen. Dit raakt aan onze fundamentele vrijheden, en aan het functioneren van onze democratische rechtstaat.
Vaak zijn het hulpverleners, politieagenten, journalisten en politici die slachtoffer worden van doxing. Maar ook wetenschappers, opiniemakers of medewerkers van gemeenten krijgen te maken met mensen die hun persoonsgegevens verspreiden of doorsturen met als doel om hen te intimideren. Doxing is niet beperkt tot bepaalde beroepen, mensen kunnen hiermee om allerlei redenen worden geconfronteerd. Denk bijvoorbeeld aan iemand die een foto en telefoonnummer van een ex-partner op een dubieus online forum zet om diegene vrees aan te jagen.
Aanpak dierenmishandeling en dierverwaarlozing steviger en doeltreffender
Dierenmishandeling en dierenverwaarlozing wordt vanaf 1 januari 2024 steviger en doeltreffender aangepakt. Zo worden onder andere de mogelijkheden verruimd om bedrijven te sluiten als het welzijn van dieren wordt bedreigd. Ook komt er een mogelijkheid om een verbod op het houden van dieren als zelfstandige maatregel op te leggen. Daarnaast worden de wettelijke strafmaxima voor onder meer dierenmishandeling en dierverwaarlozing verhoogd naar vijf jaar. Door deze wetswijzigingen kan voortaan sneller en effectiever worden opgetreden bij de aanpak van diermishandeling en dierverwaarlozing.
In ernstige zaken kan aan de verdachte een dierenhoudverbod worden opgelegd. Dit is een zeer effectieve maatregel om nieuw dierenleed te voorkomen. Het houdverbod kan in meer gevallen en voor een langere duur worden opgelegd: in de ernstigste gevallen zelfs levenslang. Overtreding van het houdverbod wordt apart strafbaar gesteld. Hierdoor kan iedere overtreding van het houdverbod lik-op-stuk worden gehandhaafd.
Gecombineerde achternaam
Sinds de invoering van de Burgerlijke Stand in Nederland in 1811 kregen kinderen automatisch de naam van de vader. Sinds 1998 is het ook mogelijk om te kiezen voor de naam van de moeder. Met de nieuwe wet kunnen ouders ook een dubbele achternaam geven aan hun kinderen. De nieuwe wet treedt in werking op 1 januari 2024. Ouders kunnen van deze nieuwe mogelijkheid gebruik maken als hun eerste kind wordt geboren op of na 1 januari 2024. De gekozen achternaam geldt vervolgens voor al hun volgende kinderen.
In de wet is daarnaast een overgangsregeling opgenomen. Is hun oudste kind geboren op of na 1 januari 2016 dan kunnen ouders alsnog een dubbele achternaam kiezen. Vanaf 1 januari 2024 hebben zij 1 jaar de tijd om alsnog de dubbele achternaam te kiezen. De keuze voor een dubbele geslachtsnaam is niet verplicht. Als ouders geen keuze maken, krijgt een kind als de ouders niet gehuwd of geregistreerd partners zijn de geslachtsnaam van de geboortemoeder. Bij een huwelijk of geregistreerd partnerschap krijgt het kind de geslachtsnaam van de vader of duomoeder.
Woning sluiten bij ernstig geweld
Explosies bij woningen, beschietingen van een pand, het gebruik van ernstig geweld bij een gebouw in een woonwijk en buurtbewoners die zich niet veilig voelen door het aantreffen van wapens in een woning. Per 1 januari 2024 is wettelijk geregeld dat burgemeesters de bevoegdheid hebben om in dat soort situaties een woning te sluiten om de openbare orde in een buurt te bewaken. Burgemeesters mochten al een woning sluiten bij ernstige verstoring van de openbare orde door gedragingen die plaatsvinden in die woning. Maar dat is niet in alle gevallen toereikend gebleken. Burgemeesters hebben afgelopen tijd daarom hun toevlucht gezocht tot noodbevelen om de rust te creëren in een wijk. Met de uitbreiding van de sluitingsbevoegdheid kunnen burgemeesters – en ook de gezaghebbers van Bonaire, Sint Eustatius en Saba – voortaan ook een woning sluiten op het moment dat rond het pand de openbare orde ernstig wordt verstoord of daarvoor ernstige vrees bestaat. Verder kan een huurovereenkomst buitengerechtelijk worden ontbonden en onteigening plaatsvinden als een gebouw is gesloten door de burgemeester ter handhaving van de openbare orde.
Nadeelcompensatie
Per 1 januari is het recht op nadeelcompensatie wettelijk vastgelegd in de Algemene wet bestuursrecht. Nadeelcompensatie is een vergoeding voor ongelijk nadeel dat ontstaan is door rechtmatig werk van de overheid. Als een overheid haar werk rechtmatig uitvoert moeten burgers en ondernemers in de basis zelf de schade betalen die daardoor veroorzaakt wordt. Dit is echter niet het geval als bepaalde burgers of bedrijven ongelijk hard worden getroffen. Op grond van gelijkheid wordt deze schade door de overheid betaald in de vorm van nadeelcompensatie.
Besluit aanpassing wettelijke rente
Met ingang van 1 januari wordt de wettelijke rente aangepast van 6% naar 7%. Onbetaalde vorderingen mogen met wettelijke rente verhoogd worden. Burgers met vorderingen ontvangen wettelijke rente als schadevergoeding. Burgers met schulden betalen wettelijke rente als schadevergoeding als zij niet betalen. De wettelijke rente is daarnaast een onderdeel van de maximale kredietvergoeding die gerekend mag worden voor het lenen van geld, rood staan en kopen op afbetaling. Met de stijging van de wettelijke rente neemt deze maximale kredietvergoeding toe tot 15%. De wettelijke rente wordt elk half jaar berekend op basis van de ECB-rente. De verhoging van de ECB-rente is de reden dat de wettelijke rente ook met 1 procentpunt stijgt.
Besluit wijziging vergoeding bewindvoerder schuldsanering
Per 1 januari verhoogt het deel van de vergoeding van bewindvoerders voor wettelijke schuldsaneringstrajecten dat onafhankelijk is van de looptijd van een traject. Aanleiding hiervoor is dat de wettelijke schuldsaneringsregeling per 1 juli 2023 is verkort van 3 naar 1,5 jaar. Bovendien kan sinds deze verkorting de looptijd al ingaan als in het buitengerechtelijke traject gestart is met aflossen. Bewindvoerders moeten hierdoor dezelfde werkzaamheden verrichten in kortere tijd en krijgen er extra werkzaamheden bij. Met de verhoging van het looptijdonafhankelijke deel van de vergoeding blijft de vergoeding voor het werk van bewindvoerders passend. Zo wordt voorkomen dat het werk onaantrekkelijk wordt, er minder bewindvoerders komen en uiteindelijk minder schuldenaren kunnen worden geholpen.
Verlaging griffierechten
Per 1 januari 2024 worden de griffierechten verlaagd met 13,5%. Griffierechten zijn kosten die iedereen moet betalen om een zaak voor de rechter te brengen en om zich voor de rechter in een zaak te verweren. De verlaging van de griffierechten geldt voor alle zaken, behalve civiele zaken boven € 100.000 en zaken die voor het Netherlands Commercial Court worden gebracht. De verlaging bestaat uit het definitief afzien van de indexering van 2023 en het verlagen van de indexering voor 2024. Het gaat daarom om een verlaging van de griffierechten zoals ze anders waren geweest als de indexeringen zonder aanpassingen waren doorgevoerd. In totaal is voor de verlaging structureel € 27 miljoen uitgetrokken.