Consumenten kiezen ‘uit gewoonte’ nog niet voor biologisch voedsel
Consumenten doen hun dagelijkse of wekelijkse boodschappen vrij routinematig en kiezen hierdoor minder voor biologische producten. Daarnaast speelt ook de prijs versus de verwachting van kwaliteit van een product een belangrijke rol waardoor consumenten wel of niet kiezen voor biologisch. De consumenten die nu al wel regelmatig biologische producten kopen, hechten veel belang aan een verantwoorde keuze. Dit blijkt uit een consumentenonderzoek van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit.
In het kader van het “Actieplan Biologisch” heeft het ministerie van LNV onderzocht welke factoren bepalen of een consument wel, geen of weleens biologische producten koopt. Op basis van kwantitatief onderzoek en statistische analyse heeft onderzoeksbureau Motivaction geconcludeerd dat gewoontegedrag, zelfbeeld (hoe de consument zichzelf ziet), en de sociale norm de voornaamste bepalers zijn voor het koopgedrag. Als wordt gevraagd naar het kopen van een specifiek product, melk en aardappelen, speelt prijs ook een rol bij hoe vaak consumenten een biologisch product kopen.
Minister Adema: “Het klinkt zo makkelijk: pas de prijs aan en consumenten kiezen wél voor biologische producten, maar er zit zoveel meer achter. We zijn gewoontedieren en ook consumenten moeten meegaan in de verandering naar duurzame producten. Biologisch is daar een sterk voorbeeld van. Omdat we gewoontedieren zijn, kijk ik ook specifiek naar de supermarkten: supermarkten weten als geen ander producten aantrekkelijk aan te bieden aan de consumenten. Supermarkten kunnen hun klanten meenemen in de meerwaarde van biologische productie. Zij kunnen bijvoorbeeld de producten op goede hoogte in de schappen zetten en zorgen dat bijvoorbeeld het huismerk duurzaam is. Alleen samen kunnen we ons voedselsysteem verduurzamen.”
Gewoontegedrag en zelfbeeld
Consumenten ontwikkelen routines en gewoontes tijdens hun dagelijkse of wekelijkse boodschappen. Omdat dit gedrag zich over een langere periode ontwikkelt, is het voor consumenten moeilijk om dat te veranderen. Dit gaat niet vanzelf. Op dit moment koopt een meerderheid van de consumenten naar eigen zeggen weleens biologische producten. Er is een kleine groep die dit regelmatig of (bijna) altijd doet: 19% koopt vaak/altijd biologische producten in het algemeen; 16% koopt vaak/altijd biologische aardappels; 20% koopt vaak/altijd biologische melk. Ongeveer een vijfde denkt dat ze in de komende maanden waarschijnlijk vaker biologische producten zullen kopen dan nu. Dit betreft voornamelijk mensen die al regelmatig biologisch kopen. De intentie om vaker biologisch te kopen is lager of zelfs afwezig bij degenen die nooit biologische producten kopen. Daarnaast is het wel of niet kopen van biologische producten ook een kwestie van zelfbeeld; past het huidige imago van het kopen van biologisch voedsel bij hoe de consument zichzelf ziet.
De meerwaarde van biologisch
Consumenten die aangeven op dit moment geen biologische producten te kopen, hebben het gevoel dat de hogere kosten van biologisch niet de hogere prijs van de producten rechtvaardigen. Met andere woorden, ze vinden de voordelen van biologische producten niet overtuigend of onderscheidend genoeg. Het biologisch keurmerk is het enige duurzame voedselkeurmerk waar een wettelijke basis aan ten grondslag ligt. Dit betekent dat de overheid de hele keten controleert om te zien of iedereen zich aan de productieregels van biologische producten houdt. Het ministerie ziet het dan ook als haar taak het belang van biologische productie en daarmee de voordelen voor biologische producten beter uit te leggen. Biologische telers van fruit en groenten gebruiken alleen bestrijdingsmiddelen en mest van natuurlijke oorsprong. Dieren in de biologische veehouderij kunnen naar buiten, hebben meer ruimte, krijgen biologisch voer en zo min mogelijk antibiotica. In Nederland produceren we nu al veel biologische aardappelen, uien, melk, fruit, groenten en vlees.
Prijs van biologisch
Door de verantwoorde en kleinschaliger manier van produceren, zijn de kosten van biologische producten vaak hoger. Het is begrijpelijk dat niet iedereen biologische producten koopt als deze duurden zijn dan niet-biologische varianten. Maar als meer mensen iets vaker voor biologisch kiezen, komen er steeds meer biologische varianten in de supermarkt en wordt het prijsverschil op termijn ook kleiner.
Vervolgstappen
Onderdeel van het “Actieplan Biologisch” is dat de biologische landbouw een volwaardig deel van de voedselmarkt moet worden en dat biologische boeren de koplopers van de duurzame landbouwtransitie zijn. Voor 2023 en 2024 is in totaal € 26 miljoen euro beschikbaar gemaakt om de omschakeling naar biologische en natuur-inclusieve landbouw te stimuleren. Daarnaast is er in juni 2023 voor ondersteuning van een marktprogramma € 50 miljoen beschikbaar gesteld tot 2030. Naast dit gedragsonderzoek werkt het ministerie samen met ketenpartijen, zoals supermarkten en boeren, al aan diverse projecten om de marktontwikkeling te stimuleren. Deze worden de komende periode verder worden uitgewerkt. Alleen met deze samenwerking op: zowel het vergroten van het aanbod als het stimuleren van de vraag is het doel van 15% biologisch landbouwareaal in 2030 haalbaar. Om (agrarische) ondernemers en iedereen met vragen hierbij te helpen is bij RVO de website ‘Wegwijzer Biologisch Ondernemen' opgezet. Hier kunnen ondernemers met vragen terecht over bijvoorbeeld regelgeving, financiering en wetenschappelijke kennis. Ook is er gestart met een pilot bij de Rijksoverheid om een groter percentage biologische catering in te kopen. Wordt er bij RVO een markt ontwikkelprogramma opgezet en is er recent een kennisagenda gepubliceerd. De resultaten van het Motivaction-onderzoek zullen worden gebruikt als basis voor een brede communicatiecampagne.